- Trang Chủ
- Sức khỏe trẻ em
- Sự thay đổi kiến thức, thái độ, thực hành của nhân viên y tế về rối loạn tự kỷ ở trẻ sau một năm can thiệp tại hai tỉnh Hòa Bình và Thái Bình
Xem mẫu
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
BÀI BÁO NGHIÊN CỨU GỐC
Sự thay đổi kiến thức, thái độ, thực hành của nhân viên y tế về rối loạn
tự kỷ ở trẻ sau một năm can thiệp tại hai tỉnh Hòa Bình và Thái Bình
Hứa Thanh Thủy1*, Nguyễn Thái Quỳnh Chi1, Nguyễn Thị Nga1, Đinh Thu Hà1, Nguyễn Thị
Hương Giang2, Nguyễn Thanh Hương1
TÓM TẮT
Mục tiêu: Đánh giá sự thay đổi kiến thức, thái độ, thực hành của nhân viên y tế (NVYT) về rối loạn tự
kỷ (RLTK) ở trẻ sau một năm triển khai chương trình truyền thông về RLTK ở trẻ em tại cộng đồng (từ
tháng 1/2018 đến tháng 1/2019) tại hai tỉnh Hòa Bình và Thái Bình.
Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu can thiệp so sánh trước sau không có nhóm chứng, với
cỡ mẫu 300 và 295 NVYT ở ba tuyến (xã, huyện và tỉnh) tương ứng với thời điểm trước can thiệp (TCT)
và sau can thiệp (SCT) được lựa chọn bằng phương pháp chọn mẫu nhiều giai đoạn.
Kết quả: Về kiến thức, trong tổng số 14 câu hỏi, 13 câu có tỷ lệ trả lời đúng SCT cao hơn TCT (OR từ
1,17 - 4,73), trong đó sự thay đổi có ý nghĩa thống kê ở 5 câu về dấu hiệu cờ đỏ và 3 câu về sai lầm trong
điều trị RLTK. Với 5 câu hỏi (tổng là 25 điểm) đánh giá thái độ, điểm trung vị SCT là 17, cao hơn 1 điểm
so với TCT (p0,05).
Kết luận: Chương trình can thiệp giúp nâng cao kiến thức và thái độ của NVYT về RLTK ở trẻ. Cần tiếp
tục duy trì chương trình để thấy được sự thay đổi về thực hành của NVYT.
Từ khóa: Tự kỷ, rối loạn tự kỷ, can thiệp, kiến thức, thái độ, thực hành, nhân viên y tế
ĐẶT VẤN ĐỀ quả. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy thực
trạng chậm trễ trong chẩn đoán và can thiệp cho
Rối loạn tự kỷ (RLTK), là một nhóm các rối trẻ RLTK (4, 5), và một trong những nguyên
loạn phát triển phức hợp của não, đặc trưng bởi nhân của tình trạng này là sự hạn chế về kiến
những khó khăn trong tương tác xã hội, giao thức, thái độ, thực hành của các nhóm đối tượng
tiếp và một loạt các hành vi và mối quan tâm thường xuyên tiếp xúc với trẻ như người chăm
bị hạn chế hoặc bị lặp đi lặp lại (1). Các nghiên sóc trẻ (NCST), giáo viên mầm non (GVMN)
cứu dịch tễ học gần đây ước tính tỷ lệ trẻ mắc và nhân viên y tế (NVYT) (6-8). Nghiên cứu
RLTK toàn cầu là 0,62% (2). Tại Việt Nam, tại Pakistan tiến hành trên 348 bác sỹ đa khoa
công bố mới về dịch tễ học tại ba tỉnh miền Bắc cho thấy chỉ có 44,6% đã từng nghe tới RLTK,
cho thấy, tỷ lệ RLTK ở trẻ từ 18 đến 30 tháng trong đó tỷ lệ nhận thức sai về nguyên nhân và
là 0,75% (3). Sàng lọc và chẩn đoán sớm RLTK trị liệu của tự kỷ 45,2% và 38,3% (8). Thậm chí,
ở trẻ em trước 3 tuổi là chìa khóa cho việc thực đối với nhóm bác sỹ thuộc chuyên ngành nhi
hiện can thiệp và hỗ trợ trẻ có RLTK đạt hiệu khoa và tâm thần, nghiên cứu tại Nigeria cũng
*Địa chỉ liên hệ: Hứa Thanh Thủy Ngày nhận bài: 03/4/2020
Email: htt@huph.edu.vn Ngày phản biện: 15/4/2020
1
Trường Đại học Y tế công cộng Ngày đăng bài: 28/6/2020
2
Bệnh viện Nhi Trung Ương
98
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
cho thấy kiến thức của đối tượng rất hạn chế, Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp so
với trung bình điểm kiến thức chỉ đạt 12,56/19 sánh trước sau không có nhóm chứng được thực
điểm (9). hiện tại tỉnh Hòa Bình và Thái Bình. Thu thập
số liệu trước can thiệp (TCT) và sau can thiệp
Một chương trình truyền thông nâng cao kiến
(SCT) vào tháng 01/2017 và tháng 1/2019.
thức, thái độ, thực hành của NCST, GVMN
và NVYT về RLTK đã được triển khai thí Đối tượng nghiên cứu: NVYT không chuyên
điểm tại hai tỉnh Hoà Bình và Thái Bình từ về RLTK, có tiếp xúc với trẻ dưới 5 tuổi, được
năm 2017 đến 2018. Để cung cấp bằng chứng chia thành 3 tuyến: tuyến xã (NVYT thôn và
tin cậy về kết quả của chương trình can thiệp, CBYT xã), tuyến huyện (CBYT đang công tác
nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu tại Khoa Khám bệnh, Khoa Nhi thuộc TTYT
“đánh giá sự thay đổi kiến thức, thái độ, thực hoặc TTYTDP và BVĐK huyện), và tuyến tỉnh
hành của NVYT về RLTK ở trẻ sau một năm (CBYT đang công tác tại Khoa Khám bệnh,
can thiệp”. Khoa nhi thuộc BVĐK tỉnh).
Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu: Cỡ mẫu
PHƯƠNG PHÁP TỔNG QUAN TÀI LIỆU được tính toán theo công chức chọn mẫu hai tỷ lệ:
Với α = 0,05, β = 0,2; P1 và P2: Tỷ lệ NVYT có Bộ công cụ được thiết kế dựa trên tham khảo
thực hành đúng về RLTK ở trẻ thời điểm TCT các nghiên cứu trên thế giới, thang đo đánh giá
và SCT tương ứng là 0,65 và 0,80. Cỡ mẫu thực kiến thức và thái độ được kiểm định tính giá trị
tế cho 2 tỉnh TCT là 300 và SCT là 295. và độ tin cậy cho kết quả ở mức chấp nhận được
(cronbach alpha tương ứng 0,61 và 0,63) (10).
ĐTNC được chọn lựa theo phương pháp chọn
mẫu nhiều giai đoạn. Thang đo kiến thức: gồm 14 câu hỏi (chia thành
3 nhân tố) dạng Đúng/Sai/Không biết. Mỗi câu
- Giai đoạn 1: tại mỗi tỉnh lựa chọn 1 thành hỏi trả lời đúng được 2 điểm, sai 0 điểm và
phố (TP) và 1 huyện: TP. Hòa Bình và Huyện “Không biết/phân vân” 1 điểm. Biến tổng hợp
Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình); TP. Thái Bình và Kiến thức theo từng nhân tố và Kiến thức chung
huyện Tiền Hải (tỉnh Thái Bình). bằng tổng điểm số các câu hỏi trong nhân tố
hoặc của cả thang đo.
- Giai đoạn 2: Đối với NVYT tuyến xã: tại mỗi
thành phố/huyện, chọn ngẫu nhiên 1 phường/ Thang đo thái độ: gồm 5 phát biểu theo thang
xã cho mỗi khảo sát TCT và SCT. Chọn toàn đo likert 1-5 (từ rất không tích cực đến rất tích
bộ NVYT tuyến xã tại các xã/phường được lựa cực). Biến tổng hợp thái độ chung bằng tổng
chọn. Đối với NVYT tuyến huyện và tỉnh: Xác điểm của toàn bộ thang đo.
định khung mẫu riêng cho từng tuyến, với mỗi
Đánh giá thực hành: dựa trên 1 câu hỏi về xử trí
tuyến lựa chọn ngẫu nhiên NVYT nhằm đảm
khi nghi ngờ trẻ mắc RLTK.
bảo cỡ mẫu ở mỗi tuyến là tương đương nhau.
NVYT đã tham gia khảo sát TCT được loại khỏi Phân tích số liệu
khung mẫu SCT.
Số liệu được nhập bằng phần mềm Epidata 3.0
Bộ công cụ thu thập số liệu và phân tích bằng phần mềm SPSS 24. Kiểm
99
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
định Chi bình phương, Mann-whitney được áp NVYT tại thời điểm SCT có trình độ học vấn
dụng phù hợp với đặc điểm của biến số. cao hơn so với NVYT tại thời điểm TCT, trong
đó tỷ lệ có trình độ là trung cấp/cao đẳng chiếm
Đạo đức nghiên cứu
tỷ lệ cao nhất (SCT là 63,0% và TCT là 44,7%),
Nghiên cứu được triển khai sau khi đã được Hội tiếp theo là trình độ đại học (SCT là 22,9%
đồng đạo đức trường Đại học Y tế công cộng và TCT là 20,4%). Tại thời điểm SCT chỉ có
thông qua (Quyết định số 319/2016 /YTCC- khoảng 13% NVYT có trình độ dưới trung cấp,
HD3). trong khi đó tỷ lệ này tại thời điểm TCT là hơn
30%. Về bằng cấp chuyên môn, chiếm tỷ lệ
cao nhất là bằng y sĩ (SCT là 44,1% và TCT
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU là 37,3%), tiếp theo là bằng sơ cấp đối với thời
điểm TCT (33,0%) còn đối với thời điểm SCT
1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu là y tá (16,8%), tỷ lệ có bằng bác sỹ là 15,1% và
NVYT tham gia nghiên cứu ở thời điểm TCT chưa được đào tạo 10,4%.
(n=300) và SCT (n=295) không có sự khác nhau 2. Sự thay đổi kiến thức của NVYT về RLTK
về tuổi trung bình, giới, dân tộc, và vị trí công ở trẻ
tác. Đa số NVYT là nữ (khoảng 80-85%), dân
tộc Kinh (khoảng 75%) hoặc Mường (khoảng Sự thay đổi kiến thức của NVYT về RLTK được
25%), có độ tuổi trung bình là 44,4 (SD=12,3) phân tích theo ba cách: đánh giá sự thay đổi tỷ
và 41,0 (SD=11,1). Về vị trí công tác, khoảng lệ trả lời đúng đối với từng câu hỏi (Bảng 1);
30% đối tượng tham gia nghiên cứu là y tế thôn đánh giá sự thay đổi kiến thức theo từng nhân
bản và khoảng 70% là CBYT ở xã/huyện/tỉnh. tố và kiến thức chung của thang đo (Bảng 2).
Bảng 1. Sự thay đổi kiến thức của NVYT về RLTK ở trẻ đối với từng nội dung
Trả lời Đúng Kiểm định χ2
Nội dung TCT SCT
(n=300) (n=295) OR p
n % n %
Nhân tố 1: Kiến thức về dấu hiệu cờ đỏ nghi ngờ trẻ mắc RLTK
Trẻ 9 tháng không đáp ứng được tương tác
164 54,7 251 85,1 4,73
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
Trả lời Đúng Kiểm định χ2
Nội dung TCT SCT
(n=300) (n=295) OR p
n % n %
Biện pháp trị liệu hiệu quả cho trẻ tự kỷ là tập
273 91,0 272 92,2 1,17 0,597
luyện vận động
NCST có thể phát hiện các dấu hiệu bất thường
285 95,0 284 96,3 1,36 0,448
của trẻ nghi mắc tự kỷ.
GVMN có thể phát hiện các dấu hiệu bất
284 94,6 286 96,9 1,79 0,165
thường của trẻ nghi mắc tự kỷ.
Nhân tố 3: Kiến thức sai lầm về “điều trị” RLTK ở trẻ
Có thể “điều trị” khỏi cho trẻ tự kỷ bằng
125 41,7 208 70,5 3,35
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
3. Sự thay đổi thái độ của NVYT về RLTK ở trẻ
Bảng 3. Sự thay đổi thái độ của NVYT về RLTK ở trẻ
Trung vị
(khoảng tứ phân vị)
Nội dung p
TCT SCT
(n=300) (n=295)
Tôi cho rằng trẻ tự kỷ đều bị thiểu năng trí tuệ 3 (2) 4 (1)
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
86.4 87.4
90
80
70
60
50
40 32.8
29.1 31
30 23.6
20
7.3 7.4
10
0
Khuyên Tư vấn Tìm và đưa Không làm gì
NCST đưa NCST cách tài liệu cho
trẻ đi chăm sóc trẻ NCST
tại nhà TCT SCT
Hình 1: Sự thay đổi thực hành của NVYT khi nghi ngờ trẻ RLTK trước và sau can thiệp
Kết quả Hình 1 cho thấy, tại thời điểm SCT tỷ can thiệp và có thể nói là khá khả quan khi so
lệ chọn phương án “khuyên NCST đưa trẻ đi sánh với kết quả của một số nghiên cứu trên thế
khám bác sỹ”; “Tư vấn cho NCST cách chăm giới. Ví dụ, nghiên cứu của K. L. Daniel và cộng
sóc trẻ tại nhà” hay “Tìm và đưa tài liệu cho sự (2009) đánh giá chương trình truyền thông
NCST” đều cao hơn so với TCT, tuy nhiên sự “Nhận biết dấu hiêu, Hành động sớm” tại Hoa
khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p>0,05). Kỳ sau 3 năm (năm 2007 so với năm 2004) cho
Đối với phương án không hợp lý nhất: “Không thấy, tỷ lệ NVYT có kiến thức đúng về các dấu
làm gì cả”, tỷ lệ ĐTNC chọn thấp (khoảng 7%) hiệu nghi ngờ trẻ mắc RLTK tăng từ 74% lên
và không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê tại 87% (p
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
rơi, sách mỏng, xem video, tập huấn và thảo luận và không có thái độ kỳ thị với trẻ RLTK. Tuy
nhóm…) như nghiên cứu can thiệp của chúng nhiên có đến 60% NVYT đồng ý với nhận định
tôi (11). Lý giải này cũng phù hợp với kết quả “trẻ RLTK cần được học các trường lớp chuyên
nghiên cứu về tỷ lệ tiếp cận với chương trình biệt”. Kết quả này khá tương đồng với nghiên
truyền thông: đối với chương trình “Nhận biết cứu của Rahbar và cộng sự (2011) tại Karachi –
dấu hiệu – hành động sớm”, tỷ lệ CBYT nghe Pakistan, có tới 80% CBYT cho rằng trẻ RLTK
nói về chiến dịch là 43% (11); trong khi đó với nên được giáo dục ở trường đặc biệt; và hơn
nghiên cứu này, tỷ lệ là 92,9%. 60% cho rằng trẻ RLTK đang bị kỳ thị hoặc chịu
những ý kiến tiêu cực trong xã hội (8). Tại thời
Nhiều nghiên cứu tại Việt Nam đã cho thấy thực điểm SCT, điểm trung vị thái độ chung về RLTK
trạng trẻ mắc RLTK được chẩn đoán và điều trị của NVYT cao hơn so với TCT (17 điểm so với
muộn. Một trong những nguyên nhân của tình 16 điểm, p
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
thức và thái độ của NVYT về RLTK. NVYT đã 5. Baio J, Wiggins L, Christensen DL, Maenner
hiểu rõ hơn về các dấu hiệu cờ đỏ nghi ngờ trẻ MJ, Daniels J, Warren Z, et al. Prevalence of
Autism Spectrum Disorder Among Children
mắc RLTK và loại bỏ những sai lầm trong cách
Aged 8 Years - Autism and Developmental
trị liệu cho trẻ tự kỷ; có thái độ tích cực đối với Disabilities Monitoring Network, 11 Sites,
RLTK ở trẻ. Tuy nhiên, do thời gian can thiệp United States, 2014. Morbidity and mortality
ngắn, sự thay đổi về thực hành đối tượng vẫn weekly report Surveillance summaries
(Washington, DC : 2002). 2018;67(6):1-23.
chưa được chứng minh.
6. Alamri A, Tyler-Wood T. Teachers’ Attitudes
Lời cảm ơn: Nghiên cứu là một phần của đề Toward Children with Autism: A Comparative
Study of the United States and Saudi Arabia.
tài cấp nhà nước “Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ The Journal of the International Association of
học, phương pháp chẩn đoán và can thiệp sớm Special Education. 2016;16:14-25.
rối loạn tự kỷ ở trẻ em tại cộng đồng” do trường 7. Wang J, Zhou X, Xia W, Sun C, Wu L, Wang
Đại học Y tế công cộng chủ trì. Chúng tôi xin J. Autism awareness and attitudes towards
treatment in caregivers of children aged 3-6
chân thành cảm ơn GS.TS. Bùi Thị Thu Hà –
years in Harbin, China. Social psychiatry and
chủ nhiệm đề tài, các đơn vị, cá nhân: Sở Y tế, psychiatric epidemiology. 2012;47(8):1301-8.
UBND tỉnh/huyện/xã và các CBYT tại hai tỉnh 8. Rahbar MH, Ibrahim K, Assassi P. Knowledge
Hòa Bình, Thái Bình đã tạo điều kiện, hỗ trợ and attitude of general practitioners regarding
chúng tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu. autism in Karachi, Pakistan. Journal of autism and
developmental disorders. 2011;41(4):465-74.
9. Igwe MN, Ahanotu AC, Bakare MO, Achor
JU, Igwe C. Assessment of knowledge about
TÀI LIỆU THAM KHẢO
childhood autism among paediatric and
psychiatric nurses in Ebonyi state, Nigeria.
1. World Health Organization. Questions and Child and adolescent psychiatry and mental
answers about autism spectrum disorders health. 2011;5(1):1.
(ASD) 2018 [Available from: https://www.who. 10. Thủy HT, Chi NTQ, Nga NT, Giang NTH,
int/features/qa/85/en/. Hương NT. Tính giá trị và độ tin cậy của thang
2. World Health Organization. Comprehensive đo kiến thức về rối loạn tự kỷ ở trẻ: kết quả
and coordinated efforts for the management nghiên cứu đối với cán bộ y tế tại hai tỉnh Hòa
of autism spectrum disorders 2013 [Available Bình và Thái Bình. Tạp chí Y học thực hành.
from: http://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/ 2019;7 (1103) 2019:116-20.
eb133/b133_4-en.pdf. 11. Daniel KL, Prue C, Taylor MK, Thomas J, Scales
3. Hoang VM, Le TV, Chu TTQ, Le BN, Duong M. ‘Learn the signs. Act early’: a campaign to
MD, Thanh NM, et al. Prevalence of autism help every child reach his or her full potential.
spectrum disorders and their relation to selected Public health. 2009;123 Suppl 1:e11-6.
socio-demographic factors among children 12. Khánh HB. Kiến thức thái độ về hội chứng tự
aged 18–30 months in northern Vietnam, 2017. kỷ và một số yếu tố liên quan của người chăm
International Journal of Mental Health Systems. sóc trẻ dưới 3 tuổi ở phường Thành Công và
2019;13(1):29. phường Phúc Xá, quận Ba Đình, thành phố Hà
4. Hrdlicka M, Vacova M, Oslejskova H, Nội [Luận văn thạc sĩ YTCC]. Hà Nội: Đại học
Gondzova V, Vadlejchova I, Kocourkova J, et al. Y tế công cộng; 2011.
Age at diagnosis of autism spectrum disorders: 13. Lan PT. Kiến thức, thực hành và nhu cầu được
is there an association with socioeconomic cung cấp thông tin của cha mẹ có con tự kỷ tại
status and family self-education about autism? trường chuyên biệt An Phúc Thành tại Hà Nội
Neuropsychiatric disease and treatment. năm 2016 [Luận văn thạc sĩ Y tế công cộng]. Hà
2016;12:1639-44. Nội: Trường Đại học Y tế công cộng; 2016.
105
- Hứa Thanh Thủy và cộng sự Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 02-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.02-2020)
Knowledge, attitudes and practices of healthcare workers about autism
spectrum disorders in Hoa Binh and Thai Binh: results after one-year
intervention
Hua Thanh Thuy1, Nguyen Thai Quynh Chi1, Nguyen Thi Nga1, Dinh Thu Ha1, Nguyen Thi
Huong Giang, Nguyen Thanh Huong1
1
Hanoi University of Public Health
2
Vietnam National Children’s Hospital.
Objective: To evaluate the changes in knowledge, attitudes and practices of healthcare workers
(HCWs) on autism spectrum disorders (ASD) after one year of implementing a community-based
communication intervention on ADS (from January 2018 to January 2019) in Hoa Binh and Thai Binh
provinces. Methods: This is an interventional study without a control group and pre-post evaluations
with 300 HCWs at commune, district and provincial levels in pre-intervention evaluation and 295
participated in post-intervention selected by using multi-stage cluster. Results: The percentages of
HCWs who had correct answers for 13/14 questions on ASD knowledge increased after intervention
(OR from 1.17 to 4.73), in which the changes were statistically significant in 5 question about red
flags for ASD and 3 questions about mistakes in treatment of ASD. The median score of attitudes
also increased (17 points vs 16 points, post vs pre-intervention, p 0.05). Conclusion: The
community-based communication intervention improved the knowledge and attitudes of HCWs on
ASD and should be continued to evaluate the change in practice of HCWs.
Keywords: Autism, autism disorder, intervention, knowledge, attitudes, practices, health workers
106
nguon tai.lieu . vn
