Xem mẫu
- 10 bước giúp cải thiện các
bài kinh tế
Có lẽ ít khi chúng ta nghe được những điều
này, một phần vì phần lớn thời gian chúng
ta chỉ nghĩ về nội dung của các bài viết như
chúng ta thường làm thuở đang ngồi trên ghế nhà trường. Khi
còn là sinh viên chúng ta thường dồn mọi nỗ lực để thuyết phục
các thầy giáo rằng chúng ta có khả năng sử dụng những thuật
ngữ và khái niệm đã được học. Bây giờ, vì chúng ta viết về các
vấn đề rất quan trọng nên chúng ta nghĩ rằng người đọc cũng có
- cùng suy nghĩ như vậy, song những người hiểu biết rộng thường
có thể chỉ ra được những lỗ hổng kiến thức của chúng ta.
Đôi khi chúng ta quên mất rằng chúng ta đang ở thời đại thông tin
kinh tế. Để trở thành một nhà báo kinh tế giỏi thì phải là một nhà
văn, một thông tín viên giỏi, và không chỉ dừng lại ở mức là người
nắm được những tri thức về một chủ đề nào đó. Vì vậy nếu bạn
muốn nâng cao tay nghề thì không nên tiêu tốn nhiều thời gian
vào các quyển sách giáo khoa kinh tế, thay vào đó hãy đọc
những cuốn tiểu thuyết hay.
Để trở thành một thông tín viên giỏi cũng có nghĩa là chúng ta
phải trở thành một chuyên gia trong lĩnh vực báo chí chứ không
phải một chuyên gia về tài chính hay kinh tế. Và chúng ta phải
- tiếp tục làm những việc mà tất cả các nhà báo đang làm, dùng
bản năng để đánh giá thông tin một cách chuyên nghiệp – sự việc
này có mới không? có quan trọng không? có gì khác thường
không? có hay không? kể cả là có tính chất giải trí không? và tại
sao nó lại đáng để được quan tâm?
Và chúng ta phải luôn thận trọng khi tiếp cận những thông tin
chúng ta nhận được: những thông tin này từ đâu tới? Nguồn
cung cấp thông tin có những lợi ích gì dính líu đến việc tin được
viết theo một cách cụ thể nào đó? Mình có thể nói chuyện thêm
với những ai để xác nhận độ chính xác của thông tin, để đảm bảo
tính công bằng? Liệu mình đã nói chuyện được với tất cả những
người liên quan đến sự việc chưa, hay ít nhất là với một số lượng
người tối thiểu để thu tóm được tất cả những ý kiến tiêu biểu?
- Mình đã nói chuyện được với các chuyên gia (vì bản thân mình
không phải là chuyên gia trong lĩnh vực này) xem họ nghĩ gì về
vấn đề này? Mình đã có đủ những câu nói trích dẫn hay cho bài
viết chưa? Phần mở đầu của bài viết sẽ như thế nào?
Một trong những cách suy nghĩ là hãy tự nói: Đây là bài viết của
mình! Bạn có thể được cung cấp một vài thông tin ban đầu,
nhưng bạn chính là người đã tự tìm ra những phần còn lại. Bạn
có thể bắt đầu bằng cách tự hỏi, hoặc hỏi đồng nghiệp hoặc các
biên tập viên, tất cả những câu hỏi bạn cho rằng sẽ giúp làm bài
viết hay hơn, hấp dẫn hơn, dễ hiểu hơn cho người đọc. Và không
nên cho vào bài viết những gì bạn không hiểu và hy vọng người
khác sẽ hiểu được. Hãy làm chủ bài viết và lấy thông tin từ nhiều
nguồn khác nhau, không nên chỉ sử dụng mỗi thông tin lấy từ
- thông cáo báo chí hay từ các buổi họp báo.
Dưới đây là 10 bước giúp cải thiện các bài viết tin kinh tế:
1. Hiểu rõ sự việc bạn đưa tin
Nhược điểm phổ biến nhất của một bài viết tồi là phóng viên
không hiểu rõ lắm những gì mình đang đưa tin. Một trong những
cách để hiểu được vấn đề là kể lại với một ai đó về sự việc. Lý
tưởng nhất là kể với người biên tập của bạn. Người biên tập này
sẽ đưa ra các câu hỏi để giúp đánh giá xem liệu bạn có thể viết
bài về sự việc này không và nếu có thì đây sẽ là bài viết như thế
nào. Nghe có vẻ đơn giản, nhưng thực tế lại phức tạp hơn nhiều.
Nếu bạn không đủ may mắn để được làm việc với một biên tập
- viên xuất sắc, thì hãy tự mình làm điều đó. Hãy tưởng tượng bạn
kể lại sự việc này với một người bạn hay với ai đó trong gia đình,
những người không quan tâm đến hoặc không dính líu tới tài
chính hoặc kinh doanh. Tuy nhiên không nên thổi phồng sự việc
lên để thu hút sự chú ý nếu như thật tình sự việc không hay đến
mức ấy.
2. Hãy mở rộng bài viết
Hãy đưa bài viết trở thành tác phẩm của bạn – như chúng ta
thường gọi là “tăng thêm giá trị”. Bạn bắt đầu đưa ra câu hỏi dựa
trên những thông tin ban đầu bạn có được. Điểm xuất phát có thể
là mở rộng vấn đề ra khỏi giới hạn của một người cụ thể, một ban
ngành của chính quyền, hay một nước.
- Hãy bắt đầu bằng những câu hỏi như:
- Đây có phải là lần đầu tiên một sự việc như thế này xảy ra trong
khu vực kinh tế này không?
- Liệu đây có trở thành một xu hướng không?
- Hay nó đang đi ngược lại xu hướng chung?
- Hay nó đưa ra những tín hiệu cho những thay đổi sẽ xảy ra?
- Sự việc này đã xảy ra, liệu nó sẽ gây những hậu quả gì đến nền
kinh tế, đến cả nước hoặc cả khu vực?
Và nếu những câu hỏi này nghe có vẻ khó thì hãy nhớ là bạn
không nhất thiết phải biết tất cả mọi thứ, nếu bạn có các nguồn
tin tốt, bạn sẽ biết một ai đó hiểu ý nghĩa của những điều này.
- Hãy đưa ra những câu hỏi “ngớ ngẩn” khi đang thu thập tin để
viết bài hơn là cho đăng những bài viết ngớ ngẩn. Và đừng đăng
những gì bạn không hiểu.
3. Hãy quyết định những chi tiết nào cần được đưa vào lead
Lead của bài phải nói lên được nội dung cơ bản nhất của bài viết
mà lại không được quá phức tạp. Cần viết thế nào đủ để người
đọc biết được bài viết về vấn đề gì nhưng lại không thấy bị quá
tải về thông tin. Những người đọc chuyên nghiệp có kiến thức
rộng không thấy khó chịu nếu tất cả tên tuổi và các con số khác
không được đề cập đến ngay ở khổ đầu tiên. Họ sẽ “đọc lướt”
xuống phía dưới, bỏ qua những phần đơn giản mà họ đã biết để
tìm những chi tiết họ cần.
- 4. Hãy cho người đọc biết tại sao bài viết này lại quan trọng
Đây là phần “trị giá gia tăng” của một bài viết. Là yếu tố “Vậy thì
sao?” của bài viết để tóm lược ý nghĩa của bài báo. Đây là lý do
để bài báo được đăng, là chỉ dẫn, là lời giải thích ngắn gọn bạn
đưa ra cho những độc giả bận rộn, những người có rất nhiều câu
hỏi trong đầu nhưng không có đủ thời gian để sắp xếp chúng
theo thứ tự, chứ đừng nói đến việc tự đi tìm ra câu trả lời. Đây là
công việc của bạn, và là một công việc quan trọng. Tuy nhiên
đừng nghĩ rằng bạn phải là người tìm ra ý nghĩa của sự việc. Nếu
bạn làm việc cẩn trọng, bạn sẽ tìm được ý nghĩa của vấn đề từ
các chuyên gia.
- 5. Cung cấp kiến thức chung
Chúng ta gọi nhiều độc giả báo chí là “độc giả mới”, là những
người mới bắt đầu khai phá tin tài chính, hoặc vừa mới đi nước
ngoài về hoặc mới vừa quay lại làm việc sau thời gian nghỉ sinh
con hoặc các trường hợp tương tự khác. Hãy giúp họ. Hãy phát
triển khả năng phán đoán xem liệu những điểm nào trong bài viết
sẽ khó hiểu cho các độc giả này vì họ không biết được những gì
đã xảy ra trước đó. Kỹ năng tóm tắt những thông tin bạn thu nhặt
từ các tư liệu lưu trữ và trong quá trình lấy tin thành những câu,
những đoạn ngắn để “nhắc” các độc giả về những sự kiện đã xảy
ra. Điều quan trọng là phải coi những phần này là phần nhắc lại,
vì nhiều độc giả đã biết những gì xảy ra vào ngày hôm qua hoặc
vào tuần trước. Vì vậy đừng để phần viết này nghe có vẻ kẻ cả.
- Điều này có nghĩa là bạn phải xen những đoạn cung cấp kiến
thức cơ bản với các phần khác trong bài viết, thường là một
mệnh đề trong một câu có các tin tức cập nhật nhất, đôi khi là
một vài câu vào lúc thích hợp, và đôi khi là cả một khổ trong bài
viết.
6. Cung cấp bối cảnh
Cũng quan trọng như “môi trường xung quanh”. Các quyết định
kinh tế không tự nhiên mà có. Thường những quyết định này
nhằm để đối phó với một vấn đề cụ thể nào đó hoặc là những
nhượng bộ cho các áp lực chính trị hoặc là kết quả của một sự
kiện nào đó. Hãy cho độc giả biết những chi tiết này, nếu không
họ sẽ không hiểu được những mối liên quan giữa những sự việc
- đang xảy ra. Ví dụ, Con số về tỷ lệ thất nghiệp cao hơn dự đoán
được đưa ra vào lúc liên minh của đảng cầm quyền chuẩn bị các
chiến lược tranh cử . Đảng đối lập đã sử dụng các con số về tình
hình kinh tế tồi tệ để tấn công chính phủ, và đã có những dấu
hiệu từ các cuộc thăm dò dư luận là chính phủ bị các cử tri đánh
giá thấp trong các chính sách kinh tế.
7. Giữ cân bằng
Không ai biết được câu trả lời cho tất cả các câu hỏi về kinh tế kể
cả về một phần nhỏ trong số đó. Hãy gọi điện đi các nơi và hỏi
các chuyên gia khác nhau, hãy theo đuổi các mối e ngại và nghi
ngờ. Và khi đã có được trong tay một loạt các ý kiến và các lời
giải thích khác nhau về ý nghĩa của một sự việc nào đó, thì hãy
- đưa đại diện của các chính kiến vào bài viết. Cách tốt nhất để
truyền đạt lại tin tức là không cố để “đưa ra một quan điểm”. Các
độc giả thông minh có thể phát hiện ra một điểm thiên vị cụ thể
nào đó trong hàng nghìn điểm khác nhau trong bài viết, và sẽ bác
bỏ tất cả bài.
8. Hãy sử dụng các con số một cách có hiệu quả
Một trong những phần cơ bản trong bối cảnh và kiến thức cơ bản
là các con số. Tất cả những phóng viên kinh tế giỏi cần một số
lượng nhất định thông tin thống kê đầy đủ và thích hợp để củng
cố bài viết. Không cần nhiều số liệu lắm, nhưng phải có những
nền tảng sống còn cho bất cứ bài viết nào. Hãy để các con số
phục vụ bài viết chứ không phải ngược lại. Hãy nghĩ: bài viết này
- về vấn đề gì? và sau đó, việc đầu tiên là hãy trả lời các câu hỏi
mà không dùng đến bất kỳ số liệu nào. Kể cả khi viết bài về các
chỉ số kinh tế mới nhất, bạn sẽ phải viết bài về tại sao kinh tế lại
tăng trưởng hoặc tại sao tỷ lệ lạm phát lại tăng. Bằng cách này
bạn có thể tránh làm nô lệ cho các số liệu. Nói cách khác, hãy coi
các con số như các công cụ để viết bài, không phải là phần quan
trọng nhất của bài viết. Sau đây là một vài hướng dẫn:
- Nếu bạn nghĩ rằng các con số sẽ giúp rất nhiều để độc giả hiểu
được bài viết thì đừng đưa quá 2 con số vào khổ đầu của bài. Hai
con số cũng đã có thể là quá nhiều.
- Hãy rải các con số khắp các phần của bài viết. Đừng dồn vào
thành một cụm. Hãy giảm nỗi đau khổ cho độc giả bằng cách
- tách các con số này ra khỏi nhau bằng các câu trích (xem phần
dưới)
- Hãy để các con số liên quan đến nhau ở gần nhau
- Hãy nhớ các con số chỉ là các yếu tố làm độc giả “mất hứng” .
Các yếu tố khác bao gồm các câu dài lê thê, tên tuổi không quen
thuộc và ngôn từ kỹ thuật. Hãy tách những yếu tố này càng xa
nhau càng tốt. Hãy cố giữ số lượng các con số ở mức tối thiểu
trong những đoạn viết như vậy.
- Hãy suy xét đến khả năng rút một vài con số ra khỏi bài viết và
đưa chúng vào thành bảng hoặc đồ thị để vẫn có thể cung cấp
cho độc giả toàn bộ thông tin và không làm ảnh hưởng đến luồng
- văn.
- Kiểm tra, kiểm tra lại và kiểm tra thêm lần nữa tất cả các con số.
9. Thổi sự sống vào bài viết bằng các câu trích dẫn
Bài viết không có các câu trích là bài viết không có sự sống. Hãy
tìm một câu trích và đưa lên gần đầu bài viết, có thể vào khổ thứ
hai, ngay sau khổ mở bài, hoặc vào khổ thứ 3, chậm nhất là khổ
thứ 4. Nếu bạn làm tốt phần nghiên cứu và phỏng vấn, bạn phải
có rất nhiều các câu có thể trích dẫn được trong sổ tay, thật ra
vấn đề khó giải quyết hơn là không nên cho những gì vào chứ
không phải là nên đưa những gì vào bài viết. Các câu trích dẫn
mang lại tính xác thực (hiện thực) cho bài viết, vì đây là những
- câu đối thoại của những người thật trong một câu chuyện có thật.
Những câu trích này làm thay đổi nhịp độ và làm bài viết sinh
động. Chúng cũng là cách nói đời thường mà thường thì rất khó
diễn đạt trong một bài viết về kinh tế và tài chính.
10. Định nghĩa và giải thích
Rất nhiều nhà báo viết tin tài chính vẫn còn tin rằng độc giả của
họ biết tất cả nghĩa của các thuật ngữ kỹ thuật. Họ không biết hết
đâu. Nhiều độc giả mua và đọc lướt các báo kinh tế để nhặt ra
những tin tức ảnh hưởng trực tiếp đến công việc của họ. Họ bỏ
qua phần còn lại, kể cả khi họ có thời gian để đọc vì trong khi họ
là những chuyên gia được trả lương rất cao trong một ngành
công nghiệp nào đó, trong lĩnh vực tài chính hoặc trong một cơ
- quan của chính phủ, họ vẫn chỉ là chuyên gia trong một ngành.
Một kế toán viên giỏi, hay một chuyên viên ngân hàng không nhất
thiết phải biết về tất cả mọi việc đang xảy ra - hoặc các biệt ngữ -
trong lĩnh vực thương mại. Một nhà kinh tế trong lĩnh vực nông
nghiệp không nhất thiết phải biết về việc quỹ lương hưu đầu tư
tiền tiết kiệm của anh ta như thế nào. Một nhà quản lý giỏi trong
ngành bán lẻ hàng hoá không nhất thiết phải biết thị trường ngoại
hối hoạt động ra sao. Vì vậy chúng ta phải đưa các định nghĩa và
giải thích vào từng phần của bài viết.
Giúp các độc giả hiểu những thuật ngữ không nhất thiết phải là
một quá trình gây nhiều phiền hà và lôi thôi. Có nhiều cách để
làm việc này:
- Thay vì dừng mạch viết để chêm những định nghĩa vào hãy sử
dụng một cụm từ giải thích nghĩa của thuật ngữ đó như một thành
phần của câu theo dòng viết. Ví dụ: Thâm hụt thương mại tăng
65% đến mức kỷ lục là 271 tỷ $ khi nền kinh tế phát triển mạnh
làm mức tiêu thụ hàng nhập khẩu tăng nhanh hơn mức xuất
khẩu. Nói cách khác, hãy đưa định nghĩa thành một phần của
những thông tin bạn cung cấp.
Hãy sử dụng thuật ngữ trong một câu thông thường và đưa mệnh
đề giải thích vào câu sau dưới hình thức cung cấp thêm thông tin.
Ví dụ: Tỷ lệ lạm phát năm ngoái ở mức 6%. Đây là lần đầu tiên
trong suốt một thập kỷ qua tính toán về mức giá cả hàng hoá và
dịch vụ của chính phủ tăng vượt 5% một năm.
- Hãy đưa những định nghĩa rõ ràng và rành mạch vào bài viết khi
cảm thấy độc giả đang có nguy cơ lật qua bài báo khác vì lỗ hổng
kiến thức của họ làm họ cảm thấy không thoải mái hoặc khó chịu.
Hãy tạm ngưng bài viết và định nghĩa thuật ngữ. Ví dụ: Nợ không
sinh lời là loại nợ mà người vay không thanh toán được cả vốn
lẫn lãi trong một khoảng thời gian nhất định - chẳng hạn như liền
trong hai quý.
Hãy đưa ra một bài giảng nho nhỏ. Đôi khi độc giả cần sự giúp
đỡ không chỉ để giải thích một thuật ngữ mà để hiểu cả một quá
trình. Một ví dụ là khi giá cổ phiếu sụt do nguy cơ lãi suất sẽ tăng.
Tuy quá trình này tương đối quen thuộc với nhiều người cũng có
thể được giải thích như sau: Các nhà đầu tư không thích việc lãi
suất sẽ tăng vì như vậy các công ty sẽ phải tăng chi phí khi vay
nguon tai.lieu . vn