Nhiệm vụ đặc biệt của nhiếp ảnh

Nhiệm vụ đặc biệt của nhiếp ảnh Phát minh nhiếp ảnh: ghi và lưu giữ cái nhìn thấy, cái xảy ra đã đưa nhân loại bước vào thời kỳ mới, từ đó, những gì con người tạo lập ra như các giá trị vật thể, công trình, đô thị và đường sá, các phát minh khoa học, các sản phẩm công nghiệp, nông nghiệp.v.v… được ghi lại bằng hình ảnh một cách chính xác. Trong đời sống mỗi gia đình, mỗi số phận, họ tộc hay các quan hệ riêng lẻ, ảnh lưu niệm là dấu mốc ghi nhận các mối quan hệ thân thuộc, là cơ sở để hồi tưởng, thờ cúng. Nhiếp ảnh đã làm phong phú thêm nội dung và hình thức thông tin, đưa tin mới qua ảnh tin, đưa sự kiện có phân tích qua các loại phóng sự và chùm ảnh, các bài viết mang tính cụ thể nhờ có ảnh minh họa. Các tờ báo hay tạp chí cũng sử dụng ảnh để trình bày, tăng thông tin thị giác qua hình ảnh, tăng độ hấp dẫn cho bạn đọc. Nhiếp ảnh còn là phương tiện để người nghệ sĩ chia sẻ cảm xúc, bày tỏ niềm vui hay sự trăn trở trước hiện thực. Ảnh nghệ thuật như một loại hình của nghệ thuật xuất hiện. Những gì mà máy ảnh ghi được sẽ trở thành vĩnh cửu với độ chính xác hơn tất cả các phương tiện ghi nhận như: văn viết, thơ, nhạc và điêu khắc, ngay cả với hội họa. Bởi vì ở các loại hình nói trên, sự chủ quan của người diễn đạt có thể làm sai lệch hiện thực, thậm chí đổi cả bản chất của thực hiện… Sự ra đời của nhà nước Việt Nam do nhân dân làm chủ, một cuộc trường chinh lâu dài của dân tộc Việt Nam bảo vệ quyền độc lập là nội dung lớn của văn hóa, văn nghệ Việt Nam. Dù chưa lưu lại tất cả những gì cần phải lưu lại về lịch sử chống giặc ngoại xâm nhưng chỉ với vài chục bức ảnh do các nhà nhiếp ảnh thế hệ đầu tiên chụp đã xác lập được lòng tin và niềm tự hào cho các lớp thế hệ người Việt Nam về giai đoạn lịch sử vẻ vang 1945 – 1975. Đây là nội dung chính trong các ảnh của 21 nhà nhiếp ảnh Việt Nam được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước. Ảnh Cụ Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 ở Ba Đình, ảnh chụp Cụ tại ATK Thái Nguyên, ảnh lính Cụ Hồ phất cờ trên nóc hầm Đờ Cát năm 1954, ảnh quân giải phóng tiến vào dinh Độc lập, ảnh Bắc Nam xum họp năm 1975… là những ví dụ cụ thể. Máy ảnh dù thô sơ hay hiện đại, là máy chụp bằng phim hay máy kỹ thuật số đều không chụp được cái vô hình, không ghi lại cái mà nhà nhiếp ảnh tự nghĩ ra. Không tồn tại thì nhiếp ảnh không ghi được. Nhà nhiếp ảnh bao giờ cũng làm việc ở chỗ mà các nhà văn nghệ khác hầu như không nhất thiết phải có mặt. Nhà văn, nhà thơ, họa sĩ, nhà điêu khắc, nhà soạn nhạc tạo ra sản phẩm nghệ thuật ở bất cứ nơi nào, không giới hạn bởi thời gian và không gian, có thể ở ngay trong nhà, trên bàn viết, bên chén trà… Còn nhà nhiếp ảnh là người phát hiện sớm, rất nhanh và ghi lại nhanh cái họ nhìn thấy và kể lại sự thật đó với mọi người qua việc chụp ảnh. Nhiệm vụ ghi lại cái thật, cái hay và điển hình trong đời sống có sức động viên người xem ảnh để họ làm theo, bắt chước là nội dung tuyên truyền chính của nhiếp ảnh báo chí, của những nghệ sĩ có khuynh hướng bám sát hiện thực. Nhiếp ảnh còn ghi lại những hiện tượng khiến người xem bức xúc, trăn trở, những điều cần chỉnh sửa. Nhiếp ảnh được coi là vũ khí đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực cần chỉnh sửa trong cuộc sống cũng là vì thế. Trong trường hợp nhà nhiếp ảnh – nghệ sĩ gửi cảm xúc thì anh ta vẫn cứ phải từ một góc nào đó của đời sống để nhìn vào sự thật, hoạt động của con người, sản phẩm của con người, từ con người hay các hoạt động tự nhiên, xã hội khác. Mai Nam là một trong số các phóng viên ảnh tiêu biểu của thời kỳ chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của Mỹ, là tác giả cuốn sách ảnh đen trắng về thế hệ thanh niên Việt nam mang tên “Một thời hào hùng”. Cuốn sách xuất bản đã gây chú ý tới nhiều người nước ngoài. Căn nhà nơi ông ở (104 phố Tô Hiến Thành – Hà Nội) là địa chỉ đến của những người Mỹ nào muốn tìm hiểu về nhiếp ảnh Việt Nam và chiến tranh Việt Nam. Ông Mai Nam cho biết: “Một người Mỹ đã đến đây yêu cầu mua các bức ảnh tôi chụp hồi chiến tranh với một đề nghị: phóng bằng giấy ảnh đen trắng, bằng phương pháp thủ công và không được chỉnh sửa lên ảnh”. Có lần, một người Nhật làm nghề sưu tầm và xuất bản sách đến 51 Trần Hưng Đạo (trụ sở Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam) gặp người viết bài này để sưu tầm ảnh về người dân Việt Nam thời hiện đại. Sau khi xem qua nhiều tập sách ảnh, vựng tập các cuộc thi ảnh quốc tế, điều bất ngờ đã xảy ra. Anh bạn Nhật tha thiết được xem các ảnh bị loại ra khỏi các cuộc thi, không được sử dụng trên các tạp chí nhiếp ảnh và các loại ấn phẩm. Anh tâm sự: “Tôi ở Việt Nam đã vài năm và nhận thấy người Việt Nam ở ngoài đời rất khác với họ trên các ảnh đăng báo và sách. Trên sách của các ông, sao gương mặt họ lại gượng gạo và vô cảm đến thế! Có vẻ như họ đang thực hiện những ý đồ nào đó của nhà nhiếp ảnh”. Điều gì rút ra từ đề nghị của một bạn Mỹ khi gặp ông Mai Nam và một bạn người Nhật Bản khi gặp tôi? Nhiếp ảnh có nhiệm vụ phản ánh cuộc sống qua khoảnh khắc. Mọi sự can thiệp, làm sai đi, méo mó đi hình ảnh đời sống đều trở nên vô nghĩa, chí ít là giảm đi vẻ đẹp vốn có của hiện thực. Người xem ảnh bỗng nhận ra mình đang bị lừa phỉnh, dẫn dắt… Trong ảnh chân dung để nhận dạng, không thể xóa đi một nốt ruồi, một nếp nhăn, không thể đeo kính cận cho nhân vật nếu như anh ta không cận. Chỉnh sửa ảnh cần hiểu là có thể vá víu những lỗi nhỏ do chất liệu bản chụp bị khiếm khuyết chứ tuyệt đối không được thêm thắt, thay đổi, lắp ghép bổ sung các hình ảnh mới để cơi nới nhiều hơn, kể nhiều hơn… Sự nực cười và vô lý đến phản lại nghệ thuật khi có nhiều người tăng màu vô lối, dùng mây mùa này thay lên nền trời khi chụp ở một mùa khác, lấy mây châu Âu ghép vào bầu trời của miền Trung ở Việt Nam. v.v… Sự sắp đặt người mẫu, nhân vật và hiện vật có thể có trong các loại ảnh chân dung salon, ảnh tĩnh vật hay ảnh thể nghiệm, ảnh nuy.v.v… lại hoàn toàn không được áp dụng trong các loại ảnh chụp tại chỗ nhằm tìm kiếm, phát hiện các vấn đề của cuộc sống. Đưa nhân vật từ ngoài xã hội và trong buồng chụp, với các dụng cụ, đạo cụ, chọn người có khuôn mặt phù hợp để làm giả người lao động, giả công nhân, giả nông dân, giả bộ đội rồi chụp ảnh.v.v…. là lối chụp phản nghệ thuật cần phải lên án. Nhưng ngay cả khi nhân vật, sự việc là có thật đi chăng nữa mà nhà nhiếp ảnh đã buộc họ diễn lại, đóng lại cũng là việc không nên làm. Trong trường hợp này, tấm ảnh có thể đạt tới mức chuẩn mực bố cục, ánh sáng nhưng khoảnh khắc từ cuộc đời thực, điều cần có nhất lại bị đánh mất, bởi các nhân vật đang hành động và “suy nghĩ” theo phương thức có sẵn của nhà nhiếp ảnh. Đây là khoảnh khắc có tính chủ quan của đạo diễn (nhà nhiếp ảnh) và của diễn viên (nhân vật chọn chụp). Nhanh chóng chớp lấy, bắt lấy, “bắt sống” lấy đối tượng, ở những phút điển hình nhất để sao cho khoảng khắc ngắn ngủi ấy nói được nhiều ... - tailieumienphi.vn