Xem mẫu
- 341
Copyright@Ministry Of Health
4.1.2. BiÕn chøng m¹ch m¸u nhá
Sang th ¬ng x¶y ra ë nh÷ng m¹ch m¸u cã ® êng kÝnh nhá cã
tinh lan táa
va ®Æc hiÖu cña tiÓu ® êng. ¶nh h ëng chñ yÕu lªn 3 c¬ quan:
bÖnh lý
vâng m¹c, bÖnh lý cÇu thËn va bÖnh lý thÇn kinh.
C¬ chÕ bÖnh sinh cña sang th ¬ng m¹ch m¸u nhá ch a râ. Cã
sù tham
gia cña rèi lo¹n huyÕt ®éng häc nh t¨ng ho¹t tÝnh cña tiÓu cÇu,
t¨ng
tæng hîp thromboxan A2 la chÊt co m¹ch va kÕt dÝnh tiÓu cÇu t¹o
®iÒu
kiÖn cho sù thanh lËp vi huyÕt khèi. Ngoai ra sù t¨ng tÝch tô
sorbitol va
fructose ë c¸c m«, sù gi¶m nång ®é myonositol còng lam cho sang
sang
- th ¬ng m¹ch m¸u trÇm träng h¬n. Cuèi cïng t×nh tr¹ng cao huyÕt
¸p
còng lam nÆng thªm bÖnh lý vi m¹ch ë vâng m¹c va thËn.
Sang th ¬ng ® îc m« t¶ cña m¹ch m¸u nhá la sù day lªn cña
mang ®¸y
mao m¹ch va líp d íi néi m¹c cña c¸c tiÓu ®éng m¹ch. NÆng h¬n
n÷a la
sù biÕn mÊt cña c¸c tÕ bao chu b× bao quanh va n©ng ®ì m¹ch m¸u.
Tæn
th ¬ng nay hay gÆp trong bÖnh lý vâng m¹c va thËn. C¸c sang
th ¬ng
m« häc ®Çu tiªn x¶y ra sím, nh ng c¸c biÓu hiÖn l©m sang chØ
xuÊt hiÖn
kho¶ng 10 ®Õn 15 n¨m sau khi bÖnh ®· khëi ph¸t.
a. BÖnh lý vâng m¹c
Thay ®æi c¬ b¶n: thay ®æi sím nhÊt ë vâng m¹c la c¸c mao qu¶n
t¨ng tÝnh
thÊm. Sau ®ã nh÷ng mao qu¶n bÞ nghÏn t¾c t¹o nªn c¸c m¹ch lùu
d¹ng
- tói hay h×nh thoi. Sang th ¬ng m¹ch m¸u kÌm theo sù t¨ng sinh tÕ
bao
néi m¹c mao qu¶n va sù biÕn mÊt cña c¸c tÕ bao chu b× (pericytes)
bao
quanh va n©ng ®ì m¹ch m¸u. Ngoai ra cßn cã hiÖn t îng xuÊt
huyÕt va
xuÊt tiÕt ë vâng m«.
Sang th ¬ng t¨ng sinh: chñ yÕu do t©n t¹o m¹ch m¸u va hãa
sÑo. C¬ chÕ
kÝch thÝch sù t¨ng sinh m¹ch m¸u kh«ng râ, cã gi¶ thiÕt cho r»ng
nguyªn
nh©n ®Çu tiªn la t×nh tr¹ng thiÕu oxy do mao qu¶n bÞ t¾c nghÏn, 2
biÕn
chøng trÇm träng cña sang th ¬ng t¨ng sinh la xuÊt huyÕt trong
dÞch thÓ
va bãc t¸ch vâng m« g©y ra mï cÊp tÝnh. Th êng sau 30 n¨m bÞ
tiÓu
® êng h¬n 80% bÖnh nh©n sÏ cã bÖnh lý vâng m¹c, kho¶ng 7% sÏ
bÞ mï.
- Muèn ph¸t hiÖn sím c¸c sang th ¬ng ®Çu tiªn cña vâng m¹c ph¶i
dïng
ph ¬ng ph¸p chôp ®éng m¹ch vâng m¹c cã huúnh quang th×
nh÷ng sang
th ¬ng vi m¹ch lùu sÏ ph¸t hiÖn kÞp thêi ®iÒu trÞ sím phßng ngõa
diÔn
tiÕn cña bÖnh lý vâng m¹c.
b. BÖnh lý thËn
§©y th êng la mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tö vong cña bÖnh
tiÓu
® êng. Cã 4 lo¹i sang th ¬ng ® îc m« t¶ trªn kÝnh hiÓn vi:
T×nh tr¹ng x¬ ho¸ vi cÇu thËn.
T×nh tr¹ng x¬ cøng ®éng m¹ch tíi va ®éng m¹ch ®i khái vi cÇu
thËn.
342
Copyright@Ministry Of Health
Glycogen, mì va mucopolysaccharides ø ®äng quanh èng thËn.
ë vi cÇu thËn, ng êi ta cã thÓ thÊy 2 lo¹i sang th ¬ng:
- + Nh÷ng ®¸m trßn chÊt hyalin, ph¶n øng PAS d ¬ng tÝnh xuÊt hiÖn
gÇn
bê ngoai vi cÇu thËn.
+ Mang c¬ b¶n cña c¸c mao qu¶n day lªn, phÇn trung m« còng
t¨ng
sinh.
Tuy nhiªn kh«ng cã sù liªn quan mËt thiÕt gi÷a sang th ¬ng vi thÓ
va
triÖu chøng l©m sang. Cã thÓ khi lam sinh thiÕt thËn ®· cã sang
th ¬ng nh ng
trªn l©m sang chøc n¨ng thËn hoan toan b×nh th êng. MÆt kh¸c,
nÕu trªn l©m
sang cã biÕn chøng thËn, ng êi ta cã thÓ nghÜ la ®· cã thay ®æi vi
thÓ.
Héi chøng Kimmelstiel Wilson bao gåm phï, cao huyÕt ¸p, tiÓu
®¹m va
suy thËn trªn bÖnh nh©n bÞ tiÓu ® êng. TiÓu ®¹m > 3g/24 giê la
dÊu hiÖu xÊu.
- §a sè c¸c bÖnh nh©n bÞ biÕn chøng thËn ®ång thêi cã thay ®æi ë
®¸y m¾t
nh ng nhiÒu bÖnh nh©n cã thay ®æi ë ®¸y m¾t l¹i kh«ng cã triÖu
chøng râ rang
cña bÖnh thËn.
Thêi gian b¸n hñy cña insulin kÐo dai trªn ng êi suy thËn, c¬ chÕ
cña nã
ch a ® îc biÕt râ.
4.1.3. BiÕn chøng thÇn kinh
BiÕn chøng thÇn kinh ¶nh h ëng lªn mäi c¬ cÊu cña hÖ thÇn kinh
cã lÏ
chØ trõ n·o bé. BiÕn chøng g©y nhiÒu khã kh¨n cho bÖnh nh©n dï Ýt
khi g©y tö
vong.
Tham gia vao c¬ chÕ sinh bÖnh do rèi lo¹n chuyÓn hãa dÉn tíi
gi¶m
myoinositol va t¨ng sorbitol, fructose trong d©y thÇn kinh. Ngoai ra
cßn cã
- thiÕu m¸u côc bé do tæn th ¬ng vi m¹ch dÉn ®Õn tho¸i biÕn myelin
d©y thÇn
kinh va gi¶m tiªu thô oxy.
BiÕn chøng thÇn kinh hay gÆp ë bÖnh nh©n tiÓu ® êng la:
Viªm ®a d©y thÇn kinh ngo¹i biªn: th êng bÞ ®èi xøng b¾t ®Çu
tõ ®Çu xa
cña chi d íi, tª nhøc, dÞ c¶m, t¨ng nhËy c¶m va ®au. §au th êng
®au ©m
Ø, hoÆc ®au trong s©u, cã khi ®au nh ®iÖn giËt. Kh¸m th êng sím
ph¸t
hiÖn mÊt ph¶n x¹ g©n x ¬ng ®Æc hiÖu la mÊt ph¶n x¹ g©n gãt
Achille,
mÊt c¶m gi¸c rung vá x ¬ng.
Viªm ®¬n d©y thÇn kinh còng cã thÓ x¶y ra nh ng hiÕm: triÖu
chøng cæ
tay rít, ban ch©n rít hoÆc liÖt d©y thÇn kinh III, IV, VI, bÖnh cã thÓ
tù
hÕt. BÖnh nh©n cßn cã thÓ bÞ ®au theo rÔ thÇn kinh.
- BiÕn chøng thÇn kinh dinh d ìng (hay thùc vËt) cßn gäi biÕn
chøng thÇn
kinh tù chñ ¶nh h ëng lªn c¸c c¬ quan nh :
343
Copyright@Ministry Of Health
+ Tim m¹ch: t¨ng nhÞp tim ë tr¹ng th¸i nghØ ng¬i: 90 100
lÇn/phót,
gi¶m huyÕt ¸p t thÕ (huyÕt ¸p t©m thu ë t thÕ ®øng gi¶m > 30
mmHg).
+ Tiªu hãa: mÊt hoÆc gi¶m tr ¬ng lùc cña thùc qu¶n, d¹ day, ruét,
tói
mËt. BÖnh nh©n nuèt khã, ®Çy bông sau khi ¨n; tiªu ch¶y th êng
x¶y
ra vÒ ®ªm, tõng ®ît kh«ng kÌm theo ®au bông, xen kÏ víi t¸o bãn.
+ HÖ niÖu sinh dôc: biÕn chøng thÇn kinh bang quang lam gi¶m co
bãp
va liÖt bang quang, bÊt lùc ë nam giíi.
- + BÊt th êng tiÕt må h«i: gi¶m tiÕt må h«i ë nöa phÇn th©n d íi
va t¨ng
tiÕt phÇn th©n trªn, tay va mÆt, nhÊt la khi ngñ tèi va sau khi ¨n c¸c
chÊt gia vÞ.
+ Rèi lo¹n vËn m¹ch: phï ngo¹i biªn ë mu ban ch©n.
+ Teo c¬, gi¶m tr ¬ng lùc c¬ .
4.1.4. BiÕn chøng nhiÔm trïng
C¬ ®Þa tiÓu ® êng rÊt dÔ bÞ nhiÔm trïng bëi v× kh¶ n¨ng thùc bao
gi¶m
do thiÕu insulin dÉn tíi gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ.
NhiÔm trïng môn nhät ngoai da th êng do Staphylococcus aureus
g©y
ra. NhiÔm nÊm Candida albicans ë bé phËn sinh dôc dôc hay kÏ
mãng tay va
ch©n.
NhiÔm trïng tiÓu th êng do vi trïng Gram ©m E. coli g©y viªm
bang
- quang, viªm ®ai bÓ thËn cÊp hoÆc m¹n, viªm ho¹i tö gai thËn. Viªm
phæi
do vi trïng Gram ©m hay gÆp; ngoai ra cßn gÆp do vi trïng Gram
d ¬ng, vi
trïng lao.
4.1.5. LoÐt ch©n ë bÖnh tiÓu ® êng
Th êng do phèi hîp biÕn chøng thÇn kinh, biÕn chøng m¹ch m¸u
va biÕn
chøng nhiÔm trïng. Vi trïng g©y nhiÔm trïng ch©n th êng Ýt khi
mét lo¹i vi
trïng ma th êng phèi hîp c¸c lo¹i vi trïng Gram d ¬ng, vi trïng
Gram ©m va
vi trïng kþ khÝ.
4.2. BiÕn chøng cÊp tÝnh cña bÖnh tiÓu ® êng
4.2.1. H«n mª do nhiÔm ceton acid
a. Sinh bÖnh häc
T×nh tr¹ng h«n mª nay la hËu qu¶ cña sù thiÕu insulin t ¬ng ®èi
hay
- tuyÖt ®èi kÌm theo sù gia t¨ng nhiÒu Ýt cña c¸c hormon chèng
insulin nh
glucagon, cortisol, catecholamin, hormon t¨ng tr ëng…
ThiÕu insulin: t¨ng glucose huyÕt.
344
Copyright@Ministry Of Health
Glucose kh«ng vao ® îc tÕ bao c¬ va tÕ bao mì.
Sù s¶n xuÊt glucose néi sinh t¨ng lªn, gan t¨ng sù thñy ph©n
glycogen
va t¨ng sù t©n sinh ® êng ®Ó phãng thÝch glucose vao m¸u. Ngoai
ra, gan
t¨ng sù phãng thÝch glucose còng cßn do t¨ng glucagon, t¨ng
cortisol
trong m¸u va gia t¨ng c¸c chÊt cÇn cho sù t©n sinh ® êng ®Õn gan
(nh
acid amin, lactat, glycerol).
T¨ng glucose huyÕt ® a ®Õn rèi lo¹n n íc va ®iÖn gi¶i. T¨ng
glucose
- huyÕt > t¨ng ¸p lùc thÈm thÊu ngo¹i bao > n íc tõ néi bao ra
kho¶ng
ngo¹i bao > lóc ®Çu t¨ng thÓ tÝch huyÕt t ¬ng > t¨ng l îng
m¸u ®Õn vi
cÇu thËn > t¨ng l îng glucose läc qua vi cÇu thËn > ®a niÖu
thÈm thÊu.
T×nh tr¹ng ®a niÖu thÈm thÊu nay tuy giíi h¹n phÇn nao sù t¨ng
glucose
huyÕt nh ng g©y kiÖt n íc, mÊt K +, mÊt Na +.
T¨ng thÓ cetone huyÕt:
+ ThiÕu insulin, c¸c men ë gan h íng vÒ sù thanh lËp thÓ ceton.
Mì bÞ
thñy ph©n thanh acid bÐo nhiÒu h¬n. T¨ng glucagon sÏ kÝch thÝch
men
carnitin acyl transferase gióp cho acid bÐo ®i vao ty thÓ
(mitochondrie)
®Ó ® îc oxyd hãa.
+ Ceton la n¨ng l îng cã thÓ ® îc sö dông bëi c¬ tim, c¬ v©n,
thËn. ë
nguon tai.lieu . vn
