Xem mẫu
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
NGHIÊN CỨU ÁP DỤNG THUỐC CLONIDIN TRONG
ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG CAI CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN
Trần Nguyễn Ngọc, Trần Hữu Bình
Trường Đại học Y Hà Nội
Nghiên cứu 171 bệnh nhân nghiện heroin có hội chứng cai điều trị bằng thuốc Clonidine tại viện Sức
khoẻ Tâm thần bệnh, viện Bạch Mai nhằm đánh giá hiệu quả của thuốc Clonidine trong điều trị hội chứng cai
Heroin, mô tả tác dụng không mong muốn trên lâm sàng của thuốc clonidine. Phương pháp mô tả lâm sàng
cắt ngang, so sánh trước sau điều trị 7 - 10 ngày. Kết quả cho thấy thuốc clonidin làm thuyên giảm hội
chứng cai rõ rệt từ ngày thứ 3 - 6: từ ngày thứ 1, ngáp (77,7%), mất ngủ (62,8%), thèm (62,8%), đau cơ
(49,5), đến ngày thứ 6, ngáp chỉ còn 1,7%, mất ngủ (14,8%), thèm (0,8%) và đau cơ (21,6%). Hội chứng cai
mất dần từ ngày thứ 7 và mất hết vào ngày thứ 10, người bệnh trở lại trạng thái bình thường. Tác dụng
không mong muốn ít gặp (đau đầu, chóng mặt), xuất hiện từ ngày thứ 2, thứ 3, chủ yếu với liều cao 0,9 1,2mg (18%), 1,5 - 1,8mg (26,6%) và chóng mất đi sau một tuần điều trị.
Từ khoá: Clonidine, hội chứng cai
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nghiện ma tuý đã và đang là vấn đề bức
xúc của nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Việt
Nam, nghiện ma tuý chủ yếu là nghiện các
chất dạng thuốc phiện và các chất kích thích
dạng amphetamine (ATS), đang lan tràn với
tốc độ nhanh. Số người nghiện chủ yếu ở lứa
tuổi thanh thiếu niên, trong đó, tiêm chích ma
tuý chiếm tỷ lệ đáng kể (86,3 - 90%), là nguy
cơ lây truyền HIV/AIDS [1; 2; 3; 4]. Nghiện ma
tuý liên quan đến các tội phạm xã hội, an ninh
quốc phòng, gây rối loạn tâm thần, hành vi,
làm suy sụp nghiêm trọng về sức khỏe và kinh
tế. Việc nghiên cứu điều trị nghiện heroin đã
được Bộ Y tế triển khai từ nhiều năm nay với
nhiều phương pháp khác nhau, nhưng cho
đến nay chưa có nghiên cứu nào về điều trị
hội chứng cai bằng thuốc clonidin; do vậy,
nghiên cứu điều trị hội chứng cai bằng
clonidin ở bệnh nhân nghiện heroin sẽ đóng
Địa chỉ liên hệ: Trần Nguyễn Ngọc, Bộ môn Tâm thần,
Trường Đại học Y Hà Nội
Email: pgstranhuubinh@gmail.com
Ngày nhận: 06/01/2013
Ngày được chấp thuận: 26/4/2013
TCNCYH 82 (2) - 2013
góp có ý nghĩa trong công cuộc phòng chống
ma túy hiện nay ở Việt Nam. Đề tài nghiên
cứu nhằm mục tiêu:
1. Đánh giá hiệu quả của thuốc Clonidine
trong điều trị hội chứng cai Heroin ở bệnh
nhân nội trú tại viện Sức khoẻ Tâm thần bệnh
viện Bạch Mai.
2. Mô tả tác dụng không mong muốn trên
lâm sàng của thuốc clonidine.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
1. Đối tượng
- Nghiên cứu 171 bệnh nhân được chẩn
đoán nghiện heroin có hội chứng cai theo tiêu
chuẩn phân loại bệnh Quốc tế (ICD - 10,1992)
[4], tự nguyện điều trị tại viện Sức khoẻ Tâm
thần, bệnh viện Bạch Mai.
- Các bệnh nhân nghiên cứu xét nghiệm
nước tiểu có Opiates; được điều trị bằng
clonidin; tuân thủ nội quy, quy chế điều trị.
Loại ra khỏi nghiên cứu những bệnh nhân
có bệnh tim mạch, có xét nghiệm HIV dương
tính, suy gan, thận, đang mắc các bệnh cơ thể
và tâm thần nặng; phụ nữ có thai và đang cho
127
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
con bú, bệnh nhân không tuân thủ điều trị: bỏ
thuốc hơn 1 ngày hoặc sử dụng heroin trong
thời gian điều trị.
tâm thần, hành vi kèm theo.
- Theo dõi các tác dụng không mong muốn
của thuốc.
2. Phương pháp
- Xét nghiệm tìm chất ma tuý trong nước
tiểu 2 ngày/lần.
- Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, so
sánh trước sau điều trị (một đợt điều trị 7 - 10
ngày) ở bệnh nhân sử dụng heroin có hội
chứng cai.
3. Xử lý số liệu
+ Số liệu được nhập và xử lý theo phương
pháp thống kê toán học trong y học SPSS
- Theo dõi diễn biến các biểu hiện lâm
sàng hội chứng cai từng ngày và các rối loạn
13.0.
III. KẾT QUẢ
Bảng 1. Phân bố tuổi ở bệnh nhân nghiên cứu
Lứa tuổi
n
%
18 - 25
34
19,9
26 - 35
87
50,9
36 - 45
37
21,6
> 45
13
7,6
X ± SD
32,11 ± 7,2
Kết quả nghiên cứu cho thấy, người nghiện ma túy gặp độ tuổi từ 18 - 50, trong đó, 26 - 35
tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất (50,9%), 18 - 25 tuổi chiếm 19,9%, ít gặp ở tuổi > 45 (7,6%).
Bảng 2. Thời gian nghiện, mức độ nghiện
Thời gian nghiện
n
%
< 5 năm
79
45,6
5 - 10 năm
78
46,2
> 10 năm
14
8,2
Mức độ nghiện
TS
%
Nhẹ
4
2,3
Trung bình
35
20,5
Nặng
132
77,2
Số bệnh nhân nghiện từ 5 - 10 năm chiếm tỷ lệ cao nhất (46,2%); nghiên cứu còn phát hiện
8,2% người nghiện > 10 năm. Phần lớn bệnh nhân nghiện mức độ nặng (77,2%) và 20,5% bệnh
nhân nghiện mức độ trung bình.
128
TCNCYH 82 (2) - 2013
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Bảng 3. Liều lượng thuốc clonidin trong điều trị hội chứng cai
Liều
1
3
4
5
6
7
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
0
0
0
0
0
0
69
40,3
109
63,7
117
68,4
0,9 - 1,2 76 44,4 119 65,9
112
65,5
112
65,5
81
47,4
59
34,5
54
31,6
1,5 - 1,8
47
27,5
26
152
21
12,7
3
1,75
0
0
mg
Ʃ
2
%
0,3 - 0,6 95 55,5
0
0
0
0
Thuốc clonidin làm thuyên giảm và mất hội chứng cai phần lớn tập trung ở liều 0,9 - 1,2 mg từ
ngày thứ 3 đến ngày thứ 5 (47,4%); từ ngày thứ 7, liều điều trị của thuốc giảm xuống 0,3 - 0,6 mg
(68,4%).
Bảng 4. Diễn biến hội chứng cai
Triệu chứng
Ngày 1
Ngày 2
Ngày 3
Ngày 4
Ngày 5
Ngày 6
Ngày 7
Ngáp
72,7
71
66,1
42,1
17,4
1,7
0
Thèm
62,8
57
47,9
33,8
19
0,8
0
Chảy nước
mắt,nước mũi
38,8
53,7
44,6
29,7
23,9
3,3
0
Đau khớp
49,5
66,9
62,8
53,7
40,5
21,6
6,6
Mất ngủ
62,8
72,7
71,9
57,8
40,4
14,8
7,4
Toát mồ hôi
45,4
64,4
62,8
49,6
33,1
6,7
0
Buồn nôn, nôn
25,6
19,8
21,4
14,8
6,6
1,6
0,8
Tiêu chảy
7,4
8,3
5,8
2,4
2,4
0
0
Dãn đồng tử
13,2
4,9
41
0
0
0
0
Tăng thân nhiệt
20
33,5
30
23,3
13,3
6,7
0
Dị cảm
8,2
6,7
0
0
0
0
0
Mạch nhanh
37,2
43
34,7
25,6
15,7
5,8
0
Số liệu thu được từ bảng 4 cho thấy các triệu chứng của hội chứng cai thuyên giảm rõ từ ngày
thứ 3 đến ngày thứ 5 và mất dần vào ngày thứ 7 đến ngày thứ 10.
Số liệu thu được từ bảng 5 cho thấy, các tác dụng không mong muốn của thuốc như đau đầu,
chóng mặt xảy ra vào ngày thứ 3 ở các liều khác nhau. Tuy nhiên, tần suất xuất hiện nhiều ở liều
cao 1,5 - 2,1 mg (bảng 5).
TCNCYH 82 (2) - 2013
129
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Bảng 5. Tác dụng không mong muốn của thuốc clonidin điều trị hội chứng cai
Liều (mg)
Đau đầu
Chóng mặt
Co giật
Dị ứng
0,3 – 0,6
5 (3)
2 (3)
-
-
-
-
0,9 – 1,2
15 (2)
12 (3)
-
-
-
-
1,5 - 2,1
20 (3)
20 (3)
-
-
-
-
Tổng số
41 (33,8%)
Phù nề Tác dụng khác
34 (28,0%)
IV. BÀN LUẬN
Kết quả điều trị hội chứng cai heroin
bằng clonidine: Đặc điểm bệnh nhân điều trị:
Đặc điểm chung bệnh nhân nghiên cứu:
Tuổi của đối tượng nghiên cứu: trong nghiên
heroin có hội chứng cai được điều trị bằng
cứu của chúng tôi, nhóm tuổi gặp nhiều nhất
thuốc clonidin, trong đó, có 150 bệnh nhân
là từ 26 - 35 tuổi, chiếm 50,9%. Một bộ phận
được điều trị đơn thuần bằng thuốc clonidin
tuổi từ 36 - 45 chiếm tỷ lệ thấp hơn 21,6%.
(chiếm tỷ lệ 87,72%) và 21 bệnh nhân từ ngày
Tuổi trung bình của các bệnh nhân trong
nghiên cứu của chúng tôi là 32,11 ± 7,2. Kết
quả nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với
nghiên cứu của Lý Trần Tình (2008), Trần Văn
Cường (2010), lứa tuổi gặp trung bình của đối
tượng nghiên cứu là 33,06 ± 7,61 [1; 3].
Tương tự, theo báo cáo tình hình và kết quả
chúng tôi nghiên cứu 171 bệnh nhân nghiện
thứ 3 phải điều trị phối hợp với các thuốc an
thần kinh (tisercin, haloperidon) mới làm ổn
định hội chứng cai chiếm tỷ lệ 12,28%. Công
trình chỉ đi sâu phân tích các số liệu thu nhận
được từ 150 bệnh nhân được điều trị đơn
thuần bằng thuốc clonidin.
phòng chống ma tuý năm 2009 của Bộ Công
Diễn biến hội chứng cai trên bệnh nhân
an, 54,2% người nghiện ma tuý ở độ tuổi từ
nghiên cứu được điều trị đơn thuần bằng
30 đến 45 tuổi.
clonidine: số liệu thu thập trong quá trình điều
Thời gian và mức độ nghiện: trong nghiên
cứu của chúng tôi cho thấy, thời gian nghiện 5
- 10 năm chiếm tỷ lệ cao nhất (46,2%), thời
gian nghiện dưới 5 năm chiếm tỷ lệ thấp hơn
trị được trình bày ở bảng 4, phản ánh diễn
biến hội chứng cai dưới tác dụng của clonidin
điều trị đơn thuần trên bệnh nhân nghiên cứu.
Các triệu chứng ngáp, thèm chất ma túy, chảy
(45,6%). Kết quả này phù hợp với nhiều
nước mắt, nước mũi, đau mỏi nhức khớp, rối
nghiên cứu Trần Văn Cường, Trần Viết Nghị
loạn giấc ngủ và toát mồ hôi; các triệu chứng
(2010), thời gian nghiện 6 - 10 năm chiếm tỷ
buồn nôn, nôn, tiêu chảy, dãn đồng tử, tăng
lệ cao nhất 43,13% [1, 2]; theo Walter Ling và
thân nhiệt, dị cảm, mạch nhanh đều có xu
cộng sự, thời gian nghiện chủ yếu từ 7 - 10
hướng giảm dần về cường độ từ ngày thứ
năm. Nghiên cứu của chúng tôi phát hiện
nhất đến ngày thứ sáu. Từ ngày thứ 1, bệnh
được 77,2% bệnh nhân nghiện mức độ nặng,
nhân có biểu hiện nhiều và thường xuyên các
20,5% người nghiện mức trung bình, và 2,3%
triệu chứng ngáp (77,7%), mất ngủ, thèm chất
người nghiện ở mức độ nhẹ. Từ số liệu thu
ma túy (62,8%), đau cơ bắp (49,5%) …,
thập được cho thấy thời gian nghiện càng lâu
nhưng đến ngày thứ 6, các triệu chứng giảm
thì mức độ nghiện càng nặng.
đi rõ rệt, ngáp chỉ còn 1,7%, thèm 0,8%, mất
130
TCNCYH 82 (2) - 2013
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
ngủ 14,8%, đau khớp 21,6%. Đến ngày thứ 7
hầu hết các triệu chứng giảm đi đáng kể, và từ
ngày thứ 8 đến ngày thứ 10, các triệu chứng
của hội chứng cai trên bệnh nhân điều trị đơn
thuần clonidin đó được thanh toán hoàn toàn.
Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của
Trần Văn Cường (2010), Lý Trần Tình (2009)
[1; 3]. Theo Taschner KL (1986), clonidin có
hiệu quả trong việc kiểm soát các triệu chứng
toát mồ hôi, nóng bừng, đánh trống ngực và
buồn nôn [3].
Tác dụng không mong muốn trên lâm
sang: Thuốc clonidine điều trị hội chứng cai ít
có tác dụng không mong muốn trên lâm sàng.
Tác dụng không mong muốn là đau đầu
(33,8%), chóng mặt (28%), xuất hiện ở các
liều cao điều trị: 0,9 mg - 1,2 mg clonidin vào
ngày thứ 2 (15 bệnh nhân), liều 1,5 mg 2,1 mg vào ngày thứ 3 (20 bệnh nhân). Tuy
nhiên, các tác dụng không mong muốn không
có sự ảnh hưởng trầm trọng đến toàn trạng
của người bệnh và chúng mất đi sau một tuần
điều trị. Kết quả này phù hợp với kết quả
nghiên cứu của các tác giả trên thế giới
(Batey,1987; Angela L, 2009) [5, 6]. Trên lâm
sang, chúng tôi không gặp bệnh nhân nào có
biểu hiện hạ huyết áp, có thể do bệnh nhân
được điều trị nội trú nên mọi chế độ chăm sóc,
dinh dưỡng tốt hơn.
V. KẾT LUẬN
Nghiên cứu điều trị hội chứng cai bằng
clonidin trên 171 bệnh nhân nghiện heroin tại
viện Sức khoẻ Tâm thần, bệnh viện Bạch Mai,
chúng tôi rút ra một số kết luận sau:
- Lứa tuổi người nghiện từ 18 - 50, tuổi
trung bình 32,11 ± 7,2; trong đó, tuổi 26 - 35
chiếm tỷ lệ cao (50,9%), thời gian nghiện 5 10 năm (46,2%), mức độ nghiện nặng (77,2%).
TCNCYH 82 (2) - 2013
Thuốc clonidin có hiệu quả làm thuyên
giảm cường độ triệu chứng của hội chứng cai
rõ rệt từ ngày thứ 3 - 6. Phần lớn các triệu
chứng mờ nhạt, không còn tác động mạnh
mẽ, thường xuyên đến người bệnh: từ ngày
thứ 1, ngáp (77,7%), mất ngủ (62,8%), thèm
chất ma túy (62,8%), đau cơ (49,5); đến ngày
thứ 6, ngáp chỉ còn 1,7%, mất ngủ (14,8%),
thèm (0,8%), và đau cơ (21,6%). Hội chứng
cai mất dần từ ngày thứ 7 và mất hết vào
ngày thứ 10, người bệnh trở lại trạng thái
bình thường.
Tác dụng không mong muốn của thuốc
clonidin ít gặp; đau đầu 33,8%, chóng mặt
28% từ ngày thứ 2, thứ 3, chủ yếu khi dùng
clonidin liều cao 1,5 - 2,1 mg. Tác dụng không
mong muốn không làm ảnh hưởng trầm trọng
đến toàn trạng bệnh nhân và mất đi sau một
tuần mà không cần cho thêm thuốc điều trị.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Văn Cường, Nguyễn Mạnh Hùng
(2010). Nghiên cứu đánh giá hiệu lực và tính
an toàn của Heantos 4 hỗ trợ cắt cơn nghiện
ma tuý, Tài liệu tập huấn điều trị nghiện ma
túy, viện Sức khoẻ Tâm thần, 1 - 15.
2. Trần Viết Nghị, Nguyễn Minh Tuấn
(1995). Điều trị nghiện ma túy bằng thuốc
hướng thần, Kỷ yếu Hội nghị khoa học về các
phương pháp điều trị nghiện ma túy, Bộ Y tế,
viện Sức khoẻ Tâm thần Hà Nội, 96 - 100.
3. Lý Trần Tình (2009). Kết quả điều trị
nghiện ma tuý tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội.
Tài liệu tập huấn cập nhật và trao đổi kinh
nghiệm về các phương pháp điều trị nghiện ma
tuý, Viện Sức khoẻ Tâm thần, 1 - 8.
4. Tổ chức Y tế Thế giới (1992). Rối loạn
tâm thần và hành vi do sử dụng chất. Phân
loại bệnh Quốc tế lần thứ 10 về các rối loạn
tâm thần và hành vi. Mô tả lâm sàng và
nguyên tắc chỉ đạo chẩn đoán, Hà Nội, 1 - 10.
131
nguon tai.lieu . vn
NGHIÊN CỨU ÁP DỤNG THUỐC CLONIDIN TRONG
ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG CAI CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN
Trần Nguyễn Ngọc, Trần Hữu Bình
Trường Đại học Y Hà Nội
Nghiên cứu 171 bệnh nhân nghiện heroin có hội chứng cai điều trị bằng thuốc Clonidine tại viện Sức
khoẻ Tâm thần bệnh, viện Bạch Mai nhằm đánh giá hiệu quả của thuốc Clonidine trong điều trị hội chứng cai
Heroin, mô tả tác dụng không mong muốn trên lâm sàng của thuốc clonidine. Phương pháp mô tả lâm sàng
cắt ngang, so sánh trước sau điều trị 7 - 10 ngày. Kết quả cho thấy thuốc clonidin làm thuyên giảm hội
chứng cai rõ rệt từ ngày thứ 3 - 6: từ ngày thứ 1, ngáp (77,7%), mất ngủ (62,8%), thèm (62,8%), đau cơ
(49,5), đến ngày thứ 6, ngáp chỉ còn 1,7%, mất ngủ (14,8%), thèm (0,8%) và đau cơ (21,6%). Hội chứng cai
mất dần từ ngày thứ 7 và mất hết vào ngày thứ 10, người bệnh trở lại trạng thái bình thường. Tác dụng
không mong muốn ít gặp (đau đầu, chóng mặt), xuất hiện từ ngày thứ 2, thứ 3, chủ yếu với liều cao 0,9 1,2mg (18%), 1,5 - 1,8mg (26,6%) và chóng mất đi sau một tuần điều trị.
Từ khoá: Clonidine, hội chứng cai
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nghiện ma tuý đã và đang là vấn đề bức
xúc của nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Việt
Nam, nghiện ma tuý chủ yếu là nghiện các
chất dạng thuốc phiện và các chất kích thích
dạng amphetamine (ATS), đang lan tràn với
tốc độ nhanh. Số người nghiện chủ yếu ở lứa
tuổi thanh thiếu niên, trong đó, tiêm chích ma
tuý chiếm tỷ lệ đáng kể (86,3 - 90%), là nguy
cơ lây truyền HIV/AIDS [1; 2; 3; 4]. Nghiện ma
tuý liên quan đến các tội phạm xã hội, an ninh
quốc phòng, gây rối loạn tâm thần, hành vi,
làm suy sụp nghiêm trọng về sức khỏe và kinh
tế. Việc nghiên cứu điều trị nghiện heroin đã
được Bộ Y tế triển khai từ nhiều năm nay với
nhiều phương pháp khác nhau, nhưng cho
đến nay chưa có nghiên cứu nào về điều trị
hội chứng cai bằng thuốc clonidin; do vậy,
nghiên cứu điều trị hội chứng cai bằng
clonidin ở bệnh nhân nghiện heroin sẽ đóng
Địa chỉ liên hệ: Trần Nguyễn Ngọc, Bộ môn Tâm thần,
Trường Đại học Y Hà Nội
Email: pgstranhuubinh@gmail.com
Ngày nhận: 06/01/2013
Ngày được chấp thuận: 26/4/2013
TCNCYH 82 (2) - 2013
góp có ý nghĩa trong công cuộc phòng chống
ma túy hiện nay ở Việt Nam. Đề tài nghiên
cứu nhằm mục tiêu:
1. Đánh giá hiệu quả của thuốc Clonidine
trong điều trị hội chứng cai Heroin ở bệnh
nhân nội trú tại viện Sức khoẻ Tâm thần bệnh
viện Bạch Mai.
2. Mô tả tác dụng không mong muốn trên
lâm sàng của thuốc clonidine.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
1. Đối tượng
- Nghiên cứu 171 bệnh nhân được chẩn
đoán nghiện heroin có hội chứng cai theo tiêu
chuẩn phân loại bệnh Quốc tế (ICD - 10,1992)
[4], tự nguyện điều trị tại viện Sức khoẻ Tâm
thần, bệnh viện Bạch Mai.
- Các bệnh nhân nghiên cứu xét nghiệm
nước tiểu có Opiates; được điều trị bằng
clonidin; tuân thủ nội quy, quy chế điều trị.
Loại ra khỏi nghiên cứu những bệnh nhân
có bệnh tim mạch, có xét nghiệm HIV dương
tính, suy gan, thận, đang mắc các bệnh cơ thể
và tâm thần nặng; phụ nữ có thai và đang cho
127
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
con bú, bệnh nhân không tuân thủ điều trị: bỏ
thuốc hơn 1 ngày hoặc sử dụng heroin trong
thời gian điều trị.
tâm thần, hành vi kèm theo.
- Theo dõi các tác dụng không mong muốn
của thuốc.
2. Phương pháp
- Xét nghiệm tìm chất ma tuý trong nước
tiểu 2 ngày/lần.
- Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, so
sánh trước sau điều trị (một đợt điều trị 7 - 10
ngày) ở bệnh nhân sử dụng heroin có hội
chứng cai.
3. Xử lý số liệu
+ Số liệu được nhập và xử lý theo phương
pháp thống kê toán học trong y học SPSS
- Theo dõi diễn biến các biểu hiện lâm
sàng hội chứng cai từng ngày và các rối loạn
13.0.
III. KẾT QUẢ
Bảng 1. Phân bố tuổi ở bệnh nhân nghiên cứu
Lứa tuổi
n
%
18 - 25
34
19,9
26 - 35
87
50,9
36 - 45
37
21,6
> 45
13
7,6
X ± SD
32,11 ± 7,2
Kết quả nghiên cứu cho thấy, người nghiện ma túy gặp độ tuổi từ 18 - 50, trong đó, 26 - 35
tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất (50,9%), 18 - 25 tuổi chiếm 19,9%, ít gặp ở tuổi > 45 (7,6%).
Bảng 2. Thời gian nghiện, mức độ nghiện
Thời gian nghiện
n
%
< 5 năm
79
45,6
5 - 10 năm
78
46,2
> 10 năm
14
8,2
Mức độ nghiện
TS
%
Nhẹ
4
2,3
Trung bình
35
20,5
Nặng
132
77,2
Số bệnh nhân nghiện từ 5 - 10 năm chiếm tỷ lệ cao nhất (46,2%); nghiên cứu còn phát hiện
8,2% người nghiện > 10 năm. Phần lớn bệnh nhân nghiện mức độ nặng (77,2%) và 20,5% bệnh
nhân nghiện mức độ trung bình.
128
TCNCYH 82 (2) - 2013
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Bảng 3. Liều lượng thuốc clonidin trong điều trị hội chứng cai
Liều
1
3
4
5
6
7
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
Ʃ
%
0
0
0
0
0
0
69
40,3
109
63,7
117
68,4
0,9 - 1,2 76 44,4 119 65,9
112
65,5
112
65,5
81
47,4
59
34,5
54
31,6
1,5 - 1,8
47
27,5
26
152
21
12,7
3
1,75
0
0
mg
Ʃ
2
%
0,3 - 0,6 95 55,5
0
0
0
0
Thuốc clonidin làm thuyên giảm và mất hội chứng cai phần lớn tập trung ở liều 0,9 - 1,2 mg từ
ngày thứ 3 đến ngày thứ 5 (47,4%); từ ngày thứ 7, liều điều trị của thuốc giảm xuống 0,3 - 0,6 mg
(68,4%).
Bảng 4. Diễn biến hội chứng cai
Triệu chứng
Ngày 1
Ngày 2
Ngày 3
Ngày 4
Ngày 5
Ngày 6
Ngày 7
Ngáp
72,7
71
66,1
42,1
17,4
1,7
0
Thèm
62,8
57
47,9
33,8
19
0,8
0
Chảy nước
mắt,nước mũi
38,8
53,7
44,6
29,7
23,9
3,3
0
Đau khớp
49,5
66,9
62,8
53,7
40,5
21,6
6,6
Mất ngủ
62,8
72,7
71,9
57,8
40,4
14,8
7,4
Toát mồ hôi
45,4
64,4
62,8
49,6
33,1
6,7
0
Buồn nôn, nôn
25,6
19,8
21,4
14,8
6,6
1,6
0,8
Tiêu chảy
7,4
8,3
5,8
2,4
2,4
0
0
Dãn đồng tử
13,2
4,9
41
0
0
0
0
Tăng thân nhiệt
20
33,5
30
23,3
13,3
6,7
0
Dị cảm
8,2
6,7
0
0
0
0
0
Mạch nhanh
37,2
43
34,7
25,6
15,7
5,8
0
Số liệu thu được từ bảng 4 cho thấy các triệu chứng của hội chứng cai thuyên giảm rõ từ ngày
thứ 3 đến ngày thứ 5 và mất dần vào ngày thứ 7 đến ngày thứ 10.
Số liệu thu được từ bảng 5 cho thấy, các tác dụng không mong muốn của thuốc như đau đầu,
chóng mặt xảy ra vào ngày thứ 3 ở các liều khác nhau. Tuy nhiên, tần suất xuất hiện nhiều ở liều
cao 1,5 - 2,1 mg (bảng 5).
TCNCYH 82 (2) - 2013
129
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Bảng 5. Tác dụng không mong muốn của thuốc clonidin điều trị hội chứng cai
Liều (mg)
Đau đầu
Chóng mặt
Co giật
Dị ứng
0,3 – 0,6
5 (3)
2 (3)
-
-
-
-
0,9 – 1,2
15 (2)
12 (3)
-
-
-
-
1,5 - 2,1
20 (3)
20 (3)
-
-
-
-
Tổng số
41 (33,8%)
Phù nề Tác dụng khác
34 (28,0%)
IV. BÀN LUẬN
Kết quả điều trị hội chứng cai heroin
bằng clonidine: Đặc điểm bệnh nhân điều trị:
Đặc điểm chung bệnh nhân nghiên cứu:
Tuổi của đối tượng nghiên cứu: trong nghiên
heroin có hội chứng cai được điều trị bằng
cứu của chúng tôi, nhóm tuổi gặp nhiều nhất
thuốc clonidin, trong đó, có 150 bệnh nhân
là từ 26 - 35 tuổi, chiếm 50,9%. Một bộ phận
được điều trị đơn thuần bằng thuốc clonidin
tuổi từ 36 - 45 chiếm tỷ lệ thấp hơn 21,6%.
(chiếm tỷ lệ 87,72%) và 21 bệnh nhân từ ngày
Tuổi trung bình của các bệnh nhân trong
nghiên cứu của chúng tôi là 32,11 ± 7,2. Kết
quả nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với
nghiên cứu của Lý Trần Tình (2008), Trần Văn
Cường (2010), lứa tuổi gặp trung bình của đối
tượng nghiên cứu là 33,06 ± 7,61 [1; 3].
Tương tự, theo báo cáo tình hình và kết quả
chúng tôi nghiên cứu 171 bệnh nhân nghiện
thứ 3 phải điều trị phối hợp với các thuốc an
thần kinh (tisercin, haloperidon) mới làm ổn
định hội chứng cai chiếm tỷ lệ 12,28%. Công
trình chỉ đi sâu phân tích các số liệu thu nhận
được từ 150 bệnh nhân được điều trị đơn
thuần bằng thuốc clonidin.
phòng chống ma tuý năm 2009 của Bộ Công
Diễn biến hội chứng cai trên bệnh nhân
an, 54,2% người nghiện ma tuý ở độ tuổi từ
nghiên cứu được điều trị đơn thuần bằng
30 đến 45 tuổi.
clonidine: số liệu thu thập trong quá trình điều
Thời gian và mức độ nghiện: trong nghiên
cứu của chúng tôi cho thấy, thời gian nghiện 5
- 10 năm chiếm tỷ lệ cao nhất (46,2%), thời
gian nghiện dưới 5 năm chiếm tỷ lệ thấp hơn
trị được trình bày ở bảng 4, phản ánh diễn
biến hội chứng cai dưới tác dụng của clonidin
điều trị đơn thuần trên bệnh nhân nghiên cứu.
Các triệu chứng ngáp, thèm chất ma túy, chảy
(45,6%). Kết quả này phù hợp với nhiều
nước mắt, nước mũi, đau mỏi nhức khớp, rối
nghiên cứu Trần Văn Cường, Trần Viết Nghị
loạn giấc ngủ và toát mồ hôi; các triệu chứng
(2010), thời gian nghiện 6 - 10 năm chiếm tỷ
buồn nôn, nôn, tiêu chảy, dãn đồng tử, tăng
lệ cao nhất 43,13% [1, 2]; theo Walter Ling và
thân nhiệt, dị cảm, mạch nhanh đều có xu
cộng sự, thời gian nghiện chủ yếu từ 7 - 10
hướng giảm dần về cường độ từ ngày thứ
năm. Nghiên cứu của chúng tôi phát hiện
nhất đến ngày thứ sáu. Từ ngày thứ 1, bệnh
được 77,2% bệnh nhân nghiện mức độ nặng,
nhân có biểu hiện nhiều và thường xuyên các
20,5% người nghiện mức trung bình, và 2,3%
triệu chứng ngáp (77,7%), mất ngủ, thèm chất
người nghiện ở mức độ nhẹ. Từ số liệu thu
ma túy (62,8%), đau cơ bắp (49,5%) …,
thập được cho thấy thời gian nghiện càng lâu
nhưng đến ngày thứ 6, các triệu chứng giảm
thì mức độ nghiện càng nặng.
đi rõ rệt, ngáp chỉ còn 1,7%, thèm 0,8%, mất
130
TCNCYH 82 (2) - 2013
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
ngủ 14,8%, đau khớp 21,6%. Đến ngày thứ 7
hầu hết các triệu chứng giảm đi đáng kể, và từ
ngày thứ 8 đến ngày thứ 10, các triệu chứng
của hội chứng cai trên bệnh nhân điều trị đơn
thuần clonidin đó được thanh toán hoàn toàn.
Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của
Trần Văn Cường (2010), Lý Trần Tình (2009)
[1; 3]. Theo Taschner KL (1986), clonidin có
hiệu quả trong việc kiểm soát các triệu chứng
toát mồ hôi, nóng bừng, đánh trống ngực và
buồn nôn [3].
Tác dụng không mong muốn trên lâm
sang: Thuốc clonidine điều trị hội chứng cai ít
có tác dụng không mong muốn trên lâm sàng.
Tác dụng không mong muốn là đau đầu
(33,8%), chóng mặt (28%), xuất hiện ở các
liều cao điều trị: 0,9 mg - 1,2 mg clonidin vào
ngày thứ 2 (15 bệnh nhân), liều 1,5 mg 2,1 mg vào ngày thứ 3 (20 bệnh nhân). Tuy
nhiên, các tác dụng không mong muốn không
có sự ảnh hưởng trầm trọng đến toàn trạng
của người bệnh và chúng mất đi sau một tuần
điều trị. Kết quả này phù hợp với kết quả
nghiên cứu của các tác giả trên thế giới
(Batey,1987; Angela L, 2009) [5, 6]. Trên lâm
sang, chúng tôi không gặp bệnh nhân nào có
biểu hiện hạ huyết áp, có thể do bệnh nhân
được điều trị nội trú nên mọi chế độ chăm sóc,
dinh dưỡng tốt hơn.
V. KẾT LUẬN
Nghiên cứu điều trị hội chứng cai bằng
clonidin trên 171 bệnh nhân nghiện heroin tại
viện Sức khoẻ Tâm thần, bệnh viện Bạch Mai,
chúng tôi rút ra một số kết luận sau:
- Lứa tuổi người nghiện từ 18 - 50, tuổi
trung bình 32,11 ± 7,2; trong đó, tuổi 26 - 35
chiếm tỷ lệ cao (50,9%), thời gian nghiện 5 10 năm (46,2%), mức độ nghiện nặng (77,2%).
TCNCYH 82 (2) - 2013
Thuốc clonidin có hiệu quả làm thuyên
giảm cường độ triệu chứng của hội chứng cai
rõ rệt từ ngày thứ 3 - 6. Phần lớn các triệu
chứng mờ nhạt, không còn tác động mạnh
mẽ, thường xuyên đến người bệnh: từ ngày
thứ 1, ngáp (77,7%), mất ngủ (62,8%), thèm
chất ma túy (62,8%), đau cơ (49,5); đến ngày
thứ 6, ngáp chỉ còn 1,7%, mất ngủ (14,8%),
thèm (0,8%), và đau cơ (21,6%). Hội chứng
cai mất dần từ ngày thứ 7 và mất hết vào
ngày thứ 10, người bệnh trở lại trạng thái
bình thường.
Tác dụng không mong muốn của thuốc
clonidin ít gặp; đau đầu 33,8%, chóng mặt
28% từ ngày thứ 2, thứ 3, chủ yếu khi dùng
clonidin liều cao 1,5 - 2,1 mg. Tác dụng không
mong muốn không làm ảnh hưởng trầm trọng
đến toàn trạng bệnh nhân và mất đi sau một
tuần mà không cần cho thêm thuốc điều trị.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Văn Cường, Nguyễn Mạnh Hùng
(2010). Nghiên cứu đánh giá hiệu lực và tính
an toàn của Heantos 4 hỗ trợ cắt cơn nghiện
ma tuý, Tài liệu tập huấn điều trị nghiện ma
túy, viện Sức khoẻ Tâm thần, 1 - 15.
2. Trần Viết Nghị, Nguyễn Minh Tuấn
(1995). Điều trị nghiện ma túy bằng thuốc
hướng thần, Kỷ yếu Hội nghị khoa học về các
phương pháp điều trị nghiện ma túy, Bộ Y tế,
viện Sức khoẻ Tâm thần Hà Nội, 96 - 100.
3. Lý Trần Tình (2009). Kết quả điều trị
nghiện ma tuý tại bệnh viện Tâm thần Hà Nội.
Tài liệu tập huấn cập nhật và trao đổi kinh
nghiệm về các phương pháp điều trị nghiện ma
tuý, Viện Sức khoẻ Tâm thần, 1 - 8.
4. Tổ chức Y tế Thế giới (1992). Rối loạn
tâm thần và hành vi do sử dụng chất. Phân
loại bệnh Quốc tế lần thứ 10 về các rối loạn
tâm thần và hành vi. Mô tả lâm sàng và
nguyên tắc chỉ đạo chẩn đoán, Hà Nội, 1 - 10.
131