Xem mẫu
- SỨC KHOE NGƯỜI CAO TUÔI
̉ ̉
Chứng tiểu đêm
Đi tiểu ban đêm là một hiện tượng khá phổ biến ở người trung và cao tuổi. Sau
khi đi tiểu, người bệnh có thể quay lại giường và ngủ lại bình thường. Nhưng
cũng có rất nhiều trường hợp tiểu đêm để lại ảnh hưởng xấu như không thể
ngủ trở lại được; buồn ngủ, ngủ gà ngủ gật vào ban ngày; lo lắng về tình trạng
sức khỏe bản thân làm ảnh hưởng đến các hành vi và chất lượng cuộc sống.
Thậm chí, các nghiên cứu cũng chỉ ra tiểu đêm là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc
kèm các bệnh khác và tăng tỉ lệ tử vong ở người cao tuổi.
Nguyên nhân gây ra chứng tiểu đêm theo y học hiện đại
Chứng tiểu đêm thường hay xảy ra ở người trưởng thành, không có sự khác biệt rõ
rệt giữa nam và nữ tuy có sự khác nhau về giới tính. Chứng tiểu đêm ở phụ nữ thường
liên quan đến việc sinh đẻ, mãn kinh, sa tử cung… Ở nam giới, chứng tiểu đêm
thường liên quan đến phì đại, u xơ tuyến tiền liệt… Nhưng cũng có một số nguyên
nhân chung dẫn đến chứng tiểu đêm như: (1) Do các bệnh lý tại đường tiết niệu như
nhiễm khuẩn tiết niệu, suy thận hoặc các bệnh lý thận mạn tính khác, rối loạn chức
năng bàng quang, sỏi bàng quang, hẹp bàng quang bẩm sinh, tăng tạo nước tiểu vào
ban đêm vì các nguyên nhân khác nhau, rối loạn phản xạ thần kinh điều khiển bài niệu
ở bàng quang... (2) Do sử dụng các thuốc lợi niệu, thuốc chẹn canxi, uống nhiều rượu,
cà phê, trà đặc. (3) Do các bệnh lý mạn tính như đái tháo nhạt, đái tháo đường, huyết
áp cao, suy tim, rối loạn giấc ngủ...
Nguyên nhân gây ra chứng tiểu đêm theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, chức năng tiểu tiện trong cơ thể chủ yếu do hai cơ quan là thận
và bàng quang đảm nhiệm. Y văn có câu: “thận chủ thủy quản lý sự đóng mở, bàng
quang chủ chứa nước tiểu, cho nên ban đêm tiểu tiện nhiều lần nên trách cứ vào thận
và bàng quang”. Đối với người trẻ tuổi khỏe mạnh, âm dương cân bằng và đầy đủ thì
ban đêm ít tiểu tiện. Khi tuổi cao, ban đêm đi tiểu tiện nhiều, đó là thủy hỏa đều bất
túc. Chứng đi tiểu tiện nhiều vào ban đêm ở người cao tuổi phần lớn là do Thận
dương hư yếu. Vả lại ban ngày là dương, ban đêm là âm, ban đêm âm thịnh dương
suy, cho nên ban đêm tiểu tiện nhiều lần thực là do dương khí suy yếu gây nên. Về
điều trị, nên chú trọng ôn bổ thận dương. Nói chung căn cứ vào vai trò khí hóa của
bàng quang, điều trị nên chú trọng bổ khí và làm vững bàng quang. Thận muốn khỏe
phải bổ thêm tỳ, cho nên phải kiêm bổ cả tỳ thận, cùng một lúc vừa ôn dương vừa cố
sáp.
Một số bài thuốc dành cho người mắc chứng tiểu đêm
- Bầu dục hầm khiếm thực trị chứng tiểu đêm.
Có thể lựa chọn và sử dụng các món ăn - bài thuốc của y học cổ truyền và các thực
phẩm chức năng có công dụng dự phòng và hỗ trợ trị liệu chứng tiểu đêm như sau:
Bài 1: Phá cố chỉ 12g, ích trí nhân 12g, sà sàng tử 8g, thỏ ty tử 12g, khiếm thực 12g,
kim anh tử 12, tiểu hồi hương 5g, cam thảo 3g, tất cả đem hãm với nước sôi trong
bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Bài 2: Bầu dục lợn hoặc dê 1 đôi làm sạch, thái miếng rồi đem hầm với khiếm thực
50g, chế đủ gia vị, ăn trong ngày, 7 ngày là một liệu trình.
Bài 3: Bàng quang lợn 1 cái, làm sạch rồi nhét đầy mẫu lệ vào bên trong, buộc kín
miệng rồi đem đun trong 15 phút, sau đó bỏ hết mẫu lệ, ăn bàng quang và uống nước
dùng, 7 ngày là một liệu trình.
Bài 4: Xương sống lợn (còn cả tủy) 3 đốt, hạch đào nhân 30g, đỗ trọng 15g, tất cả
đem hầm nhừ, ăn nóng.
Bài 5: Bạch quả 5 trái, hạt bí đao 30g, hai thứ đem nấu chín ăn, 10 ngày là một liệu
trình.
Chứng tiểu đêm và cách khắc phục
Đi tiểu là một nhu cầu hoàn toàn bình thường và thuộc chức năng sinh lý của con
người. Ở người bình thường, ban ngày có thể đi tiểu vài ba lần và ban đêm gần
như không đi tiểu mà ngủ một mạch từ tối cho tới sáng mới đi tiểu. Ở người cao
tuổi (NCT), nhiều chức năng sinh lý có sự thay đổi đáng kể và sự thay đổi chức
năng sinh lý ở NCT cũng tùy thuộc vào từng người khác nhau. Trong các loại
chức năng sinh lý thay đổi đó thì chứng tiểu đêm ở NCT rất hay gặp.
- Vì sao NCT thường đi tiểu nhiều lần trong
đêm?
Tiểu đêm ở NCT có nhiều nguyên nhân khác
nhau, có thể là do chức năng sinh lý bị suy
giảm nhưng cũng có thể là do bệnh lý. Bình
thường, bàng quang của người trưởng thành
có dung dích khoảng từ 300 - 400ml để chứa
nước tiểu. Nước tiểu là do thận bài tiết
xuống chảy theo hai niệu quản (niệu quản
phải và niệu quản trái) xuống bàng quang. Người cao tuổi bị u xơ tiền liệt tuyến dẫn đến chứng
tiểu đêm.
Khi bàng quang đầy sẽ kích thích cơ thể gây
nên phản xạ đi tiểu. Tuy vậy bên cạnh phản xạ còn có tác dụng của điều hòa thần
kinh theo ý muốn của con người, có nghĩa là dù bàng quang đã đầy nước tiểu nhưng
con người có thể nhịn trong một thời gian nhất định nào đó, ví dụ buồn tiểu nhưng
giữa lúc đám đông hoặc đang đi dạo phố mà chưa tìm thấy nhà vệ sinh... Mặt khác khi
ngủ thì sự co bóp của bàng quang cũng tạm thời nghỉ nên mặc dù bàng quang đầy
nước tiểu nhưng não bộ sẽ ức chế không gây sự co bóp của bàng quang. Điều này
cũng có thể giải thích tại sao ở một số trẻ do hệ thống thần kinh chưa hoàn chỉnh nên
có hiện tượng đái dầm lúc đang ngủ.
Đối với NCT, tiểu đêm là một hiện tượng hay gặp.Thông thường NCT ít ngủ hơn
(thời gian của giấc ngủ ngắn), thường đi ngủ sớm nhưng thức dậy cũng sớm. Ít ngủ
lại dễ gây buồn tiểu và ngược lại, đi tiểu đêm nhiều lần lại càng dễ gây cho NCT mất
ngủ, đây là một vòng luẩn quẩn. Đối với những NCT có bệnh viêm đường tiết niệu,
tiểu đường sẽ càng hay bị tiểu đêm. Ở NCT là nam giới, nếu bị u xơ tiền liệt tuyến
thì hiện tượng tiểu đêm càng hay gặp, nhất là u xơ có kích thước lớn chèn vào cổ bàng
quang, khi bàng quang chứa nhiều nước tiểu thì sẽ bị kích thích đi tiểu. U xơ tiền liệt
tuyến cũng có thể gây nên tiểu són, tiểu không hết nước tiểu trong bàng quang. Hiện
tượng đái són, tiểu không hết càng làm cho bàng quang chóng đầy nước tiểu vì chức
năng lọc của 2 quả thận luôn hoạt động không bao giờ ngừng cả ngày lẫn đêm, vì vậy
nước tiểu cũng được hình thành liên tục và như vậy bàng quang càng chóng đầy, hiện
tượng bàng quang bị kích thích gây đi tiểu lại tiếp tục càng làm cho người bệnh không
ngủ yên được.
Cách gì hạn chế đi tiểu đêm?
Với những NCT không mắc một số bệnh như tiểu đường,viêm đường tiết niệu hoặc
u xơ tiền liệt tuyến... thì hạn chế ăn canh trong bữa cơm tối, đặc biệt là các loại rau,
canh có tính chất lợi tiểu như các loại cải..., hạn chế uống nước, bia nhất là bia lạnh
trước khi đi ngủ. Để hạn chế uống nước thì không nên ăn mặn. Trước khi lên giường
đi ngủ buổi tối luôn luôn nhớ đi tiểu. Đối với những trường hợp NCT mắc một số
bệnh viêm đường tiết niệu, cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt, không nên để cho
bệnh trở thành mạn tính rất khó điều trị và mắc thêm chứng tiểu đêm rất phiền toái
cho người bệnh. Những bệnh như tiểu đường, u xơ tiền liệt tuyến, sỏi đường tiết
niệu (sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang) cũng cần được điều trị tích cực để
- bệnh mau chóng ổn định và hạn chế bớt chứng tiểu đêm. NCT nên tập thể dục nhẹ
nhàng tạo thành thói quen trước khi đi ngủ buổi tối để giấc ngủ được kéo dài hơn,
ngủ sâu hơn làm quên đi việc phải đi tiểu đêm. Không nên ngủ với không khí lạnh quá
(mùa đông phải đủ ấm, mùa hè không nên nằm dưới điều hòa nhiệt độ thấp), vì lạnh
gây co mạch ngoại biên làm tăng máu đi qua thận và nước tiểu cũng được tăng nhanh
hơn.
PGS.TS.BS. Bùi Khắc Hậu (Đại học Y Hà Nội)
nguon tai.lieu . vn