- Trang Chủ
- Du lịch
- Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng
Xem mẫu
- VĂN HÓA DU LỊCH
PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
TẠI HUYỆN CÁT HẢI, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
ĐỖ TRẦN PHƯƠNG*
Tóm tắt
Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch không chỉ hướng tới mục tiêu thỏa mãn tối đa nhu cầu của
du khách về khám phá, thẩm nhận những giá trị văn hóa vật thể cũng như cảnh quan thiên nhiên,
mà còn quan tâm đến tác động của du lịch đến cộng đồng và tài nguyên môi trường. Huyện đảo Cát
Hải, thành phố Hải Phòng có nhiều tiềm năng để phát triển loại hình du lịch này. Bài viết này tập
trung phân tích tiềm năng, thực trạng hoạt động du lịch tại Cát Hải từ đó đưa ra một số giải pháp
nhằm phát triển du lịch cộng đồng tại nơi đây.
Từ khóa: Du lịch cộng đồng, phát triển du lịch, huyện Cát Hải
Abstract
Community-based tourism is a type of tourism that not only aims to satisfy the needs of travelers
in terms of discovering and recognizing tangible cultural values as well as natural landscapes, but
also takes care of impact of tourism to the community and environmental resources. Moreover,
comunity-based tourism is used as a tool for local communities to manage tourism resources,
participate in tourism development planning, preserving cultural values and developing themselves.
Cat Hai island district, Hai Phong city has a lot of potential to develop this type of tourism. This article
focuses on analyzing the potential and the real situation of tourism activities in Cat Hai, thereby
offering some solutions to develop community-based tourism there.
Keywords: Community-based tourism, tourism development, Cat Hai island district
1. Du lịch cộng đồng lợi ích kinh tế từ hoạt động du lịch sẽ ở lại với
1.1. Khái niệm cộng đồng.
Hiện nay, có nhiều khái niệm về du lịch Báo cáo của APEC về đặc điểm của DLCĐ
cộng đồng (DLCĐ). Các khái niệm này được đưa ra cách hiểu: DLCĐ là mội loại hình du lịch
sử dụng khá linh hoạt tùy thuộc mục đích, bền vững thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo
trong môi trường cộng đồng. Các sáng kiến
địa điểm nghiên cứu của từng tác giả. Theo
DLCĐ nhằm vào mục tiêu thu hút sự tham gia
nhà nghiên cứu Nicole Hauseler và Wolfgang
của người dân địa phương vào việc vận hành và
Strasdas: “DLCĐ là một loại hình du lịch trong đó
quản lý các dự án du lịch nhỏ như một phương
chủ yếu là người dân địa phương đứng ra phát
tiện giảm nghèo và mang lại thu nhập thay thế
triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có được từ du lịch
cho cộng đồng. Các sáng kiến DLCĐ còn khuyến
sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương…” [2, tr.149]. khích tôn trọng các truyền thống và văn hóa địa
Cộng đồng bản địa có vai trò quan trọng trong phương cũng như các di sản thiên nhiên [1, tr.9].
hoạt động kinh doanh du lịch. Họ không phải Quan điểm về DLCĐ của APEC nhấn mạnh góc
là người đi làm thuê mà tự đứng ra tổ chức độ phát triển du lịch phải theo hướng du lịch
quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh của bền vững. Phát triển du lịch không chỉ hướng
mình sao cho có hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, tới đạt được những mục đích kinh tế mà còn
phải đạt được những mục tiêu về văn hóa và
* ThS, Khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội môi trường.
Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
95
- VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
Tại Việt Nam, các tổ chức và các học giả - Các sản phẩm, dịch vụ - du lịch được phát
cũng đưa ra nhiều khái niệm về DLCĐ khác triển phù hợp với điều kiện tự nhiên, văn hóa
nhau. Trong Tài liệu hướng dẫn phát triển du địa phương.
lịch cộng đồng của Viện Nghiên cứu và phát Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi không
triển ngành nghề nông thôn Việt Nam, DLCĐ chỉ tiếp cận DLCĐ dưới góc độ là một loại hình,
được hiểu là một loại hình du lịch do chính cộng mô hình mà còn ở khía cạnh rộng hơn, đó là
đồng người dân phối hợp tổ chức, quản lý và làm mức độ tham gia của cộng đồng trong hoạt
chủ để đem lại lợi ích kinh tế và bảo vệ được môi động du lịch tại địa phương (cụ thể là ở thị trấn
trường chung thông qua việc giới thiệu với du Cát Bà và làng chài Việt Hải) để tìm hiểu cộng
khách các nét đặc trưng của địa phương (phong đồng dân cư nơi đây tham gia vào hoạt động
cảnh, văn hóa)… [5, tr.3]. Khái niệm này đề cao du lịch như thế nào và thu được lợi ích gì từ
sự hiểu biết về văn hóa một cách sinh động hoạt động du lịch.
của cộng đồng địa phương trong việc truyền
1.2. Những thành phần cơ bản tham gia
tải giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể đến với
du lịch cộng đồng
du khách. Không gì tốt hơn là chính người dân
địa phương giới thiệu, trao truyền những giá * Cộng đồng dân cư địa phương: Cộng đồng
trị văn hóa của chính cộng đồng họ đến với dân cư có nhiệm vụ tổ chức mô hình DLCĐ tại
du khách. Điều này sẽ giúp du khách được trải địa phương. Họ là trọng tâm của phát triển
nghiệm những giá trị văn hóa một cách sinh DLCĐ. Không có yếu tố này thì không thể phân
động nhất. biệt được DLCĐ với các loại hình du lịch khác.
Cộng đồng dân cư làm chủ nguồn tài nguyên
Hiện nay, DLCĐ có nhiều tên gọi khác nhau
du lịch và trực tiếp phục vụ du khách. Lối
như: Community - Based Tourism (Du lịch dựa
sống của mỗi cộng đồng chính là những trải
vào cộng đồng); Community - Development
nghiệm mà du khách sẽ có được. Mặc dù các
in Tourism (Phát triển cộng đồng dựa vào du
cộng đồng đều thân thiện và cởi mở với khách
lịch); Community - Based Ecotourism (Phát
triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng); du lịch nhưng không có kỹ năng và thiếu kiến
Community - Participation in Tourism (Phát thức chính là điểm yếu kém và bất lợi lâu dài
triển du lịch có sự tham gia của cộng đồng); của những cộng đồng này.
Community - Based Mountain Tourism (Phát * Công ty lữ hành: Nhiệm vụ chính là đưa
triển du lịch núi dựa vào cộng đồng)… Tuy có khách đến với các điểm DLCĐ. Các công ty này
nhiều khái niệm cũng như nhiều tên gọi khác có khả năng tiếp cận thị trường tốt hơn nhiều
nhau, nhưng nhìn chung, DLCĐ có các đặc so với cộng đồng dân cư địa phương. Họ am
trưng cơ bản như sau: hiểu về khách hàng và có các kênh tiếp thị hiệu
- DLCĐ dựa trên sự tò mò, mong muốn của quả. Họ có thể không chỉ tham gia vào quá
khách du lịch để tìm hiểu thêm về cuộc sống trình hoạt động mà còn có thể có mặt ở khâu
hàng ngày của người dân từ các nền văn hóa sớm hơn như quá trình chuẩn bị và quy hoạch
khác nhau. nhằm thiết kế và phát triển sản phẩm du lịch
có thể đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Bỏ
- DLCĐ thường liên kết với người dân qua sự tham gia của thành phần này có thể
thành thị đến các vùng nông thôn để thưởng cản trở tính khả thi về mặt kinh tế của mô hình
thức, trải nghiệm cuộc sống tại đó trong một DLCĐ. Để mối quan hệ giữa công ty lữ hành
khoảng thời gian nhất định. và cộng đồng địa phương kinh doanh du lịch
- Cộng đồng địa phương tham gia hoặc có thể phát triển bền vững, hai bên cũng cần
chịu trách nhiệm ra quyết định thực thi và điều hoạt động trên cơ sở minh bạch, theo những
hành hoạt động du lịch. điều khoản, hợp đồng kinh tế, tránh làm ăn
- Cộng đồng dân cư, các đối tác liên quan, theo lối thoả thuận miệng.
du khách có trách nhiệm bảo vệ tài nguyên * Khách du lịch: Là người có mong muốn
văn hóa và thiên nhiên địa phương. được tìm hiểu mô hình DLCĐ tại địa phương.
- Các thành viên của cộng đồng được chia sẻ Theo nghiên cứu, khách du lịch tham gia tour
lợi ích kinh tế - xã hội từ hoạt động du lịch. DLCĐ DLCĐ thường mang các đặc điểm sau: quan tâm
góp phần nâng cao nhận thức, kiến thức về thế và tôn trọng các giá trị tự nhiên, lịch sử và văn
giới bên ngoài cho cộng đồng địa phương. hóa của các điểm tham quan; quan tâm đến tác
96 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
- VĂN HÓA DU LỊCH
động của du lịch đối với môi trường và các giá trị DLCĐ và phân chia lợi nhuận. Quy mô phát
văn hóa truyền thống; ưa thích tìm kiếm những triển DLCĐ thường không lớn nên rất phù hợp
giá trị chân thực trong cuộc sống của người dân với các doanh nghiệp vừa và nhỏ và các doanh
địa phương như ẩm thực, trang phục, nếp sinh nghiệp khởi nghiệp với những số vốn vừa phải.
hoạt, các loại hình biểu diễn truyền thống; có * Các tổ chức hỗ trợ phát triển: Các tổ chức
học vấn và thu nhập tương đối cao. hỗ trợ phát triển có thể là các tổ chức phi
* Các công ty vận tải: Là đơn vị vận chuyển chính phủ trong hoặc ngoài nước. Các tổ chức
khách đến địa phương - thường các công ty phi chính phủ quốc tế thường xuyên hỗ trợ về
vận tải này có quan hệ mật thiết với các công mặt chuyên môn và một phần nhỏ về mặt tài
ty lữ hành hoặc người điều hành du lịch. Các chính. Họ đóng vai trò quan trọng trong việc
công ty vận tải, ngoài phương tiện hiện đại nâng cao năng lực của cộng đồng địa phương
còn phối kết hợp với người dân địa phương về phát triển du lịch bền vững. Các cơ quan tài
để có thể đưa những phương tiện vận chuyển trợ tham gia hỗ trợ nguồn vốn xây dựng các
truyền thống của địa phương vào kinh doanh mô hình tại địa phương…
du lịch tạo ra những sản phẩm đặc thù trong 2. Tiềm năng du lịch cộng đồng tại huyện
vận chuyển khách du lịch mang lại ấn tượng Cát Hải
tích cực cho du khách.
Được thành lập từ năm 1977, huyện Cát
* Chính quyền địa phương: Chính quyền địa Hải, thành phố Hải Phòng gồm đảo Cát Hải
phương là cơ quan trực tiếp quản lý và điều và Cát Bà với diện tích tự nhiên toàn huyện là
hành ở mỗi điểm nhất định. Chính quyền 345km2, trong đó đảo Cát Hải có diện tích gần
thuộc các cấp khác nhau đảm bảo cho mô 40 km2 và đảo Cát Bà hơn 300 km2. Biển Cát Hải
hình DLCĐ tại địa phương hoạt động hiệu quả có gần 200 loài cá, gần 600 loài động vật biển,
nhất, chẳng hạn như đề ra các chính sách, hỗ 75 loài thực vật phù du, hàng trăm loài động
trợ hạ tầng, cấp giấy phép cho khách nước vật phù du, 27 loại rừng ngập mặn... Nơi đây có
ngoài… Chính quyền địa phương đóng vai trò nhiều vụng, vịnh với dải cát vàng, những quần
quyết định nhất trong sự phát triển DLCĐ, bởi thể san hô muôn màu sắc là những tài nguyên
không có những đường lối, chính sách đúng du lịch hấp dẫn thu hút khách du lịch trong
đắn và sự chỉ đạo sát sao của chính quyền địa nước và quốc tế.
phương thì không thể phát triển DLCĐ theo
Các xã được lựa chọn để phát triển DLCĐ
đúng những nguyên tắc tốt đẹp mà loại hình
trên đảo như Xuân Đám, Trân Châu, Hiền Hào,
du lịch này đề ra.
Gia Luận, Việt Hải là những điểm du lịch cách
* Cơ sở đào tạo: Các cơ sở đào tạo có nhiệm trung tâm thị trấn từ 10 - 15km có đầy đủ các
vụ cung cấp các dịch vụ đào tạo đến những yếu tố tiềm năng của du lịch sinh thái cộng
đối tượng khác nhau trong mô hình DLCĐ. Các đồng với các nghề chủ yếu là trồng lúa nước,
lĩnh vực đào tạo có thể là đào tạo kỹ năng vận trồng rau xanh để cung cấp cho đảo, các loại
hành du lịch, đào tạo kỹ năng bán hàng, kỹ cây nhiệt đới như na, hồng, cam, chuối,... và các
năng quản lý, đào tạo ngoại ngữ… Cơ sở đào nghề chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi ong lấy
tạo đóng vai trò quan trọng trong quá trình mật, khai thác đánh bắt thủy hải sản. Tập hợp
phát triển DLCĐ, vì xét cho cùng, bản chất của dân cư ở các xã này tương đối nhỏ, thường có
du lịch là kinh doanh dịch vụ, mà đại đa số dịch từ 70 - 90 hộ được bố trí xen kẽ các khu vực
vụ du lịch đều liên quan đến sự phục vụ của đồi, rừng, thung lũng tạo nên cảnh quan đẹp.
những con người tác nghiệp cụ thể. Bởi vậy, Môi trường thiên nhiên ở đây khá hoang sơ,
chỉ khi nâng cao được chất lượng nguồn nhân trong lành, không bị ảnh hưởng bởi tác hại
lực thì chúng ta mới có thể nâng cao được chất của các ngành sản xuất độc hại cũng như khí
lượng dịch vụ trong DLCĐ. thải của các khu công nghiệp. Đến các xã này,
* Doanh nghiệp: Là các đơn vị tham gia vào du khách dễ dàng tiếp cận với các điểm tham
phát triển các dịch vụ tại địa phương như sản quan thuộc Vườn quốc gia như hang Quân
xuất hàng thủ công, hướng dẫn khách du lịch. Y, động Trung Trang, hang Giếng Tiên… Các
Đây cũng có thể là các doanh nghiệp không điểm này cũng là những nơi rất gần để tổ chức
nằm ở địa phương nhưng liên kết với ban cho du khách xuống thuyền thăm vịnh Lan Hạ,
quản lý DLCĐ địa phương để cùng phát triển trải nghiệm chèo thuyền kayak hoặc tắm trên
Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
97
- VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
các bãi nhỏ của đảo. An ninh xã hội tại các xã vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ nhu cầu của
tương đối tốt do tập hợp dân cư nhỏ lại sống du khách. Chính vì vậy, vào mùa cao điểm, du
trong các vùng đồi, thung lũng trong rừng nên khách thường lựa chọn tham quan một ngày
vấn đề an ninh được thiết lập bằng sự cố kết và nghỉ qua đêm tại trung tâm Cát Bà.
trong cộng đồng, không có các tệ nạn như Thực tế, du lịch Cát Bà chỉ phát triển trong
ma túy, trộm cắp, cướp giật… Các đặc sản chủ vụ hè, còn những tháng khác, du lịch nơi đây
yếu là sản vật được khai thác hoặc nuôi trồng chỉ hoạt động mang tính cầm chừng. Vấn đề
tại chỗ dựa trên điều kiện tự nhiên của rừng đặt ra là phải làm sao để phát triển mạnh DLCĐ
và biển như các loại hải sản (tôm, ngao, sò, tu có tính trải nghiệm cao để du khách ưa khám
hài…), cam Gia Luận, mật ong hoa rừng, rau phá, trải nghiệm văn hóa có thể đến nơi đây
xanh các loại và đặc biệt là giống gà Liên Minh, vào những tháng khác với những mức giá hợp
một loại gia cầm quý đã được đưa vào danh lý để khai thác hết tiềm năng về du lịch sinh
sách bảo tồn và phát triển. thái và du lịch vịnh biển ở huyện Cát Hải.
Với những điều kiện kể trên cùng với yếu tố 3.2. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ
địa lý nằm trong khu dự trữ sinh quyển Cát Bà, thuật phục vụ du lịch
các điểm này có đầy đủ điều kiện để tổ chức
Khảo sát cho thấy, hiện nay cơ sở hạ tầng
các hoạt động DLCĐ góp phần làm phong phú
và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch của
các loại hình sản phẩm du lịch trên đảo, giảm
huyện Cát Hải đang ở giai đoạn phát triển. Về
thiểu tính thời vụ và cân bằng lượng khách
cơ bản, đường giao thông trên đảo đã hoàn
giữa khu vực trung tâm với các xã vùng xa.
thành và hoạt động khá tốt. Do đặc thù là đảo
3. Thực trạng phát triển du lịch cộng đồng xa nên du khách muốn tiếp cận với đảo phải
tại huyện Cát Hải sử dụng nhiều loại phương tiện khác nhau,
3.1. Lượng khách du lịch và doanh thu tốn thời gian. Với xã vùng xa như Việt Hải, du
Những năm vừa qua, huyện đảo Cát Hải đã khách lại phải tiếp tục chuyển tàu gây ra nhiều
xác định du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn để bất tiện. Chính vì vậy, để tạo điều kiện thuận
nâng dần tỷ trọng trong cơ cấu phát triển kinh lợi cho du khách, con đường xuyên đảo Hải
tế chung của huyện. Trong đó, định hướng Phòng - Đình Vũ - Cát Hải - Cát Bà dài 31km
phát triển du lịch sinh thái cộng đồng là một đã được khánh thành và đưa vào hoạt động.
trong những mục tiêu chính của các hướng Đây là con đường huyết mạch, đóng vai trò
sản phẩm được khai thác tại đây. chính trong mọi sự phát triển của Cát Bà, Cát
Hải gồm kinh tế biển, quốc phòng và cả hoạt
Số lượng khách du lịch đến Cát Hải tăng
động du lịch.
tương đối đều qua các năm, trong đó số lượng
khách nội địa chiếm tỷ trọng chủ yếu. Khảo Tại huyện Cát Hải, ngày càng có nhiều khách
sát cho thấy, lượng khách du lịch đến Cát Hải sạn hiện đại, đạt tiêu chuẩn gắn sao theo cách
thường tập trung nhiều vào mùa hè từ tháng phân hạng của Tổng cục Du lịch. Hệ thống cơ
5 đến tháng 9 trong năm, là mùa cao điểm của sở lưu trú và dịch vụ ăn uống phục vụ du lịch
du lịch nghỉ dưỡng biển. Vào mùa này, thời tiết phát triển không đồng bộ và có sự chênh lệch
và khí hậu tại Cát Hải phù hợp cho những kỳ giữa khu vực trung tâm thị trấn với các xã vùng
nghỉ hè của du khách. Tuy nhiên, mùa hè lại xa. Sự không đồng bộ trong cách xây dựng và
là mùa nhiều bão nên cũng ảnh hưởng không các tiêu chuẩn chất lượng xuất phát từ việc đại
nhỏ đến yếu tố vận chuyển đường thủy nói đa số các cơ sở do người dân tự đầu tư, xây
riêng, hoạt động du lịch nói chung. Từ trung dựng mà thiếu sự quy hoạch đồng bộ, nhất
tâm thị trấn Cát Bà phải di chuyển bằng phà, quán. Các resort, các khách sạn lớn như Sea
tàu hoặc đi xuyên Vườn quốc gia du khách mới Pearl, Hùng Long, Thảo Minh,… đều được đầu
tiếp cận được với các xã đảo, nên thời gian lưu tư xây dựng ở khu vực trung tâm thị trấn. Các
trú của khách du lịch tại các xã ít nhất là hai xã thuộc địa bàn Vườn quốc gia chủ yếu gồm
tiếng buổi trưa, dài nhất là hai ngày. Du khách các hộ gia đình kinh doanh homestay hoặc các
có thể tự do tham quan tìm hiểu đời sống của nhà nghỉ nhỏ. Ngoài ra, ở xã Việt Hải còn có mô
người dân địa phương cũng như tài nguyên hình bungalow nằm ở phía cuối làng.
thiên nhiên vô cùng phong phú. Tuy nhiên, cơ Với hệ thống nhà hàng, khách sạn nêu
sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật tại các xã trên, huyện Cát Hải đã đáp ứng được phần
98 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
- VĂN HÓA DU LỊCH
lớn nhu cầu của du khách. Hệ thống cơ sở vật phát hành một cách chuyên nghiệp, thường
chất phục vụ được cho các đối tượng khách xuyên và kịp thời. Chỉ vào những đợt tham gia
đa dạng, có nhu cầu và khả năng chi trả khác chiến dịch hành động nào đó, ví dụ như năm
nhau. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho du du lịch quốc gia đồng bằng sông Hồng 2013
khách đến tham quan nghỉ ngơi, vui chơi giải việc in tập gấp, tờ rơi mới được chú ý. Trên thực
trí. Tuy nhiên, với công suất sử dụng phòng tế, du khách biết đến hoạt động DLCĐ tại Cát
chưa lên đến 60%, cho thấy Cát Hải vẫn chưa Hải trên các phương tiện đại chúng còn ít, một
khai thác được hết tiềm năng dẫn đến lãng số biết tới qua bạn bè, người thân, thậm chí có
phí nguồn lực này. Địa bàn này chú trọng tăng khách du lịch chỉ tình cờ biết tới DLCĐ ở Cát
về số lượng hơn đẩy mạnh chất lượng, nâng Hải do đi du lịch Cát Bà. Nhiều khách du lịch tại
hạng các cơ sở lưu trú vốn có. Các cơ sở lưu trú khu vực trung tâm Cát Bà, khi được hỏi tại sao
của khối kinh doanh tư nhân phát triển nhanh không lựa chọn các xã vùng xa hay loại hình
chóng đã có những đóng góp tích cực vào việc du lịch sinh thái, DLCĐ, đã trả lời là do không
cải thiện hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật du biết. Họ chỉ biết ở đây có Vườn quốc gia với
lịch của Cát Hải, tuy nhiên, cũng đã tạo thêm một số điểm du lịch, nếu đi tham quan thì phải
“gánh nặng” cho du lịch Cát Hải về đội ngũ lao đi bộ nhiều và xa nên có tâm lý e ngại.
động vốn đã hạn chế về chất lượng. Phần lớn Ngoài ra, công tác quảng bá, xúc tiến DLCĐ ở
các chủ doanh nghiệp du lịch và các nhân viên huyện Cát Hải cũng còn gặp rất nhiều khó khăn.
phục vụ tại những cơ sở này chưa qua đào tạo Kinh phí phục vụ cho hoạt động xúc tiến, quảng
cơ bản về quản lý và nghiệp vụ. bá còn rất hạn chế, tại các xã chưa có nguồn
3.3. Công tác quảng bá du lịch kinh phí riêng phục vụ cho việc quảng bá nên
Trong những năm gần đây, bên cạnh việc ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả hoạt động. Trước
quảng bá hình ảnh chung cho các hoạt động thực trạng đó, UBND cùng các cấp chính quyền
du lịch biển của đảo ngọc Cát Bà, UBND huyện huyện Cát Hải cần đưa ra các giải pháp cụ thể
Cát Hải đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm xúc tiến quảng bá hình ảnh DLCĐ Cát Hải
quảng bá về du lịch sinh thái cộng đồng tại đến với khách du lịch trong và ngoài nước.
một số xã. Công tác quảng bá về du lịch được 3.4. Sự tham gia của người dân trong hoạt
mở rộng trên nhiều kênh thông tin. Cùng với động du lịch
việc quảng bá thông qua panô, tờ rơi, huyện
Trong hoạt động quản lý điều hành du lịch
Cát Hải đã cho ra mắt cuốn cẩm nang “Du lịch
sinh thái cộng đồng” đầu tiên về xã Gia Luận. Hoạt động du lịch tại đây vẫn nằm trong
Phối hợp mở nhiều chương trình quảng bá sự quản lý chung của huyện Cát Hải. Tháng
hình ảnh huyện đảo Cát Hải cũng như các xã 7/2006, UBND huyện Cát Hải đã thành lập
làm du lịch sinh thái cộng đồng. Chương trình Trung tâm hướng dẫn và phát triển du lịch.
quảng bá được thực hiện trên Đài Truyền hình Tháng 5/2009, Phòng VH,TT,TT&DL tham mưu
Việt Nam, Phim tài liệu Đảo Cát Bà hương vị của cho UBND huyện kiện toàn Ban chỉ đạo hoạt
biển trên kênh VTC4, phim tài liệu quảng bá động du lịch năm 2009 và thành lập Đội kiểm
ẩm thực Cát Bà trên HTV9. Các sản phẩm đặc tra liên ngành về hoạt động du lịch - dịch vụ
trưng của huyện đảo như nước mắm Cát Hải, huyện Cát Hải nhằm quản lý, tổ chức các hoạt
mật ong Gia Luận, Cam Gia Luận cũng được động du lịch ngày càng được nâng cao về chất
tham gia triển lãm tại Hà Nội nhân Ngày Di sản lượng, du lịch được phát triển cả về bề rộng và
văn hóa Việt Nam 23/11/2013. chiều sâu. Đội kiểm tra về hoạt động du lịch -
Bên cạnh đó, công tác quảng bá DLCĐ dịch vụ đã tích cực hoạt động, kiểm tra, thu giữ
huyện Cát Hải còn tồn tại những mặt hạn và xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm đổ
chế. Hoạt động quảng bá, giới thiệu du lịch nước thải, rác thải ra đường, lấn chiếm vỉa hè,
sinh thái cộng đồng thông qua các hoạt động lòng đường, nơi công cộng làm địa điểm kinh
xúc tiến du lịch trong và ngoài huyện Cát Hải doanh, buôn bán để đảm bảo an ninh trật tự,
tuy đã phát triển trong những năm gần đây mỹ quan du lịch trên địa bàn.
nhưng vẫn chưa thực sự hiệu quả. Việc cung Thực tế cho thấy sự tham gia của người
cấp những ấn phẩm, tập gấp nhằm quảng bá dân trong hoạt động DLCĐ ở Cát Hải vẫn còn
hình ảnh DLCĐ cho khách du lịch chưa được nhiều bất cập. Một trong những nguyên nhân
Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
99
- VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
thiếu đi sự tham gia của cộng đồng dân cư du khách do bộ đội biên phòng kết hợp với
vào bộ máy quản lý trực tiếp là do nhận thức UBND huyện Cát Hải tổ chức.
của người dân các vùng chưa đồng đều, cũng Bên cạnh các dịch vụ cơ bản, tại các xã còn
không phải ai cũng ý thức được đúng và đầy có các hoạt động kinh doanh dịch vụ bổ sung.
đủ về giá trị của hoạt động du lịch đối với địa Điển hình là dịch vụ bán hải sản để khách
bàn sinh sống. mang về làm quà. Tuy nhiên, các loại hải sản
Không chỉ thiếu vắng sự tham gia của được bán ở đây chủng loại không phong phú,
người dân trong công tác điều hành quản lý, quy mô cũng không lớn và chuyên nghiệp
ban quản lý điều hành du lịch tại các xã đảo như ở trung tâm thị trấn. Các hộ chủ yếu treo
còn tồn tại một số hạn chế do đơn vị cấp cơ sở bảng nhỏ hoặc tự giới thiệu tới du khách trong
quản lý du lịch tại các xã được thành lập chưa quá trình phục vụ, ngoài ra, có những hộ bày
lâu, chuyên môn nghiệp vụ chưa cao nên công tủ cấp đông loại nhỏ ở trước hiên để bán. Đối
tác quản lý còn mang tính chất vùng và địa với dịch vụ kinh doanh hàng lưu niệm, ngoài
phương, chưa có tính chuyên nghiệp. những mặt hàng hải sản khô, tươi để bán cho
Trong hoạt động kinh doanh du lịch khách du lịch mang về làm quà, ở Việt Hải đã
Bộ phận lưu trú tại các xã là tập hợp các gia dần hình thành một số cửa hàng lưu niệm nhỏ,
đình trong xã có điều kiện, được ban quản lý bán mũ nón, một số loại đồ lưu niệm như áo,
điều hành lựa chọn, thẩm định, đánh giá để đồ trang sức. Tuy nhiên, các mặt hàng được
phục vụ nhu cầu lưu trú của du khách. Bộ phận bày bán lại chưa có nét đặc trưng riêng mà
này đã thực hiện các nhiệm vụ tương đối tốt và giống với nhiều điểm du lịch khác.
nhận được sự hài lòng của du khách. Cơ sở lưu Nhìn chung, do lượng khách đến với Cát
trú được vệ sinh sạch sẽ, trang thiết bị trong Hải còn chưa tương xứng với tiềm năng nên
phòng được sắp xếp phù hợp, gọn gàng. Du cơ hội mở rộng kinh doanh dịch vụ du lịch còn
khách được nhân viên đón tiếp với thái độ vui gặp rất nhiều khó khăn. Chính vì vậy, cơ hội
vẻ, ân cần, thân thiện. Vì vậy, mặc dù trình độ kinh doanh các dịch vụ du lịch như lưu trú, ăn
chuyên môn nghiệp vụ chưa cao nhưng văn uống và các dịch vụ bổ sung khác cũng mới
hóa ứng xử của các hộ gia đình làm du lịch đã chỉ tập trung vào một số hộ gia đình chứ chưa
mang đến cảm giác thoải mái cho du khách đến được sâu rộng trong cộng đồng.
mỗi khi đến với huyện đảo Cát Hải.
Trong hoạt động bảo vệ tài nguyên tự nhiên
Đối với bộ phận kinh doanh ăn uống, ban và văn hóa
quản lý lựa chọn những thành viên có điều kiện
chế biến thức ăn, đồ uống để phục vụ khách, Đối với môi trường tự nhiên của Vườn quốc
được trang bị các kiến thức vệ sinh an toàn thực gia, người dân có ý thức bảo vệ, giữ gìn sinh
phẩm và các kiến thức căn bản trong phục vụ cảnh, không chặt phá cây rừng. Tuy nhiên, giai
ăn uống khách du lịch. Đặc biệt, biết chế biến đoạn 2011 - 2012, tại Gia Luận có hiện tượng
thành thạo các món đặc sản của địa phương. sử dụng chim chào mào làm món ăn phục vụ
Tuy nhiên, các trang thiết bị phục vụ cho hoạt du khách. Điều này đã đi ngược lại tiêu chí hoạt
động ăn uống của du khách chỉ đảm bảo vấn động du lịch sinh thái của địa phương. Sau khi
đề vệ sinh chứ chưa được đầu tư hiện đại. Các có ý kiến phản hồi và từ chối sử dụng từ du
hộ kinh doanh ăn uống chỉ đơn thuần kê bàn khách nước ngoài, UBND xã Gia Luận đã có
ghế ở trước cửa để bày món ăn phục vụ khách, lệnh cấm săn bắt các loài động vật trong rừng
chưa có sự đầu tư đồng bộ, chuyên nghiệp. để phục vụ cho hoạt động du lịch. Nhìn chung,
Bộ phận dịch vụ hướng dẫn là tập hợp các cư dân Cát Hải nhận thức rất rõ ràng những gì
thành viên được đào tạo hướng dẫn du lịch cơ mà thiên nhiên ưu đãi cho địa phương và vai
bản, nắm được những di tích lịch sử - văn hóa trò của môi trường tự nhiên đối với việc khai
cũng như kết cấu địa lý tự nhiên, các thông tin thác, phát triển DLCĐ. Bản thân họ luôn có ý
văn hóa, kinh tế trong vùng để giới thiệu với thức giữ gìn tài nguyên tự nhiên và chủ động
du khách khi tham quan. Tại xã Việt Hải, những tham gia vào các chiến dịch, hoạt động nhằm
người hướng dẫn được chọn từ chính các hộ bảo vệ môi trường của huyện.
dân, được tham gia một số lớp tập huấn về Qua quá trình thực tế ở địa phương, chúng
cách thức giới thiệu, cách đón tiếp và phục vụ tôi nhận thấy, mô hình DLCĐ đang được áp
100 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
- VĂN HÓA DU LỊCH
dụng phát triển khá hiệu quả và mang lại lợi địa phương; nguồn thu từ bán vé tham quan sẽ
ích kinh tế, cải thiện đời sống cho người dân được phân chia lại như thế nào cho người dân,
nơi đây. Ở xã Việt Hải, mô hình bảo tàng gia cho bảo tồn, cho duy trì cơ sở vật chất kỹ thuật
đình mới được hình thành nửa cuối năm 2016 và nộp ngân sách nhà nước; nguồn thu từ thuế
đã giúp phục dựng, triển lãm giới thiệu về thông qua các hoạt động du lịch sẽ được phân
cách sống của cư dân bản địa, những đồ đạc, chia ra sao; những chính sách cụ thể về bảo vệ
nông ngư cụ mà cư dân Việt Hải vẫn thường di sản văn hóa và tài nguyên du lịch; người dân
dùng trong sinh hoạt và sản xuất. Song mặt địa phương được tham gia vào quá trình quản
khác, sự phát triển du lịch cũng kéo theo lý du lịch ở mức độ nào; chính sách ưu đãi cho
những hệ quả mang tính tiêu cực. Hiện nay, người dân phát triển mô hình kinh doanh DLCĐ,
xã Việt Hải, xã Gia Luận phần nào không còn chính sách đào tạo nâng cao nguồn nhân lực tại
giữ được nét đẹp hoang sơ của ngôi làng cổ chỗ; chính sách hỗ trợ cho hoạt động xây dựng
Việt Nam như trước nữa. Nhiều ngôi nhà được sản phẩm du lịch mới; chính sách, cơ chế trong
xây mới khang trang, hiện đại nhưng không xúc tiến quảng bá...
có quy hoạch cụ thể về kiểu dáng, độ cao nên 4.2. Đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn
đều hướng đến xu hướng hiện đại nhất có thể, nhân lực
do đó đã phá vỡ cảnh quan vốn có. Thực tế này Đối với đội ngũ cán bộ quản lý: Đây là lực
dẫn đến cuối năm 2008 UBND huyện Cát Hải lượng rất quan trọng trong nguồn nhân lực du
và Sở VH,TT,TT&DL thành phố Hải Phòng đã lịch. Để có thêm những kiến thức về quản lý du
đưa Việt Hải ra khỏi danh sách mô hình DLCĐ, lịch cũng như về DLCĐ, các cán bộ quản lý nên
bởi tại thời điểm này xã không đảm bảo đầy được trang bị, đào tạo thêm những mảng kiến
đủ yêu cầu và điều kiện đáp ứng cho một địa thức như sau: Khối kiến thức về quản lý nhà
chỉ DLCĐ. Qua khảo sát, phỏng vấn một số nước, kiến thức về kinh tế du lịch, kiến thức về
hộ kinh doanh các lĩnh vực khác nhau tại Cát DLCĐ.
Hải, chúng tôi nhận thấy, cư dân ở đây chưa
Đối với đội ngũ trực tiếp kinh doanh du lịch:
ý thức được rõ ràng về các giá trị văn hóa cần
Đây là nhóm lao động rất đông đảo, chủ yếu
được duy trì. Vậy nên, cần phải tuyên truyền
bao gồm những vị trí như lễ tân, buồng, bàn,
sâu rộng hơn nữa để chính những người dân,
bar, bếp, lái xe và hướng dẫn viên du lịch. Cần
những hộ kinh doanh DLCĐ nơi đây trở thành
bồi dưỡng cho họ những chuyên môn, nghiệp
những người tham gia bảo tồn văn hóa và tự
vụ cụ thể như nghiệp vụ lễ tân, giao tiếp ứng
nhiên một cách chủ động nhất, tích cực nhất.
xử, thao tác phục vụ bàn, xử lý các tình huống
4. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển phát sinh trong quá trình phục vụ khách.
du lịch cộng đồng tại huyện đảo Cát Hải
Đối với hướng dẫn viên địa phương: Đây
4.1. Cơ chế chính sách chính là bộ mặt của cộng đồng, thay mặt cộng
Đây là một trong những giải pháp mang đồng giới thiệu những giá trị văn hóa vật thể
tính quyết định nhất, bởi nó mang tính pháp và phi vật thể của địa phương mình đến với
lý để DLCĐ dựa vào đó mà hoạt động và phát du khách. Du khách có hiểu, có yêu những
triển. Tuy nhiên, cũng là một trong những giải nét văn hóa nơi đây hay không chính là quyết
pháp rất khó để đưa ra. Để có được những giải định bởi khả năng của hướng dẫn viên. Cần có
pháp đúng đắn về cơ chế, chính sách, cần phải những chuyên đề đào tạo về hướng dẫn viên
có sự họp bàn kỹ lưỡng của các bên liên quan như: quy trình tổ chức hướng dẫn, tham quan,
trong hoạt động DLCĐ để đảm bảo giải pháp giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể tiêu biểu
mang tính toàn diện và thiết thực. của Cát Hải, phương pháp xây dựng bài thuyết
Các cơ quan quản lý, các nhà khoa học minh, xử lý tình huống...
cũng như các bên liên quan trong hoạt động Đối với cộng đồng địa phương: Cần tăng
DLCĐ cần sớm ngồi lại với nhau, bàn thảo, tìm cường nhận thức cho cộng đồng, kể cả những
ra một cơ chế chính sách thoả đáng trong phát người không trực tiếp tham gia vào hoạt động
triển DLCĐ để đáp ứng được quyền lợi tối đa kinh doanh du lịch. Chúng tôi dự kiến sẽ phát
của các bên tham gia: Doanh nghiệp sẽ được hành những tập tài liệu ngắn gọn đến người
hưởng ưu đãi như thế nào khi sử dụng nguồn dân địa phương nhằm tăng cường nhận thức
lực chính cho doanh nghiệp mình là người dân cho cộng đồng dân cư về những vấn đề: vai
Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
101
- VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
trò của du lịch; tác động của du lịch đến kinh 13h00: Thăm làng Việt Hải một làng cổ còn
tế, văn hóa, xã hội; bảo vệ môi trường trong tương đối nguyên sơ nằm lọt thỏm giữa biển
du lịch; giao tiếp văn minh với khách du lịch… khơi và được bao bọc bởi núi cao và rừng già
Trong quá trình phát triển ban đầu, hướng của vườn quốc gia Cát Bà.
dẫn viên của các hãng lữ hành vẫn phải là cầu 16h00: Quay trở về bến Cái Bèo/bến tàu
nối quan trọng giữa du khách và nguồn nhân khách
lực du lịch địa phương. Trong tương lai, tùy 19h00: Ăn tối tại khách sạn. Tự do. Nghỉ
theo vào tính chất công việc cụ thể, nguồn đêm tại khách sạn
nhân lực du lịch địa phương cần phải được đào
Ngày 3:
tạo, bồi dưỡng nhiều hơn về kiến thức và kỹ
năng, bao gồm cả ngoại ngữ, để đáp ứng nhu 8h00: Ăn sáng buffet tại khách sạn
cầu phục vụ du khách trong nước và quốc tế. 8h00 - 11h00: Tự do mua sắm
4.3. Xây dựng sản phẩm du lịch 11h00: Ăn trưa tại khách sạn
Sản phẩm du lịch mà chúng tôi xây dựng 13h00: Check out, trở về Hà Nội. Kết thúc
dưới đây chủ yếu nhắm đến đối tượng khách chương trình.
vào mùa thấp điểm, từ tháng 9 đến tháng 5. 4. 4. Xúc tiến quảng bá
(Bởi vào những tháng cao điểm trong mùa hè,
Thành phố Hải Phòng và huyện đảo Cát
huyện đảo Cát Hải luôn ở trong tình trạng quá
Hải cần xác định rõ thế mạnh cũng như những
tải. Các biện pháp kích cầu, quảng bá, hay xây
sản phẩm đặc trưng để từ đó đưa ra những nội
dựng những sản phẩm du lịch mới gần như
dung quảng bá sao cho phù hợp và hiệu quả
không quá quan trọng, bởi vào những tháng
nhất đến với du khách. Cùng với đó là việc xác
này, du khách đến với Cát Hải chủ yếu là du
định đối tượng khách du lịch tiềm năng, điều
lịch biển).
này rất quan trọng trong việc đưa ra những
Chúng tôi xây dựng những chương trình chương trình du lịch cụ thể, hấp dẫn và phù
du lịch hướng tới những khách lẻ, có thể tự đi hợp với đối tượng khách để chào bán ra thị
đến Cát Hải để trải nghiệm, hoặc đây cũng là trường. Bên cạnh đó, cũng có thể dựa vào lợi
gợi ý để các công ty lữ hành có thể tổ chức cho thế liên kết vùng với Hạ Long của Quảng Ninh
những đoàn khách lớn đến tham quan, du lịch để lên kế hoạch xúc tiến, quảng bá như một
Cát Hải vào mùa thấp điểm, vừa giảm được chi điểm đến chung của vùng duyên hải Đông
phí và vừa có thêm những trải nghiệm mới mẻ Bắc thông qua một số hoạt động sau: đặt các
về Cát Bà. Sau đây là một chương trình du lịch liên kết website giữa hai vùng, thông tin hình
điển hình: ảnh về du lịch Cát Hải trên Vịnh Hạ Long, và
KHÁM PHÁ BIỂN ĐẢO CÁT HẢI (3 ngày/2 đêm) ngược lại, đặt các hình ảnh về Hạ Long tại sân
Ngày 1: bay quốc tế Cát Bi của Hải Phòng, sử dụng các
diễn đàn, các liên kết phát triển kinh tế - xã hội
7h20: Đón xe chuyên tour Cát Bà tại Phố Cổ
và du lịch giữa hai vùng để thúc đẩy hoạt động
Hà Nội. Khởi hành đi Cát Bà
xúc tiến, quảng bá.
12h00: Check in tại khách sạn. Ăn trưa tại
khách sạn Thực tế hiện nay, việc quảng bá cho du lịch
huyện đảo Cát Hải vẫn chưa được chú trọng,
15h00: Tham quan pháo đài thần công điển hình cho thấy trong cuốn sách Non nước
19h00: Ăn tối tại khách sạn Việt Nam, một trong những cuốn sách gối
21h00: Nghỉ đêm tại khách sạn đầu giường của nhiều khách du lịch, thì Cát
Ngày 2: Bà vẫn không được nhắc đến như một điểm
đến nổi tiếng và hấp dẫn của thành phố Hải
6h00: Ăn sáng buffet tại khách sạn
Phòng. Đây thực sự là một thiếu sót rất lớn. Vì
7h00: Thăm Vịnh Lan Hạ - một kỳ quan giữa vậy, chúng ta cần chủ động ký kết hợp đồng
đất trời với khoảng gần 400 hòn đảo lớn nhỏ quảng bá trên các báo, tạp chí. Hiện nay, trên
được phủ đầy cây xanh hay những thảm thực thị trường có rất nhiều tạp chí hay liên quan
vật đa dạng đến du lịch, có thể điểm qua một số tạp chí
11h00: Ăn trưa trên tàu viết bằng tiếng Việt như: Tạp chí Du lịch Việt
102 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
- VĂN HÓA DU LỊCH
Nam, Báo Du lịch, Sành Điệu, và rất nhiều báo Việc tổ chức các sự kiện, các chương trình
khác như Tiền Phong, Lao Động, Thanh Niên, liên hoan chào mừng,… cũng là một cách thức
Tuổi trẻ,... đều có những bài viết liên quan đến quảng bá rất hiệu quả. Đây không chỉ là cơ hội
lĩnh vực du lịch. Các tạp chí du lịch bằng tiếng thu hút khách du lịch mà còn là cơ hội tốt để thu
nước ngoài có: The Guide, Discovery, TVGuide, hút các nhà đầu tư đến với huyện đảo Cát Hải.
Travel Tip, Travellive… Bước đầu, nên cộng tác Thành phố Hải Phòng và huyện đảo Cát Hải
với 2 tạp chí tiếng Việt và tiếng Anh uy tín nhất cũng cần chủ động tận dụng thời cơ để tham
để đặt bài viết và tiến hành đăng quảng cáo gia vào các hội nghị, hội thảo, hội chợ du lịch
dài kỳ trên Tạp chí Du lịch Việt Nam và Tạp chí trong và ngoài nước để có cơ hội tuyên truyền,
Travellive (song ngữ). quảng bá về những sản phẩm đặc trưng của
Quảng cáo trên truyền hình là một phương Cát Bà. Hoặc thành phố có thể tổ chức các hội
tiện rất hữu hiệu nhất là đối với những sản thảo về du lịch Cát Bà với chủ đề như sau: “Cát
phẩm du lịch hiện nay. Tuy nhiên, quảng cáo Bà - Đảo Ngọc vùng Đông Bắc” hoặc “Cát Bà -
trên tryền hình thường có chi phí rất cao. Chính Du lịch xanh”...
vì vậy, không nên quảng bá du lịch Cát Bà ở
Kết luận
chuyên mục quảng cáo mà nên đưa vào những
chương trình có nội dung liên quan đến du lịch Cát Hải là một địa bàn có nhiềm tiềm năng
như: S-Việt Nam, VTVTRIP của VTV1, Việt Nam - để phát triển du lịch, đặc biệt là những điều
Đất nước - Con người của VTV2. Đây tuy không kiện để phát triển DLCĐ vào mùa thấp điểm.
phải là các chương trình quảng cáo du lịch Những tiềm năng này cần được đánh thức; cần
nhưng lại có tính chất của một chương trình được chính quyền quản lý; doanh nghiệp, các
giới thiệu về nét đẹp thiên nhiên, ẩm thực, lịch tổ chức liên quan, đặc biệt là người dân chung
sử, văn hóa đặc trưng của các vùng miền trên tay góp sức để biến những tiềm năng đó thành
dải đất hình chữ S - một dạng quảng cáo ẩn. những sản phẩm du lịch đặc sắc. Đặc biệt hơn
Được phát trên khung giờ vàng của VTV cả, chỉ khi nào người dân được tham gia một
(20h05 trên VTV1 từ thứ Ba đến Chủ nhật) cách sâu rộng vào các hoạt động du lịch thì du
chương trình S-Việt Nam đang được khán giả lịch mới có sự phát triển bền vững, đáp ứng tốt
đón nhận rất tích cực. Chúng ta hoàn toàn cả nhu cầu của người dân và những hiệu quả
có thể cộng tác với các chương trình này, xây về kinh tế, xã hội, môi trường.
dựng một bộ phim giới thiệu về huyện đảo
Đ.T.P
Cát Hải (khoảng từ 10 đến 20 phút). Đây là các
chương trình mang tính chất miễn phí, do đó, Tài liệu tham khảo
phải xây dựng nội dung thật đặc sắc, kịch bản
1. Dự án EU (2013), Sổ tay du lịch cộng đồng -
thật hấp dẫn để đề xuất lên chương trình.
Phương pháp tiếp cận dựa vào thị trường.
Quảng bá du lịch qua internet đang là giải
2. McKercher and Hillary (2002), Cultural Tour-
pháp hiện đại và hiệu quả nhất. Hiện tại, nội ism: the Partnership between Tourism and Cultural
dung về du lịch Cát Bà du khách có thể xem tại Heritage Management, The Haworth Press, Inc.
website: http://catba.com.vn, www.haiphong.
3. Võ Quế, Lương Hồng Quang, Võ Chí Công
org.com.vn, tuy nhiên, những thông tin trên
(2006), Du lịch cộng đồng lý thuyết và vận dụng,
website này còn chưa thực sự phong phú, tập 1, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
không được cập nhật liên tục, liên kết website
4. Viện Nghiên cứu và Phát triển Ngành nghề
còn ít… Do đó cần đầu tư hơn nữa cho giao
Nông thôn (2012), Tài liệu hướng dẫn phát triển
diện các website, đồng thời các thông tin cần
Du lịch cộng đồng.
phải được cập nhật liên tục để đáp ứng nhu
cầu của du khách. Ngoài ra, hiện nay các trang
mạng xã hội như Facebook, Twitter, YouTube,… Ngày nhận bài: 27 - 5 - 2019
đang rất được ưa chuộng trong giới trẻ, đây Ngày phản biện, đánh giá: 8 - 6 - 2020
cũng là một kênh quảng cáo nhanh và hiệu
quả nên sử dụng. Ngày chấp nhận đăng: 25 - 6 - 2020
Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU
103
nguon tai.lieu . vn
