Xem mẫu
- phøc t¹p h¬n nhiÒu.
4.2.4. H«n mª do acid lactic t¨ng cao trong m¸u
X¶y ra trªn bÖnh nh©n lín tuæi, ®iÒu trÞ b»ng biguanides
(phenformin)
kÌm thªm yÕu tè suy h« hÊp cÊp, suy tim, kÝch xóc, nhiÔm trïng
huyÕt do vi
trïng Gram ©m, viªm tôy cÊp, uèng nhiÒu r îu.
a. TriÖu chøng l©m sang va cËn l©m sang
BÖnh khëi ®Çu mau, h«n mª thËt sù, bÖnh nh©n cã nhÞp thë
Kussmaul.
Thö m¸u:
+ pH m¸u < 7, dù tr÷ kiÒm gi¶m.
+ Acid lactic m¸u 10 20mEq/l (b×nh th êng 1mEq/l hoÆc
9mg%).
+ Acid pyruvic m¸u t¨ng gÊp 3 4 lÇn b×nh th êng (b×nh th êng
=
0,214mEq/l).
349
- Copyright@Ministry Of Health
+ Cl– gi¶m, K+ t¨ng, Na+ t¨ng.
Kho¶ng trèng anion t¨ng B×nh th êng kho¶ng anion la: (Na+)
(Cl– +
HCO3) = 10 20mEq/l hoÆc 9mg%.
b. Th¸i ®é xö trÝ: chuyÓn ngay bÖnh nh©n vao c¸c trung t©m cÊp
cøu
chuyªn khoa.
–
5. §IÒU TRÞ §¸I TH¸O § êNG
5.1. Môc tiªu
C¸c môc tiªu nay ¸p dông cho c¶ ®¸i th¸o ® êng typ 1 va typ 2,
tuú
thuéc vao mçi lo¹i cã thÓ cã thay ®æi Ýt nhiÒu.
Lam gi¶m bít c¸c triÖu chøng:
+ L©m sang: uèng nhiÒu, nÕu cã tiÓu nhiÒu.
- + CËn l©m sang: ® a ® êng huyÕt vÒ møc gÇn b×nh th êng nhÊt,
® êng
niÖu ©m tÝnh (víi ng êi lín tuæi ®Ò phßng h¹ ® êng huyÕt khi
dïng
thuèc liÒu cao, hoÆc cã kÌm theo c¸c nguyªn nh©n g©y h¹ ® êng
huyÕt
nh kh«ng ¨n ® îc, cã suy gan hoÆc suy thËn, tæng tr¹ng qu¸
kÐm).
§¹t ® îc c©n nÆng hîp lý gÇn víi h»ng sè sinh lý, ®èi víi ®¸i
th¸o ® êng
typ 2 cã bÐo ph× cÇn lam gi¶m c©n.
Lam chËm xuÊt hiÖn c¸c biÕn chøng, tr¸nh c¸c biÕn chøng nguy
hiÓm
nh h«n mª t¨ng ® êng huyÕt, suy thËn, ho¹i tö chi do t¾c m¹ch,
viªm
vâng m¹c..v.v.
N©ng cao chÊt l îng ®êi sèng ng êi bÖnh.
5.2. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ
- §Ó ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶ ®¸i th¸o ® êng cÇn cã sù ®ãng gãp cña
nhiÒu
chuyªn nganh, chuyªn khoa; cÇn cã sù phèi hîp cña nhiÒu ph ¬ng
ph¸p nh :
5.2.1. Ch ¬ng tr×nh huÊn luyÖn bÖnh nh©n
Ch ¬ng tr×nh nay nh»m cung cÊp cho bÖnh nh©n:
C¸c kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ bÖnh ®¸i th¸o ® êng:
+ BÖnh thùc tÕ cô thÓ cña hä ®Ó hä tù lam chñ bÖnh tËt cña m×nh.
+ §Ó bÖnh nh©n cã thÓ phèi hîp tèt víi thÇy thuèc trong ®iÒu trÞ va
ch¨m sãc.
C¸c kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó:
+ NhËn biÕt c¸c biÕn chøng nguy hiÓm nh h¹ ® êng huyÕt,
nhiÔm
trïng ban ch©n … va c¸ch ®Ò phßng.
350
Copyright@Ministry Of Health
- + BiÕt c¸ch tù theo dâi ® êng huyÕt, ® êng niÖu (nÕu cã ®iÒu
kiÖn).
+ BiÕt c¸ch ¨n uèng hîp víi bÖnh tËt cña m×nh.
+ BiÕt sö dông insulin (®èi víi bÖnh nh©n §T§ typ 1).
+ BiÕt lîi Ých cña rÌn luyÖn c¬ thÓ va c¸ch thùc hiÖn sao cho phï
hîp víi
t×nh tr¹ng bÖnh cña m×nh.
BÖnh ®¸i th¸o ® êng sÏ ® îc ®iÒu trÞ tèi u khi bÖnh nh©n cã
th«ng tin
®Çy ®ñ.
Ch ¬ng tr×nh huÊn luyÖn bÖnh nh©n cÇn nhÊn m¹nh tíi khÝa c¹nh
thùc hanh va viÖc ®iÒu trÞ bao gåm:
ChÕ ®é ¨n.
Kü thuËt theo dâi ® êng huyÕt va ® êng niÖu.
Ho¹t ®éng thÓ lùc va th¸i ®é t©m thÇn trong cuéc sèng.
Dïng thuèc.
5.2.2. ChÕ ®é dinh d ìng hîp lý
- Thøc ¨n cã nhiÒu glucid lam cho ® êng huyÕt t¨ng nhiÒu sau
khi ¨n,
thøc ¨n cã nhiÒu lipid dÔ g©y x¬ v÷a ®éng m¹ch ë ng êi ®¸i th¸o
® êng.
V× thÕ ®iÒu c¬ b¶n trong chÕ ®é dinh d ìng cña bÖnh nh©n ®¸i
th¸o
® êng la ph¶i h¹n chÕ glucid ®Ó tr¸nh t¨ng ® êng huyÕt sau khi
¨n va
h¹n chÕ ¨n lipid nhÊt la c¸c acid bÐo b·o hßa
TÊt c¶ bÖnh nh©n ®¸i th¸o ® êng, kh«ng kÓ ®¸i th¸o ® êng typ
1 hay 2 ®Òu ph¶i tu©n thñ chÕ ®é ¨n gi¶m glucid
Kho¶ng 10% bÖnh nh©n ®¸i th¸o ® êng typ 2 ¸p dông chÕ ®é ¨n
gi¶m
glucid tèt gióp æn ®Þnh ® êng huyÕt l©u dai hay t¹m thêi ma kh«ng
cÇn ph¶i
dïng thuèc.
Nhu cÇu vÒ n¨ng l îng: ng êi bÖnh ®¸i th¸o ® êng còng cã
nhu cÇu n¨ng
- l îng gièng nh ng êi b×nh th êng, còng t¨ng hay gi¶m thay ®æi
tuú
theo:
+ Tuæi: tuæi ®ang lín cÇn nhiÒu n¨ng l îng h¬n ng êi lín tuæi.
+ Theo lo¹i c«ng viÖc nÆng hay nhÑ.
+ Theo thÓ tr¹ng: mËp hay gÇy.
351
Copyright@Ministry Of Health
Møc lao ®éng Nam N÷
TÜnh t¹i 30Kcalo/kg 25Kcalo/kg
Võa 35Kcalo/kg 30Kcalo/kg
nÆng 45Kcalo/kg 35Kcalo/kg
Khi cÇn t¨ng thÓ träng: cho thªm 300 500Kcal/ngay
Khi cÇn gi¶m thÓ träng: trõ ®i 500Kcal/ngay
Tû lÖ c¸c lo¹i thøc ¨n:
+ Glucid 45 50%.
- + Protid 15 20%.
+ Lipid 35%.
Trong c¸c s¸ch vÒ dinh d ìng va ®iÒu trÞ, va c¸c s¸ch chuyªn khoa
®¸i
th¸o ® êng ng êi ta lËp ra c¸c thùc ®¬n víi c¸c møc n¨ng l îng
kh¸c nhau
(tham kh¶o thªm) tr¸nh sù nham ch¸n danh cho bÖnh nh©n khã
tu©n thñ chÕ
®é ¨n kiªng, lam sao ®õng v ît qu¸ quü thøc ¨n cho phÐp, ®Æc biÖt
la quü
glucid. Ng êi ta còng chia thøc ¨n thanh tõng lo¹i cã ham l îng
glucid kh¸c
nhau:
+ 5% glucid (gåm ®a sè c¸c lo¹i rau xanh).
+ 10% glucid.
+ + 20% glucid.
Ng êi bÖnh ®¸i th¸o ® êng cã thÓ ¨n:
+ Kh«ng h¹n chÕ c¸c lo¹i thøc ¨n cã 5% glucid.
- + H¹n chÕ ®èi víi c¸c lo¹i 10% 20% glucid.
+ Kiªng hay h¹n chÕ tuyÖt ®èi c¸c lo¹i ® êng hÊp thu nhanh (møt,
kÑo,
b¸nh ngät, n íc ngät, tr¸i c©y kh«).
+ CÇn ®¶m b¶o vitamin, c¸c yÕu tè vi l îng (s¾t, iod…) va sîi x¬...
c¸c
lo¹i nay th êng cã nhiÒu trong rau t ¬i, vá tr¸i c©y, g¹o kh«ng gi·
kü... cã t¸c dông chèng t¸o bãn; gi¶m t¨ng ® êng huyÕt,
cholesterol,
triglycerid sau b÷a ¨n.
+ C¸c chÊt t¹o vÞ ngät: ®Ó ®¶m b¶o kh«ng dÉn tíi hiÖn t îng ch¸n
¨n ë
ng êi gia cã thÓ dïng c¸c chÊt t¹o vÞ ngät. C¸c chÊt nay th êng
cã ®é
ngät cao h¬n nhiÒu lÇn so víi ® êng th êng dïng la sucrose, mét
sè
chÊt bÞ ph¸ hñy khi ®un nãng, mét sè chÊt cã d vÞ ®¾ng, ® îc
dïng
- phæ biÕn hiÖn nay cã saccharin, aspartam... C¸c chÊt nay kh«ng
cung
cÊp thªm n¨ng l îng hoÆc rÊt Ýt kh«ng ®¸ng kÓ, cã thÓ ® îc dïng
thay
thÕ cho ® êng glucose.
352
Copyright@Ministry Of Health
Thay ®æi chÕ ®é ¨n la quan träng víi tÊt c¶ mäi lo¹i ®¸i th¸o
® êng kÓ c¶
víi bÖnh nh©n kÐm dung n¹p ® êng:
+ C¸c môc tiªu cña ®iÒu trÞ b»ng chÕ ®é ¨n kh¸c nhau tïy thuéc
vao:
• Typ tiÓu ® êng.
• T×nh tr¹ng bÐo ph×.
• L îng mì bÊt th êng trong m¸u.
• Cã c¸c biÕn chøng cña tiÓu ® êng.
• §ang ® îc ®iÒu trÞ néi khoa.
- • Va c¶ theo së thÝch, kh¶ n¨ng tai chÝnh va yªu cÇu cña bÖnh nh©n.
+ C¸c môc tiªu cña calo ®Æt ra cÇn ph¶i ®¹t ® îc va gi÷ v÷ng c©n
nÆng
lý t ëng, gi¶m calo chØ ®Æt ra khi bÖnh nh©n qu¸ bÐo.
+ Gi÷ v÷ng thanh phÇn va thêi gian ¨n la quan träng, nhÊt la ®èi
víi
bÖnh nh©n dïng mét chÕ ®é insulin hoÆc thuèc sulfamid h¹ ® êng
huyÕt cè ®Þnh.
+ Thanh phÇn mãn ¨n: thanh phÇn dinh d ìng tèi u cho ng êi
tiÓu
® êng kh«ng cè ®Þnh. Sù quan t©m kh«ng chØ v× thøc ¨n ¶nh
h ëng tíi
® êng huyÕt ma cßn lam gi¶m x¬ v÷a ®éng m¹ch va c¸c biÕn
chøng
m¹n tÝnh kh¸c.
• Hydrat carbon (55 60%): la chÊt chñ yÕu cung cÊp calo ¨n vao.
Thøc ¨n cã l îng ® êng cao ph¶i h¹n chÕ nh ng vÉn ph¶i cã ®Ó
c©n
- b»ng b÷a ¨n.
• Protein (10 20%): ®ñ cung cÊp bilan nitrogen va t¨ng tr ëng.
§èi
víi c¸c bÖnh nh©n cã biÕn chøng thËn ph¶i giíi h¹n l îng protein.
• Mì (25 30%): ph¶i hÕt søc h¹n chÕ. L îng cholesterol ¨n vao
ph¶i
d íi 300mg va mì b·o hßa ph¶i thay b»ng nhiÒu lo¹i mì kh«ng
b·o
hßa.
• Thøc ¨n cã sîi 25g/1000Kcal cã thÓ lam chËm sù hÊp thu ® êng
va
gi¶m t¨ng ® êng sau khi ¨n. Thøc ¨n cã chøa sîi gåm ®Ëu, rau,
thøc ¨n cã chøa keo, c¸m, cã thÓ lam gi¶m ® êng ®ång thêi h¹
cholesterol toan bé va lipoprotein tû träng thÊp (LDL).
• C¸c chÊt ngät nh©n t¹o cã thÓ dïng thay ® êng trong n íc uèng
va
mét sè thøc ¨n. Aspartam va saccharin gióp lam gi¶m l îng
® êng
nguon tai.lieu . vn
