Xem mẫu
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014
Nghiên cứu Y học
TỶ LỆ HÚT THUỐC LÁ VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NAM
TỪ 18 TUỔI TRỞ LÊN TẠI QUẬN 6 ‐ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Hồng Hoa*
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Ung thư phổi là vấn đề y tế công cộng ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó tỷ lệ tử vong do
hút thuốc khoảng 53% ở các nước giàu và 47% ở các nước nghèo. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới
(WHO), xấp xỉ 170.000 trẻ em tử vong hàng năm liên quan với hút thuốc lá thụ động. Điều này cho thấy tác
động nghiêm trọng của hút thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe con người không chỉ những người hút thuốc mà
còn những người không hút thuốc. Chính vì vậy, WHO đã phát động phong trào cả thế giới phòng chống hút
thuốc lá và lấy ngày 31 tháng 5 hàng năm là ngày thế giới không hút thuốc. Ở Việt Nam, 47,4% nam trưởng
thành hút thuốc và mỗi năm hơn 40.000 trường hợp tử vong. Chính Phủ Việt Nam đã ban hành chính sách cấm
hút thuốc ở các nơi công cộng vào ngày 1 tháng 5 năm 2013 nhằm giảm thiểu tác hại của hút thuốc lá cho cộng
đồng. Tuy nhiên, thực trạng hút thuốc lá vẫn còn là vấn đề nan giải ở thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và Việt
Nam nói chung.
Mục tiêu: Xác định tỷ lệ hút thuốc lá và các yếu tố liên quan ở nam từ 18 tuổi trở lên tại quận 6, thành phố
Hồ Chí Minh, năm 2013.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang 387 nam từ 18 tuổi trở lên tại quận 6, thành phố Hồ Chí
Minh, năm 2013.
Kết quả: Tỷ lệ hút thuốc lá trong mẫu nghiên cứu là 66,4%. Nghiên cứu tìm được mối liên quan giữa thực
trạng hút thuốc lá với các đặc điểm đối tượng nghiên cứu (trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, kinh tế, nhóm
tuổi và nghề nghiệp); tuyên truyền tác hại hút thuốc lá và phạt nặng người hút thuốc (p55
Tối thiểu
Tối đa
Trung bình
39
59
80
97
112
19
85
46,9
10,1
15,2
20,7
25,1
28,9
8,8
17,6
21,7
51,9
Qua khảo sát mẫu nghiên cứu, hầu hết các
đối tượng có trình độ cấp 3 chiếm tỷ lệ cao nhất
với 31,8%, kế đến là cấp 2 (29,2%). Đối tượng có
trình độ sau đại học chiếm tỷ lệ thấp nhất 0,5%.
Trên 50% đối tượng trong mẫu nghiên cứu trên
45 tuổi. Nghề nghiệp chủ yếu là nghề tự do (thợ
mộc, thợ may, họa sĩ, điêu khắc tượng, thợ hớt
tóc, đầu bếp, xe ôm, giặt ủi, hàn xì và buôn bán)
chiếm 51,9%; kế đến nghỉ hưu hoặc nội trợ với
21,7%. Công nhân viên chức nhà nước chiếm tỷ
lệ thấp 8,8%. Các đặc tính này phù hợp với đặc
điểm của người Hoa đang sinh sống tại quận 6
thành phố Hồ Chí Minh, đa phần là nghề tự do
và có trình độ sau đại học thấp. Hơn nữa, nhóm
nghiên cứu phỏng vấn đối tượng vào ban ngày
nên đa số người tham gia phỏng vấn là những
người trung niên và những người lớn tuổi. Do
Chuyên Đề Y Tế Công Cộng
Đặc tính
Kinh tế
Dưới 1 triệu
1 - 18 tuổi
150 38,8
> 10 điếu
105 27,1
Nơi hút thuốc (n= 430)
Bỏ thuốc (n= 257)
Nhà
179 41,6
Không
115 29,7
Nơi công cộng 112 26,1
Có
142 36,7
Nơi làm việc
Lần đó bỏ thuốc thành công
105 24,4
(n= 142)
Phòng riêng
7
1,6
Không
92 23,8
Khác
27
6,3
Có
50 12,9
Lý do không bỏ thuốc (n= 211)
Nghiện thuốc 100 47,4
Theo sự chỉ dẫn
8
13,1
của BS
6,2
Nhai sinh
Kích thích khả 13
gôm/kẹo
19 31,1 năng sáng tạo,
suy nghĩ
40 18,9
Cất giấu thuốc ở
Xung quanh
nơi không nhìn
toàn những
3
4,9
thấy
người hút
thuốc
Stress
25 11,8
Tham gia hoạt
11,5
động khác để bỏ 7
thuốc
Khác
33 15,7
Tìm kiếm hỗ trợ
2
3,3
tâm lý
Khác
22 36,1
Tỷ lệ hút thuốc lá trong mẫu nghiên cứu
66,4% cao hơn tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam theo
tổng điều tra của Bộ Y Tế năm 2010 là 47,4% ở
đối tượng nam từ 15 tuổi trở lên(2). Sự khác biệt
này có thể lý giải được do mẫu nghiên cứu tại
quận 6 nhỏ và chọn mẫu thuận tiện nên có khả
năng gặp nhiều đối tượng hút thuốc. Mặt khác
hơn một nửa mẫu nghiên cứu trên 45 tuổi nên
thời gian phơi nhiễm với thuốc lá lâu hơn (trên
50% đối tượng hút thuốc lá thời gian dài >10
năm).Thời gian hút thuốc càng nhiều thì số tiền
chi trả cho việc hút thuốc lá càng nhiều.Chính vì
418
vậy, trên 40% mẫu nghiên cứu bỏ ra trên 200
ngàn để mua thuốc lá hàng tháng.
Bắt chước, tò mò là lý do chủ yếu dẫn đến
hành vi hút thuốc của các đối tượng trong
nghiên cứu này (30,5%). Điều này tương tự với
kết quả nghiên cứu của Kanda năm 2013 ở Nhật
(trẻ vị thành niên hút thuốc phần lớn do bắt
chước cha mẹ và bạn bè)(1). Đối tượng trong
nghiên cứu hút thuốc lần đầu chủ yếu trên 18
tuổi với 38,8%. Nhà và các địa điểm công là
những nơi đối tượng thường xuyên hút thuốc
với 41,6% và 26,1%. Điều này dẫn đến tình trạng
gia tăng tỷ lệ hút thuốc lá thụ động cho các đối
tượng khác như bà mẹ và trẻ em, làm tăng nguy
cơ tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc
như tim mạch và các bệnh đường hô hấp.
Số điếu thuốc đối tượng hút hàng ngày dưới
10 điếu (39,3%) trong khi nghiên cứu trẻ vị thành
niên Mỹ gốc phi hút thuốc trung bình 17 điếu
mỗi ngày(3). Điều này cho thấy, đối tượng có thể
nhận thức được tác hại của hút thuốc lá nên
giảm thiểu số lượng điếu hút hoặc tìm cách bỏ
thuốc lá (36,7%) do ý chí bản thân (36,1%) hay
nhai kẹo sinh gôm (31,1%). Tuy nhiên, tỷ lệ bỏ
thuốc thành công chỉ xấp xỉ 13% do các đối
tượng đa phần nghiện thuốc (47,4%) trong khi
nghiên cứu của Yangpin Cui và cộng sự chỉ ra
rằng các đối tượng không bỏ thuốc được chủ
yếu do thói quen và thú tiêu khiển cá nhân(7).
Thực trạng này cho thấy việc bỏ thuốc lá không
phải chuyện dễ dàng mặc dù ai cũng biết về tác
hại của hút thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe.
Bảng 3: Tầm quan trọng của các hoạt động cấm hút
thuốc lá của Chính Phủ (n=387)
Đặc tính
N
%
Truyền thông tác hại thuốc lá
Rất quan trọng 132 34,1
Quan trọng
166 42,9
Không ý kiến 58
15,0
Ít quan trọng
23
5,9
Hoàn toàn
không quan
8
2,1
trọng
Giáo dục học sinh/sinh viên
Rất quan trọng 182 47,0
Đặc tính
N
%
Cấm sản xuất thuốc lá
Rất quan trọng 75
19,4
Quan trọng
113 29,2
Không ý kiến 128 33,1
Ít quan trọng
51
13,2
Hoàn toàn
không quan
20
5,2
trọng
Phạt nặng người hút thuốc
Rất quan trọng 52
13,4
Chuyên Đề Y Tế Công Cộng
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014
Nghiên cứu Y học
Đặc tính
Quan trọng
Không ý kiến
Ít quan trọng
Hoàn toàn
không quan
trọng
N
140
47
12
%
36,2
12,1
3,1
Đặc tính
Quan trọng
Không ý kiến
Ít quan trọng
Hoàn toàn
6
1,6
không quan
trọng
Cấm trẻ vị thành niên hút thuốc
Rất quan trọng 207 53,5
Quan trọng
115 29,7
Không ý kiến 49
12,7
Ít quan trọng
9
2,3
Hoàn toàn
7
1,8
không quan
trọng
N
87
155
58
%
22,5
40,1
15,0
35
9,0
Trên 75% đối tượng cho rằng các hoạt động
của Chính Phủ đóng vai trò quan trọng trong việc
cấm hút thuốc lá như truyền thông tác hại thuốc
lá, giáo dục sinh viên học viên nói không với
thuốc lá, và cấm trẻ vị thành niên hút thuốc. Thái
Bảng 4: Mối liên quan giữa đặc tính mẫu và hút thuốc lá
Đặc điểm
Mù chữ
Cấp 1
Cấp 2
Cấp 3
Đại học/cao
đẳng/THCN
Sau đại học
Tình trạng hôn nhân
Kết hôn/sống chung
Độc thân/góa/ly dị/ly thân
Kinh tế
Dưới 1 triệu
1 -
nguon tai.lieu . vn
Nghiên cứu Y học
TỶ LỆ HÚT THUỐC LÁ VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NAM
TỪ 18 TUỔI TRỞ LÊN TẠI QUẬN 6 ‐ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Hồng Hoa*
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Ung thư phổi là vấn đề y tế công cộng ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó tỷ lệ tử vong do
hút thuốc khoảng 53% ở các nước giàu và 47% ở các nước nghèo. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới
(WHO), xấp xỉ 170.000 trẻ em tử vong hàng năm liên quan với hút thuốc lá thụ động. Điều này cho thấy tác
động nghiêm trọng của hút thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe con người không chỉ những người hút thuốc mà
còn những người không hút thuốc. Chính vì vậy, WHO đã phát động phong trào cả thế giới phòng chống hút
thuốc lá và lấy ngày 31 tháng 5 hàng năm là ngày thế giới không hút thuốc. Ở Việt Nam, 47,4% nam trưởng
thành hút thuốc và mỗi năm hơn 40.000 trường hợp tử vong. Chính Phủ Việt Nam đã ban hành chính sách cấm
hút thuốc ở các nơi công cộng vào ngày 1 tháng 5 năm 2013 nhằm giảm thiểu tác hại của hút thuốc lá cho cộng
đồng. Tuy nhiên, thực trạng hút thuốc lá vẫn còn là vấn đề nan giải ở thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và Việt
Nam nói chung.
Mục tiêu: Xác định tỷ lệ hút thuốc lá và các yếu tố liên quan ở nam từ 18 tuổi trở lên tại quận 6, thành phố
Hồ Chí Minh, năm 2013.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang 387 nam từ 18 tuổi trở lên tại quận 6, thành phố Hồ Chí
Minh, năm 2013.
Kết quả: Tỷ lệ hút thuốc lá trong mẫu nghiên cứu là 66,4%. Nghiên cứu tìm được mối liên quan giữa thực
trạng hút thuốc lá với các đặc điểm đối tượng nghiên cứu (trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, kinh tế, nhóm
tuổi và nghề nghiệp); tuyên truyền tác hại hút thuốc lá và phạt nặng người hút thuốc (p55
Tối thiểu
Tối đa
Trung bình
39
59
80
97
112
19
85
46,9
10,1
15,2
20,7
25,1
28,9
8,8
17,6
21,7
51,9
Qua khảo sát mẫu nghiên cứu, hầu hết các
đối tượng có trình độ cấp 3 chiếm tỷ lệ cao nhất
với 31,8%, kế đến là cấp 2 (29,2%). Đối tượng có
trình độ sau đại học chiếm tỷ lệ thấp nhất 0,5%.
Trên 50% đối tượng trong mẫu nghiên cứu trên
45 tuổi. Nghề nghiệp chủ yếu là nghề tự do (thợ
mộc, thợ may, họa sĩ, điêu khắc tượng, thợ hớt
tóc, đầu bếp, xe ôm, giặt ủi, hàn xì và buôn bán)
chiếm 51,9%; kế đến nghỉ hưu hoặc nội trợ với
21,7%. Công nhân viên chức nhà nước chiếm tỷ
lệ thấp 8,8%. Các đặc tính này phù hợp với đặc
điểm của người Hoa đang sinh sống tại quận 6
thành phố Hồ Chí Minh, đa phần là nghề tự do
và có trình độ sau đại học thấp. Hơn nữa, nhóm
nghiên cứu phỏng vấn đối tượng vào ban ngày
nên đa số người tham gia phỏng vấn là những
người trung niên và những người lớn tuổi. Do
Chuyên Đề Y Tế Công Cộng
Đặc tính
Kinh tế
Dưới 1 triệu
1 - 18 tuổi
150 38,8
> 10 điếu
105 27,1
Nơi hút thuốc (n= 430)
Bỏ thuốc (n= 257)
Nhà
179 41,6
Không
115 29,7
Nơi công cộng 112 26,1
Có
142 36,7
Nơi làm việc
Lần đó bỏ thuốc thành công
105 24,4
(n= 142)
Phòng riêng
7
1,6
Không
92 23,8
Khác
27
6,3
Có
50 12,9
Lý do không bỏ thuốc (n= 211)
Nghiện thuốc 100 47,4
Theo sự chỉ dẫn
8
13,1
của BS
6,2
Nhai sinh
Kích thích khả 13
gôm/kẹo
19 31,1 năng sáng tạo,
suy nghĩ
40 18,9
Cất giấu thuốc ở
Xung quanh
nơi không nhìn
toàn những
3
4,9
thấy
người hút
thuốc
Stress
25 11,8
Tham gia hoạt
11,5
động khác để bỏ 7
thuốc
Khác
33 15,7
Tìm kiếm hỗ trợ
2
3,3
tâm lý
Khác
22 36,1
Tỷ lệ hút thuốc lá trong mẫu nghiên cứu
66,4% cao hơn tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam theo
tổng điều tra của Bộ Y Tế năm 2010 là 47,4% ở
đối tượng nam từ 15 tuổi trở lên(2). Sự khác biệt
này có thể lý giải được do mẫu nghiên cứu tại
quận 6 nhỏ và chọn mẫu thuận tiện nên có khả
năng gặp nhiều đối tượng hút thuốc. Mặt khác
hơn một nửa mẫu nghiên cứu trên 45 tuổi nên
thời gian phơi nhiễm với thuốc lá lâu hơn (trên
50% đối tượng hút thuốc lá thời gian dài >10
năm).Thời gian hút thuốc càng nhiều thì số tiền
chi trả cho việc hút thuốc lá càng nhiều.Chính vì
418
vậy, trên 40% mẫu nghiên cứu bỏ ra trên 200
ngàn để mua thuốc lá hàng tháng.
Bắt chước, tò mò là lý do chủ yếu dẫn đến
hành vi hút thuốc của các đối tượng trong
nghiên cứu này (30,5%). Điều này tương tự với
kết quả nghiên cứu của Kanda năm 2013 ở Nhật
(trẻ vị thành niên hút thuốc phần lớn do bắt
chước cha mẹ và bạn bè)(1). Đối tượng trong
nghiên cứu hút thuốc lần đầu chủ yếu trên 18
tuổi với 38,8%. Nhà và các địa điểm công là
những nơi đối tượng thường xuyên hút thuốc
với 41,6% và 26,1%. Điều này dẫn đến tình trạng
gia tăng tỷ lệ hút thuốc lá thụ động cho các đối
tượng khác như bà mẹ và trẻ em, làm tăng nguy
cơ tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc
như tim mạch và các bệnh đường hô hấp.
Số điếu thuốc đối tượng hút hàng ngày dưới
10 điếu (39,3%) trong khi nghiên cứu trẻ vị thành
niên Mỹ gốc phi hút thuốc trung bình 17 điếu
mỗi ngày(3). Điều này cho thấy, đối tượng có thể
nhận thức được tác hại của hút thuốc lá nên
giảm thiểu số lượng điếu hút hoặc tìm cách bỏ
thuốc lá (36,7%) do ý chí bản thân (36,1%) hay
nhai kẹo sinh gôm (31,1%). Tuy nhiên, tỷ lệ bỏ
thuốc thành công chỉ xấp xỉ 13% do các đối
tượng đa phần nghiện thuốc (47,4%) trong khi
nghiên cứu của Yangpin Cui và cộng sự chỉ ra
rằng các đối tượng không bỏ thuốc được chủ
yếu do thói quen và thú tiêu khiển cá nhân(7).
Thực trạng này cho thấy việc bỏ thuốc lá không
phải chuyện dễ dàng mặc dù ai cũng biết về tác
hại của hút thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe.
Bảng 3: Tầm quan trọng của các hoạt động cấm hút
thuốc lá của Chính Phủ (n=387)
Đặc tính
N
%
Truyền thông tác hại thuốc lá
Rất quan trọng 132 34,1
Quan trọng
166 42,9
Không ý kiến 58
15,0
Ít quan trọng
23
5,9
Hoàn toàn
không quan
8
2,1
trọng
Giáo dục học sinh/sinh viên
Rất quan trọng 182 47,0
Đặc tính
N
%
Cấm sản xuất thuốc lá
Rất quan trọng 75
19,4
Quan trọng
113 29,2
Không ý kiến 128 33,1
Ít quan trọng
51
13,2
Hoàn toàn
không quan
20
5,2
trọng
Phạt nặng người hút thuốc
Rất quan trọng 52
13,4
Chuyên Đề Y Tế Công Cộng
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014
Nghiên cứu Y học
Đặc tính
Quan trọng
Không ý kiến
Ít quan trọng
Hoàn toàn
không quan
trọng
N
140
47
12
%
36,2
12,1
3,1
Đặc tính
Quan trọng
Không ý kiến
Ít quan trọng
Hoàn toàn
6
1,6
không quan
trọng
Cấm trẻ vị thành niên hút thuốc
Rất quan trọng 207 53,5
Quan trọng
115 29,7
Không ý kiến 49
12,7
Ít quan trọng
9
2,3
Hoàn toàn
7
1,8
không quan
trọng
N
87
155
58
%
22,5
40,1
15,0
35
9,0
Trên 75% đối tượng cho rằng các hoạt động
của Chính Phủ đóng vai trò quan trọng trong việc
cấm hút thuốc lá như truyền thông tác hại thuốc
lá, giáo dục sinh viên học viên nói không với
thuốc lá, và cấm trẻ vị thành niên hút thuốc. Thái
Bảng 4: Mối liên quan giữa đặc tính mẫu và hút thuốc lá
Đặc điểm
Mù chữ
Cấp 1
Cấp 2
Cấp 3
Đại học/cao
đẳng/THCN
Sau đại học
Tình trạng hôn nhân
Kết hôn/sống chung
Độc thân/góa/ly dị/ly thân
Kinh tế
Dưới 1 triệu
1 -