Xem mẫu
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY
TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL
ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY
Số 76 (04/2021) No. 76 (04/2021)
Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: http://sj.sgu.edu.vn/
PHÁT TRIỂN DU LỊCH “LÀNG VĂN HÓA KHMER”
TẠI TỈNH TRÀ VINH
Developing “Khmer Cultural Village” tourism in Trà Vinh province
TS. Lê Tùng Lâm(1), Nguyễn Thị Mười(2)
Trường Đại học Sài Gòn
(1)
(2)Sinh
viên Trường Đại học Sài Gòn
TÓM TẮT
Phát triển du lịch “Làng Văn hóa Khmer” là một trong những dự án quan trọng trong chiến lược phát
triển của tỉnh Trà Vinh nhằm phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và nâng cao đời sống của cộng đồng cư
dân Khmer. Trà Vinh có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển thành công loại hình du lịch “Làng Văn
hóa Khmer”. Từ khi triển khai thực hiện (2018) đến nay, du lịch “Làng Văn hóa Khmer” ở Trà Vinh đã
có những thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, các thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng của
địa phương và vẫn tồn tại nhiều vấn đề hạn chế nhất định. Vì thế, chúng ta cần có sự phối kết hợp giữa
Nhà nước, chính quyền các cấp với các công ty du lịch, công ty lữ hành và cộng đồng dân tộc Khmer để
khai thác được những thế mạnh trong phát triển du lịch “Làng Văn hóa Khmer”, hạn chế những những
mặt trái, những tiêu cực để đưa loại hình du lịch “Làng Văn hóa Khmer” phát triển bền vững nhưng vẫn
bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa cộng đồng Khmer trong tương lai.
Từ khóa: du lịch, Khmer, “Làng Văn hóa Khmer”, văn hóa
ABSTRACT
Developing “Khmer Cultural Village” tourism is one of the important projects in the development
strategy of Trà Vinh province in order to promote the Province's socio-economic development and
improve the living standards of the Khmer community. Trà Vinh has many favorable conditions to
successfully develop the type of tourism “Khmer Cultural Village”. Since its implementation (2018)
until now, “Khmer Cultural Village” tourism in Trà Vinh has made important achievements. However,
the achievements have not been commensurate with the potential of the locality and certain limitations
still exist. As a result, there is a need for the coordination between the State, authorities at all levels with
travel companies, tour operators, and Khmer ethnic community to exploit the strengths in developing
“Khmer Cultural Village” tourism, limiting the drawbacks and negatives to bring the type of “Khmer
Cultural Village” tourism to sustainable development while preserving the cultural identity of the
Khmer community in the future.
Keywords: tourism, Khmer, “Khmer Cultural Village”, culture
1. Đặt vấn đề giống như dân tộc khác, văn hóa của người
Trà Vinh là một trong những tỉnh ở Khmer được hình thành từ rất lâu đời, là sự
khu vực đồng bằng sông Cửu Long có đông kết tinh và kế thừa của nhiều nền văn hóa
đồng bào dân tộc Khmer sinh sống. Cũng khác nhau tạo nên một vùng đất với nhiều
Email: letunglam@sgu.edu.vn
29
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021)
đặc trưng riêng biệt chỉ có của người con người ra khỏi nơi cư trú thường xuyên
Khmer về cả lễ hội, ẩm thực, tài nguyên của họ nhằm mục đích giải trí, nghỉ ngơi,
lịch sử và văn hóa... Điều này góp phần tạo văn hóa, dưỡng sức... và nhìn chung là vì
điều kiện thuận lợi cho việc phát triển du những lí do không phải để kiếm sống”
lịch “Làng Văn hóa Khmer” tỉnh Trà Vinh. (Nguyễn Minh Tuệ, 2011).
Sau gần ba năm đi vào thực hiện, từ năm Tuy nhiên, “du lịch” có thể được hiểu
2018 đến nay, dự án đã bước đầu có những ngắn gọn theo cách xác định của Quốc hội
thành công, mang đến sự khởi sắc cho nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
ngành du lịch Trà Vinh, lan tỏa những giá là: “Du lịch là các hoạt động có liên quan
trị văn hóa, tinh thần, bản sắc của người đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư
Khmer đến với bạn bè khắp các khu vực trú thường xuyên trong thời gian không
trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh quá 01 năm liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu
những giá trị đạt được, vẫn còn những hạn tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu,
chế nhất định như chất lượng dịch vụ, các khám phá tài nguyên du lịch hoặc kết hợp
khâu tổ chức và quản lý còn chưa đáp ứng với mục đích hợp pháp khác” (Quốc hội
được yêu cầu. Vậy thực trạng phát triển dự CHXHCNVN, 2017, tr.1).
án du lịch “Làng Văn hoá Khmer” của tỉnh Khái niệm “làng văn hóa”
Trà Vinh có những thành tựu và tồn tại “Làng văn hóa” được quy định trong
những hạn chế gì? Những giải pháp cần Quyết định 01/QĐ-BVHTT ngày
thiết nào cần để có thể đưa loại hình du lịch 01/01/2002 của Bộ Văn hóa – Thông tin
“Làng Văn hóa Khmer” phát triển bền vững (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
trong tương lai? Đó là những vấn đề sẽ làm là cách gọi “những cộng đồng dân cư
rõ trong bài viết. trong cuộc vận động xây dựng đời sống
2. Nội dung văn hóa”, còn theo tinh thần Nghị Quyết
2.1. Các khái niệm liên quan Trung ương 5 khóa VIII: “Xây dựng và
Khái niệm “du lịch” phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
Kể từ khi thành lập Hiệp hội quốc tế đậm đà bản sắc dân tộc” (từ làng còn
các tổ chức du lịch (Intemational of Union được coi là văn hóa truyền thống) (Thanh
Official Travel Organization - IUOTO) Hoàng, 2010).
năm 1925 tại Hà Lan, khái niệm du lịch Trên cơ sở đó, chúng tôi xác định
luôn được bàn luận rất nhiều với các quan “Làng Văn hóa Khmer” chỉ cộng đồng
niệm khác nhau. Theo đó, du lịch được dân cư Khmer sinh sống trong phum sóc
hiểu là “việc đi lại của từng cá nhân hoặc tại xã Lương Hòa, huyện Châu Thành,
nhóm người rời khỏi chỗ ở của mình trong tỉnh Trà Vinh với cùng chung tôn giáo,
khoảng thời gian ngắn đến các vùng xung nền văn hóa trong công cuộc xây dựng đời
quanh để nghỉ ngơi giải trí hay chữa bệnh” sống văn hóa, giữ gìn bản sắc dân tộc
(Phạm Thị Vui, 2012, tr.8). mình thông qua việc xây dựng các mô
Năm 1994, Tổ chức du lịch thế giới hình văn hóa Khmer được đưa vào phát
(World Tourism Organization – UNWTO) triển du lịch, thúc đẩy kinh tế - xã hội của
đưa ra định nghĩa như sau: “Du lịch là một tỉnh Trà Vinh.
tập hợp các hoạt động và dịch vụ đa dạng “Du lịch Làng Văn hóa Khmer”
liên quan đến việc di chuyển tạm thời của “Du lịch Làng Văn hóa Khmer” là
30
- LÊ TÙNG LÂM – NGUYỄN THỊ MƯỜI TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
loại hình du lịch thu hút du khách bằng nhiều yếu tố sinh hoạt văn hóa cộng đồng
chính sự tham gia trực tiếp của cộng đồng người Khmer, vừa thể hiện tinh thần đoàn
người Khmer tại địa phương (phum, sóc, kết giữa cá nhân với nhau, giữa tộc người
xã Lương Hòa, huyện Châu Thành, tỉnh này với tộc người khác, giữa cộng đồng
Trà Vinh) nhằm phát triển kinh tế của địa này với cộng đồng khác. Ngoài ra, nó còn
phương. Đồng thời, nó cũng góp phần bảo thể hiện tính giáo dục cộng đồng, nhắc
tồn những giá trị văn hóa Khmer, bảo vệ nhở con cháu nhớ về cội nguồn tổ tiên ông
thiên nhiên bền vững, nâng cao nhận thức bà, về đạo làm người. Do ảnh hưởng bởi
và tăng cường quyền lợi cho cộng đồng hình thức tín ngưỡng cổ xưa bắt nguồn từ
người Khmer. Cộng đồng Khmer được tục thờ đá của cư dân Nam Á, người
chia sẻ lợi ích từ hoạt động du lịch, nhận Khmer còn có tục thờ: Neak Tà, Arăk.
được sự hợp tác hỗ trợ của chính quyền Tục thờ Neak Tà thể hiện tinh thần đoàn
địa phương, của Chính phủ và từ các hoạt kết cộng đồng, đoàn kết cư dân và khơi
động hỗ trợ quốc tế… là động lực để họ ra dậy lòng tự hào dân tộc. Mặt khác đó còn
sức giữ gìn bản sắc văn hóa cộng đồng, là một hình thức tuyên truyền, giáo dục
khai thác tiềm năng giá trị du lịch tự nhiên cộng đồng về thái độ, đạo đức, lối sống và
và nhân văn để phát triển loại hình du lịch hành vi với nhau trong cộng đồng.
Làng văn hóa theo hướng bền vững. Về ngôn ngữ - chữ viết
2.2. Cơ sở phát triển dự án du lịch Chữ viết của người Khmer có hai loại
“Làng Văn hóa Khmer” của Trà Vinh là chữ Pali và chữ Sankrit. Đây là một
Trà Vinh là một vùng đất có đặc dạng chữ bắt nguồn từ Ấn Độ cổ, được
trưng và thế mạnh về văn hóa Khmer phù viết trên kinh lá buông và còn lưu giữ tại
hợp với phát triển du lịch. Người dân các ngôi chùa Phật giáo Khmer. Hình thức
Khmer tại tỉnh Trà Vinh sinh sống chủ bảo tồn chữ viết này cho thấy sự thông
yếu bằng nghề nông trồng lúa nước với minh, khéo kéo, tài hoa của người xưa
những nếp sống đa dạng, độc đáo trong cũng như cách ứng phó khéo léo của con
canh tác và sinh hoạt. Đơn vị hành chính người với môi trường tự nhiên. Ngày nay,
được quản lý theo phum, sóc. Bên cạnh Kinh lá buông là một tài sản vô giá đối
đó, do chịu ảnh hưởng lớn từ Phật giáo với sự tồn tại và phát triển của cộng đồng
Nam Tông, tại mỗi phum, sóc đều xây Khmer tại Trà Vinh nói riêng và Đồng
dựng một ngôi chùa và chùa trở thành bằng sông Cửu Long nói chung. Kinh lá
trung tâm sinh hoạt văn hoá của cộng buông chứa đựng tất cả các mặt đời sống
đồng Khmer. Những ngôi chùa Khmer kinh tế, văn hóa, xã hội và quá trình di cư
vừa là di tích lịch sử, vừa là di sản văn của người Khmer đến vùng đất Nam Bộ
hoá, là một trong những tài nguyên đặc ngày nay.
thù cho phát triển du lịch tại địa phương. Về nghệ thuật dân gian
Thêm vào đó, người Khmer có nhiều hoạt Nghệ thuật âm nhạc truyền thống của
động lễ hội mang tính cộng đồng như Lễ đồng bào Khmer mang nhiều hình thức
Ok-Om-Bok, Lễ Sendolta (mừng năm biểu diễn như sân khấu dân gian (Rô băm,
mới), Lễ Choi-Thnam-Thmay... và nhiều Dù kê), diễn xướng dân gian như múa
lễ hội khác đậm đà tính nông nghiệp và Rôm vong, múa Lâm liêu... kết hợp với sự
tôn giáo. Lễ hội vừa là sự kết tinh của hòa tấu của một số loại nhạc cụ đàn ngũ
31
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021)
âm, đàn cò… tạo nên những buổi biểu khách rất yêu mến vùng đất này.
diễn nghệ thuật đặc sắc của người Khmer. 2.3. Thực trạng phát triển du lịch
Có thể thấy, người Khmer có đời sống “Làng Văn hóa Khmer” của Trà Vinh
tinh thần phong phú và đầy tính sáng tạo. 2.3.1. Công tác quy hoạch mô hình
Về ăn, mặc và nhà ở “Làng Văn hóa Khmer”
Ngày nay, dù đời sống cộng đồng cư Đầu tháng 8 năm 2018, Ủy ban Nhân
dân Khmer bị tác động mạnh bởi các yếu dân (UBND) tỉnh Trà Vinh ban hành Nghị
tố bên ngoài như quá trình toàn cầu hóa, quyết xây dựng Đề án “Làng du lịch văn
hiện đại hóa… nhưng nhìn chung, người hóa Khmer Trà Vinh” nhằm xây dựng
Khmer vẫn giữ được những nét độc đáo chiến lược phát triển du lịch cộng đồng của
trong trang phục, cách ăn mặc. Cư dân địa phương đến năm 2020. Đây là một
Khmer chủ yếu mặc áo bà ba, đội khăn bước ngoặt quan trọng trong chính sách
rằn và sà rông. Nhà ở của người Khmer đầu tư, phát triển dịch vụ du lịch để kinh tế
gồm nhiều dạng khác nhau: một gian, hai xã hội của Trà Vinh. Trước năm 2018, Trà
gian, ba gian, nhà sàn và các dạng nhà Vinh chỉ là một chấm mờ trên bản đồ du
hiện đại được xây dựng trên đường đi vào lịch Việt Nam, và gần như không có khả
phum, sóc. Nguyên liệu xây dựng nhà ở năng cạnh tranh với các địa phương khác
của người Khmer chọn thường là tre, nứa, trong khu vực. Vì thế, đề án phát triển mô
bạch đằng, tràm, v.v. Ngoài ra người hình du lịch “Làng văn hóa Khmer” sẽ
Khmer còn sở hữu nguồn ẩm thực độc mang lại nhiều cơ hội thuận lợi để ngành
đáo, phong phú. Nguyên liệu nấu có sẵn du lịch Trà Vinh có thể phát triển hơn
trong tự nhiên. Bữa ăn của người Khmer trong tương lai. Mặt khác, để tìm kiếm lợi
mang đậm tính dân dã, thanh đạm, mộc thế trong phát triển du lịch, ngày
mạc làng quê phù hợp với thời tiết khí hậu 20/7/2020, UBND tỉnh Trà Vinh đã ban
nơi đây. hành Quyết định số 2762/QĐ-UBND phê
Mặc dù địa phương đã có nhiều chủ duyệt Đề án “Làng Văn hóa - Du lịch
trương chính sách để phát triển dịch vụ du Khmer tỉnh Trà Vinh” (Kiến Văn,
lịch tại các “Làng văn hóa Khmer” nhưng 03/8/2020). Theo đó, Đề án sẽ được triển
đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn khai trên địa bàn phường 8, thành phố Trà
nghiệp vụ, ngoại ngữ trên thực tế chưa Vinh và xã Lương Hòa, huyện Châu
đáp ứng được yêu cầu phát triển du lịch. Thành, tỉnh Trà Vinh. Với tổng thể mặt
Nguồn nhân lực phục vụ du lịch ở đây có bằng được quy hoạch thành 05 phân khu
trình độ thấp so với các vùng khác trong chính gồm: Ao Bà Om; Chùa Âng; Nhà
cả nước. Tuy nhiên, tính cách con người Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer; Trường
Trà Vinh là một điểm cộng mà du khách Pali; Làng Văn hóa dân tộc Khmer, chùa
đặc biệt dành cho nơi đây. Đồng bào Lò Gạch, di tích Óc Eo. Ngân sách Nhà
Khmer luôn thân thiện, sống tình cảm và nước dành cho đầu tư kết cấu hạ tầng của
yêu đời, yêu người, hiền lành, chất phác, Đề án khoảng 08 tỷ đồng, bên cạnh đó còn
hào hiệp, mến khách và luôn niềm nở đón huy động nguồn vốn xã hội hóa của các
tiếp nồng hậu những người từ phương xa doanh nghiệp để thực hiện Đề án. Những
đến. Những đặc trưng trong văn hóa ứng Nghị quyết của chính quyền địa phương là
xử của con người nơi đây đã làm cho du cơ sở pháp lý quan trọng để mô hình du
32
- LÊ TÙNG LÂM – NGUYỄN THỊ MƯỜI TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
lịch Làng văn hóa Khmer có thể trở thành của cộng đồng dân tộc Khmer với tỷ lệ
hiện thực, phát triển nhằm nâng cao đời đồng ý đạt 71,7% (Lê Yên Chi, Nguyễn
sống của cộng đồng người Khmer. Anh Thư, Nguyễn Tấn Thanh, 2020).
Đề án này được ban hành nhằm xây Theo kết quả đánh giá chất lượng tài
dựng “Làng Văn hóa - Du lịch Khmer” tỉnh nguyên văn hóa của người Khmer (Lê Yên
Trà Vinh trở thành điểm đến văn hóa, du Chi, Nguyễn Anh Thư, Nguyễn Tấn
lịch cấp quốc gia; thực hiện chức năng bảo Thanh, 2020), tất cả các yếu tố về kiến trúc
tồn và phát triển văn hóa Khmer tỉnh Trà nhà ở, chùa Khmer, lễ hội, nghề và làng
Vinh theo hướng phát triển bền vững. nghề truyền thống, ẩm thực, văn hóa nghệ
Đồng thời tạo ra các giá trị kết nối, giao thuật biểu diễn truyền thống đều rất đặc
lưu văn hóa, du lịch, thúc đẩy thương mại, sắc, hấp dẫn khách tham quan, trải nghiệm.
tạo ra sản phẩm, dịch vụ du lịch mới và Theo kết quả khảo sát, có đến 95,7% du
đóng góp ít nhất 5% tỷ trọng tăng trưởng khách khi đến Trà Vinh có mong muốn
trong ngành du lịch của tỉnh giai đoạn 2019 quay trở lại Trà Vinh. Đồng thời, có đến
– 2025; thu hút du khách bình quân 72.000 97,8% du khách đồng ý tiếp tục giới thiệu
lượt mỗi năm và doanh thu 25 tỷ/năm đến bạn bè, người thân về điểm du lịch hấp
(Kiến Văn, 03/8/2020). Có thể thấy, nếu dẫn này. Bên cạnh đó, lễ hội văn hóa của
thực hiện hiệu quả đề án phát triển du lịch người Khmer cũng là một lợi thế quan
“Làng văn hóa Khmer”, đời sống của nhân trọng để thu hút du khách đến với Trà Vinh
dân sẽ được nâng cao hơn, giải quyết được để trải nghiệm, khám phá những giá trị
vấn đề thừa việc làm, thất nghiệp đang diễn truyền thống của người Khmer và sẽ tuyệt
ra hiện nay. vời hơn khi họ được trực tiếp tham gia vào
2.3.2. Hiệu quả dự án phát triển du quá trình lễ hội đó. Đến với lễ hội Sene-
lịch “Làng Văn hoá Khmer” dolta, du khách được trải nghiệm làm đèn
Đến với Trà Vinh, điều chắc chắn hoa đăng cùng các sư sãi trong chùa và
rằng, du khách sẽ luôn cảm thấy an toàn, thực hiện nghi thức thả hoa đăng kèm theo
thoải mái và ấn tượng khó phai. Bởi lẽ, tính những ý muốn tốt đẹp tới bản thân, gia
cách văn hóa của con người Trà Vinh đã đình tại Ao Bà Om. Không những thế, du
tạo được sự tin tưởng và gây dựng được khách còn được tham dự lễ cúng trăng tại
những tình cảm rất tốt đẹp trong lòng mỗi nhà chú Sang, lắng nghe sự tích “Con thỏ
du khách. và Đức Phật”, v.v. Từ đó, du khách thấy
Trong kết quả đánh giá của khách du được sự khác biệt độc đáo trong văn hóa,
lịch đối với cộng đồng địa phương, sự chân tín ngưỡng và những quan niệm của người
thật, gần gũi mến khách của người dân địa Khmer với thiên nhiên.
phương khi tham gia làm du lịch được Đến với “Làng Văn hóa Khmer”, du
đánh giá cao (81,2%) (Lê Yên Chi, Nguyễn khách còn được tham gia giao lưu văn hóa
Anh Thư, Nguyễn Tấn Thanh, 2020). Bên nghệ thuật với những nghệ nhân Khmer,
cạnh đó, họ có nhận thức tốt đối với công những điệu múa, một vài câu chào hỏi,
tác khai thác các giá trị văn hóa truyền xưng hô của người Khmer khiến cho du
thống đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu khách trở nên thích thú và hào hứng khi
của du khách, đồng thời có ý thức tốt trong đón nhận một nền văn hóa mới. Theo kết
việc bảo vệ, gìn giữ vốn tài nguyên đặc sắc quả trải nghiệm và khám phá, chúng tôi
33
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021)
nhận thấy có đến hơn 90% du khách hưởng động như khu vườn ước nguyện là một
ứng và tham gia giao lưu văn hóa nghệ điển hình. Dưới gốc cây bồ đề, du khách
thuật với người bản xứ. Điều đặc biệt, được trải nghiệm nghi thức buộc chỉ đỏ với
không gian văn hóa múa Khmer được tổ mong muốn mang lại may mắn và gửi gắm
chức tại nhà Chú Sang (Nguyên Bí thư ấp vào đây những ước nguyện tốt đẹp cho bản
Ba Se A, xã Lương Hòa, huyện Châu thân, gia đình. Khách du lịch đánh giá khá
Thành). Những người khách phương xa lúc cao đối với kiến trúc nhà ở, chùa của người
nào cũng được chào đón bằng những nụ Khmer. Kết quả khảo sát cho thấy có đến
cười hiền hậu và những cái ôm mến khách 87% du khách hài hài lòng khi đến du lịch,
của con người Trà Vinh. Người Khmer trải nghiệm tại Trà Vinh. (Lê Yên Chi,
cũng rất vui khi giá trị văn hóa truyền thống Nguyễn Anh Thư, Nguyễn Tấn Thanh,
của họ được nhiều người biết đến. Đồng 2020). Tuy nhiên, tỷ lệ hài lòng đối với cơ
thời, đến “Làng văn hóa Khmer”, du khách sở vật chất phục vụ cho việc lưu trú khách
còn được trải nghiệm thực tế làm cốm dẹp du lịch còn khá thấp, chỉ đạt 67% (Lê Yên
– một nét sinh hoạt đặc thù của cư dân nơi Chi, Nguyễn Anh Thư, Nguyễn Tấn
đây. Trước khi rời đi, du khách lúc nào Thanh, 2020). Điều này cũng dễ dàng thấy
cũng có trên tay một thứ quà quê, khi thì được do tình trạng xây dựng không gian
nải chuối, khi thì trái dừa... như một lời lưu trú tại địa phương còn hạn chế, chủ yếu
cảm ơn của những nghệ nhân, những người dựa trên nguồn lực các hộ gia đình đang
đang gìn giữ giá trị văn hóa Khmer tới thế sinh sống tại phum sóc, bên cạnh đó chưa
hệ trẻ. đáp ứng được đầy đủ tiện nghi để phục vụ
Ngoài ra, tỉnh Trà Vinh cũng tăng nhu cầu của khách du lịch. Thực trạng này
cường đầu tư, hoàn thiện cơ sở hạ tầng là nhân tố không nhỏ khiến ngành dịch vụ
(đặc biệt là mạng lưới giao thông), cơ sở du lịch của Trà Vinh chưa phát triển như
vật chất kỹ thuật, các sơ sở lưu trú, ăn mong muốn.
uống, thể thao và các khu vui chơi giải trí Mặt khác, dấu ấn quan trọng nhất
cũng dần được cải thiện. Mô hình trong Đề án “Làng Văn hóa - Du lịch
Homestay đã được hình thành (dù chưa Khmer tỉnh Trà Vinh” là việc xây dựng
hoàn chỉnh), những con đường dẫn vào thành công “Con đường bích họa”. Đây là
Làng văn hóa đã được lát nhựa, phát quang điểm mới đối với du khách khi đến với
tạo không gian thoáng đãng, sạch đẹp... Làng văn hóa Khmer. Khi đến đây, du
nhằm tạo sự thoải mái cho du khách. Đây khách vừa thưởng thức sự tinh xảo trong
là các yêu tố góp phần thu hút du khách từng đường nét của bức tranh, du khách
đến với Trà Vinh hiện nay và trong tương còn được lắng nghe những câu chuyện, sự
lai. Đặc thù du lịch là du khách đi tìm sự tích về Đức Phật. Những lễ hội, món ăn
thoải mái, nghỉ dưỡng… nên cơ sở vật chất truyền thống của người Khmer càng làm
được nâng cao sẽ thu hút du khách ngày tăng thêm sự thích thú và lưu giữ lại những
càng nhiều hơn. khoảnh khắc đẹp nhất với mỗi du khách.
Bên cạnh đó, những ngôi chùa Khmer Phong cách của những người tham gia
được khoác lên mình nước sơn mới, khuôn phục vụ khách du lịch như thái độ, tư thế,
viên chùa được tu sửa, tạo không gian trải điệu bộ, tác phong, cử chỉ, lời nói, hành
nghiệm cho khách du lịch trong các hoạt động… của hướng dẫn viên, các nhân viên
34
- LÊ TÙNG LÂM – NGUYỄN THỊ MƯỜI TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
làm việc tại các điểm tham quan, các nhà khách, tránh tình trạng quá tải, mất kiểm
hàng, các điểm lưu trú cũng như phong soát và quan trọng là vẫn đảm bảo các giá
cách của người dân trong quá trình đón tiếp trị văn hóa, tinh thần của người Khmer.
và phục vụ du khách được đánh giá khá 2.3.3. Một số hạn chế trong quá trình
cao về phép lịch sự và sự hiếu khách. Tuy thực hiện dự án “Làng Văn hoá Khmer”
nhiên, đánh giá về chuyên môn nghiệp vụ Bên cạnh những thành tựu đạt được,
phục vụ khách du lịch của nhân viên tại chúng ta cũng cần nhìn lại những hạn chế,
Làng Văn hóa vẫn ở mức trung bình 50% yếu kém còn tồn đọng để có những biện
(Lê Yên Chi, Nguyễn Anh Thư, Nguyễn pháp phù hợp, mang lại sự phát triển bền
Tấn Thanh, 2020). Như vậy cần có sự đầu vững cho du lịch “Làng Văn hóa Khmer”.
tư về kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ đối Công nghiệp hóa ngày càng phát triển
với nhân viên và những buổi tập huấn dành với tốc độ chóng mặt, sự ra đời của các khu
cho người dân địa phương. Các vấn đề về công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp
giá cả, an toàn vệ sinh, an toàn thực phẩm, chế tạo, công nghiệp phần mềm và các khu
an toàn khi tham quan và lưu trú đạt được chế xuất đã gây nên tình trạng ô nhiễm môi
tỷ lệ đồng ý tương đối cao hơn (trên 65%) trường, cạn kiệt nguồn tài nguyên, lối sống
(Lê Yên Chi, Nguyễn Anh Thư, Nguyễn người dân địa phương bị phá vỡ và làm
Tấn Thanh, 2020). mai một đi những giá trị văn hóa. Thậm
Du lịch tỉnh Trà Vinh trong những chí, tình trạng đó còn ảnh hưởng đến nhu
năm qua đã có nhiều chuyển biến tích cực. cầu tâm lý du lịch của du khách. Diện tích
Các hoạt động du lịch vẫn còn nằm trong đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp cũng
khả năng kiểm soát và chưa có những tác là một nguyên nhân làm ảnh hưởng lớn đến
động tiêu cực do điểm đến vượt quá sức tài nguyên văn hóa của người Khmer.
chứa. Môi trường du lịch vẫn giữ được Nhiều đô thị mới ra đời, nhà cửa của
cảnh quan trong lành. Đặc biệt, Ao Bà Om người dân thay đổi bằng vật liệu mới, kiểu
được mệnh danh là “Đà Lạt miền Tây” với dáng mới lạ, đa dạng đã làm thay đổi đơn
những hàng cây cổ thụ rợp bóng mát quanh vị cư trú, đời sống kinh tế, xã hội và văn
năm kết hợp với cảnh quan chùa Khmer ẩn hóa của cộng đồng Khmer. Dân số ngày
hiện trong những tán cây cao vút luôn một đông, nhưng hầu hết giới trẻ sau khi
mang đến cảm giác thanh bình cho du lớn lên đều rời khỏi quê hương để tìm đến
khách thập phương. Các vấn đề tệ nạn xã những vùng kinh tế phát triển, chỉ số ít trở
hội như ăn xin, mê tín dị đoan, chèo kéo về quê. Thực trạng này làm ảnh hưởng sâu
khách… xuất hiện không nhiều. Đặc biệt, sắc đến việc lưu giữ những giá trị văn hóa
điều kiện an ninh tương đối tốt và được của người Khmer. Khách du lịch đến đây
đảm bảo. Những ưu điểm này làm cho du ngày càng đông, một số ít thuộc các thành
khách an tâm, thoải mái khi chọn Trà Vinh phần phức tạp như trộm, cướp, lừa đảo... ít
là điểm đến trong chuyến du lịch của mình. nhiều tác động đến chất lượng đời sống
Tuy nhiên, để du lịch “Làng Văn hóa - Du cộng đồng. Tình trạng cạn kiệt tài nguyên,
lịch Khmer tỉnh Trà Vinh” phát triển bền ô nhiễm môi trường, tình trạng vứt rác bừa
vững trong những năm tiếp theo, chúng ta bãi, ứng xử thiếu văn hóa cũng đang trở
cần có những biện pháp phù hợp, đảm bảo thành một thách thức trong phát triển du
đáp ứng đầy đủ các dịch vụ đối với du lịch tại Trà Vinh.
35
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021)
Phong cách phục vụ của nhân viên vẫn đổi, bổ sung và hoàn thiện thể chế, chính
còn nhiều hạn chế do chủ yếu sử dụng sách, pháp luật để tạo điều kiện cho mô
nguồn lực hiện có như con em trong làng. hình du lịch Làng văn hóa phát triển. Nhà
Họ rất thân thiện, nhiệt tình nhưng thiếu nước cần ban hành chính sách ưu đãi về đất
trình độ, chưa được đào tạo để có kỹ năng đai, thuế, tín dụng để huy động nguồn lực
chuyên môn. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất đầu tư tại các cụm du lịch, khu vực động
chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển du lực phát triển du lịch, khu du lịch quốc gia
lịch Làng văn hóa. Ví dụ tiêu biểu là những và khu vực có tiềm năng du lịch. Tăng
khó khăn trong việc thực hiện “Con đường cường năng lực các cơ sở đào tạo, trường
bích họa” còn hạn chế về lượng tranh, thiếu đào tạo nghề du lịch chất lượng cao tại các
sự gắn kết, liên tiếp giữa nội dung các bức khu vực động lực phát triển du lịch.
tranh với nhau. Tranh dễ bị gãy, vỡ, nứt Chính quyền địa phương cần có biện
đối với những bức tranh trên nền gỗ; ẩm pháp đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã
mốc, phai màu, loang lổ dưới chân tường hội tại khu du lịch, điểm du lịch; thành lập
đối với những bức tranh được vẽ trên các tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích chính
tường nhà dân. Điều này cho thấy sự thiếu đáng của các cá nhân, tổ chức tham gia
đầu tư cả về chất lượng lẫn số lượng mặc hoạt động du lịch. Nghiêm cấm các tổ chức
dù trong đề án “Con đường bích họa” được và cá nhân có các hành vi làm ảnh hưởng
chọn là điểm nhấn cho việc phát triển du đến hình ảnh của du lịch Trà Vinh.
lịch “Làng Văn hóa Khmer”. Kết cấu bảo Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền,
tàng Dân tộc Văn hóa Khmer chưa hợp lí, giáo dục pháp luật, góp phần nâng cao nhận
thiếu sự thu hút đối với khách du lịch. thức của đồng bào dân tộc Khmer về văn
Việc xây dựng đề án “Làng Văn hóa - hóa và nhiệm vụ bảo tồn, phát huy các giá
Du lịch Khmer tỉnh Trà Vinh” dựa trên trị văn hóa; phát huy tinh thần chủ động,
những giá trị tài nguyên văn hóa, lịch sử, tích cực nỗ lực của đồng bào và vai trò tự
con người, tự nhiên của tỉnh là hoàn toàn quản của cộng đồng trong quá trình bảo tồn
hợp lí và có cơ sở. Tuy nhiên, trong quá và phát huy văn hóa dân tộc của mình.
trình thực hiện đề án vẫn còn gặp phải Các cơ quan quản lý văn hóa, du lịch
những khó thăn thực tế như bài toán về thu cần nghiên cứu và áp dụng tốt các văn bản
hút khách du lịch, đào tạo nguồn nhân lực quy phạm pháp luật vào công tác tham
chất lượng cao đáp ứng nhu cầu phát triển mưu cho UBND và các cấp lãnh đạo thực
du lịch. Nhưng nhìn chung, sau gần ba năm hiện tốt quy hoạch, xây dựng định hướng,
thực hiện, đề án đã bước đầu đi đúng chiến lược phát triển du lịch phù hợp với
hướng, việc xây dựng Làng Văn hóa Du điều kiện, tiềm năng và định hướng phát
lịch Khmer tỉnh Trà Vinh sẽ góp phần bảo triển chung của tỉnh, của khu vực và cả
tồn và phát triển văn hóa Khmer Nam Bộ, nước.
tạo đòn bẩy cho phát triển du lịch Trà Vinh Tăng cường công tác liên kết, mời gọi
trong những năm tiếp theo. đầu tư vào các đề án đã được phê duyệt,
2.4. Những giải pháp phát triển du lịch đặc biệt là đề án “Làng Văn hóa - Du lịch
“Làng Văn hóa Khmer” của Trà Vinh Khmer tỉnh Trà Vinh”. Dự án là một điểm
2.4.1. Đối với cơ quan quản lý nhà nước sáng trong định hướng phát triển du lịch
Chính quyền các cấp cần rà soát, sửa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Trà
36
- LÊ TÙNG LÂM – NGUYỄN THỊ MƯỜI TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
Vinh nói riêng và Việt Nam nói chung. 2.4.3. Đối với đồng bào Khmer
Đặc biệt, cần có sự lựa chọn các chủ đầu tư Cộng đồng địa phương là chủ sở hữu
phù hợp, có chuyên môn, có tâm huyết với các tài nguyên văn hóa bản địa, hoạt động
mục tiêu phát triển bền vững trong du lịch. du lịch cộng đồng chỉ có thể thực hiện tốt
2.4.2. Đối với công ty lữ hành, khai khi có sự đồng tình và phối hợp của người
thác du lịch dân địa phương. Vì vậy, cộng đồng dân cư
Chủ động trong việc thu hút khách du Khmer cần:
lịch đến với Làng văn hóa Khmer thông Thứ nhất, sẵn sàng tham gia vào các
qua việc liên kết với phương tiện thông tin hoạt động du lịch khi cơ quan Nhà nước,
đại chúng và các công ty du lịch. Hiện nay, các tổ chức kêu gọi. Tham gia đầy đủ các
có nhiều công ty du lịch tiềm năng mà buổi tập huấn, giới thiệu về loại hình du
“Làng văn hóa Khmer” có thể gắn bó lâu lịch cộng đồng được các cơ quan chức
dài như Công ty du lịch Ánh Dương, Công năng tổ chức. Sau khi tham gia các buổi tập
ty Du lịch tình nguyện Volunteer For huấn họ có thể truyền dạy, hướng dẫn lại
Education (VEO), v.v. Tuy nhiên, bên cho con cháu, thế hệ sau.
cạnh việc dựa vào nguồn khách từ các Thứ hai, tham gia thảo luận các kế
công ty du lịch thì địa phương cũng cần có hoạch, quy hoạch, thực hiện và quản lý,
những chính sách riêng về quảng bá giá trị đầu tư để phát triển du lịch. Nhận thức
văn hóa dân tộc. Chúng ta cần tăng cường được vị trí, vai trò và tầm quan trọng của
sử dụng các trang mạng xã hội như việc phát triển du lịch cũng như những
facebook, instagram, youtube, trang thông bất lợi của việc phát triển du lịch không
tin điện tử… để thúc đẩy giới trẻ tìm hiểu theo quy hoạch. Du lịch là sự kết nối giữa
về văn hóa, dân tộc Việt Nam. Xây dựng con tim với con tim, du lịch thành công
website du lịch cộng đồng và có người không phải chỉ có đội ngũ nhân viên
quản lý, tư vấn, giải đáp những thắc mắc chuyên nghiệp mà quan trọng hơn cả là
của khách hàng; tạo điều kiện để du khách người dân địa phương, đặc biệt là người
có thể đặt tất cả các dịch vụ thông qua Khmer phải có cái tâm của một người chủ
trang web chỉ với một vài thao tác đơn hiếu khách.
giản. Xây dựng chính sách thu hút khách Thứ ba, chủ động nghiên cứu các văn
du lịch bằng các chương trình khuyến mãi bản và hiểu rõ các quy định liên quan đến
đối với nhóm du khách đi từ 2 hay 3 người hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch.
trở lên. Đồng thời, tham gia vào các hoạt động
Ngoài ra, thường xuyên tổ chức cho kinh doanh du lịch như dịch vụ lưu trú,
các công ty lữ hành, các nhà báo đi thực tế, dịch vụ ăn uống, hướng dẫn viên du lịch,
tham sự một số lễ hội truyền thống của quà lưu niệm, hàng thủ công mỹ nghệ, biểu
đồng bào dân tộc Khmer để xem xét, kiến diễn nghệ thuật truyền thống… khi nhận
nghị xây dựng các chương trình du lịch gắn thấy có khả năng tham gia và thực hiện tốt.
kết lễ hội và gắn kết với các làng nghề Để phát triển mô hình du lịch “Làng
truyền thống với phương châm “lấy văn Văn hóa Khmer” có hiệu quả, mang lại giá
hóa để phát triển du lịch và phát triển du trị kinh tế cao, bền vững chúng ta phải có
lịch để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa” sự phối kết hợp giữa ba nhóm giải pháp
(Nguyễn Ngọc Diệp, 2015, trang 381). nêu trên một cách chặt chẽ.
37
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021)
3. Kết luận tại Trà Vinh. Vì thế, chúng ta cần có sự
Phát triển du lịch “Làng văn hóa phối kết hợp giữa các cơ quan nhà nước,
Khmer” là một bước đi sáng tạo, đúng đắn chính quyền các cấp với các công ty du
của chính quyền và đồng bào Khmer để lịch… tạo ra môi trường thuận lợi cho phát
phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của Trà triển mô hình du lịch Làng văn hóa. Quan
Vinh nói chung và các phum, sóc Khmer trọng hơn, chúng ta cần quan tâm bồi
nói riêng. Cộng đồng người Khmer có dưỡng, đào tạo và định hướng cho đồng
nhiều giá trị tiềm năng về lịch sử, văn hóa, bào Khmer cùng chung tay xây dựng thành
tự nhiên… để xây dựng thành công mô công loại hình du lịch “Làng văn hóa
hình du lịch “Làng văn hóa Khmer”. Trong Khmer”. Có như thế, loại hình du lịch Làng
ba năm qua, du lịch Làng văn hóa Khmer văn hóa Khmer mới có thể thành công và
đã bước đầu mang lại một số thành tựu phát triển bền vững trong tương lai, góp
đáng khích lệ. Tuy nhiên, kết quả đạt được phần phát triển kinh tế, xã hội nhưng
vẫn chưa tương xứng, chưa phản ánh được không làm thay đổi bản sắc văn hóa cộng
giá trị tiềm năng của loại hình du lịch này đồng của người Khmer.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Kiến Văn (03/8/2020). UBND tỉnh Trà Vinh ban hành quyết định phê duyệt Đề án Làng
Văn hóa - Du lịch Khmer tỉnh Trà Vinh. Được truy lục từ Sở Văn hóa, Thể thao và
Du lịch tỉnh Trà Vinh: https://stc.travinh.gov.vn/1448/39113/68423/614601/du-
lich/ubnd-tinh-tra-vinh-ban-hanh-quyet-dinh-phe-duyet-de-an-lang-van-hoa-du-lich-
khmer-tinh-tra-vinh.
Lê Yên Chi, Nguyễn Anh Thư, Nguyễn Tấn Thanh (2020). Các nhân tố ảnh hưởng đến
hoạt động khai thác du lịch tại làng Văn hóa - Du lịch Khmer tỉnh Trà Vinh. Trà
Vinh: Kỷ yếu Hội thảo Du lịch Trà Vinh năm 2020.
Nguyễn Minh Tuệ (2011). Địa lý du lịch Việt Nam. NXB Giáo dục Việt Nam.
Nguyễn Ngọc Diệp (2015). Bảo tồn và phát huy các lễ hội văn hóa đặc trưng của dân tộc
Khmer thông qua hoạt động du lịch trên địa bàn Thành phố Trà Vinh. Trong Kỷ yếu
Hội thảo khoa học Quốc tế “Toàn cầu hóa du lịch và địa phương hóa du lịch” (trang
381). Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
Phạm Thị Vui (2012). Văn hóa của người Khmer trong định hướng phát triển du lịch tỉnh
Kiên Giang. Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Quốc hội CHXHCNVN (2017). Luật Du lịch. Hà Nội: Quốc hội CHXHCNVN, luật số:
09/17/QH14 ngày 19 tháng 6 năm 2017.
Thanh Hoàng (02/8/2010). Bàn về cách gọi “Làng văn hóa” và một vài kiến nghị. Được
truy lục từ Trang tin Văn hóa - Thể thao - Du lịch thị xã Ninh Hòa:
https://sites.google.com/site/vhttninhhoa/nghiepvu/dtt/banvecachgoi%E2%80%9Cla
ngvanhoa%E2%80%9Dvamotvaikiennghi.
Ngày nhận bài: 20/3/2021 Biên tập xong: 15/4/2021 Duyệt đăng: 20/4/2021
38
nguon tai.lieu . vn
