1. Trang Chủ
  2. Âm nhạc
  3. Âm nhạc truyền thống và đương đại của người Chăm An Giang

Âm nhạc truyền thống và đương đại của người Chăm An Giang

Bài viết trên cơ sở khái quát sự hình thành với những nét đặc trưng về văn hóa của người Chăm ở An Giang, bài viết tập trung làm rõ âm nhạc truyền thống và đương đại của cộng đồng này ở An Giang, đồng thời, tác giả làm rõ các đặc điểm về nét đặc trưng âm nhạc người Chăm An Giang. Qua đó, tác giả cũng chỉ ra những điểm dị biệt và tương đồng trong âm nhạc người Chăm An Giang với người Chăm miền Trung Việt Nam. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 ÂM NHẠC TRUYỀN THỐNG

Thể loại Tài liệu miễn phí Âm nhạc

Số trang 14

Ngày tạo 3/17/2021 12:48:05 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 1.41 M

Tên tệp

Tải Âm nhạc truyền thống và đương đại của người Chăm A... (.pdf)

Xem mẫu

  1. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 ÂM NHẠC TRUYỀN THỐNG VÀ ĐƯƠNG ĐẠI CỦA NGƯỜI CHĂM AN GIANG Võ Văn Thắng1, Dương Phương Đông1 1 Trường Đại học An Giang, ĐHQG-HCM Thông tin chung: ABSTRACT Ngày nhận bài: 20/05/2020 Ngày nhận kết quả bình Based on the overview of the formation with the cultural duyệt: characteristics of the Cham people in An Giang, the article focuses 21/06/2020 on clarifying the traditional and contemporary music as well as Ngày chấp nhận đăng: typical musical characteristics of this community. Thereby, the author 06/2020 also points out the differences and similarities in music between the Title: Chams in An Giang music and the Cham people in Central Vietnam. Effect of treatment From the current state of the musical life of the Cham people in An conditions on the Giang, the author proposes values with unique elements that need to preservation of tricolor be preserved and promoted to help this kind of music be more diverse mango (Mangifera indica) in the present and future. pieces Keywords: TÓM TẮT An Giang, music, the Cham people Trên cơ sở khái quát sự hình thành với những nét đặc trưng về văn hóa của người Chăm ở An Giang, bài viết tập trung làm rõ âm nhạc Từ khóa: An Giang, âm nhạc, Chăm truyền thống và đương đại của cộng đồng này ở An Giang, đồng thời, tác giả làm rõ các đặc điểm về nét đặc trưng âm nhạc người Chăm An Giang. Qua đó, tác giả cũng chỉ ra những điểm dị biệt và tương đồng trong âm nhạc người Chăm An Giang với người Chăm miền Trung Việt Nam. Từ thực trạng đời sống âm nhạc của người Chăm An Giang, tác giả đề xuất những giá trị cần bảo tồn và phát huy cùng với những yếu tố nhằm tạo điều kiện cho nền âm nhạc này phát triển phong phú hơn trong hiện tại và tương lai. 1. GIỚI THIỆU tỉnh có số người Chăm Islam sinh sống nhiều nhất An Giang là tỉnh nằm ở đầu nguồn lưu vực sông ở Nam Bộ. Theo thống kê về công tác tôn giáo ở Mekông với đặc thù là một tỉnh nông nghiệp, vừa An Giang, toàn tỉnh hiện có 15.327 người Chăm có đồng bằng, vừa có đồi núi, có đường biên giới theo Islam giáo (Ban Chỉ đạo Đại hội đại biểu các tiếp giáp với Campuchia dài gần 100km. An dân tộc thiểu số tỉnh An Giang, 2019), chiếm tỷ lệ Giang có dân số đông nhất ở miền Tây Nam Bộ, 0,67% trong tổng số 2,164 triệu người dân An đứng hạng thứ 6 ở Việt Nam. An Giang cũng là Giang (Tỉnh ủy An Giang, 2018), với tám làng 98
  2. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Chăm cùng 12 Thánh đường và 13 tiểu Thánh các quốc gia trong khu vực thời bấy giờ như Chân đường. Mặc dù dân số ít hơn dân tộc Khmer, Kinh Lạp (Campuchia), Malaska, Xiêm (Thái Lan)… trong tỉnh nhưng cộng đồng Chăm ở An Giang Đặc biệt là những cuộc xung đột và giao tranh với với sự gắn kết của tôn giáo và văn hóa, luôn thể Đại Việt có ảnh hưởng rất lớn đối với sự biến đổi hiện rõ nét tinh thần đoàn kết, tương thân tương lãnh thổ và dân cư Lâm Ấp. ái. Người Chăm ở An Giang theo Islam giáo đã Từ thế kỷ thứ X trở đi, sau nhiều lần chiến bại góp phần quan trọng trong việc hình thành nét văn trong những cuộc giao chiến với Đại Việt khiến hóa độc đáo cho tộc người Chăm nơi đây, tạo ra vương quốc Champa phải lùi về phía Nam. Năm những điểm khác biệt cơ bản trong đời sống văn 1471, sau khi bị quân Lê Thánh Tông bắt quốc hóa với bộ phận người Chăm tại Ninh Thuận và vương Bàn La Trà Toàn, lãnh thổ Champa chia Bình Thuận. làm ba nước nhỏ Chiêm Thành, Hóa Anh và Nam 2. KHÁI QUÁT LỊCH SỬ HÌNH THÀNH Phan, hàng loạt người Chăm đã bỏ chạy “họ trốn NGƯỜI CHĂM AN GIANG lên miền núi với người Thượng, sang Campuchia, Người Chăm An Giang hình thành như thế nào bỏ xứ mà đi sang Sumatra. Chỉ có đàn bà, những kẻ hèn nhất và người già cả cùng con nít ở lại đến nay vẫn có nhiều ý kiến khác nhau nhưng căn cứ vào một số tài liệu dân tộc học và những hiện thôi” (Nguyễn Văn Luận (1974). Đến đầu thế kỷ vật còn lưu giữ, đặc biệt là quyết định xác minh XIX, sau khi thống nhất giang sơn, với sự cai quản chặt chẽ của nhà Nguyễn, năm 1822, vua cộng cộng đồng dân tộc của Tổng cục Thống kê Champa cuối cùng là PoChơnChan đóng đô ở Việt Nam ngày 2/3/1979, chúng ta có thể nói rằng: Người Chăm An Giang và người Chăm Phan Rang phải bỏ ngai vàng cùng các binh miền Nam Trung bộ đều chung một nguồn gốc tướng, tùy tùng và gia đình vượt Trường Sơn trốn sang Campuchia. Năm 1833, khi Lê Văn Khôi nổi lịch sử từ lâu đời. Kể cả người Chăm ở thành phố Hồ Chí Minh, Tây Ninh và Campuchia (Lâm lên khởi nghĩa chống lại nhà Nguyễn, chiếm vùng Tâm, 1994). Từ thời cổ, trung đại, trên dải đất Phan Thiết, Phan Rí, Phan Rang nhưng đến năm 1835, khởi nghĩa bị quan quân dẹp tan, rất nhiều miền Trung Việt Nam chính là địa bàn cư trú của người Chăm sợ triều đình bắt tội nên trốn chạy người Chăm, họ đã từng xây dựng nên một quốc gia hùng mạnh - Vương quốc Champa (Chiêm vào những vùng hẻo lánh hoặc sang Campuchia, Thành) vẫn còn lưu trong sử sách cho đến ngày Thái Lan, Mã Lai, Inđônêsia… Trong quá trình sống xa cộng đồng gốc, họ chịu ảnh hưởng của hôm nay. Theo các sử liệu cổ của Trung Quốc, Vương quốc Champa được thành lập từ năm 192 tôn giáo Islam khá sâu đậm, vì thế các phong tục sau Công nguyên, lấy tên là Lâm Ấp (có nghĩa là tập quán đều phải tuân thủ theo các điều luật trong giáo lý Islam. Đến giữa thế kỷ XIX, được lệnh xứ rừng). Sau đó, Lâm Ấp lần lượt đổi tên thành Hoàn Vương rồi Chiêm Thành. Lâm Ấp được chiên an của vua Thiệu Trị (1940) phần lớn họ hồi thành lập là do Khu Liên, một viên chức bản địa hương về định cư ở Châu Đốc (Nguyễn Quang Điển, 2006). Năm 1841, Nam Bộ có cuộc khởi vì không chịu nỗi sự cai trị hà khắc của nhà Hán nghĩa Lâm Sâm ở Trà Vinh. Lúc bấy giờ, vua nên lãnh đạo người dân nổi dậy lật đổ chính quyền khu vực Nam Thừa Thiên Huế ngày nay. Thiệu Trị xuống chiếu cho Trương Minh Giảng Lâm Ấp có địa bàn trải dài từ thành phố Đà Nẵng đang ở Chân Lạp (Campuchia) rút quân về. Những người Chăm và người Mã Lai được tuyển và các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú vào quân đội triều Nguyễn cùng gia quyến của họ Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận và đã rút theo đoàn quân của Trương Minh Giảng, khâm sai đại thần Lê Văn Đức, phó khâm sai một số vùng thuộc Tây Nguyên. Trong quá trình Doãn Uẩn của triều Nguyễn cũng theo về. Sau đó, phát triển đất nước, Vương quốc Champa có những biến động nhất định do ảnh hưởng của họ cư trú cùng gia đình dọc sông Hậu (cù lao chiến tranh. Người Champa từng có xung đột với Katambong) và Khánh Bình (An Phú, An Giang) cho đến ngày nay. Năm 1858, ở Chân Lạp, Tuôn 99
  3. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Sết It lãnh đạo nhân dân nổi dậy chống lại triều các tài liệu gọi là Đồ Bà mà người Pháp cho là đình phong kiến. Cuộc khởi nghĩa đã thu hút khá người Mã Lai. Người Chăm gọi họ là “Java – đông người Chăm, người Mã Lai tham gia. Đến Kur”. Từ “Java” để chỉ những người nói tiếng Mã Lai ở đảo Java (Inđônêsia) và thường cũng để gọi khi cuộc khởi nghĩa thất bại, rất nhiều người chung những người nói tiếng Mã Lai ở khu vực Chăm, người Mã Lai chạy về Nam Bộ. Tất cả đều Đông Nam Á hải đảo; từ “Kur” để gọi người được Triều Nguyễn thu nhận và cho định cư ở Khmer. Di duệ của người Java – Kur này hiện cư vùng đất An Giang, cụ thể là phân bố trong 7 trú tập trung tại xóm Châu Giang, trên khu vực làng: Châu Giang, Katambong, Phum Soài, La bến phà Châu Giang thuộc thị xã Tân Châu, một ít Ma, Koh Koi, Koh Kia và Sa Bâu. Đây được xem sinh sống tại Koh Tambong (Koh Tamboong tiếng là đợt di dân đông đảo nhất của người Chăm từ Chăm có nghĩa là "Cồn Cây gậy", còn người Campuchia về An Giang. Khmer gọi cù lao Khánh Hòa là េ�ះដំបង, có nghĩa là “Cù lao Dùi cui” hay “Cù lao Lớn” hay Trong hai năm 1854 và 1858, nhiều người Chăm “Cù lao Xương rồng”) thuộc huyện Châu Phú Islam sống sót sau đợt tàn sát của quân Khmer đã (Sơn Nam, 1988). Trải qua quá trình định cư lâu chạy qua Châu Đốc tị nạn, được Trương Minh dài tại vùng đất An Giang, cộng đồng người Giảng cho định cư cùng với những người Chăm Chăm đã tạo nên một bản sắc riêng rất độc đáo đã có mặt từ trước ở vùng biên giới dọc theo sông trong nền văn hóa Việt Nam góp phần không nhỏ Hậu gần Châu Đốc và Tây Ninh. Do tác động của cho bức tranh tươi đẹp của vùng đất mới này ngày điều kiện lịch sử diễn ra từ nửa sau thế kỷ XVIII, hôm nay. tạo nên những đợt di dân của người Chăm sau bao 3. HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA VĂN NGHỆ năm phiêu bạt đã trở về vùng đất Nam bộ Việt Nam cư trú. Như vậy, cư dân Chăm ở Nam Bộ nói CỦA NGƯỜI CHĂM AN GIANG chung và ở An Giang nói riêng được hình thành Có thể nói, hoạt động văn hóa văn nghệ của người từ hai nguồn chủ yếu: một là, từ Trung Bộ chuyển Chăm rất phong phú. Lễ Ramadan – Thành lễ - là cư thẳng vào vùng đất mới phía Nam và hai là, một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào một phần khác không nhỏ từ nước ngoài như Chân Lạp, Mã Lai, Inđônêsia trở về. Buổi đầu họ Chăm ở An Giang, được tổ chức từ ngày 01 đến tập trung cư trú rất đông ở An Giang, Tây Ninh và ngày 30 tháng 9 Hồi lịch. Tháng này còn gọi là rải rác ở các địa phương thuộc Nam Bộ. Tuy “Plănơh” có nghĩa là “tháng nhịn” hay tháng ăn nhiên, do yêu cầu lập nghiệp và ảnh hưởng của chay liên tục trong 30 ngày. Sau tháng ăn chay, chiến tranh, bom đạn dưới thời kỳ Pháp thuộc và người Chăm tổ chức lễ đại lễ xả chay (Roya Eidil ách thống trị của chủ nghĩa thực dân mới ở miền Fitri) vào ngày 01 tháng 10. Trong đêm này, mọi Nam, nhiều nông dân ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có khá đông người Chăm, người vui mừng ca hát rất náo nhiệt, sôi động. nhất là người Chăm ở An Giang đã bỏ quê lên Sài Sáng hôm sau, đàn ông trong xóm đi đến Thánh Gòn hy vọng tìm nơi có cuộc sống yên ổn hơn đường làm lễ và cầu nguyện, sau đó cùng người hoặc đi phá hoang, sống về nghề ruộng rẫy ở tỉnh thân đi viếng mộ người thân, thăm họ hàng trong Bà Rịa, Đồng Nai, rải rác cũng có một số ít sống làng. Thánh lễ quan trọng đối với người Chăm là trong các thị trấn, thị xã. Do điều kiện lịch sử, lễ hành hương tại thánh địa Mecca (Roya Haji), người Chăm ở An Giang có mối quan hệ với Hồi diễn ra đúng vào ngày 9 tháng 12 Hồi lịch tại giáo Malaysia, Inđônêsia,… từ đó, mở rộng quan hệ với cộng đồng Hồi giáo trong khu vực Đông thánh địa Mecca. Riêng những người ở tại xóm, Nam Á và các nước khác. Chính vì thế, cộng đồng ấp lại tiến hành ăn lễ vào ngày 10 tháng 12 Hồi người Chăm ở An Giang chịu ảnh hưởng của lịch. Trong các ngày hội lớn, các hoạt động diễn người Mã Lai nhiều hơn về tiếng nói, tín ngưỡng ra tạo nên một không khí hết sức vui tươi nơi so với những người đồng tộc của họ ở Ninh cộng đồng người Chăm sinh sống. Trước đây, do Thuận, Bình Thuận. Tuy vậy, người Chăm Hồi sự ngăn cấm của giáo luật Hồi giáo nên sinh hoạt giáo ở An Giang và người Chăm Bàlamôn ở Ninh văn nghệ dân gian không được phát triển nhưng Thuận, Bình Thuận có chung một nguồn gốc, một tiếng nói, một nền văn hóa Chăm cổ truyền và biết bù lại, người Chăm An Giang đã xây dựng nên rõ về tính cộng đồng nguồn gốc này. Trong số một nền văn học với đủ các loại truyện kể. Qua người Chăm về An Giang, có một bộ phận được những truyện kể ta có thể nhận thấy cộng đồng 100
  4. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Chăm Islam ở An Giang luôn đề cao tình nghĩa vợ giao lưu văn hóa, trống Ráp Pà-nà ở An Giang chồng, tình anh em như truyện Đôrya cô gái nết cũng được biểu diễn trong các lễ hội như trống na, Amách và Sifoah,… Đặc trưng trong hầu hết Paranưng. Từ trống Ráp Pà-nà, người Chăm An các câu truyện kể của người Chăm An Giang đều Giang phát triển một cách linh hoạt, sáng tạo thấp thoáng hình bóng của thần linh hiện ra để trong khi chơi với thể loại dân ca: các điệu hò, vè, giải quyết những khó khăn mà khả năng con hát đố, hát ru, các bài đồng dao, hát giao duyên người không làm được. Ngoài ra, họ cũng có Ađtơn, Atằm Tànà, ca dao Pa-nược Pa-dát. Trong truyện cười, truyện ngụ ngôn hay truyện thần sinh hoạt văn hóa văn nghệ, chúng ta không thấy thoại kể về Mohammad, về thiên thần theo kinh sự xuất hiện của những cô gái Chăm duyên dáng Qur’an. Có thể nói, nền văn học Việt Nam có sự với những điệu múa quạt xòe, mềm mại như ở đóng góp không nhỏ kho tàng văn học của cộng miền Trung mà chỉ có tiếng trống. Tiếng trống thể đồng Chăm Islam. hiện sự linh thiêng và được xem là linh hồn của Sinh hoạt âm nhạc người Chăm An Giang không người Chăm, cho nên, nó cũng luôn được xuất giống như âm nhạc của người Chăm ở Trung bộ. hiện trong những buổi cầu nguyện hàng tuần hay Họ không sử dụng bất kỳ nhạc khí dây, hơi nào các buổi lễ lớn tại các thánh đường. ngoài bộ trống Ráp Pà-nà (khác với trống 4. ÂM NHẠC TRUYỀN THỐNG VÀ Paranưng, Gineng của Chăm Trung bộ (Người ĐƯƠNG ĐẠI CỦA NGƯỜI CHĂM AN Chăm miền Trung quan niệm: kèn Saranai, trống GIANG Paranưng và trống Gineng là biểu tượng của trời, 4.1 Âm nhạc truyền thống của người Chăm An đất, người, thể hiện “thiên, địa, nhân” nhất thể. Do Giang vậy, khi biểu diễn cần chơi ba loại nhạc cụ này để thể hiện sự hòa hợp 3 yếu tố đó. Hiện nay, người Cũng như người Chăm Ninh Thuận, Bình Thuận, Chăm ở Ninh Thuận và Bình Thuận còn lưu giữ đời sống văn hóa của người cũng chịu ảnh hưởng và sử dụng nhiều nhạc cụ truyền thống trong sinh sâu sắc bởi sự tác động của tín ngưỡng, nhưng có hoạt văn hóa cộng đồng, gồm ba nhóm: một là, bộ phần lắng đọng hơn so với người Chăm Ninh gõ gồm có trống Gineng (2 mặt), trống Paranưng Thuận, Bình Thuận, bởi lẽ, người Chăm An Giang 1 mặt, trống Hagăr (2 mặt), Chiêng (cheng) và mõ theo Islam giáo (tôn giáo độc thần – Thánh (akhok); hai là, bộ hơi gồm kèn Saranai, tù và Allah). Nghiên cứu cho thấy, hầu hết các bài hát (asăng) và sáo (talăk); ba là, bộ dây gồm đàn Nhị (Kanhi), đàn Bầu “Chapi” và đàn Gáo “Rabăp”). cổ của người Chăm An Giang đều xuất phát từ Trống cổ Ráp Pà-nà ở An Giang nếu còn đủ bộ thì những câu hát gọi đến thánh đường làm lễ có 12 cái và được lưu giữ khoảng 300 năm. (Adhan/Azan). Đối với người Hồi giáo, trong kinh Nhưng do chiến tranh, bộ trống bị thất lạc không Qur’an (Koran) không cấm ca hát hay chơi nhạc, còn đủ mà chỉ còn 6 cái, trong đó, 01 cái trống mà còn khuyến khích chơi trống tạo tiết tấu đệm đực (trống dẫn), 5 trống cái (Hiện nay, theo khảo cho hát (theo những Giáo cả của các làng Chăm ở sát của chúng tôi, chỉ còn 2 dàn trống cổ ở xóm An Giang đọc và dịch từ kinh Qur’an). Từ lời Chăm Châu Giang (Phú Hiệp, Tân Châu) và đội trống Lama (Vĩnh Trường, An Phú), nhưng chỉ có kinh Qur’an, người Chăm An Giang đã thành lập gần một chục người ở Vĩnh Trường biết chơi, biết một Đội Văn nghệ gọi là Campulanh, hiện nay hát các giai điệu cổ nhạc Chăm-pa bằng trống Ráp vẫn còn hoạt động tại ấp La Ma, xã Vĩnh Trường, Pà-nà). Người chơi trống Ráp Pà-nà chỉ là nam, huyện An Phú. Đội văn nghệ này vừa đánh trống ngồi xếp thành hình bán nguyệt, họ vừa đánh vừa hát trong các buổi lễ cưới của người Chăm, cũng có thể vừa hát, trong khi đó, khi chơi trống mỗi bài hát thường rất dài khoảng 15 đến 20 phút. Paranưng (cả ngày lễ tết và ngày thường) ở miền Tuy nhiên, chúng ta thấy, người Chăm An Giang Trung, người chơi vừa đánh trống vừa múa hát, cả không hát trong các lễ cầu nguyện mà họ chỉ hát nam lẫn nữ đều hát, múa chung vui. Do nhu cầu 101
  5. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 trong đám cưới, trong lao động hay ru con (khác để tạo ra tiết tấu nhanh, chậm khác nhau nhằm thể với người Chăm Ninh Thuận chỉ hát góp vui, hiện nội dung bài hát ở trạng thái buồn, vui và không sử dụng nhạc khí trong đám cưới). không có múa. Cho đến nay, các nhà nghiên cứu âm nhạc vẫn Dựa trên các yếu tố đã phân tích, để có cái nhìn rõ chưa tìm ra được một nhạc cụ nào (bộ hơi hay bộ hơn, chúng ta xem bảng so sánh sau đây để tìm ra kéo giống người Chăm Ninh Thuận) của người những nguyên nhân hạn chế của người Chăm Chăm An Giang, chỉ duy nhất ngoài bộ gõ là: Ninh Thuận và Chăm An Giang trong sinh hoạt Trống Ráp Pà-nà, trống Tum như đã nói trên đây. âm nhạc. Người Chăm An Giang chỉ kết hợp trống và hát Chăm Ninh Thuận Chăm An Giang Âm nhạc truyền thống: Âm nhạc truyền thống: Đa dạng, phong phú về hình thức thể hiện Số lượng ít, đa số bị thất truyền Khí nhạc: có đủ 3 bộ: Khí nhạc: có 01 bộ: - Bộ gõ; Chỉ có bộ gõ. - Bộ dây; - Bộ hơi. Các bài hát truyền thống: Các bài hát truyền thống: Đa dạng, đáp ứng cho từng lễ hội, sinh động Ít, mai một, hầu như không còn Bộ trống của người Chăm An Giang: Trống Ráp Pà-nà: Có hình dáng giống Paranưng Pà-nà được làm bằng cách khoét lỗ thân các loại nhưng mục đính và cách biểu diễn có phần khác danh mộc như giáng hương, mun… có tuổi từ 100 nhau về tư thế ngồi đánh trống. Bộ trống đầy đủ năm trở lên. gồm 12 cái (2 trống đực, 10 trống cái). Trống Ráp Bộ trống Ráp-Pà-na ở làng Chăm Lama xã Vĩnh Trường, huyện An Phú (Ảnh: Trương Chí Hùng) 102
  6. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Trống Ráp Pà-nà chỉ dành cho nam giới chơi vào những ngày lễ tết, lễ cưới. Khi chơi trống, người chơi ngồi thành vòng bán nguyệt. Đội đồng ca cũng là người chơi trống, cất vang những bài hát ca ngợi tình mẹ cha, tình yêu quê hương, đất nước, lời răn dạy con cháu… - Trống Tum (trống cái) Đây là loại trống tròn, bịt da một mặt, đường kính người nhạc trưởng và có uy mới được đánh trống khoảng 30cm. Mặt trống bịt da dê, thân trống này. bằng gỗ quý. Trống tum (trống cái) đóng vai trò Qua tìm hiểu, khảo sát, sưu tầm của chúng tôi, chủ đạo trong dàn trống, tất cả phải dựa vào nhịp những bài hát truyền thống của người Chăm An của trống tum (trống cái) mà đánh. Chỉ những Giang hiện nay được tìm thấy cũng khá ít. Điều 103
  7. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 này có lý do là, trong quan niệm người Chăm An vào lời đọc/ mời đến thánh đường làm lễ (Azan), Giang, họ theo đạo Islam nên các bài truyền thống từ đó sáng tạo ra những giai điệu hình thành nên là những bài hát của đạo Hồi giáo có nguồn gốc từ nhiều bài hát truyền thống. Từ những yếu tố, Malaysia. chúng tôi nghiên cứu các thanh âm Azan như sau: Như trên đây chúng tôi đã trình bày, âm nhạc người Chăm ở An Giang có đặc điểm là nó dựa Qua thang âm được ghi nhận từ Azan, chúng ta có được thang âm so sánh gần như tương đồng. Đó là thang âm quốc tế Hungarian (Minor). Theo chúng tôi tìm hiểu và sưu khảo được, hiện Bài hát đầu tiên, là bài hát Iniganhtanh (Đưa rễ). nay có khoảng trên dưới 05 bài được cho là nhạc Bài hát này được hát suốt thời gian khi chú rể truyền thống của người Chăm An Giang, gồm: cùng đoàn nhà trai xuất hành sang nhà gái để trao - 02 bài được hát trong đám cưới; quà cưới và ra mắt chú rể. Sau khi đã thỏa thuận - 01 bài hát ru con; hai bên nhà trai và nhà gái tất cả cùng vui vẻ hát - 01 bài hát cầu an; bài Niganhtanh để chúc cho cô dâu và chú rể - 01 bài hát mừng nhà mới. được bên nhau mãi mãi. Hai bài được sử dụng trong đám cưới: 104
  8. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 105
  9. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 106
  10. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Thang âm của hai bài trên được ghi nhận như sau: Chúng ta thấy, thang âm này gần giống như điệu Cung trong thang âm ngũ cung của người Việt Nam. Ngoài ra, có bài hát được cho là cổ nhất, lâu đời nhất của người Chăm An Giang, đó là bài Hát ru con. 107
  11. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Bài hát ru được được ra đời từ khi người Chăm thấy, giai điệu bài hát này được hình thành trên cơ Islam sinh sống ở Campuchia (Được chị Mamiri sở các quãng ngũ cung mà nó mang khá đậm nét kể lại từ cha mình). Chính sự giao thoa về văn hóa âm nhạc người Khmer và tương tự điệu Vũ trong này đã tạo nên nét đặc trưng trong bài Hát ru con ngũ cung trong âm nhạc người Việt Nam. cổ của dân tộc Chăm An Giang. Nghiên cứu cho Có thể nói, nếu bài Hát ru là bài hát cổ nhất của lớn tuổi, các cả làng truyền lại. Tuy vậy, đa số các người Chăm An Giang thì bài Hát cầu an (Pateu bài truyền thống hiện nay đã bị thất truyền, người Epalih), Hát mừng nhà mới (Salawat) là những trẻ không biết đến những bài hát này. bài hát của họ có niên đại khá lâu do những người Nội dung trong bài Hát cầu an: Đây là bài hát người trong làng, xóm, đi thành đoàn, hết xóm tạo dành cho tập thể. Về hình thức biểu diễn, cả làng thành hình vuông 4 góc chung quanh làng, xóm. đi đầu, tay cầm đoạn cây hay một con dao dài, Đến mỗi góc, đoàn người dừng lại, một người đại vừa đi vừa hát bài Hát cầu an cùng người trong diện đọc kinh (Phàn). Khi đọc hết, đoàn người xóm, tay phát qua trái, phải ngụ ý đuổi ma, đuổi tiếp tục di chuyển đến 3 góc còn lại trong làng và quỷ ra khỏi xóm để người dân trong làng, xóm thực hiện cách thức như trên. được bình an sinh sống. Người hát gồm tất cả 108
  12. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 Đây cũng là bài hát dành cho loại hình hát tập thể, hiện nay, tất cả những loại nhạc cụ, bài hát, điệu nội dung trong Hàt mừng nhà mới (Salawat) thể múa của họ đang là mối quan tâm của các nhà hiện: Dân làng đến chúc mừng nhà mới của một nghiên cứu văn hóa và âm nhạc, bởi vì, nó đang gia đình trong làng. Họ ngồi quây quần bên nhau, trên đà mai một dần. Đây cũng là yếu tố khách vừa hát, vừa vỗ tay theo nhịp (không sử dụng quan khi âm nhạc hiện đại của thế giới tác động trống Ráp Pà-nà). Người đứng chỉ chấp tay – mạnh mẽ đến thế hệ trẻ của người Chăm nói không vỗ tay và hát, lắc lư theo giai điệu bài hát. chung. Có thể nói, âm nhạc hiện đại có một sức 4.2 Âm nhạc đương đại của người Chăm An hút rất mạnh với những đặc điểm là dễ nghe, dễ Giang tiếp cận và hợp với tâm lý tuổi trẻ. Trong khi đó, các bài hát, nhạc cụ… truyền thống của người Hiện nay, cùng chung sự tác động như giới trẻ Chăm thì khó chơi, khó thể hiện đúng với bản người Chăm Ninh Thuận, giới trẻ người Chăm An chất của nó, đồng thời phải cần thời gian tập luyện Giang cũng có hạn chế trong việc phát triển âm lâu dài để thấm dần thì người hát, người chơi nhạc nhạc dân tộc, nhất là âm nhạc truyền thống. Với cụ mới có thể chơi tốt và hay được. Hiện nay, có âm nhạc đương đại của người Chăm Ninh Thuận 109
  13. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 rất nhiều bạn trẻ là người Chăm không hát được tạo nên sự khủng hoảng về giá trị nghệ thuật, những làn điệu dân ca, điệu ngâm ariya và không không định hướng được sự phát triển âm nhạc biết đánh các loại trống, không thổi được kèn trong hiện tại và tương lai của dân tộc mình. Saranai… của dân tộc mình. Thiết nghĩ, những Thứ hai, những khó khăn của những người hoạt hạn chế này tất yếu sẽ làm biến đổi dần sắc thái động nghệ thuật và nghiên cứu khoa học lĩnh vực âm nhạc, tính phong phú của truyền thống văn nghệ thuật nói chung hiện nay đối với người hóa của một dân tộc. Và như vậy, chuyện mai một Chăm An Giang là chưa có công trình nghiên cứu trong âm nhạc, các điệu múa… truyền thống của theo chiều sâu về học thuật chuyên sâu về âm người Chăm là điều không tránh khỏi. Đây chính nhạc nói riêng và nghệ thuật nói chung của người là vấn đề chúng ta cần phải quan tâm và phải có Chăm An Giang nhằm tìm ra được thang âm, điệu giải pháp hợp lý. thức chính xác để từ đó làm căn cứ cho sự phát Từ thực trạng đó, các nhạc sĩ, những người hoạt triển sau này. động nghệ thuật đã cố gắng khơi dậy tính truyền Tuy nhiên, để khắc phục và nâng tầm nghệ thuật thống trong các ca khúc mới, dựa trên nền tảng mang bản sắc văn hóa dân tộc Chăm An Giang, của tiết điệu hiện đại nhằm thu hút giới trẻ người cũng là để giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa Chăm nhằm hạn chế việc đánh mất bản sắc, sự truyền thống, những người hoạt động nghệ thuật thiêng liêng trong tín ngưỡng. Trong đó, chúng ta tỉnh An Giang cũng đã có những đóng góp không phải kể đến công lao của những nhà hoạt động nhỏ trong bước phát triển, định hướng âm nhạc nghệ thuật như: Biên đạo múa Đăng Hùng, nhạc hiện tại và trong tương lai cho người Chăm An sĩ người Chăm Amư Nhân, cố nhạc sĩ Đàng Năng Giang. Phải kể đến đó là những nhạc sĩ: Lâm Quạ, cố nhạc sĩ TanTu, Phan Quốc Anh, nghệ sĩ Thanh Bình, Võ Thắng, Phan Ngọc, Phương Đàng Năng Đức, ca sĩ Bonner Trinh… đã sáng tác Đông… với nhiều tác phẩm nghệ thuật mang đậm và thể hiện thành công những bài ca Chăm như: nét dân tộc như Tổ khúc Nurisha – Lâm Thanh Bến nước tình yêu (Amư Nhân); Điệu ru đất Tháp Bình, Làng Chăm bên sông Hậu – Võ Thắng, An (Đàng Năng Đức); Mùa xuân trên tháp cổ (Amư Giang miền đất đứng – Phan Ngọc,… đã góp Nhân), Gặp em đêm hội Ramuvan (Amư Nhân),… phần giữ gìn bản sắc âm nhạc Chăm đương đại. Âm nhạc của người Chăm An Giang cũng không Trong biểu diễn, người Chăm An Giang cũng có nằm ngoài sự ảnh hưởng và bối cảnh như vậy. Có những giọng ca trẻ đạt các giải thưởng cao, góp thể nói, qua nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy, có phần làm cho âm nhạc đương đại có sức sống rất nhiều yếu tố bất cập, khó khăn trong việc giữ mới, dấy lên phong trào sinh hoạt âm nhạc phong gìn và phát huy các giá trị truyền thống giống với phú hơn, hấp dẫn hơn. Có thể kể đến cô gái Chăm âm nhạc của người Chăm Ninh Thuận, cụ thể ở Khotygeh – người đạt Huy chương vàng Liên một số khía cạnh như sau: hoan giọng hát hay lực lượng vũ trang phía Nam Thứ nhất, như đã phân tích trên đây, các bài hát năm 1991. Và năm 1993, cô gái Chăm duyên truyền thống không được định hình rõ nét, số dáng, xinh đẹp Sarigiar cũng đã giành Huy lượng lại không nhiều do yếu tố khách quan về chương vàng giọng hát hay phát thanh - truyền văn hóa, địa lí, lịch sử… Giới trẻ người Chăm hình toàn quốc… ngày nay đa số sử dụng những bái hát có giai điệu 5. KẾT LUẬN vay mượn của người Malaysia, người Việt, kể cả Truyền thống và đương đại là “sợi dây” không thể người Khmer. Điều này vô hình trung góp phần tách biệt. Để phát triển nền âm nhạc đương đại, 110
  14. AGU International Journal of Sciences – 2020, Vol. 26 (3), 98 – 111 người Chăm cần phải giữ gìn, khai thác, phát triển Lâm Tâm. (1994). Một số tập tục người Chăm An từ giá trị truyền thống âm nhạc của dân tộc mình. Giang. An Giang: Chi hội Văn nghệ Dân gian Có như vậy, người Chăm mới có thể sáng tạo ra An Giang. giá trị nghệ thuật mới nhằm tạo sự cuốn hút, khơi Nguyễn Thụy Loan. (2001). Thưởng thức về Âm dậy lòng nhiệt quyết, tự tôn dân tộc của giới trẻ nhạc cổ truyền Việt Nam và lịch sử âm nhạc. người Chăm. Việc đào tạo cơ bản, bồi dưỡng về Hà Nội: Nhà xuất bản Giáo dục. nghệ thuật, kết hợp cùng các cơ quan quản lý nhà Nguyễn Thụy Loan (2007). Giáo trình Lịch sử Âm nước tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động nhạc thế giới. Cty cổ phần KOV: Nhà xuất bản nghệ thuật, những sân chơi mới mẽ, phù hợp và Đại học Sư Phạm. sáng tạo đảm bảo liên tục cho cộng đồng người Nguyễn Văn Luận. (1974). Người Chàm Hồi giáo Chăm là yếu tố không thể thiếu trên con đường miền Tây Nam Phần Việt Nam. Sài Gòn: Bộ bảo tồn và phát huy các giá trị âm nhạc truyền Văn hóa, Giáo dục và Thanh niên. thống, phát triển âm nhạc đương đại là điều có ý Nguyễn Quang Điển. (2006). Biến đổi kinh tế, văn nghĩa lý luận và thực tiễn vô cũng quan trọng. hóa, xã hội của cộng đồng người Chăm và Đến lượt nó, sự phát triển âm nhạc một cách Khmer tại thành phố Hồ Chí Minh. Hồ Chí phong phú, hấp dẫn sẽ góp phần quan trọng không Minh: Nhà xuất bản Đại học quốc Gia. chỉ trong việc quảng bá hình ảnh dân tộc Chăm Sơn Nam. (1988). Lịch sử An Giang. An Giang: trong cộng đồng quốc tế trên con đường hội nhập Nhà xuất bản Tổng hợp An Giang. mà còn góp phần phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh ủy An Giang. (2018). Báo cáo tình hình thực đất nước. hiện nhiệm vụ chính trị năm 2017; phương TÀI LIỆU THAM KHẢO hướng nhiệm vụ năm 2018. (Tài liệu phục vụ Đoàn công tác của đồng chí Tổng Bí thư Ban Chỉ đạo Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số Nguyễn Phú Trọng). tỉnh An Giang.(2019). Báo cáo chính trị Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số tỉnh An Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang. (2013). Địa chí Giang lần thứ III năm 2019 (Số 01). An An Giang. An Giang: Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Giang: BC-BCĐ.ĐH. An Giang. Đình Hy – Trương Tốn. (1995). Nhạc cụ truyền Võ Văn Thắng., Nguyễn Thị Ngọc Thơ., & Đỗ thống dân tộc Chăm. Ninh Thuận: Sở Văn hóa Thị Thanh Hà. (2018). Người Chăm Islam ở Thông tin tỉnh Ninh Thuận. An Giang. Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, 412, 115-120. Dohammide. (1967). Tục thưởng xuân của đồng bào Chàm Hồi giáo. Tạp san Sử - Địa, số 5. 111
nguon tai.lieu . vn
Âm nhạc Ẩm thực Chụp ảnh - Quay phim Thời trang - Làm đẹp Khéo tay hay làm Mỹ thuật Sân khấu điện ảnh Điêu khắc - Hội họa