Xem mẫu
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 21
lyá tñnh trong nhêån thûác. Ngûúåc laåi, Platön coi nhêån thûác vïì sûå vêåt
laâ khöng xaác thûåc, "múâ töëi", chó coá nhêån thûác vïì nhûäng yá niïåm laâ
xaác thûåc vaâ àaåt àûúåc bùçng "sûå höìi tûúãng" cuãa linh höìn bêët tûã
nhûäng gò maâ noá àaä thêëy úã thïë giúái yá niïåm trûúác àoá.
- Vïì quan àiïím chñnh trõ, Àïmöcrit uãng höå chïë àöå dên chuã,
coân Platön laåi àïì cao chïë àöå quyá töåc, chöëng laåi chïë àöå dên chuã tiïën
böå.
2. Arixtöët (384-322 TCN). - Triïët hoåc cuãa öng phaãn aánh chïë
àöå chiïëm hûäu nö lïå Hy Laåp thúâi suy taân. Cöng lao lúán cuãa Arixtöët
laâ úã chöî: Öng àaä chöëng laåi chuã nghôa duy têm khaách quan cuãa
Platön. Trong hoåc thuyïët vïì töìn taåi, öng àaä thûâa nhêån vêåt chêët laâ
vônh viïîn. Song öng laåi taách rúâi hònh thûác ra khoãi vêåt chêët, coi
hònh thûác khöng coá tñnh vêåt chêët, nhûng coá tñnh tñch cûåc, laâ
nguyïn nhên sinh ra caác sûå vêåt cuå thïí. Coân vêåt chêët laâ thuå àöång,
noá chó coá thïí biïën thaânh sûå vêåt cuå thïí nhúâ nguyïn nhên hònh thûác.
Bêåc thang hònh thûác àaä dêîn öng àïën tû tûúãng duy têm vïì hònh
thûác cao nhêët (àöång lûåc àêìu tiïn) úã bïn ngoaâi thïë giúái.
- Trong hoåc thuyïët vïì linh höìn, öng àaä coi linh höìn phuå thuöåc
vaâo traång thaái cú thïí vaâ khöng bêët tûã. Khöng chó cú thïí con ngûúâi,
maâ caã thûåc vêåt, àöång vêåt cuäng coá linh höìn.
- Trong hoåc thuyïët vïì nhêån thûác, öng àaä phï phaán thuyïët
"höìi tûúãng" cuãa linh höìn vïì thïë giúái yá niïåm cuãa Platön. Öng coi
caãm giaác laâ cú súã cuãa nhêån thûác vaâ öng chöëng laåi viïåc taách rúâi nhêån
thûác caãm tñnh vúái nhêån thûác lyá tñnh. Öng coá nhiïìu àoáng goáp vïì
lögic hoåc. Öng àaä àûa ra caác quy luêåt cú baãn cuãa lögic hònh thûác.
Ngoaâi ra, öng coân coá nhûäng tû tûúãng quyá baáu vïì möëi quan hïå biïån
chûáng giûäa caái chung vaâ caái riïng, giûäa quy naåp vaâ diïîn dõch, v.v..
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 22
CÊU 5: Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghòn duy vêåt vaâ chuã nghôa duy
têm tûâ thïë kyã XVII àïën thïë kyã XVIII thöng qua caác triïët gia tiïu
biïíu nhû Bïcún, Höëpbú, Àïcaáctú, Xpinöda, Löccú, Beáceli, Hium.
- Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy
têm thïë kyã XVII, XVIII phaãn aánh hoaân caãnh lõch sûã múái: thúâi kyâ
phûúng thûác saãn xuêët tû baãn chuã nghôa ra àúâi vaâ phaát triïín trong
loâng xaä höåi phong kiïën; mêu thuêîn giai cêëp, àêëu tranh giai cêëp
ngaây caâng trúã nïn gay gùæt, laâ thúâi kyâ cuãa caác cuöåc caách maång tû
saãn; khoa hoåc (àùåc biïåt laâ cú hoåc) àaä phaát triïín. Luác naây, chuã nghôa
duy vêåt laâ thïë giúái quan cuãa giai cêëp tû saãn, giai cêëp tiïën böå, caách
maång àêëu tranh maånh meä vúái chuã nghôa duy têm, tön giaáo - thïë
giúái quan cuãa giai cêëp quyá töåc phong kiïën, giai cêëp laåc hêåu, phaãn
àöång.
- Ngûúâi coá cöng lao to lúán chöëng laåi chuã nghôa kinh viïån, khöi
phuåc vaâ phaát triïín truyïìn thöëng duy vêåt cöí àaåi trong thúâi kyâ múái
laâ Bïcún.
+ Bïcún àaä coi chuã nghôa kinh viïån laâ vö ñch, chó laâ nhûäng lêåp
luêån trûâu tûúång, khöng coá nöåi dung. Khoa hoåc múái (phûúng phaáp
luêån cuãa khoa hoåc tûå nhiïn thûåc nghiïåm) seä àem laåi cho con ngûúâi
sûác maånh trong cuöåc chinh phuåc giúái tûå nhiïn. Àïí àaåt àûúåc àiïìu
àoá, nhêån thûác khoa hoåc phaãi dûåa trïn caác sûå kiïån vaâ tûâ àoá khaái
quaát thaânh lyá luêån. Phûúng phaáp quy naåp dûåa trïn quan saát phên
tñch, so saánh, thûåc nghiïåm laâ phûúng phaáp chuã yïëu àïí nhêån thûác
chên lyá. Song, àïí coá àûúåc phûúng phaáp trûúác hïët phaãi gaåt boã
nhûäng "lêìm lêîn" caãn trúã con àûúâng nhêån thûác nhû: "lêìm lêîn cuãa
chuãng töåc", "lêìm lêîn cuãa hang àöång", "lêìm lêîn cuãa núi cöng cöång"
vaâ "lêìm lêîn cuãa raåp haát".
+ Bïcún àaä àûa ra nhûäng quan àiïím duy vêåt, coi vêåt chêët laâ
töíng húåp caác haåt, coi giúái tûå nhiïn laâ töíng húåp caác vêåt thïí àa daång
vïì chêët. Vêån àöång cuäng àa daång vaâ laâ thuöåc tñnh khöng taách rúâi
vêåt chêët... Nhûäng tû tûúãng duy vêåt cuãa Bïcún coá yá nghôa lúán chöëng
laåi chuã nghôa duy têm tön giaáo..
Song chuã nghôa duy vêåt cuãa Bïcún laâ siïu hònh vaâ khöng
triïåt àïí. Öng quaá nhêën maånh àïën phûúng phaáp quy naåp, àïì cao
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 23
phên tñch. Tuy chöëng laåi chuã nghôa kinh viïån, nhûng laåi thûâa nhêån
sûå töìn taåi cuãa Thûúång àïë, thûâa nhêån lyá luêån vïì "chên lyá hai mùåt"...
- Höëpxú àaä tiïëp tuåc phaát triïín tû tûúãng duy vêåt cuãa Bï cún.
+ Öng àaä khùèng àõnh chó coá caác vêåt thïí laâ taåm thúâi, coân vêåt
chêët laâ töìn taåi vônh viïîn. Do thïë giúái quan siïu hònh nïn öng àaä
phuã nhêån sûå àa daång vïì chêët cuãa thïë giúái, coi sûå vêån àöång cuãa thïë
giúái vêåt chêët chó laâ sûå di chuyïín võ trñ àún giaãn trong khöng gian.
+ Àiïím tiïën böå hún so vúái Bïcún laâ Höëpxú àaä kiïn quyïët
chöëng laåi chuã nghôa kinh viïån vaâ tön giaáo, öng khöng thûâa nhêån
"chên lyá hai mùåt". Öng phï phaán hoåc thuyïët duy têm cuãa Àïcaáctú
vïì "yá niïåm bêím sinh" vaâ phaát triïín caãm giaác luêån duy vêåt trong lyá
luêån nhêån thûác. Öng coi caãm giaác, kinh nghiïåm laâ nguöìn göëc cuãa
moåi tri thûác, song öng cuäng khöng coi nheå vai troâ cuãa lyá tñnh.
- Nïëu nhû Bïcún, Höëpxú chó ra phûúng phaáp cú baãn cuãa nhêån
thûác khoa hoåc laâ phûúng phaáp kinh nghiïåm, thûåc nghiïåm vïì giúái
tûå nhiïn, thò ngûúåc laåi, Àïcaáctú laåi àïì cao vai troâ cuãa lyá tñnh.
+ Triïët hoåc cuãa Àïcaáctú laâ nhõ nguyïn luêån àiïín hònh, vò öng
thûâa nhêån coá hai thûåc thïí àêìu tiïn cuâng töìn taåi, àöåc lêåp vúái nhau:
thûåc thïí vêåt chêët coá quaãng tñnh, hònh thaânh nïn thïë giúái vêåt chêët,
coân thûåc thïí tinh thêìn coá tû duy taåo nïn thïë giúái tinh thêìn. Quan
àiïím àoá biïíu hiïån roä trong hoåc thuyïët vïì thïí xaác vaâ linh höìn cuãa
con ngûúâi laâm cho triïët hoåc cuãa Àïcaáctú lêîn löån giûäa chuã nghôa duy
vêåt vaâ chuã nghôa duy têm.
+ Chuã nghôa duy vêåt cuãa Àïcaáctú àûúåc thïí hiïån trong vuä truå
hoåc, vêåt lyá hoåc, sinh lyá hoåc; chuã nghôa duy têm thïí hiïån trong têm
lyá hoåc, hoåc thuyïët vïì töìn taåi, lyá luêån nhêån thûác.
+ Cuäng nhû Bïcún, Àïcaáctú àïì cao vai troâ cuãa tri thûác trong
viïåc thöëng trõ giúái tûå nhiïn, trong sûå hoaân thiïån baãn thên con
ngûúâi. Àïí àaåt àûúåc àiïìu àoá, trûúác hïët phaãi hoaâi nghi têët caã.
Àïcaáctú àaä àûa ra möåt nguyïn lyá duy têm nöíi tiïëng: "Töi suy nghô,
do àoá töi töìn taåi" vaâ coi àêy laâ cú súã cho moåi tri thûác.
+ Phûúng phaáp nhêån thûác cuãa Àïcaáctú, vïì cú baãn laâ phûúng
phaáp phên tñch, duy lyá. Noá àoâi hoãi úã tñnh roä raâng vaâ khöng mêu
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 24
thuêîn trong caác thao taác tû duy, úã viïåc phên chia khaách thïí tû duy
thaânh caác böå phêån àún giaãn nhêët vaâ bùæt àêìu nghiïn cûáu tûâ caái àún
giaãn àïën caái phûác taåp.
- Xpinöda àaä chöëng laåi nhõ nguyïn luêån cuãa Àïcaáctú, phaát
triïín chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy lyá cuãa triïët hoåc Àïcaáctú.
+ Xpinöda coi giúái tûå nhiïn laâ thûåc thïí saáng taåo duy nhêët,
hay laâ Chuáa. Giúái tûå nhiïn laâ nguyïn nhên cuãa chñnh noá
(Causasui), noá khöng cêìn möåt nguyïn nhên naâo khaác. Ngoaâi tû
tûúãng duy vêåt biïån chûáng trïn, vïì cú baãn, thïë giúái quan cuãa
Xpinöda laâ siïu hònh. Öng coi: thûåc thïí duy nhêët coá hai thuöåc tñnh
khöng taách rúâi nhau àoá laâ tû duy vaâ quaãng tñnh; vêån àöång khöng
phaãi laâ thuöåc tñnh chung cuãa thûåc thïí; sûå tûúng xûáng giûäa möàuxú
tû duy vaâ möàuxú quaãng tñnh (thïí xaác) trong con ngûúâi...
+ Ngoaâi quan àiïím vïì thûåc thïí, hoåc thuyïët cuãa Xpinöda vïì
möëi quan giûäa tûå do vaâ têët yïëu coá yá nghôa chöëng laåi quan àiïím duy
têm, tön giaáo vïì tûå do yá chñ. Xpinöda coi yá chñ bao giúâ cuäng phuå
thuöåc vaâo àöång cú vaâ chó coá thïí coá tûå do khi haânh vi cuãa chuáng ta
dûåa trïn sûå nhêån thûác tñnh têët yïëu.
- Löëccú àaä phaát triïín hún nûäa caãm giaác luêån duy vêåt cuãa
Bïcún, Höëpbú, phï phaán hoåc thuyïët duy têm cuãa Àïcaáctú vïì "yá
niïåm bêím sinh". Löëccú coi kinh nghiïåm laâ nguöìn göëc duy nhêët cuãa
yá niïåm. Öng àaä phên chia yá niïåm ra thaânh "YÁ niïåm cuãa caãm giaác"
vaâ "yá niïåm cuãa phaãn tû". Song, úã vêën àïì naây chuã nghôa duy vêåt cuãa
Löëccú khöng triïåt àïí khi öng cho rùçng, nhúâ yá niïåm cuãa caãm giaác,
chuáng ta tri giaác àûúåc chêët thûá nhêët (àùåc tñnh coá trûúác) vaâ chêët thûá
hai (àùåc tñnh coá sau). Ngoaâi ra, öng coân coi nhûäng chêët thûá hai:
muâi võ, maâu sùæc, êm thanh, khöng coá yá nghôa khaách quan maâ chó
laâ nhûäng caãm giaác chuã quan dûåa trïn cú súã kïët húåp nhûäng chêët thûá
nhêët theo caác caách khaác nhau.
- Beáccli àaä lúåi duång sûå dao àöång trïn cuãa Löëccú àïí chöëng laåi
chuã nghôa duy vêåt, baão vïå chuã nghôa duy têm, tön giaáo.
+ Dûåa trïn duy danh luêån cûåc àoan cuãa Tömaát, Àacanh,
Beáccli àaä phï phaán thûåc thïí vêåt chêët cuãa chuã nghôa duy vêåt, coi
àêy laâ möåt sûå trûâu tûúång tröëng röîng, àêìy mêu thuêîn, vò chó coá
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 25
nhûäng thuöåc tñnh riïng leã cuãa sûå vêåt (tû tûúãng") laâ töìn taåi thöi, chûá
chuáng ta khöng thïí tri giaác àûúåc vêåt chêët noái chung. Con ngûúâi chó
tri giaác trûåc tiïëp àûúåc nhûäng "tû tûúãng" (caãm giaác) cuãa mònh. Tûâ
àoá Beáccli ài àïën kïët luêån rùçng, sûå töìn taåi cuãa sûå vêåt laâ úã tñnh coá
thïí tri giaác àûúåc (töìn taåi coá nghôa laâ àûúåc tri giaác), sûå vêåt chùèng
qua chó laâ "phûác húåp" caác caãm giaác, caác biïíu tûúång, caác tû tûúãng
cuãa Töi maâ thöi. Song, khi lyá giaãi vïì tñnh liïn tuåc trong sûå töìn taåi
cuãa sûå vêåt vaâ àïí traánh chuã nghôa duy ngaä cûåc àoan, Beáccli àaä
chuyïín tûâ chuã nghôa duy têm chuã quan sang chuã nghôa duy têm
khaách quan úã sûå thûâa nhêån sûå töìn taåi cuãa caác "tinh thêìn khaác" vaâ
cuöëi cuâng laâ "tinh thêìn vö haån" cuãa Thûúång àïë.
- Nïëu nhû baãn chêët triïët hoåc cuãa Beáccli laâ chuã nghôa duy têm
chuã quan thò triïët hoåc cuãa Hium hûúáng chuã nghôa duy têm chuã
quan àoá àïën bêët khaã tri luêån. Khi traã lúâi vêën àïì thïë giúái coá töìn taåi
hay khöng? Hium cho rùçng: "Töi khöng biïët", vò chñnh con ngûúâi
khöng vûúåt ra khoãi giúái haån nhûäng caãm giaác riïng cuãa mònh àïí
nhêån thûác nhûäng caái gò bïn ngoaâi mònh. Öng coân coi kinh nghiïåm
chó laâ doâng caác êën tûúång vaâ vïì nguyïn nhên chuáng ta khöng thïí
biïët.
+ Hium cuäng phï phaán hoåc thuyïët vïì thûåc thïí vêåt chêët vaâ
thûåc thïí tinh thêìn, coi àêy laâ nhûäng trûâu tûúång giaã döëi, hònh
thaânh trïn cú súã cuãa thoái quen têm lyá giaãn àún. Öng phuã nhêån
tñnh khaách quan cuãa möëi liïn hïå nhên quaã, coi àêy chó laâ möëi liïn
hïå chuã quan, thuöåc têm lyá.
+ Ngoaâi ra, Hium coân phï phaán tön giaáo, song àiïìu àoá cuäng
khöng thïí thay thïë àûúåc baãn chêët cuãa triïët hoåc Hium laâ chuã nghôa
duy têm chuã quan vaâ bêët khaã tri luêån.
- Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy
têm thïë kyã XVII-XVIII laâ sûå thïí hiïån tñnh àaãng trong triïët hoåc.
Cuöåc àêëu tranh naây vêîn tiïëp tuåc cho àïën giai àoaån ngaây nay trong
lõch sûã triïët hoåc vúái nhûäng hònh thûác àa daång hún vaâ nöåi dung,
tñnh chêët sêu sùæc hún.
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 26
CÊU 6: Trònh baây nhûäng tû tûúãng cú baãn trong pheáp biïån chûáng
duy têm cuãa Hïghen vaâ chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc.
Sûå aãnh hûúãng cuãa nhûäng hïå thöëng triïët hoåc trïn àöëi vúái sûå hònh
thaânh triïët hoåc Maác.
1. Nhûäng tû tûúãng cú baãn trong pheáp biïån chûáng duy têm
cuãa Hïghen
- Pheáp biïån chûáng duy têm cuãa Hïghen laâ möåt trong nhûäng
hònh thûác cú baãn, laâ àónh cao trong sûå phaát triïín cuãa pheáp biïån
chûáng trûúác Maác, phaãn aánh hoaân caãnh lõch sûã àùåc biïåt, àêìy mêu
thuêîn cuãa xaä höåi Àûác vaâ tñnh chêët hai mùåt cuãa giai cêëp tû saãn Àûác
trûúác caách maång tû saãn.
- Quan àiïím phaát triïín laâ tû tûúãng cú baãn, xuyïn suöët triïët
hoåc cuãa Hïghen. Hïghen àaä coi sûå àöìng nhêët giûäa tû duy vaâ töìn
taåi dûúái nhûäng tïn goåi nhû: "yá niïåm tuyïåt àöëi", "lyá tñnh thïë giúái",
"tinh thêìn thïë giúái" laâ baãn nguyïn cuãa moåi hiïån tûúång trong giúái tûå
nhiïn vaâ xaä höåi. Sûå àöìng nhêët giûäa tû duy vaâ töìn taåi theo Hïghen
khöng phaãi laâ sûå àöìng nhêët tuyïåt àöëi, siïu hònh, maâ laâ sûå àöìng
nhêët bao haâm sûå khaác biïåt. Chñnh mêu thuêîn giûäa àöìng nhêët vaâ
khaác biïåt àaä laâm cho baãn nguyïn cuãa thïë giúái — "yá niïåm tuyïåt àöëi"
coá tñnh tñnh cûåc vaâ hoaåt àöång. Sûå hoaåt àöång cuãa "yá niïåm tuyïåt àöëi"
thïí hiïån qua ba giai àoaån phaát triïín: 1) "yá niïåm tuyïåt àöëi phaát
triïín úã trong loâng noá vaâ vò noá. Àêy laâ àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa
lögñc hoåc; 2) "yá niïåm tuyïåt àöëi" phaát triïín dûúái hònh thûác "töìn taåi
khaác" - hònh thûác giúái tûå nhiïn. Àêy laâ àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa
triïët hoåc tûå nhiïn. Song, Hïghen coi giúái tûå nhiïn khöng coá sûå phaát
triïín, maâ noá chó laâ thïí hiïån (triïín khai) sûå tûå phaát triïín cuãa caác
phaåm truâ lögñc. Caác phaåm truâ lögñc àûúåc coi laâ baãn chêët tinh thêìn
cuãa giúái tûå nhiïn. Cuöëi cuâng, "yá niïåm tuyïåt àöëi" phaát triïín trong tû
duy laâ lõch sûã nhên loaåi — triïët hoåc tinh thêìn. ÚÃ giai àoaån naây, "yá
niïåm tuyïåt àöëi" laåi trúã vïì baãn thên mònh, tûå nhêån thûác mònh vúái tû
caách laâ tinh thêìn tuyïåt àöëi", thïí hiïån qua yá thûác vaâ tûå yá thûác cuãa
nhên loaåi.
- Àiïìu nöíi bêåt cuäng laâ haåt nhên húåp lyá trong triïët hoåc
Hïghen laâ pheáp biïån chûáng, trong àoá bao göìm caã ba quy luêåt cú
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 27
baãn cuãa pheáp biïån chûáng. Phaát triïín khöng phaãi laâ möåt voâng troân
kheáp kñn, maâ laâ möåt quaá trònh chuyïín tûâ hònh thûác thêëp lïn hònh
thûác cao do sûå chuyïín hoaá tûâ nhûäng thay àöíi vïì lûúång dêîn àïën
nhûäng thay àöíi vïì chêët, do cuöån àêëu tranh giûäa caác mùåt àöëi lêåp
trong baãn thên hònh thûác, do sûå phuã àõnh biïån chûáng (loåc boã) cuãa
nhûäng hònh thûác múái àöëi vúái nhûäng hònh thûác cuä. Tû tûúãng cuãa
Hïghen vïì viïåc moåi caái àïìu têët yïëu dêîn àïën sûå phuã àõnh baãn thên
mònh coá yá nghôa caách maång trong cuöåc söëng vaâ tû tûúãng.
- Trïn cú súã chuã nghôa duy têm khaách quan, ngoaâi viïåc phaát
triïín hoåc thuyïët vïì caác quy luêåt vaâ caác phaåm truâ cú baãn cuãa pheáp
biïån chûáng, lêìn àêìu tiïn Hïghen àaä nghiïn cûáu caác nguyïn tùæc cú
baãn cuãa lögñc biïån chûáng. Chñnh Hïghen àaä àùåt ra vêën àïì vïì sûå
thöëng nhêët giûäa pheáp biïån chûáng, lögñc hoåc vaâ lyá luêån nhêån thûác.
+ Hïghen coi lögñc hoåc laâ khoa hoåc vïì möëi liïn hïå biïån chûáng
cuãa caác khaái niïåm, laâ khoa hoåc "mö taã lônh vûåc tû tûúãng... trong sûå
hoaåt àöång nöåi taåi cuãa baãn thên noá, hay noái möåt caách khaác, trong sûå
phaát triïín têët yïëu cuãa noá". Theo Hïghen, sûå vêån àöång vaâ phaát
triïín cuãa caác khaái niïåm chõu sûå quy àõnh búãi nhûäng möëi liïn hïå têët
yïëu giûäa caác khaái niïåm vaâ búãi nhûäng mêu thuêîn naãy sinh trong
baãn thên khaái niïåm àoá.
+ Hïghen coân àem laåi cho lyá luêån nhêån thûác nhûäng tû tûúãng
biïån chûáng. Ngoaâi viïåc phï phaán tñnh trûåc quan, nhõ nguyïn luêån
cuãa Cantú vïì "vêåt tûå noá" vaâ hiïån tûúång, Hïghen laâ ngûúâi àêìu tiïn
àaä phaát hiïån ra àùåc àiïím quan troång nhêët trong quaá trònh vêån
àöång cuãa tû duy lyá thuyïët laâ ài tûâ tri thûác trûâu tûúång àïën tri thûác
cuå thïí. Hïghen àaä àùåt ra vêën àïì vïì möëi quan hïå biïån chûáng giûäa
nhêån thûác lyá thuyïët vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn. Theo öng, quaá trònh
biïën àöíi hiïån thûåc vaâ quaá trònh nhêån thûác laâ möåt quaá trònh duy
nhêët. Song, úã Hïghen, hoaåt àöång thûåc tiïîn chó laâ hoaåt àöång tinh
thêìn.
- Hïghen cuäng thûâa nhêån xaä höåi phaát triïín tiïën böå vaâ mang
tñnh quy luêåt. Mêu thuêîn giûäa caái hoaân thiïån vaâ khöng hoaân thiïån
laâ àöång lûåc cuãa tiïën böå xaä höåi. Sûå phaát triïín tiïën böå cuãa xaä höåi
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 28
àûúåc Hïghen trònh baây möåt caách duy têm, laâ "úã sûå yá thûác vïì tûå do",
vaâ nhû laâ quaá trònh tûå phaát triïín cuãa "yá niïåm tuyïåt àöëi".
- Pheáp biïån chûáng laâ haåt nhên húåp lyá, laâ mùåt tiïën böå cuãa triïët
hoåc Hïghen. Ngûúåc laåi, hïå thöëng triïët hoåc cuãa Hïghen laâ duy têm,
siïu hònh. Chñnh hïå thöëng àoá àaä dêîn Hïghen àïën thûâa nhêån àiïím
cuöëi cuâng trong sûå phaát triïín cuãa thïë giúái laâ nhêån thûác. Vïì thûåc
chêët, Hïghen aáp duång nguyïn lyá phaát triïín chó àöëi vúái hiïån tûúång
tinh thêìn. Tuy thûâa nhêån mêu thuêîn laâ nguöìn göëc, àöång lûåc cuãa
sûå phaát triïín, nhûng khöng phaãi laâ mêu thuêîn thûåc sûå cuãa giúái tûå
nhiïn vaâ xaä höåi, maâ chó laâ mêu thuêîn trong sûå phaát triïín cuãa tinh
thêìn. Mêu thuêîn khöng phaãi àûúåc giaãi quyïët bùçng caách maång, maâ
bùçng con àûúâng hoaâ bònh: caái múái thoaã hiïåp vúái caái cuä.
2. Chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc
Phoiúbùæc laâ àaåi diïån vô àaåi cuöëi cuâng cuãa triïët hoåc cöí àiïín
Àûác. Ngûúâi coá cöng lao to lúán àêëu tranh chöëng laåi chuã nghôa duy
têm, tön giaáo, phuåc höìi vaâ phaát triïín chuã nghôa duy vêåt trong thúâi
kyâ chuêín bõ caách maång tû saãn Àûác (1848).
- Phoiúbùæc laâ nhaâ triïët hoåc duy vêåt vò öng khùèng àõnh vêåt
chêët laâ tñnh thûá nhêët; yá thûác, tû duy laâ tñnh thûá hai. Song laâ nhaâ
duy vêåt nhên baãn, öng coi con ngûúâi laâ saãn phêím cao nhêët cuãa giúái
tûå nhiïn, vêën àïì quan hïå giûäa tû duy vaâ töìn taåi laâ vêën àïì baãn chêët
cuãa con ngûúâi, vò thïë, àêy laâ àöëi tûúång duy nhêët, phöí biïën vaâ cao
nhêët cuãa triïët hoåc. Chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc laâ
àoáng goáp to lúán vaâo cuöåc àêëu tranh chöëng laåi viïåc giaãi thñch duy
têm, nhõ nguyïn luêån, thêåm chñ caã chuã nghôa duy têm têìm thûúâng
vïì vêën àïì con ngûúâi. Song, nguyïn lyá nhên baãn hoåc cuãa Phoiúbùæc
khöng triïåt àïí, vò öng hiïíu con ngûúâi chó laâ nhûäng caá nhên trûâu
tûúång, laâ thûåc thïí thuêìn tuyá tûå nhiïn - sinh vêåt. Öng khöng thêëy
àûúåc mùåt xaä höåi cuãa con ngûúâi trong hoaåt àöång biïën àöíi hiïån thûåc.
- Trong quan hïå àöëi vúái triïët hoåc cuãa Hïghen, öng coá thaái àöå
phuã àõnh saåch trún, khöng thêëy àûúåc thaânh tûåu quyá giaá cuãa
Hïghen laâ pheáp biïån chûáng àïí kïë thûâa vaâ phaát triïín. Öng hiïíu
tñnh quy luêåt, tñnh têët yïëu, tñnh nhên quaã... möåt caách siïu hònh.
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 29
Cho nïn chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa öng coân mang nùång tñnh
siïu hònh.
- Trong lyá luêån nhêån thûác, Phoiúbùæc àaä tiïëp tuåc truyïìn thöëng
caãm giaác luêån duy vêåt, chöëng laåi thuyïët khöng thïí biïët vaâ löëi tû
biïån trûâu tûúång. Öng khöng phuã nhêån vai troâ cuãa tû duy trong
nhêån thûác, nhûng öng khöng thêëy àûúåc vai troâ cuãa thûåc tiïîn trong
nhêån thûác, nïn chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc chûa
thoaát khoãi tñnh trûåc quan cuãa chuã nghôa duy vêåt trûúác Maác.
- Nhûäng haån chïë cuãa nguyïn tùæc nhên baãn trong thïë giúái
quan cuãa Phoiúbùæc coân thïí hiïån roä trong viïåc nghiïn cûáu tön giaáo
vaâ àaåo àûác. ÚÃ lônh vûåc naây, öng laåi rúi vaâo lêåp trûúâng duy têm thïí
hiïån trong viïåc giaãi quyïët vêën àïì tön giaáo vaâ yá àõnh àûa ra nhûäng
nguyïn tùæc àaåo àûác chung cho moåi dên töåc, moåi thúâi àaåi lõch sûã.
3. Sûå aãnh hûúãng cuãa triïët hoåc Hïghen vaâ triïët hoåc Phoiúbùæc
àöëi vúái sûå hònh thaânh triïët hoåc Maác
Triïët hoåc cuãa Hïghen vaâ triïët hoåc cuãa Phoiúbùæc laâ hai nguöìn
göëc trûåc tiïëp vïì lyá luêån cuãa triïët hoåc Maác.
Caác nhaâ saáng lêåp chuã nghôa Maác àaä kïë thûâa haåt nhên húåp lyá
trong triïët hoåc Hïghen laâ pheáp biïån chûáng, caãi taåo noá trïn tinh
thêìn cuãa chuã nghôa duy vêåt, biïën noá thaânh pheáp biïån chûáng duy
vêåt nhû laâ hoåc thuyïët khoa hoåc vïì caác quy luêåt chung nhêët cuãa tûå
nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy. Cuäng chñnh nhúâ chuã nghôa duy vêåt cuãa
Phoiúbùæc àaä giuáp Maác vaâ Ùngghen àoaån tuyïåt vúái chuã nghôa duy
têm cuãa Hïghen vaâ phaái Hïghen treã. Maác vaâ Ùngghen àaä caãi taåo
chuã nghôa duy vêåt cuãa Phoiúbùæc phaát triïín lïn möåt hònh thûác múái
cao nhêët àoá laâ chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ chuã nghôa duy vêåt
lõch sûã.
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 30
CÊU 7: Triïët hoåc Maác - Lïnin ra àúâi laâ möåt têët yïëu lõch sûã vaâ laâ
möåt bûúác ngoùåt caách maång trong triïët hoåc.
1. Tñnh têët yïëu lõch sûã cuãa sûå ra àúâi triïët hoåc Maác
Triïët hoåc Maác khöng phaãi laâ möåt saãn phêím coá tñnh chêët chuã
quan, àöìng thúâi noá cuäng khöng phaãi tûâ trïn trúâi rúi xuöëng. Triïët
hoåc àoá laâ saãn phêím têët yïëu cuãa lõch sûã.
- Triïët hoåc Maác àaä kïë thûâa coá phï phaán toaân böå triïët hoåc
trûúác àoá nhêët laâ triïët hoåc duy vêåt vaâ pheáp biïån chûáng. Àoá laâ nhûäng
tiïìn àïì lyá luêån khöng thïí thiïëu àûúåc cuãa triïët hoåc Maác.
- Triïët hoåc Maác ra àúâi coân gùæn liïìn vúái nhûäng àiïìu kiïån
khaách quan cuãa sûå phaát triïín kinh tïë - xaä höåi vaâ sûå phaát triïín cuãa
khoa hoåc àûúng thúâi. Trong khoa hoåc tûå nhiïn thïë kyã XIX àaä coá ba
phaát minh lúán: àõnh luêåt baão toaân vaâ chuyïín hoaá nùng lûúång; hoåc
thuyïët tïë baâo; hoåc thuyïët tiïën hoaá. Àöìng thúâi vïì mùåt xaä höåi thïë kyã
XIX cuäng laâ thúâi kyâ chuã nghôa tû baãn àaä böåc löå nhûäng mêu thuêîn
xaä höåi sêu sùæc. Àùåc biïåt laâ mêu thuêîn giûäa giai cêëp tû saãn vaâ giai
cêëp vö saãn. Mêu thuêîn êëy àûúåc biïíu hiïån thöng qua caác cuöåc àêëu
tranh giai cêëp hïët sûác söi àöång vaâ quyïët liïåt úã chêu Êu.
Trûúác tònh hònh trïn, cêìn phaãi coá möåt sûå kiïën giaãi múái vïì sûå
phaát triïín cuãa tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy. Vaâ têët yïëu xuêët hiïån
möåt hoåc thuyïët múái àoá laâ hoåc thuyïët triïët hoåc khoa hoåc, do Maác vaâ
Ùngghen àïì xûúáng, sau naây àûúåc Lïnin phaát triïín.
2. Sûå ra àúâi cuãa triïët hoåc Maác - Lïnin laâ möåt bûúác ngoùåt caách
maång trong triïët hoåc
Cú súã cuãa chuã nghôa Maác laâ chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ
chuã nghôa duy vêåt lõch sûã. Vúái cú súã naây, lêìn àêìu tiïn giai cêëp vö
saãn vaâ nhên dên lao àöång àaä coá möåt vuä khñ tinh thêìn àïí àêëu tranh
giaãi phoáng giai cêëp mònh vaâ caã xaä höåi ra khoãi sûå aáp bûác boác löåt.
Nhû vêåy, triïët hoåc Maác laâ vuä khñ tinh thêìn cuãa giai cêëp vö saãn, coân
giai cêëp vö saãn laâ lûåc lûúång "vêåt chêët" cuãa triïët hoåc Maác. Sûå thöëng
nhêët chùåt cheä giûäa triïët hoåc Maác vúái giai cêëp vö saãn, laâm cho triïët
hoåc Maác thûåc sûå thïí hiïån tñnh caách maång cuãa mònh vaâ giai cêëp vö
http://ebooks.vdcmedia.com
nguon tai.lieu . vn