Xem mẫu
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG HẠ HUYẾT ÁP CỦA GERANIIN
CHIẾT XUẤT TỪ VỎ CHÔM CHÔM TRÊN THỰC NGHIỆM
Nguyễn Thị Bảo Anh1, Vũ Thị Ngọc Thanh1, Phạm Thị Vân Anh1,
Nguyễn Thị Thanh Loan1, Hoàng Thân Hoài Thu2, Trần Văn Hiếu2,
Vũ Thị Thu Hà2, Nguyễn Hoàng Ngân3
1
Trường Đại học Y Hà Nội, 2Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ lọc, hóa dầu
3
Học viện Quân y
Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tác dụng lên huyết áp của geraniin, là hợp chất ellagitannin được
chiết xuất từ vỏ chôm chôm (Nephelium lappaceum L.), trên mô hình thực nghiệm gây tăng huyết áp bằng
cortison acetat. Chuột cống trắng được gây tăng huyết áp uống geraniin liều 5mg/kg/ngày và liều 15mg/kg/
ngày; uống thuốc chứng dương hydroclorothiazid liều 25mg/kg/ngày. Huyết áp và nhịp tim của chuột ở cả 2
lô được đo bằng hệ thống đo huyết áp đuôi chuột không xâm lấn. Kết quả nghiên cứu cho thấy geraniin cả 2
liều đều có tác dụng hạ huyết áp tâm thu, huyết áp tâm trương, huyết áp trung bình và không ảnh hưởng đến
nhịp tim trên mô hình gây tăng huyết áp thực nghiệm.
Từ khóa: Tăng huyết áp, geraniin, chôm chôm, động vật thực nghiệm
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tăng huyết áp là một bệnh lý ngày càng
phổ biến. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y
tế Thế giới, tăng huyết áp ảnh hưởng đến sức
khỏe của hơn 1 tỷ người trên toàn thế giới [1 3]. Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ chính của
bệnh lý động mạch vành và thiếu máu cơ tim
cũng như đột quỵ. Để điều trị bệnh tăng huyết
áp, cùng với điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh
hoạt, các thuốc điều trị tăng huyết áp có nguồn
gốc hóa dược được dùng phổ biến. Bệnh nhân
phải sử dụng thuốc hàng ngày và suốt đời để
kiểm soát huyết áp [4]. Tuy nhiên, các thuốc
hóa dược thường có giá thành cao cùng với
nhiều tác dụng không mong muốn. Sử dụng
Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Thị Thanh Loan, Bộ môn
Dược Lý, Trường Đại học Y Hà Nội
Email: thanhloanfr89@gmail.com
Ngày nhận: 16/03/2017
Ngày được chấp nhận : 28/06/2017
74
các sản phẩm có nguồn gốc dược liệu để hỗ
trợ điều chỉnh huyết áp về mức an toàn trong
thời gian dài, không quá tốn kém và ít gây tác
dụng không mong muốn ngày càng phổ biến.
Trên cơ sở các công trình nghiên cứu về các
cây thuốc cổ truyền như Geranium thunbergii,
Phyllanthus amarus,…geraniin được phát hiện
là hoạt chất có nhiều hoạt tính sinh học đáng
chú ý, trong đó có khả năng hỗ trợ điều trị tăng
huyết áp [4 - 8]. Tuy nhiên, hàm lượng geraniin
trong các cây thuốc này thấp, hơn nữa, chi phí
trồng trọt, thu hái và chế biến các cây thuốc
dẫn đến giá thành trong quá trình phân lập
geraniin khá cao. Điều đáng lưu ý là vỏ quả
chôm chôm (Nephelium lappaceum L.) thuộc
họ Bồ hòn (Sapindaceae), nguồn phế thải
của công nghiệp chế biến hoa quả lại rất giàu
geraniin [9 - 10]. Vì vậy, có thể đây là nguồn
nguyên liệu sẵn có, hứa hẹn giảm giá thành
sản phẩm geraniin phân lập từ dược liệu. Tuy
TCNCYH 108 (3) - 2017
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào
trong nước công bố về việc phân lập cũng như
nghiên cứu hoạt tính của geraniin từ vỏ chôm
chôm.
Nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu
đánh giá tác dụng lên huyết áp của geraniin
chiết xuất từ vỏ chôm chôm trên động vật thực
nghiệm.
II. NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG
PHÁP
1. Vật liệu nghiên cứu
Thuốc nghiên cứu
Dung dịch geraniin 100 mg/mL được chiết
xuất từ vỏ chôm chôm (Nephelium lappaceum
L.), tại Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công
nghệ lọc, hóa dầu. Geraniin, là hợp chất thuộc
nhóm ellagitannin, chiếm 58,4% dịch chiết
methanol của vỏ chôm chôm [8]. Dung môi
pha geraniin là hỗn hợp gồm các thành phần:
glycerin, nước cất, acid citric, acid benzoic và
carboxymethyl cellulose.
Hoá chất và máy móc phục vụ nghiên
cứu
Cortison acetat và hydroclorothiazid (chất
chuẩn do Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương
cung cấp); Dung dịch natri clorid 1%; Hệ thống
đo huyết áp đuôi chuột không xâm lấn của
hãng ADInstrument (New Zealand); Buồng
làm ấm động vật thực nghiệm của hãng Ugo
– Basile (Italy).
Động vật thực nghiệm
Chuột cống trắng chủng Wistar, trưởng
thành, khỏe mạnh, trọng lượng 200 ± 20g,
do Học viện Quân Y cung cấp. Động vật thí
nghiệm được nuôi trong điều kiện phòng thí
nghiệm 7 ngày trước khi tiến hành nghiên cứu,
nuôi bằng thức ăn chuẩn và uống nước tự do.
2. Phương pháp
Gây mô hình tăng huyết áp thực nghiệm
trên chuột cống trắng
TCNCYH 108 (3) - 2017
Mô hình gây tăng huyết áp trên chuột cống
trắng bằng cortison acetat và uống dung dịch
natri clorid 1% được tiến hành theo phương
pháp của Abbie I. Knowlton [11].
Chuột cống trắng cả 2 giống được chia
thành 2 lô:
- Lô 1 (Chứng sinh học): Uống nước cất
hàng ngày.
- Lô 2 (Mô hình): Tiêm dưới da cortison
acetat liều 2,5 mg/kg/ngày và uống dung dịch
natri clorid 1% liên tục trong 28 ngày.
Trước và sau 24 giờ tiêm cortison acetat
lần cuối cùng, tiến hành đo huyết áp tâm thu,
huyết áp tâm trương, huyết áp trung bình và
nhịp tim chuột ở cả 2 lô bằng hệ thống đo
huyết áp đuôi chuột không xâm lấn.
Đánh giá tác dụng hạ huyết áp của
Geraniin trên mô hình gây tăng huyết áp
Chuột cống trắng cả 2 giống được chia
thành 5 lô, mỗi lô 8 con:
- Lô 1 (Chứng sinh học): Uống nước cất.
- Lô 2 (Mô hình): Chuột gây tăng huyết áp
uống dung môi pha geraniin.
- Lô 3 (Chứng dương): Chuột gây tăng
huyết áp uống hydroclorothiazid liều 25 mg/kg/
ngày.
- Lô 4 (Geraniin liều cao): Chuột gây tăng
huyết áp uống geraniin liều 15 mg/kg/ngày.
- Lô 5 (Geraniin liều thấp): Chuột gây tăng
huyết áp uống geraniin liều 5 mg/kg/ngày.
Chuột được uống nước cất, dung môi,
thuốc chứng dương hoặc thuốc thử thử liên
tục trong 7 ngày. Trong thời gian uống, chuột
ở lô 2 đến lô 5 vẫn tiếp tục được tiêm cortison
acetat liều 2,5 mg/kg/ngày và uống dung dịch
natri clorid 1%. Sau 24 giờ kể từ khi nhận mũi
tiêm cortison acetat cuối cùng, tiến hành đo
huyết áp động mạch đuôi chuột ở tất cả các
lô. Chỉ số đánh giá bao gồm huyết áp tâm thu,
huyết áp tâm trương, huyết áp trung bình và
nhịp tim của chuột cống trắng.
75
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Xử lý số liệu
Các số liệu được đọc bằng phần mềm
Lapchart 8 Reader và được xử lý bằng phương
pháp thống kê y sinh học theo t- test Student
và test trước sau (avant-après) và được biểu
diễn dưới dạng X ± SD.
*,**,***: Khác biệt so với lô chứng sinh học
với p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001.
∆, ∆∆, ∆∆∆: Khác biệt so với lô mô hình với
p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001.
III. KẾT QUẢ
Sau 28 ngày tiêm cortison acetat và uống dung dịch natri clorid 1%, huyết áp tâm thu, huyết áp
tâm trương và huyết áp trung bình của chuột gây mô hình tăng huyết áp tăng cao rõ rệt so với thời
điểm trước nghiên cứu và so với lô chứng sinh học, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).
Bảng 1. Ảnh hưởng của geraniin đến huyết áp trung bình của chuột gây tăng huyết áp
sau 7 ngày uống thuốc
Huyết áp trung bình (mmHg) ( X ± SD)
Lô chuột
Lô 1: Chứng sinh học
Uống nước cất
Lô 2: Chuột tăng huyết áp
Uống dung môi
Trước uống nước cất/
thuốc thử
Sau uống nước cất/
thuốc thử
p trước-sau
112,58 ± 19,04
107,56 ± 12,55
> 0,05
138,04 ± 12,16**
139,75 ± 11,84***
> 0,05
% thay đổi so với
trước uống thuốc
Lô 3: Chuột tăng huyết áp
Hydroclorothiazid 25 mg/kg/ngày
↑ 1,24%
144,33 ± 16,07**
% thay đổi so với
trước uống thuốc
Lô 4: Chuột tăng huyết áp
Geraniin15mg/kg/ngày
% thay đổi so với
trước uống thuốc
76
< 0,01
↓ 20,27%
139,29 ± 6,10**
% thay đổi so với
trước uống thuốc
Lô 5: Chuột tăng huyết áp
Geraniin 5 mg/kg/ngày
115,08 ± 10,46∆∆∆
110,67 ± 14,72∆∆∆
< 0,001
↓ 20,55%
137,67 ± 10,86**
103,13 ± 6,17∆∆∆
p5-3< 0,05
< 0,001
↓ 25,09%
TCNCYH 108 (3) - 2017
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Kết quả ở bảng 1 cho thấy:
- Chuột gây tăng huyết áp và uống dung môi có huyết áp trung bình không thay đổi so với trước
khi uống (p > 0,05). Sau 7 ngày, hydroclorothiazid liều 25 mg/kg/ngày có tác dụng làm giảm rõ rệt
huyết áp trung bình so với trước uống thuốc (p < 0,01), trở về mức tương đương lô chứng sinh học
(p3 - 1 > 0,05) và giảm rõ rệt so với lô mô hình (p3 - 2 < 0,001).
- Sau 7 ngày uống thuốc, geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày đều có tác dụng làm
hạ huyết áp trung bình rõ rệt so với trước uống thuốc (p < 0,001), trở về mức tương đương lô
chứng sinh học (p4 - 1 và p5 - 1 > 0,05 ) và giảm rõ rệt so với lô mô hình (p4 - 2 và p5 - 2 < 0,001). Tác
dụng hạ huyết áp trung bình của geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày tương đương
nhau (p5 - 4 > 0,05).
170
Huyết áp tâm thu (mmHg)
150
130
110
90
70
50
Chứng sinh học
Chuột THA + uống
dung môi
Chuột THA + uống
hydroclorothiazid
25mg/kg/ngày
Trước uống nước cất/thuốc thử
Chuột THA + uống
Geraniin
15mg/kg/ngày
Chuột THA + uống
Geraniin
5mg/kg/ngày
Sau uống nước cất/thuốc thử
Biểu đồ 1. Ảnh hưởng của Geraniin đến huyết áp tâm thu của chuột gây tăng huyết áp
sau 7 ngày uống thuốc
170
Huyết áp tâm trương (mmHg)
150
130
110
90
70
50
Chứng sinh học
Chuột THA + uống
dung môi
Chuột THA + uống
hydroclorothiazid
25mg/kg/ngày
Trước uống nước cất/thuốc thử
Chuột THA + uống
Geraniin
15mg/kg/ngày
Chuột THA + uống
Geraniin
5mg/kg/ngày
Sau uống nước cất/thuốc thử
Biểu đồ 2. Ảnh hưởng của Geraniin đến huyết áp tâm trương của chuột gây tăng huyết áp
sau 7 ngày uống thuốc
TCNCYH 108 (3) - 2017
77
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Kết quả ở biểu đồ 1 và biểu đồ 2 cho thấy: Chuột gây tăng huyết áp và uống dung môi có huyết
áp tâm thu và huyết áp tâm trương không thay đổi so với trước khi uống. Hydroclorothiazid liều
25mg/kg/ngày và geraniin cả 2 liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày, uống trong 7 ngày có tác
dụng làm giảm rõ rệt huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương so với trước uống thuốc, trở về mức
tương đương lô chứng sinh học và giảm rõ rệt so với lô mô hình. Tác dụng làm hạ huyết áp tâm
thu của geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày tương đương nhau (p5 - 4 > 0,05) và tương
đương với hydroclorothiazid liều 25mg/kg/ngày (p4 - 3 và p5 - 3 > 0,05).
Bảng 2. Ảnh hưởng của Geraniin đến nhịp tim của chuột gây tăng huyết áp sau 7 ngày
uống thuốc
Nhịp tim (lần/phút) ( X ± SD)
Lô chuột
Trước uống nước cất/
thuốc thử
Sau uống nước cất/
thuốc thử
Lô 1: Chứng sinh học
Uống nước cất
304,0 ± 23,7
315,4 ± 41.0
Lô 2: Chuột tăng huyết áp
Uống dung môi
321,9 ± 27,1
322,9 ± 41,8
Lô 3: Chuột tăng huyết áp
Hydroclorothiazid 25 mg/kg/ngày
328,3 ± 32,1
311,0 ± 44,6
Lô 4: Chuột tăng huyết áp
Geraniin 15 mg/kg/ngày
325,0 ± 27,9
322,3 ± 43,5
Lô 5: Chuột tăng huyết áp
Geraniin 5 mg/kg/ngày
327,3 ± 30,0
344,6 ± 36,6
p trước-sau
> 0,05
Kết quả ở bảng 2 cho thấy: Nhịp tim của lô chuột uống hydroclorothiazid cũng như 2 lô chuột
uống geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày, liên tục trong 7 ngày, không có sự khác biệt
có ý nghĩa giữa thời điểm trước và sau uống thuốc và cũng như so với lô chứng và lô mô hình (p
> 0,05).
IV. BÀN LUẬN
Tăng huyết áp là một vấn đề sức khỏe phổ
biến trong cộng đồng và là nguyên nhân chính
gây bệnh tật và tử vong trên toàn thế giới [3].
Để kiểm soát huyết áp, bệnh nhân phải sử
dụng thuốc hàng ngày và suốt đời, trong khi
đó, thuốc hóa dược có giá thành cao cùng với
nhiều tác dụng không mong muốn. Xu hướng
mới hiện nay là sử dụng các sản phẩm có
nguồn gốc từ dược liệu để có thể điều chỉnh
78
huyết áp về mức an toàn trong thời gian dài mà
không quá tốn kém và ít gây tác dụng không
mong muốn.
Chôm chôm là một trong những cây ăn
quả phổ biến nhất hiện nay ở vùng nhiệt đới
Đông Nam Á với tên khoa học là Nephelium
lappaceum L., là loài cây vùng nhiệt đới, thuộc
họ Bồ hòn (Sapindaceae) [9]. Trên thế giới đã
có một số nghiên cứu về tác dụng hạ huyết
TCNCYH 108 (3) - 2017
nguon tai.lieu . vn
NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG HẠ HUYẾT ÁP CỦA GERANIIN
CHIẾT XUẤT TỪ VỎ CHÔM CHÔM TRÊN THỰC NGHIỆM
Nguyễn Thị Bảo Anh1, Vũ Thị Ngọc Thanh1, Phạm Thị Vân Anh1,
Nguyễn Thị Thanh Loan1, Hoàng Thân Hoài Thu2, Trần Văn Hiếu2,
Vũ Thị Thu Hà2, Nguyễn Hoàng Ngân3
1
Trường Đại học Y Hà Nội, 2Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ lọc, hóa dầu
3
Học viện Quân y
Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tác dụng lên huyết áp của geraniin, là hợp chất ellagitannin được
chiết xuất từ vỏ chôm chôm (Nephelium lappaceum L.), trên mô hình thực nghiệm gây tăng huyết áp bằng
cortison acetat. Chuột cống trắng được gây tăng huyết áp uống geraniin liều 5mg/kg/ngày và liều 15mg/kg/
ngày; uống thuốc chứng dương hydroclorothiazid liều 25mg/kg/ngày. Huyết áp và nhịp tim của chuột ở cả 2
lô được đo bằng hệ thống đo huyết áp đuôi chuột không xâm lấn. Kết quả nghiên cứu cho thấy geraniin cả 2
liều đều có tác dụng hạ huyết áp tâm thu, huyết áp tâm trương, huyết áp trung bình và không ảnh hưởng đến
nhịp tim trên mô hình gây tăng huyết áp thực nghiệm.
Từ khóa: Tăng huyết áp, geraniin, chôm chôm, động vật thực nghiệm
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tăng huyết áp là một bệnh lý ngày càng
phổ biến. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y
tế Thế giới, tăng huyết áp ảnh hưởng đến sức
khỏe của hơn 1 tỷ người trên toàn thế giới [1 3]. Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ chính của
bệnh lý động mạch vành và thiếu máu cơ tim
cũng như đột quỵ. Để điều trị bệnh tăng huyết
áp, cùng với điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh
hoạt, các thuốc điều trị tăng huyết áp có nguồn
gốc hóa dược được dùng phổ biến. Bệnh nhân
phải sử dụng thuốc hàng ngày và suốt đời để
kiểm soát huyết áp [4]. Tuy nhiên, các thuốc
hóa dược thường có giá thành cao cùng với
nhiều tác dụng không mong muốn. Sử dụng
Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Thị Thanh Loan, Bộ môn
Dược Lý, Trường Đại học Y Hà Nội
Email: thanhloanfr89@gmail.com
Ngày nhận: 16/03/2017
Ngày được chấp nhận : 28/06/2017
74
các sản phẩm có nguồn gốc dược liệu để hỗ
trợ điều chỉnh huyết áp về mức an toàn trong
thời gian dài, không quá tốn kém và ít gây tác
dụng không mong muốn ngày càng phổ biến.
Trên cơ sở các công trình nghiên cứu về các
cây thuốc cổ truyền như Geranium thunbergii,
Phyllanthus amarus,…geraniin được phát hiện
là hoạt chất có nhiều hoạt tính sinh học đáng
chú ý, trong đó có khả năng hỗ trợ điều trị tăng
huyết áp [4 - 8]. Tuy nhiên, hàm lượng geraniin
trong các cây thuốc này thấp, hơn nữa, chi phí
trồng trọt, thu hái và chế biến các cây thuốc
dẫn đến giá thành trong quá trình phân lập
geraniin khá cao. Điều đáng lưu ý là vỏ quả
chôm chôm (Nephelium lappaceum L.) thuộc
họ Bồ hòn (Sapindaceae), nguồn phế thải
của công nghiệp chế biến hoa quả lại rất giàu
geraniin [9 - 10]. Vì vậy, có thể đây là nguồn
nguyên liệu sẵn có, hứa hẹn giảm giá thành
sản phẩm geraniin phân lập từ dược liệu. Tuy
TCNCYH 108 (3) - 2017
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào
trong nước công bố về việc phân lập cũng như
nghiên cứu hoạt tính của geraniin từ vỏ chôm
chôm.
Nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu
đánh giá tác dụng lên huyết áp của geraniin
chiết xuất từ vỏ chôm chôm trên động vật thực
nghiệm.
II. NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG
PHÁP
1. Vật liệu nghiên cứu
Thuốc nghiên cứu
Dung dịch geraniin 100 mg/mL được chiết
xuất từ vỏ chôm chôm (Nephelium lappaceum
L.), tại Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công
nghệ lọc, hóa dầu. Geraniin, là hợp chất thuộc
nhóm ellagitannin, chiếm 58,4% dịch chiết
methanol của vỏ chôm chôm [8]. Dung môi
pha geraniin là hỗn hợp gồm các thành phần:
glycerin, nước cất, acid citric, acid benzoic và
carboxymethyl cellulose.
Hoá chất và máy móc phục vụ nghiên
cứu
Cortison acetat và hydroclorothiazid (chất
chuẩn do Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương
cung cấp); Dung dịch natri clorid 1%; Hệ thống
đo huyết áp đuôi chuột không xâm lấn của
hãng ADInstrument (New Zealand); Buồng
làm ấm động vật thực nghiệm của hãng Ugo
– Basile (Italy).
Động vật thực nghiệm
Chuột cống trắng chủng Wistar, trưởng
thành, khỏe mạnh, trọng lượng 200 ± 20g,
do Học viện Quân Y cung cấp. Động vật thí
nghiệm được nuôi trong điều kiện phòng thí
nghiệm 7 ngày trước khi tiến hành nghiên cứu,
nuôi bằng thức ăn chuẩn và uống nước tự do.
2. Phương pháp
Gây mô hình tăng huyết áp thực nghiệm
trên chuột cống trắng
TCNCYH 108 (3) - 2017
Mô hình gây tăng huyết áp trên chuột cống
trắng bằng cortison acetat và uống dung dịch
natri clorid 1% được tiến hành theo phương
pháp của Abbie I. Knowlton [11].
Chuột cống trắng cả 2 giống được chia
thành 2 lô:
- Lô 1 (Chứng sinh học): Uống nước cất
hàng ngày.
- Lô 2 (Mô hình): Tiêm dưới da cortison
acetat liều 2,5 mg/kg/ngày và uống dung dịch
natri clorid 1% liên tục trong 28 ngày.
Trước và sau 24 giờ tiêm cortison acetat
lần cuối cùng, tiến hành đo huyết áp tâm thu,
huyết áp tâm trương, huyết áp trung bình và
nhịp tim chuột ở cả 2 lô bằng hệ thống đo
huyết áp đuôi chuột không xâm lấn.
Đánh giá tác dụng hạ huyết áp của
Geraniin trên mô hình gây tăng huyết áp
Chuột cống trắng cả 2 giống được chia
thành 5 lô, mỗi lô 8 con:
- Lô 1 (Chứng sinh học): Uống nước cất.
- Lô 2 (Mô hình): Chuột gây tăng huyết áp
uống dung môi pha geraniin.
- Lô 3 (Chứng dương): Chuột gây tăng
huyết áp uống hydroclorothiazid liều 25 mg/kg/
ngày.
- Lô 4 (Geraniin liều cao): Chuột gây tăng
huyết áp uống geraniin liều 15 mg/kg/ngày.
- Lô 5 (Geraniin liều thấp): Chuột gây tăng
huyết áp uống geraniin liều 5 mg/kg/ngày.
Chuột được uống nước cất, dung môi,
thuốc chứng dương hoặc thuốc thử thử liên
tục trong 7 ngày. Trong thời gian uống, chuột
ở lô 2 đến lô 5 vẫn tiếp tục được tiêm cortison
acetat liều 2,5 mg/kg/ngày và uống dung dịch
natri clorid 1%. Sau 24 giờ kể từ khi nhận mũi
tiêm cortison acetat cuối cùng, tiến hành đo
huyết áp động mạch đuôi chuột ở tất cả các
lô. Chỉ số đánh giá bao gồm huyết áp tâm thu,
huyết áp tâm trương, huyết áp trung bình và
nhịp tim của chuột cống trắng.
75
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Xử lý số liệu
Các số liệu được đọc bằng phần mềm
Lapchart 8 Reader và được xử lý bằng phương
pháp thống kê y sinh học theo t- test Student
và test trước sau (avant-après) và được biểu
diễn dưới dạng X ± SD.
*,**,***: Khác biệt so với lô chứng sinh học
với p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001.
∆, ∆∆, ∆∆∆: Khác biệt so với lô mô hình với
p < 0,05; p < 0,01; p < 0,001.
III. KẾT QUẢ
Sau 28 ngày tiêm cortison acetat và uống dung dịch natri clorid 1%, huyết áp tâm thu, huyết áp
tâm trương và huyết áp trung bình của chuột gây mô hình tăng huyết áp tăng cao rõ rệt so với thời
điểm trước nghiên cứu và so với lô chứng sinh học, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).
Bảng 1. Ảnh hưởng của geraniin đến huyết áp trung bình của chuột gây tăng huyết áp
sau 7 ngày uống thuốc
Huyết áp trung bình (mmHg) ( X ± SD)
Lô chuột
Lô 1: Chứng sinh học
Uống nước cất
Lô 2: Chuột tăng huyết áp
Uống dung môi
Trước uống nước cất/
thuốc thử
Sau uống nước cất/
thuốc thử
p trước-sau
112,58 ± 19,04
107,56 ± 12,55
> 0,05
138,04 ± 12,16**
139,75 ± 11,84***
> 0,05
% thay đổi so với
trước uống thuốc
Lô 3: Chuột tăng huyết áp
Hydroclorothiazid 25 mg/kg/ngày
↑ 1,24%
144,33 ± 16,07**
% thay đổi so với
trước uống thuốc
Lô 4: Chuột tăng huyết áp
Geraniin15mg/kg/ngày
% thay đổi so với
trước uống thuốc
76
< 0,01
↓ 20,27%
139,29 ± 6,10**
% thay đổi so với
trước uống thuốc
Lô 5: Chuột tăng huyết áp
Geraniin 5 mg/kg/ngày
115,08 ± 10,46∆∆∆
110,67 ± 14,72∆∆∆
< 0,001
↓ 20,55%
137,67 ± 10,86**
103,13 ± 6,17∆∆∆
p5-3< 0,05
< 0,001
↓ 25,09%
TCNCYH 108 (3) - 2017
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Kết quả ở bảng 1 cho thấy:
- Chuột gây tăng huyết áp và uống dung môi có huyết áp trung bình không thay đổi so với trước
khi uống (p > 0,05). Sau 7 ngày, hydroclorothiazid liều 25 mg/kg/ngày có tác dụng làm giảm rõ rệt
huyết áp trung bình so với trước uống thuốc (p < 0,01), trở về mức tương đương lô chứng sinh học
(p3 - 1 > 0,05) và giảm rõ rệt so với lô mô hình (p3 - 2 < 0,001).
- Sau 7 ngày uống thuốc, geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày đều có tác dụng làm
hạ huyết áp trung bình rõ rệt so với trước uống thuốc (p < 0,001), trở về mức tương đương lô
chứng sinh học (p4 - 1 và p5 - 1 > 0,05 ) và giảm rõ rệt so với lô mô hình (p4 - 2 và p5 - 2 < 0,001). Tác
dụng hạ huyết áp trung bình của geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày tương đương
nhau (p5 - 4 > 0,05).
170
Huyết áp tâm thu (mmHg)
150
130
110
90
70
50
Chứng sinh học
Chuột THA + uống
dung môi
Chuột THA + uống
hydroclorothiazid
25mg/kg/ngày
Trước uống nước cất/thuốc thử
Chuột THA + uống
Geraniin
15mg/kg/ngày
Chuột THA + uống
Geraniin
5mg/kg/ngày
Sau uống nước cất/thuốc thử
Biểu đồ 1. Ảnh hưởng của Geraniin đến huyết áp tâm thu của chuột gây tăng huyết áp
sau 7 ngày uống thuốc
170
Huyết áp tâm trương (mmHg)
150
130
110
90
70
50
Chứng sinh học
Chuột THA + uống
dung môi
Chuột THA + uống
hydroclorothiazid
25mg/kg/ngày
Trước uống nước cất/thuốc thử
Chuột THA + uống
Geraniin
15mg/kg/ngày
Chuột THA + uống
Geraniin
5mg/kg/ngày
Sau uống nước cất/thuốc thử
Biểu đồ 2. Ảnh hưởng của Geraniin đến huyết áp tâm trương của chuột gây tăng huyết áp
sau 7 ngày uống thuốc
TCNCYH 108 (3) - 2017
77
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Kết quả ở biểu đồ 1 và biểu đồ 2 cho thấy: Chuột gây tăng huyết áp và uống dung môi có huyết
áp tâm thu và huyết áp tâm trương không thay đổi so với trước khi uống. Hydroclorothiazid liều
25mg/kg/ngày và geraniin cả 2 liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày, uống trong 7 ngày có tác
dụng làm giảm rõ rệt huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương so với trước uống thuốc, trở về mức
tương đương lô chứng sinh học và giảm rõ rệt so với lô mô hình. Tác dụng làm hạ huyết áp tâm
thu của geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày tương đương nhau (p5 - 4 > 0,05) và tương
đương với hydroclorothiazid liều 25mg/kg/ngày (p4 - 3 và p5 - 3 > 0,05).
Bảng 2. Ảnh hưởng của Geraniin đến nhịp tim của chuột gây tăng huyết áp sau 7 ngày
uống thuốc
Nhịp tim (lần/phút) ( X ± SD)
Lô chuột
Trước uống nước cất/
thuốc thử
Sau uống nước cất/
thuốc thử
Lô 1: Chứng sinh học
Uống nước cất
304,0 ± 23,7
315,4 ± 41.0
Lô 2: Chuột tăng huyết áp
Uống dung môi
321,9 ± 27,1
322,9 ± 41,8
Lô 3: Chuột tăng huyết áp
Hydroclorothiazid 25 mg/kg/ngày
328,3 ± 32,1
311,0 ± 44,6
Lô 4: Chuột tăng huyết áp
Geraniin 15 mg/kg/ngày
325,0 ± 27,9
322,3 ± 43,5
Lô 5: Chuột tăng huyết áp
Geraniin 5 mg/kg/ngày
327,3 ± 30,0
344,6 ± 36,6
p trước-sau
> 0,05
Kết quả ở bảng 2 cho thấy: Nhịp tim của lô chuột uống hydroclorothiazid cũng như 2 lô chuột
uống geraniin liều 15mg/kg/ngày và liều 5mg/kg/ngày, liên tục trong 7 ngày, không có sự khác biệt
có ý nghĩa giữa thời điểm trước và sau uống thuốc và cũng như so với lô chứng và lô mô hình (p
> 0,05).
IV. BÀN LUẬN
Tăng huyết áp là một vấn đề sức khỏe phổ
biến trong cộng đồng và là nguyên nhân chính
gây bệnh tật và tử vong trên toàn thế giới [3].
Để kiểm soát huyết áp, bệnh nhân phải sử
dụng thuốc hàng ngày và suốt đời, trong khi
đó, thuốc hóa dược có giá thành cao cùng với
nhiều tác dụng không mong muốn. Xu hướng
mới hiện nay là sử dụng các sản phẩm có
nguồn gốc từ dược liệu để có thể điều chỉnh
78
huyết áp về mức an toàn trong thời gian dài mà
không quá tốn kém và ít gây tác dụng không
mong muốn.
Chôm chôm là một trong những cây ăn
quả phổ biến nhất hiện nay ở vùng nhiệt đới
Đông Nam Á với tên khoa học là Nephelium
lappaceum L., là loài cây vùng nhiệt đới, thuộc
họ Bồ hòn (Sapindaceae) [9]. Trên thế giới đã
có một số nghiên cứu về tác dụng hạ huyết
TCNCYH 108 (3) - 2017