- Trang Chủ
- Du lịch
- Tác động của phát triển du lịch đến chất lượng cuộc sống người dân thành phố Đà Nẵng
Xem mẫu
- Hội nghị Sinh viên nghiên cứu khoa học năm học 2018-2019
TÁC ĐỘNG CỦA PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐẾN CHẤT LƯỢNG
CUỘC SỐNG NGƯỜI DÂN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
THE IMPACT OF TOURISM DEVELOPMENT TO RESIDENT’S QUALITY OF
LIFE IN DA NANG CITY
GVHD: TS. Lê Dân
SVTH: Lê Thị Kim Vy, Võ Nữ Khiết
Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng
nukhiet6298@gmail.com
TÓM TẮT
Ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt Đà Nẵng - “thành phố đáng sống” của hàng nghìn người dân, đang ngày
càng phát triển thu hút nhiều khách du lịch khắp nơi trên thế giới, gây nhiều ảnh hưởng về mặc tích cực
cũng như không ít tiêu cực đến chất lượng đời sống của người dân về các vấn đề môi trường, kinh tế, văn
hóa, xã hội. Bài viết này sử dụng các công cụ định lượng để phân tích các nhóm nhân tố tác động của du
lịch ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân thành phố Đà Nẵng. Đề xuất và kiến nghị để Đà
Nẵng có thể đi theo đúng định hướng phát triển du lịch của thành phố nhằm giảm bớt những mặt tiêu cực
do phát triển du lịch mang lại và cải thiện đời sống của người dân theo những chiều hướng tích cực.
Từ khóa: tác động du lịch, chất lượng cuộc sống, thành phố Đà Nẵng.
ABSTRACT
In Vietnam today, especially Da Nang - the "livable city" of thousands of people, is growing, attracting
many tourists all over the world, causing many effects on positive wear as well as not less negative to the
quality of life of resident on environmental, economic, cultural and social issues. This article uses
quantitative tools to analyze groups of factors affecting tourism affecting the quality of life of resident in Da
Nang city. Proposals and recommendations for Danang go in the right direction the city's tourism
development intend to reduce negative aspects of tourism development and improve resident's life in
positive ways. .
Keywords: the impact of tourism, quality of life, da nang city
1. Giới thiệu
Ngày nay cùng với sự phát triển kinh tế trên thế giới, du lịch đã trở thành một bộ phận không thể thiếu
trong đời sống văn hóa-xã hội của con người. Du lịch không những là một ngành kinh tế góp phần nâng cao
đời sống vật chất mà còn giúp con người có điều kiện giao lưu văn hóa giữa các quốc gia vùng miền. Chính
vì vậy ngày nay du lịch đã nằm trong chiến lược phát triển của rất nhiều quốc gia, trở thành nền kinh tế quan
trọng có đóng góp lớn trong sự phát triển của các nước. Ở Việt Nam cũng không ngoại lệ, đặc biệt Đà Nẵng
- “thành phố đáng sống” của hàng nghìn người dân, đang ngày càng phát triển thu hút nhiều khách du lịch
khắp nơi trên thế giới, gây nhiều ảnh hưởng về mặc tích cực cũng như không ít tiêu cực đến chất lượng đời
sống của người dân về các vấn đề môi trường, kinh tế, văn hóa, xã hội.
Với sự phát triển về du lịch như vậy, biển Đà Nẵng hàng ngày phải chịu áp lực của sự ô nhiễm. Bên
cạnh đó, môi trường biển Đà Nẵng còn phải “gánh” rác thải từ hệ thống cống thu gom nước mưa của thành
phố chung với thu gom nước thải sinh hoạt, khi mưa lớn thoát không kịp tràn ra biển mang theo rác và tình
163
- Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng
trạng xả rác bừa bãi tại các âu thuyền, bến bãi… chủ yếu là rác thải nhựa. Các chủ đầu tư tranh thủ xây dựng
những công trình phục vụ nơi ở cho khách du lịch khi chưa được cấp phép, ví dụ cụ thể là ở bán đảo Sơn
Trà. Họ đã biến 1/4 bán đảo Sơn Trà thành khu du lịch nghỉ dưỡng, bất chấp việc nơi đây có vị thế đặc biệt
quan trọng về quốc phòng, an ninh.
Để Đà Nẵng có thể đi theo đúng định hướng phát triển du lịch của thành phố nhằm giảm bớt những
mặt tiêu cực do phát triển du lịch mang lại và cải thiện đời sống của người dân theo những chiều hướng tích
cực thì lãnh đạo thành phố, các quận huyện, Sở Du lịch Đà Nẵng nắm bắt kịp thời, đầy đủ các nhân tố ảnh
hưởng đến mức độ hài lòng của đời sống người dân thành phố Đà Nẵng
2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
2.1. Cơ sở lý thuyết
2.1.1. Du lịch
Theo từ điển Bách Khoa toàn thư Wikipedia định nghĩa: Du lịch là đi để vui chơi, giải trí là việc thực
hiện chuyến đi khỏi nơi cư trú, có tiêu tiền, có lưu trú qua đêm và có sự trở về. Mục đích của chuyến đi là
giải trí, nghỉ dưỡng, thăm thân nhân, công tác, hội nghị khách hàng hay du lịch khen thưởng, hoặc nhằm mục
đích kinh doanh. Các Tổ chức Du lịch Thế giới định nghĩa khách du lịch như những người "đi du lịch đến và
ở lại ở những nơi bên ngoài nơi cư trú thường xuyên của họ trong hơn 24 giờ và không quá một năm liên tiếp
cho giải trí, kinh doanh và các mục đích khác không liên đến những nhân viên hướng dẫn du lịch của tổ chức
thực hiện việc du lịch đó.
Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (World Tourist Organization), một tổ chức thuộc Liên Hiệp Quốc, Du
lịch bao gồm tất cả mọi hoạt động của những người du hành, tạm trú, trong mục đích tham quan, khám phá
và tìm hiểu, trải nghiệm hoặc trong mục đích nghỉ ngơi, giải trí, thư giãn; cũng như mục đích hành nghề và
những mục đích khác nữa, trong thời gian liên tục nhưng không quá một năm, ở bên ngoài môi trường sống
định cư; nhưng loại trừ các du hành mà có mục đích chính là kiếm tiền. Du lịch cũng là một dạng nghỉ ngơi
năng động trong môi trường sống khác hẳn nơi định cư.
2.1.2. Chất lượng cuộc sống (CLCS)
Theo từ điển Bách Khoa toàn thư Wikipedia định nghĩa: Chất lượng cuộc sống là một thuật ngữ được
sử dụng để đánh giá chung nhất về các mức độ tốt đẹp của cuộc sống đối với các cá nhân và trên phạm vi
toàn xã hội cũng như đánh giá về mức độ sự sảng khoái, hài lòng (well-being) hoàn toàn về thể chất, tinh
thần và xã hội.
Theo R.C.Sharma, tác giả của cuốn sách nổi tiếng: "Dân số, tài nguyên, môi trường và chất lượng
cuộc sống", thì CLCS là một khái niệm phức tạp, nó đòi hỏi sự thỏa mãn cộng đồng chung xã hội, cũng như
những khả năng đáp ứng được nhu cầu cơ bản của chính bản thân xã hội. Ông đã định nghĩa: "Chất lượng
cuộc sống là sự cảm giác được hài lòng (hạnh phúc) hoặc thỏa mãn với những nhân tố của cuộc sống, mà
những nhân tố đó được coi là quan trọng nhất đối với bản thân một con người.
Cummins (1997) đã xem xét 32 nghiên cứu và báo cáo dữ liệu về 173 thuật ngữ khác nhau đã được sử
dụng để mô tả các lĩnh vực hài lòng của cuộc sống. Sau đó, ông phân loại mỗi học kỳ theo một trong bảy
lĩnh vực được đề xuất: vật chất tốt, sức khỏe, năng suất, sự thân mật, an toàn, hạnh phúc cộng đồng, và tình
cảm (Hình 1). Vì những miền này tạo thành cơ sở cho quy mô chất lượng toàn diện của cuộc sống
(Cummins, 1993), chúng sẽ được gọi là các miền ComQol. Từ bảy lĩnh vực này, nghiên cứu hiện tại sẽ sử
dụng các lĩnh vực cuộc sống cụ thể liên quan đến các tác động du lịch, bao gồm cả hạnh phúc vật chất, hạnh
phúc cộng đồng, hạnh phúc tình cảm và các lĩnh vực sức khỏe và an toàn.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Mô hình đề xuất
164
- Hội nghị Sinh viên nghiên cứu khoa học năm học 2018-2019
Tham khảo từ Mô hình Tác động của du lịch đến chất lượng cuộc sống người dân của Kyungmi Kim
(2002), mô hình Tác động của du lịch đến chất lượng cuộc sống người dân thành phố Đà Nẵng được xây
dựng như hình1
Hình 1: Các giả thuyết của mô hình
Chất lượng cuộc sống người dân thành phố Đà Nẵng chịu tác động bởi 8 nhân tố : Kinh tế, Xã hội,
Văn hóa, Môi trường, miền Vật chất, miền Cuộc sống cộng đồng, miền Tinh thần, Miền Sức khỏe và an
toàn.
Từ mô hình đề xuất, các giả thuyết về mối quan hệ giữa các khái niệm trong đề tài nghiên cứu được
hình thành như sau:
Đề xuất 1: Nhận thức của người dân về các tác động du lịch ảnh hưởng đến QOL của họ trong cộng
đồng
Giả thuyết 1 (H1): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến kinh tế dẫn
đến sự hài lòng cuộc sống của họ.
Giả thuyết 2 (H2): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến xã hội dẫn
đến sự hài lòng cuộc sống của họ.
Giả thuyết 3 (H3): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến văn hóa dẫn
đến sự hài lòng cuộc sống của họ.
Giả thuyết 4 (H4): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến môi trường
dẫn đến sự hài lòng cuộc sống của họ.
Sau khi đạt được năng lực thực hiện tại điểm đến, nhận thức khó chịu của người dân về các tác động
du lịch diễn ra trong môi trường vật lý. Cảm giác này dần trở nên tiêu cực hơn; ảnh hưởng đến ý thức xã hội
của người dân (cảm giác chung của họ về cuộc sống cộng đồng, sức khỏe và an toàn); và ảnh hưởng đến tài
sản của họ, đời sống tinh thần, và cảm xúc hạnh phúc trong cộng đồng. Ý thức xã hội của người dân và sự
hài lòng về tài sản vật chất cuối cùng ảnh hưởng đến sự hài lòng của cuộc sống nói chung.
Đề xuất 2: Sự hài lòng của người dân trong một miền cuộc sống cụ thể bị ảnh hưởng bởi nhận thức về
chiều hướng tác động du lịch cụ thể.
Giả thuyết 5 (H5): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến kinh tế dẫn
đến sự hài lòng về vật chất của họ.
Giả thuyết 6 (H6): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến xã hội dẫn
đến sự hài lòng về miền cuộc sống cộng đồng .
Giả thuyết 7 (H7): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến văn hóa dẫn
đến sự hài lòng về miền tinh thần của họ.
165
- Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng
Giả thuyết 8 (H8): Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến môi trường
dẫn đến sự hài lòng về miền sức khỏe và an toàn.
Đề xuất 3: Sự hài lòng của người dân trong các lĩnh vực cuộc sống cụ thể ảnh hưởng đến sự hài lòng
của người dân nói chung.
Giả thuyết 9 (H9): Sự hài lòng của người dân về miền vật chất dẫn đến sự hài lòng cuộc sống của họ.
Giả thuyết 10 (H10): Sự hài lòng của người dân về miền cuộc sống cộng đồng dẫn đến sự hài lòng
cuộc sống của họ.
Giả thuyết 11 (H11): Sự hài lòng của người dân về miền tinh thần dẫn đến sự hài lòng cuộc sống của
họ.
Giả thuyết 12 (H12): Sự hài lòng của người dân về miền sức khỏe và an toàn dẫn đến sự hài lòng cuộc
sống của họ.
2.2.2. Kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha
Là một kỹ thuật nhằm kiểm định tính đại diện của một tập câu hỏi cho một nhân tố muốn đo lường.
Một tập biến có độ chọn thang đo khi có độ tin cậy Anpha từ 0,6 trở lên, tốt nhất là 0,7 (Hoàng Trọng, 2008)
và biến quan sát có hệ số tương quan biến tổng từ 0,3 trở lên.
Độ tin cậy của thang đo được đánh giá bằng phương pháp nhất quán nội tại qua hệ số Cronbach’s
Alpha. Sử dụng phương pháp hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha trước khi phân tích nhân tố EFA để loại các
biến không phù hợp vì các biến rác này có thể tạo ra các yếu tố giả (Nguyễn Đình Thọ & Nguyễn Thị Mai
Trang, 2009).
2.2.3. Phân tích nhân tố khám phá (EFA):
Một kỹ thuật nhằm xác định số nhân tố trong một tập hợp các câu hỏi đại diện cho các nhân tố muốn
tìm kiếm và đo lường. Nghiên cứu sử dụng phép trích Principal Axis Factoring với phép quay Promimax.
Tổng phương sai trích >=50% và hệ số KMO>=0,5, Kiểm định Bartlett có ý nghĩa thống kê (Sig=0,5 (Hair & cộng sự ,1998).
Các thang đo đạt yêu cầu về độ tin cậy sẽ được sử dụng phân tích nhân tố để rút gọn một tập gồm
nhiều biến quan sát thành một tập biến (gọi là nhân tố) ít hơn; các nhân tố được rút gọn này sẽ có ý nghĩa
hơn nhưng vẫn chứa đựng hầu hết nội dung thông tin của tập biến quan sát ban đầu (Hair, Anderson, Tatham
và Black; 1998). Phương pháp phân tích nhân tố khám phá EFA được dùng để kiểm định giá trị khái niệm
của thang đo.
Phân tích nhân tố khẳng định CFA
CFA là bước tiếp theo của EFA nhằm kiểm định xem một mô hình lý thuyết có trước có làm nền tảng
cho một tập hợp các quan sát không. Khi xây dựng CFA, các biến quan sát cũng là các biến chỉ báo trong mô
hình đo lường, bởi vì chúng cùng “tải” lên khái niệm lý thuyết cơ sở. Phương pháp phân tích nhân tố khẳng
định CFA chấp nhận các giả thuyết của các nhà nghiên cứu, được xác định căn cứ theo quan hệ giữa mỗi
biến và một hay nhiều hơn một nhân tố.
Mô hình được xem là phù hợp với dữ liệu nghiên cứu khi kiểm định Chi-square có P-value > 0.05.
Tuy nhiên Chi-square có nhược điểm là phụ thuộc vào kích thước mẫu. Nếu một mô hình nhận được các giá
trị GFI, TLI, CFI ≥ 0.9 (Bentler & Bonett, 1980). CMIN/df ≤ 2, một số trường hợp ≤ 3 (Carmines & McIver,
1981); RMSE ≤ 0.8, nếu RMSE ≤ 0.5 được xem là rất tốt (Steiger, 1990); thì mô hình được xem là phù hợp
với dữ liệu nghiên cứu . Thọ & Trang (2008) cho rằng: nếu mô hình nhận được các giá trị TLI và CFI ≥ 0.9,
CMIN/df ≤ 2; RMSEA ≤ 0.8 thì mô hình được xem là phù hợp với dữ liệu nghiên cứu.
2.2.4. Kiểm định mô hình lý thuyết bằng mô hình SEM
Là phương pháp tổ hợp phương pháp hồi quy, phương pháp phân tích nhân tố, phân tích phương sai.
166
- Hội nghị Sinh viên nghiên cứu khoa học năm học 2018-2019
Ước lượng độ giá trị khái niệm (cấu trúc nhân tố) của các độ đo trước khi phân tích sơ đồ đường (path
analysis)
Cho phép thực hiện đồng thời nhiều biến phụ thuộc (nội sinh).
Cung cấp các chỉ số độ phù hợp cho các mô hình kiểm định.
Cho phép cải thiện các mô hình kém phù hợp bằng cách sử dụng linh hoạt các hệ số điều chỉnh MI
(Modification Indices).
SEM cung cấp các công cụ có giá trị về thống kê, khi dùng thông tin đo lường để hiệu chuẩn các quan
hệ giả thuyết giữa các biến tiềm ẩn.
SEM giúp giả thuyết các mô hình, kiểm định thống kê chúng (vì EFA và hồi quy có thể không bền
vững nhất quán về mặt thống kê)
SEM thường là một phức hợp giữa một số lượng lớn các biến quan sát và tiềm ẩn, các phần dư và sai
số.
SEM giả định có một cấu trúc nhân quả giữa các biến tiềm ẩn có thể là các tổ hợp tuyến tính của các
biến quan sát, hoặc là các biến tham gia trong một chuỗi nhân quả.
3. Kết quả và đánh giá
3.1. Kết quả
Kết quả hình 2 cho thấy có 9 mối quan hệ trong mô hình đề xuất có ý nghĩa thống kê ở độ tin cậy 95%
(P < 0.05), hay nói cách khác các giả thuyết H1, H2, H3, H4, H5, H7, H9, H10, H11 được chấp nhận. Cụ thể:
Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến kinh tế, xã hội, văn hóa, môi
trường tác động thuận chiều đến sự hài lòng cuộc sống của họ (giả thuyết H1, H2, H3, H4).
Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến kinh tế tác động thuận chiều đến
sự hài lòng về vật chất của họ (giả thuyết H5).
Nhận thức tích cực của người dân về lợi ích của du lịch tác động đến văn hóa tác động thuận chiều đến
sự hài lòng về miền tinh thần của họ (giả thuyết H7).
Sự hài lòng của người dân về miền vật chất, miền cuộc sống cộng đồng, miền tinh thần tác động thuận
chiều đến sự hài lòng cuộc sống của họ (giả thuyết H9, H10, H11).
Hình 2: Kết quả kiểm định các giả thuyết của mô hình nghiên cứu
3.2. Đánh giá
Tính chất của du lịch là theo mùa khác nhau, dữ liệu của bài nghiên cứu này được điều tra vào thời
điểm nên mặt nào đó sẽ không phản ảnh được chính xác về các nhận thức của người dân về du lịch. Nhóm
mong những bài nghiên cứu sau sẽ khắc phục được những hạn chế mà đề tài của nhóm chưa giải quyết được.
167
- Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng
4. Kết luận
Kết quả của nghiên cứu này đã cung cấp một số giải thích cho nhận thức của người dân về tác động
của du lịch ảnh hưởng đến sự hài lòng của họ với các lĩnh vực cuộc sống cụ thể như thế nào. Dựa trên nghiên
cứu trước đây, đã chứng minh rằng các tác động du lịch khác nhau là yếu tố quyết định sự hài lòng của cuộc
sống theo nhiều cách khác nhau. Cụ thể các kết quả chính của đề tài như sau:
Thứ nhất, dựa trên cơ sở lý thuyết và kết quả các nghiên cứu, tác giả đã xác định được các nhân tố ảnh
hưởng đến sự hài lòng cuộc sống của người dân thành phố Đà Nẵng. Cụ thể 7 nhân tố tác động đến sự hài
lòng cuộc sống của người dân là Kinh tế, Xã hội, Văn hóa, Môi trường, miền Vật chất, miền Cộng đồng,
miền Tinh thần. Nghiên cứu đã khẳng định vai trò của các nhân tố nêu trên ảnh hưởng đến chất lượng cuộc
sống người dân thành phố Đà Nẵng.
Thứ hai, dựa vào kết quả nghiên cứu trên, nhóm tác giả đề xuất một số kiến nghị cho lãnh đạo thành
phố, các quận huyện, Sở Du lịch Đà Nẵng để phát triển du lịch đi kèm nâng cao chất lượng cuộc sống của
người dân địa phương.
Từ kết quả của bài nghiên cứu nhóm đưa ra một số đề xuất như sau:
-Về kinh tế
Các cấp lãnh đạo thành phố nên triển khai các chính sách bình ổn giá trị trường hàng hóa, đặc biệt là
các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cho người dân địa phương. Bình ổn giá thị trường bất động sản cũng quan
trọng không kém vì thị trường bất động sản là thị trường quan trọng trong nền kinh tế, có mối liên hệ mật
thiết với các thị trường khác, như: thị trường vật liệu xây dựng, thị trường lao động, thị trường khoa học
công nghệ và đặc biệt là với thị trường tài chính, tiền tệ. Các cấp lãnh đạo thành phố cũng nên khai thác lợi
thế của sự phát triển du lịch trong thành phố để thu hút các hoạt động đầu tư, tạo công ăn việc làm, cải thiện
thu nhập cho người dân.
-Về xã hội
Duy trì tốt các dịch vụ được cung cấp cho người dân địa phương (khám chữa bệnh miễn phí cho
những người già neo đơn, xây dựng chung cư giá rẻ cho những người vô gia cư và hoàn cảnh khó khăn,…).
Bên cạnh đó, cần siết chặt an ninh đối với người dân địa phương và du khách, tuyên truyền phòng chống các
tệ nạn xã hội như mại dâm, tiêm chích ma túy, trộm cắp,.. Vào các mùa cao điểm của du lịch (tháng 5, 6, 7)
và ngày lễ, tại các khu vui chơi, giải trí nên giới hạn lượng vé phát hành và ưu tiên việc đặt vé qua internet
để giảm lượng khách quá đông đúc và ồn ào gây khó chịu cho người dân địa phương. Đầu tư xây dựng thêm
các khu vui chơi, giải trí trong thành phố để đa dạng các hoạt động vui chơi, giải trí và phân tán lượng du
khách đến một vài địa điểm quá đông đúc.
-Về văn hóa
Duy trì sự đa dạng sẵn có của các tôn giáo trong thành phố, nhưng cũng cần quán triệt sự du nhập của
các tôn giáo không rõ nguồn gốc gây ảnh hưởng tinh thần và cuộc sống của người dân. Cần phải học hỏi trao
đổi nền văn hóa của nhiều nước khác nhau từ khách du lịch. Bên cạnh đó cần đẩy mạnh phát triển và duy trì
bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của người dân.
-Về môi trường
Cần quán triệt vệ sinh môi trường trong thành phố, đặc biệt là môi trường biển. Nghiêm cấm các nhà
hàng, khách sạn, doanh nghiệp xả nước thải chưa qua xử lí ra biển. Hạn chế việc sử dụng túi nilon trong
thành phố, ưu tiên sản phẩm tái chế. Bảo vệ môi trường sinh thái tự nhiên, đặc biệt cần bảo vệ bán đảo Sơn
Trà, nơi các động vật quý hiếm đang sinh sống. Trồng thêm nhiều cây xanh, tận dụng nguồn năng lượng
sạch.
168
- Hội nghị Sinh viên nghiên cứu khoa học năm học 2018-2019
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Cummins, R. A. (1997), The domain of life satisfaction: an attempt to order chaos. Social Indicator
Research, 38, 303-328.
[2] Hoàng Trọng, Chu Nguyễn Mộng Ngọc (2005), “Phân tích dữ liệu nghiên cứu với SPSS”
[3] Kim, K & Uysal M (2002), “Effect of tourism impacts upon QOL of residents in the community”
[4] Nguyễn Đình Thọ, Nguyễn Thị Mai Trang (2009), “Nghiên cứu khoa học trong Quản trị kinh doanh”
[5] R.C.Sharma (1998), “Population, resources, environment and quality of life”
169
nguon tai.lieu . vn
