Xem mẫu
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 11
* Nhûäng quan àiïím triïët hoåc cho vêåt chêët laâ tñnh thûá nhêët, yá
thûác laâ tñnh thûá hai hoåp thaânh chuã nghôa duy vêåt. Trong lõch sûã tû
tûúãng triïët hoåc coá ba hònh thûác cú baãn cuãa chuã nghôa duy vêåt: 1)
Chuã nghôa duy vêåt chêët phaác, ngêy thú thúâi cöí àaåi; 2) Chuã nghôa
duy vêåt maáy moác, siïu hònh thïë kyã XVII-XVIII; 3) Chuã nghôa duy
vêåt biïån chûáng.
* Ngûúåc laåi, nhûäng quan àiïím triïët hoåc cho yá thûác laâ tñnh thûá
nhêët, vêåt chêët laâ tñnh thûá hai, hoåp thaânh chuã nghôa duy têm. Chuã
nghôa duy têm laåi àûúåc thïí hiïån qua hai traâo lûu chñnh: chuã nghôa
duy têm khaách quan (Platön; Hïghen...) vaâ chuã nghôa duy têm chuã
quan (Beccli, Hium...).
+ Mùåt thûá hai traã lúâi cêu hoãi: con ngûúâi coá khaã nùng nhêån
thûác àûúåc thïë giúái hay khöng?
* Caác nhaâ triïët hoåc duy vêåt cho rùçng, con ngûúâi coá khaã nùng
nhêån thûác thïë giúái. Song, do mùåt thûá nhêët quy àõnh, nïn sûå nhêån
thûác àoá laâ sûå phaãn aánh thïë giúái vêåt chêët vaâo oác con ngûúâi.
* Möåt söë nhaâ triïët hoåc duy têm cuäng thûâa nhêån con ngûúâi coá
khaã nùng nhêån thûác thïë giúái nhûng sûå nhêån thûác àoá laâ sûå tûå nhêån
thûác cuãa tinh thêìn, tû duy.
* Möåt söë nhaâ triïët hoåc duy têm khaác nhû Hium, Cantú laåi
phuã nhêån khaã nùng nhêån thûác thïë giúái cuãa con ngûúâi. Àêy laâ
nhûäng ngûúâi theo "bêët khaã tri luêån" (thuyïët khöng thïí biïët).
Khuynh hûúáng naây khöng thûâa nhêån vai troâ cuãa nhêån thûác khoa
hoåc trong àúâi söëng xaä höåi.
Àöëi vúái caác hïå thöëng triïët hoåc, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc
khöng chó àûúåc thïí hiïån trong caác quan niïåm coá tñnh chêët baãn thïí
luêån, maâ coân àûúåc thïí hiïån trong caác quan niïåm chñnh trõ - xaä höåi,
àaåo àûác vaâ tön giaáo, têët nhiïn coá thïí laâ nhêët quaán hoùåc laâ khöng
nhêët quaán.
Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy
têm xuyïn suöët lõch sûã phaát triïín cuãa tû tûúãng triïët hoåc vaâ thïí
hiïån tñnh àaãng trong triïët hoåc.
3. Phûúng phaáp nhêån thûác thïë giúái cuãa triïët hoåc
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 12
Triïët hoåc nghiïn cûáu nhûäng quy luêåt chung nhêët cuãa töìn taåi
vaâ tû duy, giuáp cho viïåc nhêån thûác vaâ hoaåt àöång caãi taåo thïë giúái.
Triïët hoåc Maác dûåa vaâo nhûäng thaânh quaã cuãa caác khoa hoåc cuå thïí,
nhûng noá khöng lêëy phûúng phaáp cuãa caác ngaânh khoa hoåc cuå thïí
àïí laâm phûúng phaáp cuãa mònh. Phûúng phaáp nhêån thûác chung
nhêët, àuáng àùæn nhêët cuãa triïët hoåc laâ phûúng phaáp biïån chûáng duy
vêåt. Phûúng phaáp biïån chûáng duy vêåt àöëi lêåp vúái phûúng phaáp siïu
hònh.
Phûúng phaáp biïån chûáng vaâ siïu hònh xuêët hiïån rêët súám, tûâ
thúâi cöí àaåi. Phûúng phaáp biïån chûáng laâ phûúng phaáp nhêån thûác sûå
vêåt vaâ hiïån tûúång trong sûå liïn hïå, taác àöång qua laåi, vêån àöång vaâ
phaát triïín. Ngûúåc laåi, phûúng phaáp siïu hònh xem xeát sûå vêåt, hiïån
tûúång trong sûå taách rúâi, khöng vêån àöång vaâ khöng phaát triïín. Cuöåc
àêëu tranh giûäa phûúng phaáp biïån chûáng vaâ phûúng phaáp siïu
hònh cuäng laâ möåt nöåi dung cú baãn cuãa lõch sûã triïët hoåc.
Phûúng phaáp biïån chûáng duy vêåt xuêët hiïån tûâ thúâi kyâ cöí àaåi
(biïån chûáng duy vêåt thö sú, möåc maåc tûå phaát). Chó àïën khi triïët
hoåc Maác ra àúâi, phûúng phaáp naây múái thûåc sûå trúã thaânh phûúng
phaáp triïët hoåc khoa hoåc. Phûúng phaáp naây giuáp cho con ngûúâi khaã
nùng nhêån thûác möåt caách àuáng àùæn, khaách quan vïì giúái tûå nhiïn,
xaä höåi vaâ tû duy vaâ giuáp con ngûúâi àaåt àûúåc hiïåu quaã trong hoaåt
àöång thûåc tiïîn.
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 13
CÊU 2: Nhûäng neát cú baãn cuãa triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi xung quanh
caác vêën àïì: khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, con ngûúâi vaâ nhêån thûác.
1. Vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái
Theo caách phên chia truyïìn thöëng, triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi coá
9 hïå thöëng thuöåc hai loaåi:
- Chñnh thöëng coá 6 hïå thöëng Mimaânsaâ, Vedaânta, Saâmkhuya,
Yoga, Nyaâya, Vaiseâsika.
Phaái khöng chñnh thöëng hay Taâ giaáo (naâstika) coá
3 hïå thöëng: Buddha (Phêåt giaáo), Jaina giaáo, Lökaâyata.
(Tiïu chuêín cuãa chñnh thöëng laââ thûâa nhêån vaâ baão vïå tñnh
àuáng àùæn tuyïåt àöëi cuãa kinh Veâda. Coân taâ giaáo thò ngûúåc laåi).
Caác trûúâng phaái trïn àïìu ñt nhiïìu baân àïën vêën àïì khúãi
nguyïn cuãa thïë giúái.
Nhûäng trûúâng phaái coá tñnh chêët duy têm tön giaáo cho rùçng,
khúãi nguyïn cuãa thïë giúái laâ Braâhman - laâ thûåc taåi duy nhêët cuãa vuä
truå, laâ caái maâ do àoá, moåi vêåt sinh trûúãng, caái trong àoá, moåi vêåt
nhêåp vaâo khi bõ huyã diïåt. Braâhman töìn taåi vônh viïîn, vaâ coá khi coân
àûúåc coi laâ möåt võ thêìn saáng taåo. Con ngûúâi laâ möåt böå phêån cuãa
Braâhman, tûác laâ Atman; muöën trúã vïì vúái caái vônh hùçng, con ngûúâi
phaãi tu luyïån, phaãi thoaát tuåc àïí Atman trúã vïì vúái Braâhman.
Nhûäng trûúâng phaái coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, thïë giúái
naây (kïí caã con ngûúâi) àûúåc taåo thaânh tûâ nhûäng yïëu töë vêåt chêët, tuyâ
theo quan niïåm khaác nhau cuãa caác phaái maâ caác yïëu töë àoá laâ: nûúác,
àêët, khöng khñ,... hoùåc trûâu tûúång hún laâ nguyïn tûã. Àöìng thúâi vúái
quan niïåm naây, ngûúâi ta coân cho rùçng, linh höìn cuäng àûúåc sinh ra
tûâ nhûäng yïëu töë vêåt chêët, noá mêët ài khi vêåt chêët (thïí xaác) bõ tiïu
huyã.
2. Vêën àïì con ngûúâi
Nhiïìu trûúâng phaái triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi cho rùçng, con ngûúâi
göìm hai phêìn: höìn vaâ xaác. Phêìn xaác coá thïí bõ huyã diïåt, coân phêìn
höìn laâ töìn taåi vônh viïîn, tuyâ theo "nghiïåp" hay do tu luyïån, do laâm
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 14
àiïìu thiïån hay aác..., maâ höìn coá thïí trúã vïì vúái coäi "vônh hùçng" hoùåc
di chuyïín sang thên xaác khaác (luên höìi).
Ngûúåc laåi, möåt söë trûúâng phaái coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng,
linh höìn hay tû tûúãng, yá thûác cuãa con ngûúâi àûúåc naãy sinh tûâ vêåt
chêët vaâ noá liïn quan àïën thïí xaác cuãa möîi con ngûúâi. Vêåt chêët sinh
ra yá thûác cuäng nhû gaåo nêëu thaânh rûúåu (phaái Lökaâyata). YÁ thûác,
tû tûúãng con ngûúâi seä mêët ài khi ngûúâi ta chïët.
Do coá nhûäng quan niïåm khaác nhau vïì con ngûúâi, nïn trong
caác trûúâng phaái triïët hoåc ÊËn Àöå cuäng coá nhûäng quan niïåm khaác
nhau vïì yá nghôa cuãa cuöåc söëng vaâ vai troâ cuãa con ngûúâi trong thïë
giúái. Nhûng nhòn chung, triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi (kïí caã caác trûúâng
phaái duy vêåt) àïìu ñt nhiïìu coá quan niïåm duy têm tön giaáo vïì
nhûäng vêën àïì trïn.
3. Vïì nhêån thûác
Noái àïën nhêån thûác, trûúác hïët phaãi noái àïën pheáp biïån luêån
cuãa phaái Nyaâya, Vaiseâsika, pheáp biïån luêån naây coân àûúåc goåi laâ
"nguä àoaån luêån". Trong "nguä àoaån luêån", àïí chûáng minh möåt àiïìu
gò àoá laâ chên thûåc hay giaã döëi, phaãi qua 5 bûúác sau: luêån àïì, nhên
àïì, vñ duå, suy àoaán, kïët luêån. Thñ duå cuå thïí nhû:
1. Àöìi coá lûãa chaáy.
2. Vò àöìi böëc khoái.
3. Têët caã nhûäng caái böëc khoái àïìu coá lûãa chaáy, thñ
duå bïëp loâ.
4. Àöìi böëc khoái thò khöng thïí khöng coá lûãa chaáy.
5. Do àoá, àöìi coá lûãa chaáy.
Trong triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi cuäng coá nhûäng phaái àaä àïì cêåp
túái pheáp biïån chûáng, têët nhiïn àoá múái laâ pheáp biïån chûáng möåc maåc,
tûå phaát. Nhûäng nhaâ triïët hoåc coá tû tûúãng biïån chûáng cho rùçng, thïë
giúái coá sinh, coá diïåt, vêån àöång biïën àöíi khöng ngûâng. Sûå vêån àöång
biïën àöíi êëy diïîn ra trong khöng gian vaâ trong tûâng khoaãnh khùæc
thúâi gian hïët sûác ngùæn (saátna - cuãa Phêåt giaáo). Hoå coân cho rùçng, sûå
vêån àöång àoá laâ do nhûäng lûåc bïn trong cuãa noá. Chñnh Maác vaâ
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 15
Ùngghen àaä àaánh giaá cao nhûäng tû tûúãng biïån chûáng naây trong tñn
àiïìu Phêåt giaáo sú kyâ.
Triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi coá sûå pha tröån, hoaâ nhêåp vúái nhûäng tû
tûúãng coá tñnh chêët duy linh tön giaáo, trong àoá, coá nhiïìu vêën àïì maâ
ngaây nay chuáng ta cêìn phaãi xem xeát; diïîn giaãi nhû: luyïån yoga;
luên höìi,...
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 16
CÊU 3: Nhûäng àùåc àiïím cú baãn cuãa triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi vïì
caác vêën àïì: khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc, con
ngûúâi vaâ nhêån thûác.
Trung Hoa laâ möåt nûúác coá nïìn vùn minh lúán vaâ súám. Khoaãng
tûâ 1.700 nùm àïën 1.000 nùm trûúác cöng nguyïn, ngûúâi Trung Hoa
àaä coá böën phaát minh lúán: chïë taåo ra la baân, kyä thuêåt chïë taåo giêëy,
chïë taåo thuöëc suáng, phûúng phaáp in chûä.
Xaä höåi Trung Hoa thúâi kyâ triïët hoåc cöí àaåi ra àúâi (khoaãng thïë
kyã VI trûúác cöng nguyïn) laâ thúâi kyâ àang chuyïín tûâ xaä höåi nö lïå
sang xaä höåi phong kiïën. Àêy cuäng laâ thúâi kyâ coá nhiïìu biïën àöång
sêu sùæc vaâ röång lúán, do vêåy, úã àoá, àaä naãy sinh nhiïìu hoåc thuyïët
chñnh trõ — xaä höåi, triïët hoåc, tön giaáo phong phuá vaâ khöng ngûâng
àêëu tranh vúái nhau. Trong àoá, coá hai trûúâng phaái lúán vaâ coá aãnh
hûúãng lêu daâi, àoá laâ phaái Khöíng do Khöíng Tûã (551 - 479 trûúác
cöng nguyïn) saáng lêåp vaâ phaái Laäo, do Laäo Tûã (khoaãng thïë kyã VI-V
trûúác cöng nguyïn) saáng lêåp.
Dûúái àêy laâ möåt söë vêën àïì chuã yïëu cuãa triïët hoåc Trung Hoa
cöí àaåi:
1. Vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái vaâ vêën àïì cú baãn cuãa triïët
hoåc
Trûúác hïët, triïët hoåc Trung Hoa noái riïng vaâ triïët hoåc phûúng
Àöng noái chung ñt baân àïën vêën àïì vïì giúái tûå nhiïn, nhûng khi kiïën
giaãi nhûäng vêën àïì xaä höåi loaâi ngûúâi, ñt nhiïìu hoå coá àïì cêåp àïën vêën
àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc.
Laäo Tûã cho rùçng, khúãi nguyïn cuãa thïë giúái laâ "Àaåo". Àaåo" laâ
möåt tïn goåi khiïn cûúäng, vò theo öng "Àaåo" laâ caái lúán nhêët, caái
möng lung múâ aão. Nhûng "Àaåo" cuäng laâ caái coá trûúác vaån vêåt, caái
maâ moåi vêåt àûúåc sinh ra vaâ àûúåc nhêåp vaâo sau khi bõ huyã diïåt.
"Àaåo" cuäng laâ caái maâ moåi vêåt vaâ caã con ngûúâi phaãi tuên theo. Öng
cho rùçng: "Ngûúâi theo quy luêåt cuãa àêët, àêët theo quy luêåt cuãa trúâi,
trúâi theo quy luêåt cuãa àaåo..." vaâ "àaåo theo quy luêåt cuãa tûå nhiïn".
Vúái Laäo Tûã, "Àaåo" coá tñnh duy vêåt, song trong àoá, coá chûáa àûång
mêìm möëng duy têm. Do vêåy, sau naây, möåt söë nhaâ triïët hoåc kïë tuåc
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 17
öng àaä khai thaác yïëu töë duy têm naây vaâ biïën "Àaåo" thaânh caái coá
tñnh chêët nhû möåt tinh thêìn tuyïåt àöëi, caái maâ con ngûúâi khöng thïí
nhêån thûác àûúåc.
Vúái Khöíng Tûã, tuy khöng trûåc tiïëp baân àïën vêën àïì baãn thïí,
tûå nhiïn, nhûng öng laåi coá quan niïåm vïì "Trúâi", "mïånh trúâi". Sau
naây, möåt söë ngûúâi kïë tuåc öng biïën caác quan niïåm àoá thaânh nhûäng
thûåc thïí thêìn thaánh, vúái hoå "Trúâi" laâ võ thêìn coá nhên caách, coá
quyïìn thûúãng phaåt..., vaâ laâ keã saáng taåo ra thïë giúái.
Khaác vúái nhûäng quan àiïím trïn, möåt söë nhaâ triïët hoåc duy vêåt
úã Trung Hoa cöí àaåi cho rùçng vaån vêåt do "nguä haânh" (kim, möåc,
thuyã, hoaã, thöí) tûúng sinh tûúng khùæc taåo thaânh. Hoùåc möåt söë khaác
cho rùçng, do êm dûúng giao caãm maâ taåo nïn trúâi, àêët, vaån vêåt vaâ
con ngûúâi.
Triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi giaãi quyïët vêën àïì cú baãn cuãa triïët
hoåc thöng qua viïåc luêån giaãi caái phaåm truâ: Têm - Vêåt, Lyá - Khñ,
Thêìn - Hònh. Caác nhaâ duy têm cho rùçng, Têm, Lyá, Thêìn laâ coá
trûúác, laâ caái chuã àöång; coân Vêåt, Khñ, Hònh laâ coá sau, laâ caái lïå thuöåc.
Caác nhaâ duy vêåt àaä phaãn baác laåi quan niïåm duy têm trïn vaâ cho
rùçng, caái tinh thêìn, caái têm lyá, caái tû tûúãng luön gùæn vúái caái thên
thïí vaâ noá mêët ài khi thên thïí bõ huyã diïåt.
2. Vêën àïì con ngûúâi
Triïët hoåc Trung Hoa rêët chuá yá àïën vêën àïì con ngûúâi, nhiïìu
vêën àïì "ngoaâi con ngûúâi" coá àûúåc àïì cêåp túái, cuöëi cuâng cuäng chó àïí
giaãi quyïët vêën àïì con ngûúâi trong caác möëi quan hïå gia àònh vaâ xaä
höåi.
Möåt söë quan niïåm coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, con ngûúâi laâ
saãn phêím cuãa sûå vêån àöång, phaát triïín cuãa caác yïëu töë coá tñnh vêåt
chêët nhû quan niïåm "nguä haânh", "êm dûúng", hay coi con ngûúâi laâ
möåt böå phêån cuãa sûå phaát triïín cuãa caái goåi laâ "Àaåo" hay "tûå nhiïn".
Nhûng ngay trong nhûäng quan niïåm trïn cuäng ñt nhiïìu coá biïíu
hiïån cuãa yïëu töë duy têm, nhêët laâ trong viïåc giaãi thñch vêën àïì "tñnh
ngûúâi". Trong caác quan niïåm naây, "tñnh ngûúâi" àûúåc hiïíu laâ nhûäng
phêím chêët, nùng lûåc, yá thûác, tû tûúãng,... Quan niïåm coá tñnh duy
têm cho rùçng, tñnh ngûúâi laâ caái coá sùén (tñnh baãn thiïån, tñnh baãn aác,
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 18
tñnh ngûúâi do trúâi phuá...,). Cuäng coá nhaâ triïët hoåc cho rùçng tñnh
ngûúâi khöng thiïån, khöng aác, vöën dô gêìn nhau (giöëng nhau) vaâ do
"têåp, nhiïîm" maâ thaânh thiïån hay aác. Hoå cho rùçng caái àaáng súå
khöng phaãi laâ "mïånh trúâi", maâ laâ "nhên hoaå".
Vêën àïì vai troâ cuãa con ngûúâi àaä àûúåc caác nhaâ triïët hoåc Trung
Hoa cöí àaåi àïì cêåp khaá nhiïìu. Àiïìu àùåc biïåt lûu yá úã àêy laâ, trong
nhûäng biïën àöíi sêu sùæc cuãa àúâi söëng xaä höåi àûúng thúâi, möåt söë nhaâ
triïët hoåc àaä thêëy àûúåc vai troâ to lúán cuãa con ngûúâi, cuãa nhên dên.
Nhû quan niïåm: "dên laâ göëc, xaä tùæc laâ quyá, vua quan laâ thûúâng",
hay "dên coá sûác maånh nhû nûúác, lêåt thuyïìn cuäng laâ dên...". Nhûng
do sûå phaát triïín trò trïå cuãa xaä höåi Trung Hoa vaâ do haån chïë lõch sûã
cuãa chñnh caác nhaâ triïët hoåc maâ cuöëi cuâng hêìu hïët hoå àïìu coá quan
niïåm vïì tñnh chêët àùèng cêëp, àõnh mïånh trong vêën àïì con ngûúâi.
3. Vêën àïì nhêån thûác
Triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi ñt baân àïën vêën àïì nhêån thûác giúái
tûå nhiïn, vaâ nïëu coá thò nhêån thûác êëy cuöëi cuâng cuäng àïí quay vïì
nhêån thûác xaä höåi (thñ duå: vêën àïì "Àaåo" vaâ nhêån thûác "Àaåo" cuãa Laäo
Tûã,...). Khi baân nhiïìu àïën khaã nùng nhêån thûác cuãa con ngûúâi,
Khöíng Tûã cho rùçng thaánh nhên khöng hoåc cuäng biïët, quên tûã hoåc
thò biïët, coân tiïíu nhên hoåc cuäng khöng biïët. Möåt söë nhaâ triïët hoåc
khaác thò cho rùçng, duâ keã trñ hay ngu cuäng phaãi qua hoåc múái biïët.
Nhûng nhiïìu nhaâ triïët hoåc cho rùçng, caái hoåc, biïët êëy laâ nhùçm àïí
laâm theo "danh", "phêån" cuãa mònh.
Pheáp biïån chûáng cuäng laâ vêën àïì àaä àûúåc àùåt ra trong triïët
hoåc Trung Hoa cöí àaåi, thïí hiïån trong kiïën giaãi vïì "Àaåo", vïì "Biïën
dõch". Trong àoá, hoå thûâa nhêån rùçng: Thïë giúái vêån àöång biïën àöíi laâ
töìn taåi vônh viïîn, coá tñnh quy luêåt vaâ nhúâ nhûäng mêu thuêîn vöën coá
cuãa noá. Nhûng do haån chïë lõch sûã, sûå vêån àöång, biïën àöíi àoá laåi àûúåc
coi laâ möåt chu trònh kheáp kñn, khöng coá phaát triïín, khöng
coá sûå àöíi múái vïì chêët.
*
* *
http://ebooks.vdcmedia.com
- HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 19
Do nhûäng àiïìu kiïån lõch sûã cuå thïí maâ Viïåt Nam coá sûå tiïëp
thuå vaâ caãi biïën nhûäng tû tûúãng triïët hoåc cuãa Trung Hoa, àoá laâ möåt
têët yïëu lõch sûã. Do vêåy, khi nghiïn cûáu tû tûúãng triïët hoåc Viïåt
Nam khöng thïí khöng tñnh àïën sûå tiïëp thuå vaâ caãi biïën êëy.
http://ebooks.vdcmedia.com
- PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 20
CÊU 4: Phên tñch cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã
nghôa duy têm trong triïët hoåc cöí àaåi Hy Laåp thöng qua hai àûúâng löëi
triïët hoåc: Àïmöcrit vaâ Platön. Nhûäng giaá trõ triïët hoåc nöíi bêåt cuãa
Arixtöët.
1. Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy
têm trong triïët hoåc cöí àaåi Hy Laåp
- Àïmöcrit (460-370 TCN) laâ àaåi biïíu xuêët sùæc nhêët cuãa chuã
nghôa duy vêåt Hy Laåp cöí àaåi. Chuã nghôa duy vêåt cuãa Àïmöcrit laâ
thïë giúái quan cuãa böå phêån giai cêëp chuã nö dên chuã tiïën böå. Triïët
hoåc cuãa Platön (427-347 TCN) laâ chuã nghôa duy têm khaách quan,
thïë giúái quan cuãa böå phêån giai cêëp chuã nö quyá töåc phaãn àöång.
- Vïì vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, Àïmöcrit coi nguyïn tûã
vaâ khoaãng tröëng laâ cú súã àêìu tiïn cuãa thïë giúái, trong àoá, nguyïn tûã
laâ haåt vêåt chêët khöng thïí phên chia àûúåc luön vêån àöång. Nhûäng
nguyïn tûã àöìng nhêët vïì chêët lûúång, vö têån vïì söë lûúång; khaác nhau
vïì hònh thûác, kñch thûúác, võ trñ vaâ trêåt tûå. Nhiïìu nguyïn tûã kïët húåp
thaânh vêåt thïí, khi vêåt thïí phên raä laåi trúã vïì nguyïn tûã. Nguyïn tûã
laâ töìn taåi, vò tûâ caác nguyïn tûã sinh ra caác sûå vêåt; khoaãng tröëng do
khöng sinh ra caái gò caã, chó laâ khöng gian àïí caác nguyïn tûã vêån
àöång, kïët húåp vaâ phên raä, cho nïn khoaãng tröëng khöng töìn taåi.
Ngûúåc laåi, Platön coi "yá niïåm" laâ töìn taåi chên thûåc vaâ vônh cûãu, coân
vêåt chêët laâ khöng töìn taåi. Trong quan hïå vúái caác sûå vêåt caãm tñnh,
"yá niïåm" vûâa laâ nguyïn nhên, vûâa laâ hònh mêîu, muåc àñch cuãa caán
sûå vêåt caãm tñnh.
- Vïì vêën àïì linh höìn, Àïmöcrit coi linh höìn àûúåc cêëu taåo tûâ
möåt loaåi nguyïn tûã àùåc biïåt - hònh cêìu, giöëng nguyïn tûã lûãa. Linh
höìn khöng bêët tûã. Traái laåi, Platön coi linh höìn laâ bêët tûã, linh höìn
bõ giam haäm trong thïí xaác vaâ coá thïí nhêåp vaâo thïí xaác khaác.
- Vïì vêën àïì nhêån thûác, Àïmöcrit coi caãm giaác laâ nguöìn göëc
cuãa nhêån thûác. Song, tri thûác dûåa trïn caãm giaác laâ tri thûác múâ töëi.
Coân tri thûác dûåa trïn lyá tñnh cho chuáng ta tri thûác xaác thûåc, àaåt
àïën hiïíu biïët vïì baãn chêët cuãa thïë giúái laâ nguyïn tûã vaâ khoaãng
tröëng. Àïmöcrit coân àùåt ra vêën àïì vïì möëi quan hïå giûäa caãm giaác vaâ
http://ebooks.vdcmedia.com
nguon tai.lieu . vn