- Trang Chủ
- Kiến trúc - Xây dựng
- NGHIÊN CỨU KHOA HỌC-ĐỀ TÀI: quá trình phát triển và thoái hóa của đá cacbonat tuổi miocen trên đới nâng tri tôn phần nam bể trầm tích sông hồng
Xem mẫu
- NGHIÊN C U KHOA H C
ĐỀ TÀI: “Quá trình phát tri n và thoái hóa
c a á Cacbonat tu i Miocen trên i
nâng tri tôn ph n Nam B Tr m tích
Sông H ng”
- NGHIÊN C U KHOA H C
Thăm dò, Khai thác
Quá trình phát tri n và thoái hóa c a á Cacbonat tu i Miocen trên
i nâng tri tôn ph n Nam B Tr m tích Sông H ng
D a trên k t qu minh gi i tài li u a ch n và tài li u gi ng khoan, có th chia thành h
cacbonat th m khu v c lô 117-120 ra thành ba t p.
V i các c trưng khác bi t v c i m tư ng a ch n, th ch h c và k t h p v i b i
c nh c u trúc ki n t o khu v c, các tác gi xây d ng quá trình phát tri n c a cacbonat bao
- g m: giai o n ban u (start up); phát tri n ch ng l n, m r ng (progradation); phát
tri n ki u gi t lùi (backstepping) thu h p di n tích và giai o n cu i cùng b thoái hóa
(drowning).
S thay i c a m c nư c bi n tương i vào th i kỳ Miocen gi a - mu n ã t o ra c
i m phát tri n gi t lùi ph bi n không ch Nam b tr m tích Sông H ng mà còn khu
v c khác ông Nam Á (như Tây Natuna). So sánh các b n ng dày th i kỳ Miocen
s m và gi a nh n bi t ư c s thu h p v di n tích c a n n cacbonat này (~7.500km2)
trong kho ng th i gian t 24 - 16 tri u năm trư c (trntr), tương ng v i th i kỳ thành t o
ph n dư i tr m tích Miocen gi a trong kho ng 16-13 trntr (~6.000 km2) và cu i cùng còn
l i kho ng 1.000 km2 vào th i kỳ 12 - 10 trntr.
Quá trình s t lún khu v c x y ra trong kho ng 10-6 trntr an xen v i s nâng lên c c b
m nh m cũng trong giai o n Miocen gi a - mu n ã ch m d t s phát tri n c a thành
h carbonat Tri Tôn và cu i cùng chúng b chôn vùi b i các thành h tr m tích Qu ng
Ngãi, bi n ông tr hơn có thành ph n cát k t, b t k t và sét k t xen k p tu i Miocen
mu n t i Pliocen, t.
GI I THI U CHUNG
Trong su t th i kỳ Miocen và Pliocen - t , m t s b tr m tích Kainozoi t i khu v c
ông Nam Á xu t hi n ph bi n các lo i tr m tích carbonat bi n nông. S phát tri n c a
chúng b nh hư ng chi ph i m nh m c a hình thái c u trúc c u t o riêng bi t liên quan
t i quá trình phát tri n ki n t o và bi n i môi trư ng mc ph c t p khác nhau
(Fulthorpe và Schlenger, 1989). c bi t, carbonat th m phát tri n r ng kh p t i ph n
Nam b Sông H ng, Tây b Phú Khánh và ông b Nam Côn Sơn hay trong các c m b
khác trên th m l c a Vi t Nam. Trên cơ s tài li u a ch n 2D c a BP (lô 117, 118,
119) thu n năm 1989-1991 cũng như BHP (lô 120, 121) năm 1991-1993 khu v c Nam
b Sông H ng, b n các t ng c u trúc t m t móng t i nóc Oligocen, Miocen và
Pliocen- t ã ư c xây d ng. D a theo k t qu minh gi i này, BP và BHP ã khoan
6 gi ng khoan TKTD trên i nâng Tri Tôn v i m c ích TKTD d u khí trong các i
tư ng khác nhau. 4 gi ng khoan trong s ó ã g p các thành t o carbonat ch a khí như
117-STB, 118-CVX, 119-CH và 120-CS. T ng h p các tài li u a c h t, a v t lý theo
- các tính ch t v t lý, th ch h c cũng như phân tích tư ng a ch n, hình thái c u trúc c a
toàn b chu kỳ thành t o xác nh n n cacbonat (cacbonate platform) thu c h t ng Sông
Hương, Tri Tôn có tu i Miocen (Hình 1, 2 và 6).
Bài vi t t p trung nghiên c u n n cacbonat phân b ch y u trên i nâng Tri Tôn có
di n tích kho ng 7.500 km2, ch a ph c h á vôi sinh v t dày nh t t i 800 - 1000m phát
tri n trong th i kỳ Miocen s m - gi a. Liên quan t i chúng xác nh ư c các th á vôi
d ng kh i xây cacbonat (build up), ám tiêu (reef), rìa ám tiêu (back reef)… Các thành t o
này phát tri n trong i u ki n môi trư ng bi n t nư c nông t i d c sư n th m trong
ph n Nam b tr m tích Kainozoi Sông H ng (BSH).
I. C NH QUAN A CH T
1. V trí ki n t o
N hư ã ư c c p trong nhi u văn li u, ph n Nam b tr m tích Sông H ng bao g m
các ơn v c u ki n t o b c 2 như i nâng Tri Tôn, a hào Qu ng Ngãi, trũng ông Tri
Tôn (Hình 2)… và ch u nh hư ng c a các y u t ki n t o chung c a b liên quan các t
gãy l n như Sông H ng, Sông Mã, Rào N y. Hơn n a, khu v c còn b chi ph i b i các
ho t ng a phương khác mang tính c c b t o nên các thành t o carbonat l n và
duy nh t trong b tr m tích SH.
i nâng Tri Tôn (t ph n móng) v m t b n ch t a c h t là m t a lũy n m xen k p
gi a a hào và trũng l n có phương á Tây B c - ông Nam. L ch s phát tri n c a Nam
b Sông H ng có các c thù riêng ư c xác nh qua các tài li u th c t và còn nhi u
quan ni m khác nhau. Nhưng theo phân tích c a nhi u tác gi cho r ng i nâng này b
tách ra m t ph n t kh i B c Trung B vào th i kỳ Eocen - Oligocen (kho ng 35 - 26
tri u năm trư c- trntr).
- Hình 2. Sơ phân vùng c u trúc (trái) và c t a t ng t ng h p Nam b Sông H ng
(ph i)
2. Thành ph n th ch h c
Cacbonat phân b trên nâng Tri Tôn ư c thành t o t các t p n n cacbonat tu i Miocen
s m, gi a thu c h t ng tương ng Sông Hương và Tri Tôn. B dày c a c hai h t ng
này thay it 0 n 800 - 1000m và sơ b phân chia thành ph t ng á vôi bên trên và
dolomit dư i theo tài li u a ch n và khoan thăm dò.
Trên cơ s t ng h p các k t qu phân tích m u c sinh, th ch h c, a v t lý gi ng khoan
có th nh n bi t ư c thành ph n th ch h c c a hai h t ng trên g m nh ng sinh v t t o
vôi liên quan t i các á có c i m sau:
+ San hô, trùng l bám áy, rhodolit - boundstone.
+T o , skeletal, equinoderm packstone - grainstone.
+T o , mollusk, bryozoa grainstone - packstone.
+ Trùng l trôi n i, t o , ostracode trôi n i grainstone - wackestone.
Toàn b tư ng th ch h c k trên ư c c trưng cho c môi trư ng bi n nông (reef, flood
margin, inner platform) t i sư n d c th m b tr m tích (slope to shelf basin) và do ó có
- th nh n bi t ư c á vôi trên i nâng Tri Tôn có ngu n g c t các ng th c v t t o
vôi k trên, ư c thành t o trong th i kỳ Miocen s m, gi a.
r ng trung bình c a h t ng này ư c xác nh theo tài li u log t 25 - 28% (theo tài
li u GK lô 118 và 119) và 24 - 26% t i GK 120-CS. Các lo i r ng xác nh theo tài
li u th ch h c bao g m ch y u d ng th sinh (moldic) ư c thành t o do quá trình hòa
tan r a trôi các h p ph n khung xương aragonite có trong san hô và t o . Các k t qu
nghiên c u sinh a t ng ây ã ư c s d ng r t hi u qu trong vi c liên k t các m t
ranh gi i gi a các h t ng Sông Hương, Tri Tôn và Qu ng Ngãi.
II. XÁC NH CÁC T P TR M TÍCH VÀ MÔ T TƯ NG A CH N
Thành t o cacbonat Tri Tôn ư c chia thành ba t p chính trên cơ s minh gi i các c
trưng ch y u v tư ng a ch n có liên k t s d ng v i k t qu phân tích khác. Ranh
gi i t p tr m tích ư c liên k t theo phương pháp a ch n a t ng. Trên cơ s k t qu
phân tích tư ng a ch n có liên k t s d ng v i k t qu phân tích các tài li u khác có th
phân chia thành t o cacbonat Tri Tôn thành ba t p chính. Ranh gi i các t p ư c xác nh
d a trên các tiêu chí a ch n a t ng: nh n d ng và liên k t các d u hi u k t thúc ph n
x như downlap, onlap, toplap... Các c trưng này ư c ánh giá xem xét xác nh
các ranh gi i t p tr m tích và các mút ph n x bên trong t ng t p. Các u mút ph n x
trong m i t p như v y v i ranh gi i bên trên và dư i m i t p có các c i m riêng ã
ư c mô t chi ti t k t h p v i vi c nh n bi t hình thái ph n x trong m i t p tr m tích
(Hình 3).
- Hình 3. M t c t a ch n ngang qua lô 119 (BP89-2990b) theo hư ng Tây - ông
V i cách ti m c n như v y, 05 i tư ng a ch n h t ng cacbonat Sông Hương và Tri
Tôn ã ư c xác nh dư i ây theo th t s p x p gi m d n v i d báo thay i r ng
th p d n: d ng gò i (mounded); ch ng l n bi n ti n (progradation); h n n (chaotic);
d ng song song (t i nhi u v trí khác bi t t i n n cacbonat); d ng nghiêng, d c (incline và
slope) như Hình 4 và 5. i v i các tư ng song song trong th m cacbonat có th chia ph
i tư ng chi ti t nh hơn ph thu c a hình t i v trí thành t o v trí cao, th p hay
phân d tương i (tuy n BP89-2990b).
- Hình 4. Sơ minh h a các lo i tư ng a ch n trong á cacbonat tu i Mioxen
1. Tư ng a ch n d ng gò i (mounded)
Tư ng a ch n này có c trưng hai u mút ph n x có d ng downlap. Các ph n x
nhìn chung có th song song v i ranh gi i t p tr m tích bên trên trong khi ó các hình
d ng ph n x bên trong như bát úp (convex-up) l i lên trên và i n hình như d ng gò,
nâng kích thư c nh . S tăng dày th c t trong m i t p tr m tích này phù h p v i các
v trí xu t hi n tư ng a ch n k trên. Tuy nhiên cũng có tài li u gi i thích d ng tư ng
a ch n d ng gò i liên quan t i s chuy n ti p sang tư ng a c h n d ng h n n.
Trên m t c t a ch n tư ng này c trưng cho s xu t hi n c a cacbonat th m, ám tiêu
n i th m. c trưng cho tư ng a ch n này là giá tr r ng, th m khá l n do thành
ph n c a chúng là grainstone, boundstone thành t o t t o và san hô. r ng th sinh
ây ư c thành t o cho thành ph n khung xương aragonite c a sinh v t b hòa tan ho c
do quá trình dolomit hóa t i v trí rìa th m (Hình 4a).
2. Tư ng a ch n d ng ch ng l n (progradation)
- Lo i tư ng này ư c xác nh b ng các mút ph n x toplap ph n nóc ranh gi i t p và
downlap lên trên b m t ng p l t c c i ho c liên quan t i áy ranh gi i t p. Ph n phía
trong d ng tư ng này các ư ng ph n x có hình d ng xigma hay xiên chéo d ng b c.
c i m c a tư ng ch ng l n có th ư c suy lu n i n hình cho chi u v n chuy n v t
li u tr m tích. Quan sát trên m t c t a ch n ch ng minh tư ng này c trưng cho
cacbonat d ng boundstone i kèm v i tư ng rìa n n, ám tiêu d ng t m hay cacbonat n n
phát tri n t rìa th m hay ư ng b c c b . Hình d ng ch ng l n có th phân bi t theo
nhi u d ng khác nhau nhưng th c ch t tư ng a ch n ch ng l n ư c xác nh khi chúng
có hình d ng l n quan sát ư c (vài trăm mét tr lên) l n v phía trung tâm b tr m
tích t rìa th m có hình d ng ch ng l n m và nh trong thành t o n n có th xác nh
ư c khi các thành t o l n ra ngoài th bên trong thành t o n n ho c trong t ng ám tiêu.
i u ch y u là hình d ng ch ng l n c trưng cho cacbonat phát tri n trong giai o n
m c nư c bi n m c cao (relative highstand sea level). c bi t cơ b n c a tư ng này
ư c d báo là r ng r t cao (t i 30%) do r ng d ng khuôn (moldic) trong á
grainstone t o thành do các kho ng khung xương sinh v t aragonite b hòa tan (Hình 4b).
3. Tư ng a c h n d ng h n n (chaotic)
Tư ng a c h n d ng h n n ư c xác nh theo hình thái các ph n x s p x p không
theo quy lu t và theo các phương chi u khác nhau v i m c c thù r t h n t p, l n
x n. Trên m t c t a ch n d ng tư ng này xu t hi n t i các v trí các th c bi t c ó d ng
tuy n t i rìa th m cacbonat nhưng cũng có khi chúng có d ng hình elip n i b t bên trong
th m cacbonat. ôi khi c trưng khác c a tư ng a ch n này làm trung gian chuy n
ti p t i tư ng a ch n d ng gò i.
Quá trình minh gi i lo i tư ng này ôi khi g p khó khăn b i m t s quá trình a ch t
khác nhau l i c trưng b i tư ng a ch n h n n. Trư c h t, tư ng a ch n này có th
c thù cho các c i m rìa th m hay suy lu n cho r ng ó là các ám tiêu bên trong th m
vì chúng cũng chung tính ch t ph n x r i lo n và các mút ph n x k t thúc m t cách
không có quy lu t. Th hai, có th gi i thích m t s nơi có ph n x h n n do c thù
không t o các m t ph n x rõ r t trong các b m t cactơ rõ ràng hay trong ph m vi b nh
hư ng m nh m c a t gãy. Tính ch t ch a c a thành t o cacbonat này d báo thay i
- trong ph m vi khá r ng do nguyên nhân xu t phát i m c a chúng có th là ngu n g c
gây ph n x l p hay liên quan t i tư ng a ch n d ng gò i mà có th xu t hi n kh
năng tăng th m c a i tư ng c th do quá trình cactơ hóa hay n t n th sinh. Ngoài
ra, k t qu minh gi i l i m t s nơi cho th y lo i ph n x này c trưng cho vùng tr ng
(không có s li u) hay nơi có ho t ng t gãy tương i m nh m (Hình 4c).
4. Tư ng a ch n d ng song song t i các v trí khác nhau trong n n cacbonat
(paralell)
- Lo i tư ng a ch n song song c trưng cho các quan h hình thái ph n x song song
và g n song song tương i (concordant) v i các m t ph n x gi a các t p nh . Các ph n
x này có c tính liên t c, bán liên t c, chúng song song v i ranh gi i t p hay t o hình
sin v i ranh gi i t p. Tư ng a ch n d ng này thư ng ư c chia nh hơn theo c im
các ph tư ng các hình thái a hình b m t ph n x chính như trong d ng a hình ch
ranh gi i t p cacbonat nâng cao, không b phân d hay h th p xu ng t i Hình 5.
Trong m t c t a ch n, tư ng a ch n có d ng song song thư ng xu t hi n bên trong n i
n n và c trưng cho s bi n thiên r ng rãi c a các á cacbonat có thành ph n h tt
d ng thô n m n. T p a ch n d ng song song t i v trí nâng cao k trên có tính ch t
ch a khá t t do s hòa tan r a trôi các thành ph n d hòa tan trong i u ki n m c nư c
bi n tương i v trí th p. Ngư c l i, t i các v trí h th p ranh gi i m t a hình phân d
b nh hư ng l p y b i các v t li u cacbonat v n hay ưu th h t m n làm cho kh năng
ch a b gi m i áng k . Còn trong các v trí không phân d thì ho c ưu th dòng ch y
khá m nh hay kém hơn còn tùy thu c i u ki n m c nư c bi n tương i v trí th p hay
v trí cao hơn a hình xung quanh. Ngoài ra, khi minh gi i tư ng a ch n song song n i
th m còn th y quy lu t trong trư ng h p các m t ph n x song song v i biên cao có
th t n t i các l p có thành ph n th ch h c mang quan h tuy n tính v i r ng trong
n i th m cacbonat (Hình 4d).
- Hình 5. Sơ minh h a phân vùng tư ng a ch n trên i nâng Tri Tôn
c trưng tư ng a ch n này hư ng v phía trung tâm th p hơn hay trũng a phương
ngoài sư n d c nghiêng và c trưng tư ng theo tính ch t có m t ph n x song song, có
biên cao. i m lưu ý khi minh gi i các tuy n a ch n khu v c lô 119-120, tư ng a
ch n song song i di n cho á ch a có r ng th p do s phong phú các thành ph n h t
m n hay khung xương sinh v t b v v n. T i m t s m t c t nh n bi t ư c m t s dòng
tr m tích t o thành do trư t tr ng l c t phía sư n th m cacbonat, tuy nhiên k t qu v n
là các v t li u h t m n, ch t xít và xen k p m ng hơn so v i v t li u trong kh i n n
cacbonat (Hình 4f).
5. Tư ng a ch n nghiêng/d c (incline/slope)
Các m t ph n x lo i tư ng a ch n có hình thái nghiêng/d c v lý thuy t thư ng c
trưng cho các v trí mà th m hư ng vào trung tâm b n trũng hay hư ng v phía ư ng b
(l c a ) t i m ũ i sư n d c . c thù tư ng này khá i n hình khi các m t ph n x nghiêng
u nhưng gi m m c v phía mũi sư n d c nhưng v n duy trì ư c các m t ph n x
khá song song v i ranh gi i t p. Trong khi nghiên c u c trưng tư ng a ch n
nghiêng/d c không quan sát th y các u mút ph n x , downlap hay toplap phân bi t
- chúng v i tư ng a c h n c h ng l n như ph n trên. Tuy nhiên t i m t vài v trí có tính
ch t a phương trên sư n th m cacbonat, m t vài d u hi u quan sát ư c có hình d ng
downlap, toplap có th ch ng minh ư c ây là s có m t c a các quá trình l n bi n
(progradation seismic facies).
Khi minh gi i m t c t th c t trên rìa Tây nâng Tri Tôn, c trưng ch a trong tư ng a
ch n b nghiêng/d c cho th y á ch a có r ng gi m d n t v trí rìa th m t i mũi d c
nghiêng. K t qu này cũng tương ng v i s suy gi m r ng trong i h t thô khi
chuy n sang m n hơn v phía b tr m tích cũng như thành ph n khung xương b hòa tan
như b l p y hơn b ng tr m tích h t m n t c là v phía b tr m tích thành ph n khung
xương c a sinh v t b gi m i cùng v i s tăng thêm thành ph n h t m n không t o i u
ki n thu n l i cho á ch a có r ng l n hơn (Hình 4e).
III. QÚA TRÌNH PHÁT TRI N VÀ THOÁI HÓA CACBONAT TRÊN I
NÂNG TRI TÔN
D a vào các ti n trình phát tri n a ch t khu v c, c im a t ng cũng như phân tích
m tc t a ch t a v t lý có th xác nh ư c cacbonat thu c h t ng Sông Hương, Tri
Tôn ã phát tri n qua các giai o n sau ây (Hình 6):
+ Giai o n kh i u (start up) thành t o cacbonat, gi a Miocen s m.
+ Giai o n phát tri n (build up) và m r ng (build out), Miocen s m - gi a.
+ Giai o n phát tri n ki u gi t lùi (back stepping) làm gi m ph m vi thành t o, cu i
Miocen gi a.
+ Cacbonat n n chuy n sang b thoái hóa (drowning) nóc Miocen gi a và b ph b i các
tr m tích tr hơn, Miocen mu n t i hi n t i.
1. Giai o n 1
Ph n móng c a i nâng Tri Tôn ban u (trư c Miocen s m) ư c tách ra m t ph n t
kh i Nam Trung B g m các kh i nâng nh riêng bi t do s phân d áy b m nh m
trong th i gian 35 - 26 trntr k t h p l i. Hình thái b m t nâng Tri Tôn xác nh theo các
ranh gi i a ch n t ng móng và nóc t ng c u trúc Oligocen. K t qu t ng h p a t ng
khu v c ch ng minh ư c h t ng B ch Trĩ l ng ng trong môi trư ng ng b ng ven
bi n, m h v i ưu th tr m tích sét, b t k t d ng h t m n có ch a than.
- Hình 6. M t c t bi u di n s phát tri n và thoái hóa cacbonat tu i Miocen s m - gi a
ư c mô ph ng theo m t c t a ch n BP89 2990b
Thành t o cacbonat n n h t ng Sông Hương th i kỳ Miocen s m (~24-16 trntr) ã b t
u phát tri n (start up) m nh nh t vào th i i m 20 trntr trên nâng Tri Tôn k th a t
các kh i móng cao c l p khác nhau hay ư c ngăn cách nhau b ng các rãnh bi n có
chi u sâu thay i t vài ch c n hàng trăm mét. im c trưng nh t trong giai o n
này là xu th phát tri n th ng ng (theo chi u d c) chi m ưu th . Ph n rìa Tây và ông
i nâng, phát tri n các thành t o tư ng a ch n d ng gò i, h n n v i k t qu minh
gi i như các rìa ám tiêu d c tho i trên vùng th m có mép th m (rimmed). Nhìn chung,
tư ng a ch n các t p tr m tích h t ng Sông Hương ph bi n d ng h n n, không liên
t c v i biên cao (118-CVX) nhưng t ng b dày có xu th m ng d n t rìa v phía các
ph n, khu v c n i cao hơn. Nhưng ngư c l i, các d ng tư ng a ch n h n n, biên
th p (119-CH) nhưng trong các khu v c th p tương i có chi u dày l n hơn thu c bên
- ngoài ph m vi i nâng Tri Tôn có th là các t p sét vôi do tái tr m tích. Di n tích ph n
th p có th b s t ki n t o cùng th i trong giai o n này. Tuy nhiên, t ng nóc Miocen h
ư c liên k t v i tin c y không cao hơn tương t như nóc Oligocen t c là hai t ng
ph n x này ư c liên k t b o m tính khu v c nhưng không có tin c y cao. Khi minh
gi i tư ng a ch n d ng phát tri n ch ng l n ch ng t quá trình v n chuy n v t li u
tr m tích ra kh i i nâng này. V trí rìa B th m cacbonat Tri Tôn (B c Lô 115) ư c
xác nh phát tri n thêm kho ng 30-35km nhưng không rõ so v i v trí c a rìa th m th c
do ch t lư ng tài li u kém tin c y. Ngoài ra, khu v c Tây trũng Hu cũng phát tri n
m t t p cacbonat rìa th m khác dày vài ch c mét và di n phân b h p (hình v 6a).
2. Giai o n 2
Thành t o cacbonat n n h t ng Tri Tôn phát tri n rõ ràng nh t (catch up) và ư c liên
h p l i m r ng theo chi u ngang (build out) trong th i kỳ 24-13 trntr. Trong giai o n
này liên quan t i qúa trình phát tri n cho kích thư c l n nh t t i 7500 km2. Trên m t s
m t c t tư ng a ch n i n hình xác nh ư c ch y u các d ng tư ng song song, biên
cao chi m di n tích h u h t ph n rìa Tây th m cacbonat. S h p nh t cacbonat tách
bi t thành m t th th ng nh t th hi n b ng s phát tri n ch ng l n m nh m v phía
Trung tâm nâng Tri Tôn trong su t th i kỳ (16-13 trntr). T i các ph n rìa th m, k t qu
minh gi i suy lu n thành ph n h t thô chi m ưu th và ư c phát tri n l n d n v các
hư ng ông và Tây tính t i nâng Tri Tôn tr ra.
Các rãnh bi n trong ph m vi n i n n d n d n b l p y b ng các v t li u t phía trung
tâm th m nhưng ch u ch bi n m v phía ông còn các d ng tư ng a ch n k i u
c h ng l n l p y các kênh ng m c phía B c và Nam nâng Tri Tôn.
im c bi t v quá trình phát tri n ch ng l n qua các a hào, trũng li n k i nâng
b nh hư ng c a các tr m tích l c a b sung có ngu n g c t c phía Tây và B nâng
Tri Tôn làm a d ng thêm a t ng tr m tích trong h t ng Tri Tôn.
T i m t vài nơi, quan sát th y ho t ng t gãy có nh hư ng t i các thành t o tr hơn
trong v trí a hình cao nhưng ây cũng chính là gi i thích nguyên nhân tr m tích l c
nguyên Miocen s m bao quanh toàn b nâng Tri Tôn b nh hư ng áng k c a tr m tích
i cacbonat lân c n nhưng cùng th i gian thành t o (hình v 6b).
- 3. Giai o n 3
c trưng ki n t o áng k trong BSH gây ra lún chìm n nh khu v c ã t o cho i
nâng Tri Tôn d c d n v phía B c (khu v c Lô 115, 117). M t khác, nh hư ng bi n ti n
ch m t i các khu v c ư c thành t o trong giai o n 2 d n n t i nơi có b m t a
hình tương i cao hơn s t o nên lo i cacbonat v i các tư ng a ch n riêng v trí
nâng cao. i n hình là các thành t o ph bi n t i khu v c TN Tri Tôn trong ph n ông
lô 119, 120.
Cacbonat n n Tri Tôn phát tri n gi t lùi (backstepping) d n d n và b thu h p s phát
tri n trong Miocen gi a (12-10 trntr) theo hư ng t B c (lô 115) xu ng Nam, ông
Nam. Các thành t o kh i xây ch y u là phía N trên i nâng Tri Tôn i n hình t i
ph n ông khu v c c u t o lô 119. Rõ ràng nh t c ph n phía ông lô 119 và B lô
120, do ó di n tích còn l i vào cu i th i kỳ này kho ng 1000km2. Như v y, vào th i
i m g n cu i th i kỳ Miocen gi a, cacbonat n n b thu h p di n tích và ch còn l i trên
khu v c có a hình c c b cao hơn ư c k th a t giai o n 2 t o nên. c bi t k h i
cacbonat phía B c n m ngoài n n cacbonat chính (c u t o 115-A, 117-STB) b thoái
hóa s m hơn và b các tr m tích h t ng Qu ng Ngãi n m ph b t ch nh h p lên trên.
Như v y trong khu v c nghiên c u thì di n tích n n cacbonat lô 115 s m b thoái hóa
nh t, sau ó t i lô 117 và ti p t c v phía N. M c dù quá trình phát tri n gi t lùi chi m
ưu th trong toàn b giai o n này nhưng ph n rìa th m phía nam ti p t c phát tri n
thêm 1 s d ng kh i xây (build up) l n r ng thêm hàng ch c km v phía N, c Nam lô
120 và t i ph n B c lô 121 (Hình 6c).
Trong m t s tuy n a ch n ã minh gi i, xác nh tư ng a ch n p h n x ki u h n n
nhưng t o n i n hình liên quan hi n tư ng s p l các c u t o hang h c lõm (karst
collapse) trên nóc b m t a hình kém b n v ng. ây cũng có th là b ng ch ng gây s
u n võng hay s t l c a các tr m tích l c nguyên bên trên có tu i tr hơn l p y các
kho ng tr ng castơ nhưng v n còn kh năng t n t i i có r ng t t (tuy n BP89 2290,
2310 t i Hình 7).
4. Giai o n 4
- Cacbonat n n Tri Tôn b thoái hóa (drowning) d n n di t vong hoàn toàn vào giai
o n cu i Miocen gi a khi m c nư c bi n tăng cao nhanh chóng v i ph m vi r ng (10
trntr) hay s t lún khu v c m nh m . Song song v i quá trình này là s l p y các a
hào lân c n b ng tr m tích v n xen l n các l p m ng cacbonat b phá h y t các thành
t o trư c ó. Cu i cùng toàn b kh i cacbonat n n trên i nâng Tri Tôn b ph b i các
tr m tích l c nguyên trong môi trư ng ng b ng châu th n bi n ven b , bi n sâu như
h t ng Qu ng Ngãi (6trntr) và bi n ông t i t n ngày nay (Hình 6d).
IV. CÁC Y U T NH HƯ NG T I S PHÁT TRI N C A N N CACBONAT TRI
TÔN
Theo các k t qu nghiên c u t ph n trên th a nh n các y u t chính là các pha s t lún
ki n t o khác nhau. Ngoài ra, s thay i m c nư c bi n khu v c và toàn c u, y u t môi
trư ng (như hư ng gió, dòng ch y bi n) ã chi ph i làm cho kh i cacbonat Tri Tôn có s
phát tri n khác bi t v i các phân b ki n trúc a t ng khác h n v i quá trình thành t o
các kh i cacbonat trong khu v c ông Nam Á. Như v y, trong các y u t k trên suy ra
ư c y u t thay i m c nư c bi n là m t trong nh ng nguyên nhân tác n g v th i
gian cho m t th c th cacbonat phát sinh sau ó chính s t lún do các nguyên nhân ki n
t o làm thay i tư ng n i n n cacbonat như bi n tư ng, thay i b dày và phân b theo
chi u ngang.
1. Y u t v c u trúc tác ng t i s k h i u và phát tri n cacbonat n n Tri Tôn
Trên cơ s các k t qu nghiên c u ti n trình phát tri n i nâng Tri Tôn nói chung, s
thành t o cacbonat trên i nâng này nói riêng có th l p lu n ư c các chuy n ng
ki n t o a phương trong giai o n Miocen s m, gi a ã di n ra và gây nh hư ng như
sau:
- a lũy Tri Tôn chính là nhân t quan tr ng nh t ã hình thành c nh quan ban u
mà trên nó cacbonat b t u ư c t o ra và phát tri n d n lên.
- S ho t ng không m nh m c a các t gãy thu n kh ng ch a lũy Tri Tôn
trong giai o n Miocen s m là i u ki n t t cho quá trình phát tri n ch ng l n và có th
c quá trình m r ng cacbonat th m Tri Tôn. Nhưng các t gãy a phương ã làm cho
s phân b tư ng tr m tích tr nên c c b ph c t p hơn mà ã em l i d ng tư ng a
- ch n ki u khác nhau, i n hình là quá trình thu h p di n tích gi t lùi v phía N nâng
Tri Tôn.
- Quá trình s t lún nhanh chóng th c t có th làm các t p cacbonat riêng l b thoái
hóa ngay hay ư c g p l i thành các t p th l n hơn (d ng kh i). Tuy nhiên, quá trình
s t lún khu v c tăng nhanh có th d n t i n n cacbonat Tri Tôn b thu h p và thoái hóa
nhanh hoàn toàn.
1.1. nh hư ng c a a lũy Tri Tôn trong th i kỳ Miocen s m
nơi phân d cao thu c trung tâm a lũy Tri Tôn ã xu t hi n s b t u c a các thành
t o cacbonat n n u tiên có l g n li n t i quá trình m r ng b Nam Trung Hoa. T i v
trí cao nh t trên a lũy Tri Tôn, mà ó có h i t nh ng y u t thu n l i cho cacbonat
n n nư c nông b t u phát tri n. Trong khi ó t i a hào Qu ng Ngãi và trũng ông
Tri Tôn cũng b t u ón nh n nh ng dòng tr m tích h t v n l c nguyên v n chuy n t
kh i Trung B v phía Tây B c và o H i Nam v phía ông Nam trong môi trư ng
m h và ng b ng ven bi n.
Khi xác nh biên d ch chuy n c a các t gãy thu n (Hình 1) c t ngang qua i nâng
Tri Tôn cho th y kho ng cách d ch chuy n trung bình bi u ki n cho các h t ng cacbonat
t 150 - 170m trong th i gian 8 tri u năm (Miocen s m 24 - 16 trntr). V i s li u này
ch ng t t c d ch chuy n th ng ng áng k hơn d ch chy n ngang và tương ng
th i gian cacbonat n n Tri Tôn phát tri n ch ng l n và l p y các a hình th p,
c bi t trong giai o n 1. Trên m t c t sâu quan sát th y b dày tr m tích cacbonat
vát m ng hơn nh c a i nâng nhưng dày hơn t i ph n rìa xung quanh. Chính vì v y
có th suy di n ư c các t gãy này còn ti p t c ho t ng trong th i kỳ này.
1.2. S ngưng ngh c a các ho t ng t gãy kh ng ch s phát tri n ch ng l n và
h p nh t các kh i nâng cacbonat riêng l
Phân tích m t c t a ch t a v t lý trong vùng, nh n bi t xu th d ng ho t ng c a các
t gãy a phương trong các t p a ch n t p dư i (Hình 3) t c là vào cu i th i kỳ
Miocen mu n, u Miocen gi a. i u này ng nghĩa v i vi c phát tri n m r ng và sáp
nh p các th thành t o cacbonat riêng l trên i nâng Tri Tôn trong su t giai o n 2.
Minh ch ng rõ ràng còn ư c th hi n trên m t c t a v t lý BP89 2300 th hi n ranh
- gi i rìa th m d ch chuy n kho ng vài km v phía ông. Vi c phát tri n ch ng l n và l p
y các a hình th p tương i các v trí ông lô 119, B c lô 120 cho phép gi i thích
ư c s h p nh t c a các th cacbonat c l p thành m t th cacbonat n n th ng nh t.
Như v y, có th phân tích t ng h p ư c các y u t th i gian phù h p v i s không ho t
ng t m th i c a các t gãy thu n này cùng v i quá trình phát tri n ch ng l n và
th ng nh t thành m t th n n c l p. Hay nói khác i ây cũng là k t qu s suy gi m
không gian tích t tr m tích ư c t o thành khi ho t ng c a các t gãy t o s t lún
không óng vai trò l n.
Tuy nhiên quá trình kh i u phát tri n cacbonat n n ki u ch ng l n còn b nh hư ng
và chi ph i b i các y u t khác n a mà k t qu nghiên c u chưa ch ng minh ư c như
s tăng nhanh t ng t c a v t li u tr m tích cacbonat hay s l p y các a hình th p
v i lư ng tr m tích l n s t o l i h th n g a hình trũng hơn nơi khác.
1.3. Quá trình ho t ng t gãy chi ph i s phân b i tư ng và v trí cacbonat n n
phát tri n ki u gi t lùi
Xu th kéo dài theo hư ng TB- N c a a lũy Tri Tôn có nh hư ng không nh t i s
xu t hi n ki u tư ng a ch n song song trong c c b các cacbonat n n. Theo di n gi i
ph n trên cho th y lo i hình tư ng này liên quan t i c trưng ch a r t thu n l i cho
hydrocacbon tích t . Nguyên nhân gây ra kh năng ch a cao này là do k t qu c a v trí
a hình lúc ó v trí tương i cao hơn so v i xung quanh s d t o nên qúa trình hòa
tan t o r ng th sinh khi m c nư c bi n h xu ng. Theo th i gian hàng tri u năm, khu
v c ph bi n a hình cao k trên (có tư ng a ch n tương ng) s t o ra t ng ch a t t
nm phía TN c a nâng Tri Tôn. M t c thù khác c n lưu tâm trong khu v c có a
hình cao hơn có th l i xu t hi n m t s h th ng t gãy nh tr m i và chúng ti p t c
phát tri n nhưng ch c c b do nguyên nhân trư t tr ng l c.
Trên b n c u trúc nóc Miocen gi a ch ra m t nâng a phương khác t i phía B GK
120-CS trong lô 120 thu c i nâng Tri Tôn có th minh ch ng cho giai o n 3 có
cacbonat n n phát tri n ki u gi t lùi. i u này cũng lý gi i khi m c nư c bi n tương i
dâng lên, khi ó ch t i nh ng nơi có v trí cao thu n l i có kh năng t o ra nh ng t p
cacbonat áng k . Hình 3 và 6c ch ng minh kh i nâng cacbonat n n t p a ch n nông
- nh t trên cùng b gi t lùi trên cacbonat n n Tri Tôn, vào th i i m ó c u t o n m trên v
trí cao nh t c a n n và b phát tri n v phía Tây Nam ngư c theo hư ng gió (leeward).
2. Quá trình thay i m c nư c bi n và các y u t môi trư ng liên quan t i các ki n
trúc c a thành t o cacbonat
Không ch riêng cacbonat n n thu c i nâng Tri Tôn b nh hư ng b i quá trình như
trên mà các thành t o khác cũng b chi ph i tương t quá trình thay i m c nư c bi n
tương i ( a phương) và bi n i v môi trư ng cũng như s lan truy n c a hư ng gió.
Khi nghiên c u cacbonat hi n i (trong th i kỳ Holoxen), dòng ch y bi n là các nhân t
quan tr ng nh hư ng t i c u trúc ki n t o c a á tr m tích.
2.1. Quá trình thay i m c nư c bi n tương i và s phát tri n c a cactơ hóa.
Quá trình này ã quan h tr c ti p t i th i gian thành t o các t p, b dày t p và tăng cao
s bi n i r ng trong á. Do quá trình hòa tan khung xương sinh v t ban ut iv
trí m c nư c bi n th p làm r ng th sinh c a á tăng thêm. Ngoài ra, khi m c nư c
bi n xu ng th p n a các thành t o cacbonat s l ra và quá trình cactơ c c b s b t u
hình thành. Trên m t c t a ch n (v trí m t ph n x b t o n bên ph i, tuy n BP89
2290 và 2310) t i Hình 7 ch ra m t s v trí có nóc ranh gi i t p b nh hư ng c a hi n
tư ng cactơ. ó là k t qu b s p l b m t tr m tích s t o thành các i có r ng
l n, thu n l i cho s tích t d u khí. i v i m t s thành t o cacbonat c hơn như á
vôi C-P, hi n tư ng cactơ khá ph bi n t o ra các hang h c r t l n (hang Sơn oòng,
ng Phong Nha t i Qu ng Bình ho c hang Nh Thanh t i L ng Sơn).
- Hình 7. Sơ minh h a nh hư ng hư ng gió ( uôi gió, leeward) t i s thành t o c u
trúc cacbonat
(trên hình v ch ra hư ng gió th i theo chi u t ph i qua trái)
2.2. Lan truy n c a hư ng gió
Trong các nghiên c u trư c đây v ti n trình phát tri n c a cacbonat n n (Ebeli
và Ginsburg, 1989) đã đ c p và ch ng minh nh hư ng c a s v n chuy n v t
li u tr m tích t i các v trí đ u gió (windward) và khu t gió (leeward) t i các thành
t o cacbonat là r t đáng k . Trong nghiên c u c a các tác gi đã ch ng minh
đư c trong các d ng c u trúc đá có đ c trưng riêng (prograding) khi phát tri n
ki u cacbonat ch ng l n v i hư ng đ i di n v i hư ng gió s ít nhi u nh
hư ng t i dòng ch y c . Có nghiên c u ch ng minh đư c s thay đ i c a chi u
gió theo mùa làm ph c t p thêm các ki n trúc c u t o đ c trưng c a đá tr m tích
cacbonat. Tuy nhiên trong nghiên c u khu v c chưa nhi u ch ng c đ xác đ nh
nguon tai.lieu . vn
