Xem mẫu
- HỘI THẢO VỀ KHOA HỌC QUẢN TRỊ (CMS-2013)
QUÁ TRÌNH ÁP DỤNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH KHU VỰC CÔNG TẠI MỘT
SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM
THE PROCESSES OF APPLYING THE PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT IN
SOME COUNTRIES AND LESSONS FOR VIETNAM
ThS. Phạm Quang Huy
Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh
TÓM TẮT
Tại bất kỳ quốc gia nào, công tác quản trị tài chính luôn giữ một vai trò quan trọng ở cả tầm vĩ mô lẫn vi
mô. Xét trong phạm vi một đơn vị, dù công ty sản xuất kinh doanh hay tổ chức thuộc khu vực công thì quản trị
tài chính được xem là công cụ chủ yếu trong việc vận hành tổ chức và hướng đến phát triển bền vững. Đặc
biệt, đối với các đơn vị công tại Việt Nam thì việc quản trị này lại càng trở nên cần thiết hơn bao giờ vì đây là
những thực thể tiếp nhận và sử dụng kinh phí ngân sách cho các hoạt động cộng đồng và xã hội. Tuy nhiên,
khác với tài chính trong các công ty, việc quản trị tài chính trong tổ chức công vẫn còn khá mơ hồ và chưa
thật sự đem lại sự hiệu quả trong quá trình hoạt động. Còn trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học thì nội dung
này vẫn chưa được tìm hiểu một cách bài bản. Việc học tập kinh nghiệm các nước về nội dung này được
xem là tất yếu tại Việt Nam. Với những nguyên nhân và tầm quan trọng này, mục tiêu chính của bài viết là
giới thiệu cơ bản về khung lý thuyết của quản trị tài chính khu vực công, quá trình áp dụng tại một số quốc gia
tiêu biểu và một số bài học kinh nghiệm cho quy trình vận dụng tại Việt Nam trong thời gian tới.
Từ khóa: khu vực công; mô hình PFM; quản lý; quản trị; quản trị tài chính công.
ABSTRACT
In any country, financial management has always played a pivotal role in both macro and micro views.
Considering the scope of a unit, though production companies or organizations in the public sector, financial
management is considered as the main tool in the operation and being towards sustainable development. In
particular, to Vietnamese public sector units, this administration has become more necessary than ever
because it is the subject to receive and use the state budget for the activities of community as well as society.
However, unlike corporate finance, public financial management is still rather vague and not really brings
efficiency in process operations. Also in the field of scientific research, this issue has not been explored
apropriately. Learning from some other nations are so essential in Vietnam. With these causes and
significance, the main goal of this article is to introduce the basic theoretical framework of public financial
management (PFM), the application process in a number of represented countries and a number of lessons
experience for process using in Vietnam in the near future.
Keywords: management; public sector; public financial management; finance.
1. Tính cấp thiết của vấn đề vào khả năng quản trị tài chính, trong đó quản
Trong rất nhiều các khía cạnh khác nhau trị tài chính công là một trong hai mảng thiết
của khoa học quản trị thì quản trị tài chính là yếu này của một đất nước (Stevens &
một nội dung đóng vai trò quan trọng không Freinkman, 2007). Tại Việt Nam, các đơn vị
nhỏ trong quá trình hoạt động và sự phát triển công là những tổ chức được lập nên nhằm thực
về lâu dài của một tổ chức nói riêng cũng như hiện theo đúng các chức năng hành chính, sự
một quốc gia nói chung. Tình hình tài chính nghiệp do nhà nước giao phó. Họ sẽ sử dụng
các tổ chức ổn định và minh bạch là một trong nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước để thực
những điều kiện tiên quyết cho hoạt động của thi các vấn đề thuộc về kinh tế, chính trị, xã
chính đơn vị đó diễn ra một cách nhịp nhàng, hội. Tuy nhiên, trong thời gian qua, hầu hết các
đồng bộ, đạt hiệu quả cao (Dang, 2012). Sự ổn nghiên cứu hay khảo sát thì chủ yếu thực hiện
định đó có được hay không phụ thuộc phần lớn cho các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất
297
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
kinh doanh, chưa chú trọng đến kiểm soát tài với tình hình kinh tế xã hội trong nước hiện
chính trong khu vực công (Pretorius & nay.
Pretorius, 2009). 2. Quản trị tài chính công: mô hình truyền
Thêm vào đó, khi xét đến tầm vĩ mô ở giai thống và mô hình hiện đại
đoạn 2011-2020, trong bối cảnh kinh tế thế Theo khuôn mẫu lý thuyết chung của Quỹ
giới có nhiều khó khăn, thách thức, bất ổn vĩ tiền tệ quốc tế (2009), quản trị tài chính công
mô toàn cầu đã và đang tác động ảnh hưởng (public financial management và được viết tắt
lớn đến nền kinh tế Việt Nam trong điều kiện là PFM) được hiểu là một quá trình thực hiện
kinh tế trong nước tăng trưởng chậm, chất nhằm cung cấp những cách thức để sử dụng
lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế còn các nguồn lực công một cách hiệu quả và có
hạn chế (Tran, 2012). Từ thực tiễn trong các thể giải trình ngân sách khi cần thiết, đồng thời
diễn biến của nền kinh tế và các chính sách, giúp duy trì kỷ luật tài chính của một quốc gia.
giải pháp của Việt Nam đã và đang đặt ra nhiều Theo khái niệm trên, kỷ luật tài chính được
vấn đề cần giải quyết trong và sau giai đoạn hiểu đó chính là cách kiểm soát ngân sách hiệu
khủng hoảng. Suy thoái kinh tế toàn cầu và suy quả bằng việc thiết lập các mức trần về chi tiêu
giảm kinh tế ở Việt Nam cũng là cơ hội để thấy công của chính phủ (Nguyen, 2012). Nó đặt ra
rõ hơn những khiếm khuyết trong cơ cấu kinh yêu cầu kiểm soát chi tiêu theo phương diện
tế, trong đầu tư và trong chính sách tài chính tổng thể, và nếu không có kỷ luật về tài chính
đang là cản trở phát triển kinh tế bền vững. thì sẽ không đạt được sự hữu hiệu và thực hiện
Trong thời gian qua, kinh tế Việt Nam phát các ưu tiên về chính sách và chương trình.
triển dựa quá nhiều vào vốn đầu tư, trong khi
Còn theo Ngân hàng thế giới (2006), tổ
hiệu quả lại thấp. Cần phải thấy rằng, đây là
chức này mô tả việc quản trị tài chính công tại
thời điểm tốt để Việt Nam tái cơ cấu toàn bộ
các quốc gia chính là bao gồm nhiều bộ phận
nền kinh tế nói chung và tái cơ cấu nền tài
có liên quan đến công việc lập ngân sách, hạch
chính quốc gia nói riêng ngay sau khi Việt
toán kế toán, kiểm soát nội bộ, dòng tiền trong
Nam từng bước ra khỏi tình trạng suy giảm
ngân sách, lập báo cáo tài chính đơn vị công và
kinh tế. Định hướng cho tái cấu trúc trong hệ
báo cáo kiểm toán đối với những tổ chức công
thống tài chính của một quốc gia là thực hiện
mà nhận được, thụ hưởng và sử dụng những
nhiệm vụ đổi mới mô hình phát triển, hướng
khoản kinh phí từ ngân sách.
tới năng suất, chất lượng, hiệu quả và phát triển
bền vững trong thời đại toàn cầu hóa và cách Như vậy, đến thời điểm hiện nay thì trên
mạng công nghệ, làm cho thúc đẩy sự phát thế giới vẫn chưa có một khái niệm chính thức
triển chung của toàn bộ nền kinh tế một quốc và cuối cùng về hệ thống PFM (Hofman,
gia, giúp tăng cường mạnh mẽ, hiệu quả và sức 2006). Tụ chung trong các quan niệm trên thì
cạnh tranh cao (David, 2002). Từ đó, tài chính việc quản trị tài chính công được hiểu chính là
công được xem là vấn đề đầu tiên và được các một bộ các chính sách, các hoạt động nhằm
đánh giá là khá quan trọng trong việc cải cách đảm bảo sử dụng một cách hiệu quả các nguồn
để đem lại sự minh bạch hơn, rõ ràng hơn và lực công giới hạn trong phạm vi một quốc gia,
hiệu quả hơn cho sự phát triển ở nước ta trong tức là bảo đảm rằng các nguồn kinh phí công
thời gian tới đây (Parry, 2003 & Nguyen, được dùng đúng mục đích, cung cấp thông tin
2012). Chính vì vậy, nội dung chính của bài cho nhà quản trị để ra quyết định và để đánh
nghiên cứu này là học tập kinh nghiệm quản lý giá được sự hữu hiệu đối với các chính sách mà
tài chính khu vực công tại một số nước để áp chính phủ ban hành quyết định, tạo ra sự bình
dụng vào Việt Nam thể hiện được sự phù hợp ổn trong sự phát triển kinh tế, xã hội
(Christensen & Yoshimi, 2003).
298
- HỘI THẢO VỀ KHOA HỌC QUẢN TRỊ (CMS-2013)
Do vậy, những đặc điểm cơ bản của việc công chính là một hệ thống liên hệ đến khía
quản trị tài chính công là: cạnh tài chính của việc sử dụng các dịch vụ,
- tập hợp được đầy đủ các nguồn lực trong hàng hóa công mà những điều này được định
nền kinh tế theo những phương thức hữu hiệu hướng trước và kiểm soát theo các mục tiêu
và hiệu quả và tối thiểu hóa các ảnh hưởng của khu vực công. Một chu trình cơ bản của
không tốt đến hoạt động kinh tế. mô hình quản trị tài chính công sẽ bao gồm
bốn thành phần và bốn thành phần này sẽ tác
- phân bổ nguồn lực quốc gia phù hợp theo
động qua lại, có mối quan hệ chặt chẽ và vận
thứ tự ưu tiên của chính phủ.
hành theo một trình tự thống nhất để làm cho
- tối đa hóa giá trị nguồn lực theo những
tài chính công của quốc gia đạt được sự bền
phương thức hữu hiệu và hiệu quả để đảm bảo
vững (Mwansa, 2005). Bốn thành phần này
dịch vụ công được phân phối cũng như các
cũng được xem là 4 mục tiêu cơ bản của tài
chương trình được thực hiện và thỏa mãn được
chính công mà một quốc gia cần đạt đến. Nó
nguyên tắc cân bằng giữa lợi ích và chi phí.
được biểu hiện qua sơ đồ như sau:
Tóm lại, theo mô hình truyền thống, có
thể nói một cách khái quát, quản trị tài chính
Hình 1: Bốn thành phần cơ bản của quản trị tài chính công
Với sơ đồ trên, yếu tố quan trọng hơn cả hướng hiện đại với những nội dung chính cơ
trong hệ thống tài chính công một quốc gia bản như sau:
chính là tính chất kỷ luật trong tài chính. Thật Mức ngân sách theo xu hướng trung hạn và
vậy, bất kể lĩnh vực nào, ngành nghề nào hay ở được lập theo các chương trình quốc gia.
đâu, việc tuân thủ kỷ luật đều được coi là một Quy trình lập kế hoạch và lập dự toán ngân
trong những yếu tố chính tạo động lực cho sự sách nên được kết hợp chặt chẽ.
ổn định và phát triển. Tuy nhiên, tại một số Ngân sách hàng năm nên tập trung vào
quốc gia, trong đó có Việt Nam, trong một những chương trình mới, hiệu quả.
những năm qua thì nền kinh tế gặp khá nhiều Gia tăng mức độ minh bạch trong ngân
khó khăn, đồng thời việc thực hiện kỷ luật tài sách nhà nước.
chính trong quản lý, sử dụng, chi tiêu ngân Tập trung và tính hữu hiệu và tính hiệu quả
sách nhà nước vẫn còn biểu hiện chưa nghiêm như là công cụ để kiểm soát và tuân thủ.
ở mức độ khác nhau. Từ điều này, thế giới đã Tăng cường sự tác động qua lại với các thị
xuất hiện mô hình quản trị tài chính công theo trường cạnh tranh khác nhau.
299
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
Trên đây là 6 hoạt động mà nhà nước các PFM tại nước này được thể hiện chính là mối
quốc gia nên thực hiện để có thể tăng cường quan hệ giữa lập pháp, ngân sách, thi hành, quy
tính kỷ luật, sự rõ ràng trong số liệu ngân sách, trình báo cáo và giám sát trong khu vực ULB.
giúp nền tài chính công thật sự lành mạnh và Các chức năng được cải thiện trong những khu
chuẩn hóa hơn. vực này sẽ làm gia tăng tính giải trình và nâng
3. Mô hình về quản trị tài chính công tại cao năng lực phân phối trong cộng đồng. Đi
một số quốc gia vào chi tiết trong chương trình cải cách thì có
thể ghi nhận những thay đổi trong các vấn đề
3.1. Tại Ấn Độ
sau đây:
Trong lĩnh vực công thì nhiều chuyên gia
Khuôn khổ pháp lý thống nhất: là nhân tố
nghiên cứu đánh giá rằng Ấn Độ được xem là
đầu tiên để định hướng cho quá trình cải thiện
một quốc gia đi đầu trong vấn đề này. Ấn Độ là
PFM. Nước này đã ban hành các quy định về
quốc gia có lịch sử phát triển từ rất lâu đời với
hệ thống kế toán, chế độ tài chính của chính
nền văn minh sông Hằng nổi tiếng thế giới. Từ
phủ, quy tắc thực hành quản trị nhằm nâng cao
năm 1991, nước này tiến hành cải cách kinh tế
năng lực thực hiện trên thực tế. Các văn bản
toàn diện và sâu rộng theo hướng tự do hóa và
này đã tạo ra một hành lang pháp lý thống nhất
mở cửa, tích cực hội nhập với kinh tế khu vực
và tạo hiệu ứng tích cực cho Ấn Độ trong quá
và thế giới, trong đó chú trọng cải cách cơ cấu,
trình cải cách.
nâng cao hiệu quả của hệ thống tài chính, ngân
Lập kế hoạch và dự toán: theo chỉ đạo thì
hàng, nâng cấp cơ sở hạ tầng và tăng đầu tư
việc lập kế hoạch và dự toán ngân sách cần căn
vào những khu vực có khả năng tạo nhiều việc
cứ trên những thông tin có tính thực tế, đầy đủ,
làm, phi đầu tư hóa các cơ sở hoạt động kém
có thứ tự và được xem xét trong tổng thể các
hiệu quả. Để đạt được điều này thì chính phủ
chính sách quốc gia. Thêm vào đó, việc lập kế
cùng người dân nước này đã nỗ lực không nhỏ
hoạch cần thể hiện chi tiết các khoản mục có
trong quá trình thực hiện cải cách nền hành
liên quan (như nguồn thu, các khoản mục chi,
chính công quốc gia trong nhiều năm qua. Một
thâm hụt, thặng dư…) trong tổng ngân sách, từ
môi trường trong chương trình quản lý tài
đó nếu cần thì sẽ liên kết đến các chương trình
chính công và tính trách nhiệm ngân sách đã
xin hỗ trợ của quốc tế.
trở nên quan trọng hơn trong việc quản trị và
thực hiện trong khu vực đô thị tại nước này. Thực hành ngân sách: là quá trình gồm thi
Chính phủ và Bộ tài chính đã yêu cầu Ngân hành theo những kế hoạch đã vạch ra, thu chi
hàng thế giới tiến hành một cuộc tìm hiểu, theo nội dung và kiểm soát chi theo quy định.
khảo sát về tình trạng của hệ thống PFM tại các Đặc biệt tại quốc gia này, trong quá trình thu
cơ quan địa phương tại vùng đô thị (viết tắt là chi vẫn đánh giá liên tục tính cân bằng ngân
ULB) ở Ấn Độ. Mục tiêu chính của nghiên cứu sách, nếu có xảy ra dấu hiệu hay tình trạng
này là đánh giá tình trạng hiện tại trong việc thiếu hụt thì sẽ tiến hành tái cấu trúc lại ngân
quản lý tài chính khu vực công, xác định, phân sách để tiến đến cắt giảm chi tiêu cho khoảng
tích và lập báo cáo thực trạng tại những khu thời gian còn lại.
vực được lựa chọn và tập trung vào bối cảnh Kế toán và hệ thống thông tin quản trị:
hiện hữu, các nhân tố thành công, hạn chế nếu toàn bộ hệ thống này được chính phủ yêu cầu
có. phải thỏa mãn tính chất đầy đủ, chính xác,
Một hệ thống PFM mạnh sẽ là chìa khóa đúng thời gian và có ý nghĩa. Trước đây thì kế
để đạt được các mục tiêu phát triển cũng như toán tại khu vực ULB sử dụng kế toán trên cơ
cơ chế phân phối dịch vụ hữu hiệu trong khu sở tiền mặt, điều này sẽ làm hạn chế các tính
vực ULB. Khuôn mẫu chung của mô hình chất nêu trên. Hiện nay hội đồng tối cao đã
300
- HỘI THẢO VỀ KHOA HỌC QUẢN TRỊ (CMS-2013)
chính thức công bố Cẩm nang kế toán áp dụng của báo cáo để nó cung cấp thông tin hữu ích
cho tỉnh thành phố thuộc quốc gia để hướng cho người dùng, đúng thời điểm, cấu trúc thân
dẫn kế toán theo phương diện ghi nhận chi phí, thiện cho các bên có liên quan.
doanh thu đầy đủ và tương xứng với từng kỳ Với hầu hết các nội dung đã thay đổi như
cùng với việc chuyển sang kế toán dồn tích trên và được đánh giá là khá đầy đủ ở các khía
theo mô hình kế toán kép, để cung cấp thông cạnh thì hệ thống tài chính công ở Ấn Độ đã
tin tài chính cho việc ra quyết định. được chuyển biến một cách tích cực, đem lại
Quản trị nguồn quỹ và dòng tiền trong tổ sự thành công trong việc cải cách ở đất nước
chức: công tác quản trị này phải đảm bảo cho này trên toàn thế giới.
việc thu tiền, thanh toán và dòng phát sinh liên 3.2. Trung Quốc
quan đến quỹ được hiệu quả. Ngân hàng thế
Trong những năm trở lại đây, khi đề cập
giới đã chủ động hướng dẫn các tổ chức tài
đến sự phát triển nhanh chóng của các quốc gia
chính, các định chế những công việc nên làm
trên thế giới thì không thể không nhắc đến
để có thể quản lý tốt dòng tiền như chỉnh hợp
Trung Quốc vì tốc độ vượt bật của đất nước
định kỳ, đối chiếu giữa các bộ phận, kiểm kê…
này. Để làm được điều này thì Trung Quốc đã
Mua hàng phục vụ cho các đơn vị công: tiến hành nhiều cuộc cải cách quan trọng, trong
theo thống kê chính phủ thì trung bình khoảng đó có quá trình cải cách hành chính nhà nước
từ 30% đến 50% ngân sách là dùng để mua và tài chính công quốc gia. Với những nét
những hàng hóa, dịch vụ để sử dụng cho các tổ tương đồng về chính trị, kinh tế, xã hội với
chức thuộc khu vực công để thực hiện các nhiều nước, trong đó có Việt Nam, do vậy việc
chương trình, dự án theo mục tiêu quốc gia. Do làm rõ quá trình cải cách sẽ đem lại những bài
đó, chính phủ nước này đã lập nên bộ phận học hữu ích trong việc kế thừa, vận dụng, phát
công sản để thực hiện chuyên biệt chức năng huy tại Việt Nam.
mua sắm cho khu vực công theo phương cách
Được sự giúp đỡ của ADB, Bộ tài chính đã
tập trung nhằm đảm bảo tiết kiệm, đạt chất
tiến hành tổ chức buổi hội nghị từ ngày 03/05
lượng, phù hợp với kế hoạch ngân sách năm và
đến ngày 09/05/2011 để trao đổi chi tiết về
hướng theo hệ thống tồn kho kịp lúc để tối đa
mục tiêu, phạm vi, tiến trình thực hiện, chi phí
hóa lượng giá trị hàng.
và các điều khoản khác của chương trình TA.
Kiểm soát nội bộ và kiểm toán: hai bộ phận Ngân sách chính phủ và hệ thống quản lý tài
này cần phải được xác định rõ ràng, độc lập và chính là những chức năng cốt lõi trong việc
chính sách hữu hiệu. Trước đây việc kiểm soát đẩy mạnh sự tăng trưởng kinh tế, phân phối
nội bộ thường tổ chức cùng với việc kiểm tra nguồn lực công và bảo vệ xã hội phát triển ổn
quy định tài chính. Hiện tại, hầu hết các khu định. Với tổng kinh phí của dự án TA là 1,4
vực trong ULB đều đã thiết lập bộ phận này triệu đô la Mỹ (trong đó ADB tài trợ 1,2 triệu
nhằm đảo bảo tính tuân thủ trong ngân sách đô la Mỹ và phần còn lại là của ngân sách
cùng với việc kiểm toán định kỳ được xem là chính phủ Trung Quốc) thì chương trình dự
cần thiết. kiến sẽ bắt đầu vào tháng 11/2011 và hoàn
Quản trị tài sản và các khoản nợ phải trả: thành vào tháng 12 năm 2013. Để thực hiện tốt
để thực hiện việc này thì cơ sở dữ liệu, các chương trình, dự án tập hợp gồm 4 tư vấn viên
chính sách sử dụng, các thủ tục về tài sản phải quốc tế, 15 chuyên viên quốc gia. Theo biên
trong thạng thái sẵn sàng để cung cấp cho quá bản hợp tác hai bên, các nội dung của dự án
trình ra quyết định đầu tư hay quản lý nội bộ. TA hỗ trợ cũng cùng hướng với những nội
Hệ thống báo cáo: quá trình cải cách còn dung chi tiết trong mô hình quản lý tài chính
thay đổi luôn nội dung và hình thức trình bày
301
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
công mà Trung Quốc đã và đang thực hiện ở đó, vào năm 2010, Bộ tài chính đã phát triển
mức cơ bản bao gồm: một kế hoạch phát triển dài hạn cho nghề
Chính sách tài chính cho việc quản lý nghiệp kế toán giai đoạn 2010-2020. Đây là
nhanh chóng: là một trong các quốc gia bị ảnh chương trình nhằm mục đích nâng cao chất
hưởng bởi các thảm họa thiên nhiên khá nặng lượng của đội ngũ người làm kế toán để đáp
ứng những thách thức trong bối cảnh toàn cầu
nề, từ đó quốc gia này đã tạo ra các chính sách
hóa hiện nay.
tài chính để đối phó, giải quyết nhanh đối với
những biến cố này. Mục tiêu của chương trình Tóm lại, với nhiều năm liền đạt mức tăng
quản lý này nhấn mạnh đến mức độ ứng phó trưởng trên 10%, Trung Quốc đã nhanh chóng
vươn lên trong nhóm các nền kinh tế hàng đầu
nhanh chóng, khôi phục và tái cấu trúc sau
thế giới, vượt qua Pháp, Anh, và Đức và cả
thảm họa.
Nhật Bản. Để đạt được tốc độ phát triển như
Quản lý đối với quỹ bảo hiểm xã hội: hệ vậy thì nước này đã đẩy mạnh những tiến trình
thống bảo hiểm xã hội hiện tại của Trung Quốc cải cách quan trọng trong nhiều lĩnh vực,
khá phức tạp với nhiều cơ chế, mức độ bao phủ ngành nghề và thu được nhiều kết quả quan
dân cư chưa phù hợp và chưa rộng khắp, đặc trọng, trong đó có hệ thống tài chính công. Với
biệt là đối với người dân nghèo và người di cư. việc tập trung vào cải thiện những khía cạnh
Luật bảo hiểm xã hội đã được Quốc hội ban còn hạn chế trong tài chính khu vực công,
hành vào tháng 10/2010. Trong đây đã ban Trung Quốc đã mang lại một số kinh nghiệm
hành quy định cụ thể chi tiết về chế độ tài cho các nước trên thế giới trong việc thực hiện
chính, kế toán đối với nguồn quỹ này, phân thay đổi hệ thống ở quốc gia mình để đạt được
định rõ quyền hạn giữa đại diện cơ quan bảo sự hiệu quả mong đợi.
hiểm ở tỉnh thành và cấp độ địa phương. Như 3.3. Thái Lan
vậy, bốn công việc chính mà việc quản lý này Đây là một đất nước thuộc khối Đông Nam
phải thi hành gồm: (i) đẩy mạnh quản lý ngân Á và có không ít các nét tương đồng với Việt
sách từ quỹ bảo hiểm, (ii) xem xét các quy định Nam. Trong những năm gần đây, nền kinh tế
tài chính có liên quan, (iii) tăng cường chiến Thái Lan có xu hướng tăng trưởng mạnh tuy
lược đầu tư và (iv) mở rộng hệ thống thông tin vẫn hàm chứa nhiều rủi ro mà chủ yếu là chính
quản lý được tin học hóa. trị và khoản nợ công khá lớn. Bàn về hệ thống
Phát triển thị trường trái phiếu chính phủ tài chính công, ảnh hưởng từ việc khủng hoảng
địa phương: kể từ năm 1995, Luật ngân sách kinh tế lớn nhất, điều này đã làm cho tài chính
cho phép các chính phủ địa phương có thể đi công ở Thái Lan gặp nhiều khó khăn. Nó tạo ra
vay trực tiếp hoặc phát hành trái phiếu mà một môi trường phức tạp và làm ảnh hưởng
không cần sự xét duyệt của Hội đồng thành đến việc đưa ra quyết định của người làm luật,
phố. Hơn nữa, việc mở rộng thị trường trái từ đó làm cho nguồn thu ngân sách thấp, tăng
phiếu sẽ mang lại những lợi ích quan trọng chi phí xã hội, tốn kém trong việc tái cấu trúc
trong việc phát triển nguồn lực xã hội, minh hệ thống tài chính và mức nợ công tăng cao.
bạch tài chính và quản trị cũng được đẩy mạnh Đặc tính riêng có của tài chính công của Thái
đồng thời thị trường tài chính của qua đây có chính là tính chất bảo thủ trong hệ thống. Qua
được sự phát triển vượt bậc. đây, chính phủ quốc gia đã đặt ra một số nội
Hướng dẫn dự án chuyên môn hóa kế toán dung cho quản trị tài chính công ở Thái Lan
viên: hệ thống kế toán, kiểm toán, cơ chế lập bao gồm: (1) đảm bảo sự bền vững tài chính
báo cáo tài chính hiện tại vẫn còn thiếu một số bằng cách chú ý đến việc quản trị nợ công; (2)
nội dung quan trọng cùng với tính cập nhật các khả năng ưu tiên ngân sách và mục tiêu của chi
chuẩn mực mới chưa cao, nguồn nhân lực chưa tiêu công cần được đẩy mạnh; (3) quản trị tài
đủ đáp ứng tốc độ phát triển trong nước. Do chính hiệu quả thì cần được thực hiện dựa trên
302
- HỘI THẢO VỀ KHOA HỌC QUẢN TRỊ (CMS-2013)
cơ sở thành quả hoạt động và các khoản như bạch cho chi tiêu cũng là điểm yếu ở nước này.
thu ngân sách, các nguồn kinh phí, chi phí, nợ Chính phủ chưa có một chiến lược cho phạm vi
phải trả cần được làm rõ, giải trình đầy đủ trung hạn, báo cáo tài chính thì cung cấp thông
trước chính phủ; (4) cần giảm bớt mức độ tập tin về chi phí chưa chính xác.
trung vào chính phủ và các cơ quan công Xác định rõ tác động của nền kinh tế,
quyền, tăng cường trách nhiệm của các bộ, những khó khăn và hạn chế đang tồn tại, đặt ra
ngành và đơn vị công khác. một chương trình làm việc cùng với đầy đủ các
Để thực hiện các nhiệm vụ về tài chính nội dung có liên quan, hệ thống tài chính công
công trên, khắc phục những thiếu sót thì mô ở Thái Lan đã, đang và sẽ tiếp tục được đẩy
hình tài chính trong hệ thống PFM ở quốc gia mạnh trong quá trình cải cách nhằm tăng tính
này đã được quốc hội thống nhất và phê duyệt hữu hiệu trong quá trình sử dụng nguồn lực
theo kế hoạch chi tiết và lịch trình làm việc cụ công xã hội và phân phối đến cộng động dân
thể theo 4 vấn đề như sau: cư, đồng thời cùng với những giải pháp cụ thể
Về việc huy động nguồn thu ngân sách: để này, chi tiêu công của quốc gia sẽ được kiểm
cải thiện việc huy động, chính phủ cần xem xét soát tốt và giúp tăng cường sự phát triển bền
lại nội dung chi tiết của các văn bản luật liên vững của xã hội Thái Lan trong tương lai.
quan đến những loại thuế nêu trên, từ đó có 4. Bài học kinh nghiệm và những đề xuất cơ
những điều chỉnh phù hợp nhằm tối đa hóa bản cho Việt Nam
nguồn thu cho ngân sách nhà nước trong thời Việc quản trị tài chính công được đánh giá
gian tới. Đặc biệt là trong chính sách thuế, việc là một yếu tố quan trọng đối với một quốc gia
thay đổi về thuế cũng góp phần tăng cường vì nó mang lại một phương thức quản lý tài sản
mức thu, hữu hiệu và cân bằng trong hệ thống công của toàn dân, phân bổ đến các đối tượng
thuế, đồng thời hướng đến các khoản thuế khác theo đúng nhu cầu và đạt được hiệu quả như
có thể thu được như thuế thu nhập cá nhân hay mong đợi, tránh lãng phí, thất thoát. Cụ thể,
thuế tài nguyên. việc quản trị tài chính công là công việc cần
Chi tiêu công và các kết quả của sự phát thiết phải quan tâm và là một công cụ tất yếu
triển: phân bổ chi tiêu của Thái Lan giữa các đối với nhà nước của bất kỳ quốc gia nào vì
khu vực với nhau là cơ sở phản ánh mức độ ưu những lý do cơ bản sau:
tiên của sự phát triển. Tuy nhiên, việc phân bổ Hệ thống PFM như một công cụ hỗ trợ đắc
trên được đánh giá là chưa hợp lý trong quá lực cho chính phủ của một nước.
trình sử dụng nguồn thu cho việc chi tiêu.
Hệ thống PFM phải đủ mạnh để giúp cho
Chính phủ tập trung vào chương trình định
chính phủ phân phối các nhu cầu thiết yếu cho
hướng theo khu vực địa lý trong việc phân phối
cuộc sống nhằm tạo sự tăng trưởng bền vững
nguồn lực để đáp ứng đúng mục tiêu, sao thể
trong nền kinh tế vĩ mô.
hiện được tính cân bằng giữa các vùng miền và
tạo ra sự đồng thuận trong xã hội bằng cách Phân phối dịch vụ hữu hiệu, giảm nghèo
xác định rõ các tiêu chuẩn thống nhất để chính hiệu quả cần phải căn cứ vào một PFM hoạt
phủ tiến hành phân bổ. động tốt.
Quản trị chi tiêu công: hiện tại, chi tiêu Quá trình mua sắm đáng tin cậy cần thiết
công của Thái Lan đang theo định hướng tập cho mục đích hiệu quả và trách nhiệm việc giải
trung vào ngân sách tổng thể của năm tài chính trình.
(từ ngày 01/10 đến ngày 30/09 năm sau). Mặc PFM cũng là phương tiện quan trọng trong
dù việc tập trung như vậy sẽ mang lại sự hữu việc giám sát và đánh giá các chính sách và dự
hiệu trong việc đạt được mục tiêu, tuy nhiên sẽ án thuộc khu vực công.
làm cho thiếu tính linh hoạt và bóp méo chức
năng của các cơ quan chính phủ. Tính minh
303
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
Hệ thống PFM lành mạnh cũng cho phép trình giúp đỡ về phương diện tài chính và các
các đối tác cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính lĩnh vực khác cho sự phát triển của môt quốc
nhiều hơn thông qua hệ thống của chính phủ. gia. Với 7 vai trò quan trọng như trên của quản
Cải thiện hiệu suất doanh thu là rất quan trị tài chính thì các quốc gia cần tạo cho mình
trọng để tăng các nguồn lực công có sẵn để một quy trình quản lý thật chặt chẽ, vừa phải
phát triển. đạt được sự hiệu quả, vừa đáp ứng tuân thủ
theo các quy định của pháp luật và vừa phải
Như vậy, quản trị tài chính công là một
đảm bảo tính kịp thời của thông tin tài chính,
công việc quan trọng và nếu nó chưa thật sự
kế toán của một quốc gia. Chính vì điều này
lành mạnh thì cần có sự cải cách một cách
nên bài viết đã đề xuất một chu trình quản lý
nhanh chóng. Nó được xem là cần thiết phải
tài chính công theo một quy trình khép kín như
thực hiện để tạo sự tin cậy của dân chúng trong
sau:
một quốc gia và các bên có liên quan trong quá
Hình 2: Quy trình quản trị khu vực công tích hợp cho Việt Nam
Quy trình trên được đánh giá là có sự kết tài chính trong khu vực công cũng đi theo bản
hợp một cách chặt chẽ giữa các đối tượng khác chất cơ bản đó và sẽ tập trung vào nguồn lực
nhau với các hoạt động trong một năm ngân công của xã hội trong một quốc gia hay của các
sách. Quy trình trên cho thấy các đơn vị công nước trên thế giới và liên quan mật thiết đến
luôn cân nhắc đến hai yếu tố quan trọng, đó là việc sử dụng hàng hóa hoặc dịch vụ công.
biến động của kinh tế quốc gia và biến đổi của 5. Thay cho lời kết
nội bộ trong đơn vị công. Hai thành phần này
Trong quá trình hoạt động của đơn vị thì
luôn song hành với hai nội dung quan trọng,
vai trò của quản trị tài chính trước hết thể hiện
chính là mục tiêu và kết quả thực hiện của việc
ở chỗ xác định đúng đắn các nhu cầu về kinh
quản trị tài chính công. Hai hệ thống này kết
phí cho hoạt động của tổ chức trong thời kì và
hợp với nhau sẽ tạo ra một quy trình quản trị
tiếp đó phải lựa chọn các phương pháp và hình
tài chính tích hợp. Điều này sẽ làm cho quản trị
thức thích hợp phân bổ cho các đối tượng.
304
- HỘI THẢO VỀ KHOA HỌC QUẢN TRỊ (CMS-2013)
Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh của mình và vừa là công cụ để thực hiện các
tế thì mục tiêu và phương thức thực hiện chi dịch vụ công, chi phối, điều chỉnh các mặt hoạt
tiêu công nói riêng cũng như các khâu có liên động khác của đất nước. Trong tiến trình đổi
quan đến tài chính công nói chung khá đa mới, thực hiện cải cách nền hành chính quốc
dạng. Nhưng dù bản than nội tại các đơn vị có gia, Đảng và nhà nước ta coi đổi mới quản lý
khác nhau như thế nào thì cũng không thể bỏ tài chính công là một trong những nội dung
qua sự hướng dẫn của chính phủ, tức là các vấn quan trọng hàng đầu. Nhận thức một cách đầy
đề thuộc về kinh tế xã hội. đủ, có hệ thống về tài chính công là đòi hỏi bức
Thêm vào đó, trong những thập niên đầu thiết trong công tác nghiên cứu, học tập cũng
tiên phát triển của thế kỷ XXI, vai trò cực kỳ như hoạt động thực tiễn cho cán bộ ở mọi
quan trọng của việc tái cơ cấu nền kinh tế đã ngành, mọi cấp, đặc biệt là trong thời kỳ đẩy
được Đảng và Nhà nước khẳng định trong mạnh cải cách hành chính hiện nay ở nước ta.
những năm gần đây. Trong ba khía cạnh cần Với tinh thần nêu trên, bài viết này đã cung cấp
cải cách thì tài chính công là một nội dung một số khái niệm cơ bản về quản trị tài chính
không thể không đề cập và cần phải có chiến công, quá trình thực thi tại một số quốc gia và
lược xem xét cẩn trọng trước khi đi vào thực rút ra một số điểm chính trong mô hình thực
hiện chính thức. Thật vậy, tài chính công gắn hiện tại Việt Nam trong những năm kế tiếp, từ
liền với hoạt động của nhà nước. Nó vừa là đó làm cho ngân sách có thể bền vững cả về
nguồn lực để nhà nước thực hiện tốt chức năng mặt lượng lẫn mặt chất./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Christensen, M., Yoshimi, H. (2003), ‘Public Sector Performance Reporting: New Public
Management and Contingency Theory Insights’, Government Auditing Review, vol. 10, pp.
71-83.
[2] David, A (2002), ‘The impact of new technologies in public financial management and
performance: agenda for public financial management reformance in the context of global best
practices’, Research team in Modeling and Development of Economic Intelligent Systems.
[3] GS.TSKH. Nguyễn Quang Thái (2012), ‘Nền kinh tế Việt Nam: Tái cấu trúc bắt đầu từ đâu và
theo lộ trình nào?’, Tạp chí nghiên cứu kinh tế và Tin Báo mới.
[4] Hofman, B., (2006), ‘Public financial management reforms: examples from China and
Indonesia’, World Bank Workshop.
[5] Mwansa, J.M., (2005), ‘Zambia public financial management performance report and
performance indicators’, December in PEMFA programme evaluation.
[6] Parry, M. (2003), ‘The Four Dimensions of Public Financial Management’, Account journal,
vol. 2.
[7] PGS.TS. Đặng Văn Thanh (2012), ‘Tái cấu trúc nền tài chính quốc gia: Vai trò quyết định cho
sự thành công của tái cấu trúc nền kinh tế giai đoạn 2011-2020’, Kỷ yếu diễn đàn kinh tế mùa
xuân 2012 - Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và UNDP tại Việt Nam.
[8] PGS.TS. Trần Đình Thiên (2012), ‘Kinh tế Việt Nam năm 2011, những vấn đề đặt ra cho năm
2012’, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, Kỷ yếu diễn đàn Kinh tế Xuân 2012 - Ủy ban
Kinh tế Quốc hội và UNDP tại Việt Nam.
305
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
[9] Pretorius, C., Pretorius, N. (2009), ‘Review of public financial management reform literature’,
Department for International Development, EvaluationWorking Paper / Evaluation Report
EV698.
[10] Stevens, M.L.O., Freinkman, L.M. (2007), ‘Stocktaking the reforms in Public Financial
Management’, World Bank.
[11] TS. Nguyễn Anh Dũng (2012), ‘Cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng: Mấy
điều cần chú ý trong xây dựng đề án tái cơ cấu nền kinh tế’, Báo nhân dân Tháng 08/2012.
[12] World Bank (2006), ‘Public financial management and accountability in urban local bodies in
India’, Synthesis Report, Infrastructure Professionals Enterprise (p) ltd., New Delhi.
306
nguon tai.lieu . vn
