Xem mẫu
- Thuật Nói Chuyện Hằng Ngày Hoàng Xuân Việt Ph
ần 020
Đừng Ham Cãi Lộn
Ở giữa một đám đông, hay giữa hai người, để tìm chân lí
người ta hay thảo luận. Vấn đề được nêu ra, mỗi người
dùng tài chí của mình góp ý kiến lại, rồi giải quyết chung.
Đó là phương pháp thường được áp dụng trong hội nghị hay
những cuộc họp hội. Nó rất hữu ích, vì nhờ nó, người ta
thấy hết được những góc cạnh của vấn đề và dễ dàng đi
đến sự thật.
Những người ham cãi lộn, họ không làm thế, họ nói bất
chấp suy nghĩ, nói hấp tấp chủ quan và chỉ nhằm mục đích
"hạ" cho được kẻ tranh biện với mình. Trong cuộc nói
chuyện, họ cho mình là quan trọng, có lí và thấy được chân
lí. Vì thế họ rất háo cãi. Kẻ đàm thoại trình bày với họ một
ý kiến nào đó, rủi nói sai trật một chút họ liền chận lại, bài
bác, dẫn chứng và quyết bắt kẻ ấy thấy chỗ mình sai. Khi
nhiều người hội lại nói chuyện, có những vấn đề không ăn
thua gì đến họ, song nếu họ nghe nghịch ý, họ không chịu bỏ
qua. Họ phân tách, bài xích mỉa mai. Họ cũng không ngần
ngại tranh luận những vấn đề mà họ ngu dốt hay biết sơ sơ.
Có những khuyết điểm nhỏ như người ta phát âm sai, nói
dính lưỡi một tiếng, họ cũng cãi lại để gọi là đính chính.
Nói tóm lại là họ không bỏ qua điều gì của kẻ đàm thoại mà
họ cho là sai trật. Họ cãi hết. Đừng nói chỉ trong hội nghị,
ngay những cuộc nói chuyện chơi, họ vẫn tranh biện nghiêm
trọng như một cuộc hội nghị quân sự bí mật.
- Buồn cười là họ cãi với hết thảy mọi người. Gặp bậc trí
thức, những người ít ăn học, những bà lão nhà quê, những
em bé chăn bò, những chị bán cá mắm: bất kì ai nói
nghịch...là họ cãi.
Họ cũng không biết tùy người, tùy lúc, tùy nơi để kìm
chế tật xấu của mình. Mời người ta tới nhà chơi: đáng lẽ ra
họ phải mua vui lòng khách, để gây thiện cảm. Người khách
nào sẩy một lời (nghịch nhĩ) họ, là họ "tấn công" ráo riết.
Cả những khi họ cần kẻ có quyền chức để xin một ân huệ,
họ cũng cãi...cãi cho đã miệng, chừng nào gặp kết quả thê
thảm hãy hay. Nhiều khi vì sợ mất danh dự, vì tránh gương
xấu, người ta thường nhịn nhau để tìm sự thật riêng. Họ bất
chấp, cứ cãi một mình một chợ.
Trong gia đình họ muốn có hạnh phúc lắm. Nhưng người
bạn trăm năm lỡ thốt ra câu nào không "đoan trang" thì họ
chụp lấy đã kích ben bẻn. Nơi học đường, có nhiều học sinh
nói bậy, lẽ ra thầy giáo không cần cãi lộn với chúng. Mà
phải ôn tồn chỉ cho chúng, đâu phải đâu trái mới mong tâm
phục chúng. Nhưng họ không quan tâm gì đến nghệ thuật
đó. Học sinh đưa ra lí lẽ nào non nớt, sái bậy, họ liền đập
ngay, gương cổ cãi "tay đôi" với học sinh như kẻ đồng niên
thất giáo. Hồi lúc còn trên ghế trường trung học, chúng tôi
có một giáo sư được gọi là chuyên môn cãi vặt. Ông quên
mất, mình là giáo sư, trong khi tranh biện với học sinh. Ông
tin như tin giáo lí tất cả những gì kẻ dưới nêu ra là bậy hết,
nên ông hăng hái cãi, cãi với bất luận học trò nào. Và có khi
bỏ cả hai, ba giờ để ông đánh bại đối phương của mình.
- Thường người cãi lộn có tâm lí thế nào chắc bạn biết?
Người lão luyện cuộc đời, khôn ngoan, ít cãi. Điều kẻ khác
nói ra, không phải họ tin liền, nhưng họ cho là có thể đúng
sự thật. Họ nhớ đó để sau nghiên cứu kĩ coi hư thực thế nào.
Họ thấy thói quen đã kích tranh luận sái nơi, sái lúc là dấu
hiệu của một đầu óc thiếu trí, non học, nghèo kinh nghiệm.
Họ cũng biết rằng, sự trầm lặng mới là phương thức giúp
người ta phán đoán đúng, chứ không phải sự lóc chóc, nóng
nảy. Trong khi nói chuyện, dù nói chuyện chơi. Họ gây
thiện cảm bằng cách dễ dàng tha thứ khuyết điểm của kẻ
khác.
Khi cần phải đính chính điều gì, họ bàn với tất cả nghệ
thuật thu tâm. Người cãi lộn thiếu hẳn những đức tính của
kẻ khôn ngoan này trong khi nói chuyện. Họ cho là "trí
thức", khôn lanh, ở chỗ cãi vặt, chỗ chà đạp lòng tự ái của
kẻ khác. Bạn thử đánh giá trị họ coi...Người cãi lộn là người
không biết tự chủ. Trên đường đời, có biết bao người chạm
tự ái ta. Kẻ đả kích ta, có thể là những bực thâm học, tài ba
mà cũng có thể là những kẻ chí ngu. Chừng họ "nói ngang ba
làng nói không lại", ta đấu khẩu với họ nào có ích gì. Người
xưa bảo rằng, đoạt phủ việt nơi trận địa, còn dễ hơn đoạt
chí của thất phu. Sao ta không tin lời đó. Người cãi lộn là
người thích tìm hư danh trong chỗ đàn áp lòng tự ái của thiên
hạ. Họ là thứ người nghèo hẳn ý chí và ăn nói theo bản
năng.
Người cãi cũng là người dốt thuyết phục. Trên đời có
đứa ngu nào, khi nói ra điều gì mà không cho mình có lí.
- Người cãi lộn, không biết tâm lí muôn đời ấy của nhân
loại. Họ tưởng muốn thuyết phục ai, thì đem cái thất phu,
cái dã man, cái bất lịch sự của mình mà chọi với kẻ ấy. Bạn
hẳn biết, hai đàng giương gân cổ, xổ hơi phổi, xử bì với
nhau một hồi rồi: ai cũng tưởng mình có lí. Biết bao cuộc cãi
lộn đi đến kết cục tức cười này.
Thưa bạn! Ham cãi lộn là một tật xấu. Ba tấc lưỡi của
họ, vì thiếu khôn ngoan, thiếu tự chủ, nên chỉ biết gieo oán
thù. Xin bạn tránh tuyệt đối những cuộc cãi vã. Nó đã không
phù hợp với nhân cách của bạn, còn làm bạn thất bại trên
đường đời. Trong lúc cãi lộn, làm sao tránh khỏi sự nóng
giận, tư tưởng mù quáng, lí luận chủ quan, bị tự ái kìm hãm,
buông lời bất nhã, ngụy biện, bộ mặt vênh váo bộ điệu thô
lỗ, tất cả, làm cho kẻ đối khẩu của bạn không còn chút gì
tôn phục bạn. Vẫn hiểu bạn có thể nói nhiều điều hợp lí.
Nhưng bạn đừng quên con người thường phục ai biết vì tình
hơn vì lí. Vậy nên muốn thuyết phục ai, bạn nên trầm tĩnh,
gây thiện cảm với họ trước: lí phục họ, bằng thái độ khách
quan, ngọt dịu, vị tha của bạn.
Gặp những người háo cãi muốn "ăn thua" với bạn, tốt
hơn bạn làm thinh. Không phải khi người, nhưng giá bạn có
đem cả tài lí luận của Socrate, của Kant hay Mạnh Tử ra
dẫn dụ họ trong lúc họ giận, bạn chỉ "đổ nước lá môn". Chờ
lúc họ bình tĩnh, bạn êm dịu, chân thành nhận những ưu
điểm của họ, rồi khách quan chỉ cho họ đôi điều họ ngộ
nhận. Hy vọng sẽ thuyết phục được họ. Vì lí do xử thế, dĩ
nhiên bạn không nên dùng quyền thế hay vì nóng tánh mà
- nạt họ: câm, nói bậy...đừng quên tinh thần của Thích Ca:
"oán không bao giờ diệt được oán".
[Phần Trước] [Phần Kế]
nguon tai.lieu . vn