Nghệ thuật lãnh đạo: Chương 2 - Các đặc điểm, hành vi và các mỗi liên hệ

Khóa 31k thang 9/2008 Chương 2 CÁC ĐẶC ĐIỂM, HÀNH VI VÀ CÁC MỖI LIÊN HỆ “Sau khi đọc xong chương này bạn sẽ có thể - Nhận diện các đặc trưng cá nhân và các đặc điểm liên quan đến lãnh đạo có hiệu quả. - Nhận thức được sự đối lập giữa hành vi lãnh đạo độc đoán và dân chủ và tác động của mỗi cách thức đó. - Biết được sự khác biệt giữa phong cách lãnh đạo định hướng vào con người và định hướng vào công việc và xem xét khi nào thì nên dùng phong cách lãnh đạo nào là thích hợp nhất - Hiểu được thuyết lãnh đạo cá nhân có tác dụng tăng cường mối quan hệ cam kết giữa lãnh đạo và nhân viên như thế nào - Biết được cần phải làm gì để sự cộng tác trở nên hiệu quả hơn. Mở đầu Những nhà lãnh đạo xuất sắc gần như chắc chắn xuất hiện với những đặc điểm như: can đảm, tự chủ, nỗ lực, nghị lực, và sự sẵn sàng đương đầu với những rủi ro. Có lẽ một phần của những đặc điểm cá nhân làm cho họ trở thành một nhà lãnh đạo giỏi. Thật vậy, những đặc điểm cá nhân là những gì mà những nhà nghiên cứu lãnh đạo đầu ngày trước đã nghĩ đến. Nhiều nhà lãnh đạo có những đặc điểm mà các nhà nghiên cứu cho là có tác động mạnh mẽ đến việc lãnh đạo của họ. Những đặc điểm của nhà lãnh đạo thể hiện qua những chuẩn mực hành vi của họ. Do đó, nhiều nhà nghiên cứu đã tìm hiểu hành vi của nhà lãnh đạo để xác định những đặc điểm hành vi của phong cách lãnh đạo và những hành vi đặc biệt có thể làm nên hiệu quả của lãnh đạo. Sau đó nghiên cứu lý thuyết hành vi giữa người lãnh đạo và mỗi nhân viên của họ, nêu lên sự khác biệt giữa hành vi lãnh đạo trực tiếp và lãnh đạo nhóm. Chương này sẽ cung cấp một cách tổng quát những nghiên cứu sơ khai về lãnh đạo của thế kỷ 20. Chúng ta sẽ tìm hiểu sự phát triển của cách tiếp cận đặc điểm, cách tiếp cận hành vi và giới thiệu các thuyết cá nhân về lãnh đạo. Cách giải thích dựa trên nghiên cứu này về đặc điểm và hành vi lãnh đạo là cơ sở cho lĩnh vực nghiên cứu lãnh đạo và việc giải thích sự thành công cũng như thất bại trong lãnh đạo. Trang 1 Khóa 31k thang 9/2008 1. CÁCH TIẾP CẬN LÃNH ĐẠO DỰA VÀO ĐẶC ĐIỂM 1.1. Sự phát triển của cách tiếp cận đặc điểm Hình ảnh những người lãnh đạo xuất sắc đã lưu lại trong tâm trí những người phục tùng bằng những đặc điểm khiến họ kính trọng và ủng hộ. Có lẽ vì thế, các nghiên cứu trước đây, người ta đã cố gắng giải thích thành công của lãnh đạo chủ yếu dựa trên đặc điểm cá nhân của người lãnh đạo. Những đặc điểm hay những đặc trưng cá nhân đó là những nét tính cách riêng thường thấy ở những nhà lãnh đạo như: sự thông minh, chân thành, tự chủ, và tướng mạo. Cách tiếp cận dựa vào đặc điểm hay còn gọi là cách tiếp cận Vĩ Nhân xuất hiện từ đầu thế kỷ 20. Xuất phát điểm của cách tiếp cận này là những nghiên cứu, tìm hiểu về những nhà lãnh đạo đã thành công nhất định ở mức độ nhất định. Tư tưởng chủ yếu của cách tiếp cận này cho rằng một số người sinh ra vốn đã có sẵn những đặc điểm của nhà lãnh đạo. Thuyết Vĩ Nhân cố gắng tìm ra những đặc điểm khác biệt của một nhà lãnh đạo so với người bình thường. Đáng tiếc là các nghiên cứu theo hướng tiếp cận này nhiều nhất cũng chỉ có thể đưa ra những mối liên hệ không chặt chẽ giữa một vài đặc điểm cá nhân với việc trở thành người lãnh đạo thành công. Thật vậy, sự đa dạng về những đặc điểm của những nhà lãnh đạo thành công đã chỉ ra rằng khả năng lãnh đạo không phải là một cái gì đó thiên phú. Sự tiến bộ của ngành tâm lý học vào những năm 40-50 của thế kỷ 20 đã giúp những nhà nghiên cứu theo cách tiếp cận đặc điểm phát triển hơn nữa các nghiên cứu của họ về các đặc điểm cá nhân qua các bài trắc nghiệm kỹ năng và tâm lý. Những nghiên cứu này đã nhận thấy những đặc điểm cá nhân như tính sáng tạo, tính tự chủ; những đặc điểm sinh lý như tuổi tác, sức khỏe; các đặc điểm về khả năng như sự hiểu biết, khả năng nói trôi chảy; những đặc điểm về xã hội như mức độ được yêu mến, sự thân thiện; và những đặc điểm liên quan đến công việc như sự khao khát được khẳng định, tính kiên trì. Trong đó, các nhà lãnh đạo hữu hiệu thường được nhìn nhận qua việc họ đã thực hiện được những điều đặc biệt, giữ vị trí cao trong một tổ chức hay hưởng mức lương cao hơn những người cùng địa vị.1 Các nghiên cứu của Stogdill năm 1948 đã khám phá ra một vài đặc điểm có liên quan đến hiệu quả của công tác lãnh đạo như sự thông minh, sáng tạo, khả năng gây ảnh hưởng, sự tự tin, khả năng chịu trách nhiệm,và sự chính trực. Song chính ông vẫn cho rằng tác động của những đặc điểm đó phụ thuộc rất nhiều vào hoàn cảnh. Chẳng hạn như sự sáng tạo sẽ đem lại hiệu quả cho nhà lãnh đạo nếu ở trong tình huống này, nhưng trong tình huống 1 Yukl, Leadership in Organizations, 254. Trang 2 Khóa 31k thang 9/2008 khác thì nó có thể không thích hợp. Vì vậy, những đặc điểm cá nhân đó không thể bảo đảm cho sự thành công Một số ít các nhà nghiên cứu theo cách tiếp cận này vẫn duy trì các công trình của mình cho đến những năm 1970, cuối cùng họ cũng chỉ có thể kết luận rằng ngoài những đặc điểm đã nêu có thể kể đến các đặc điểm khác như khả năng làm việc độc lập, và khả năng chịu đựng căng thẳng. Tuy nhiên, như Stogdill vẫn nhấn mạnh, giá trị thực tế của những đặc điểm này hay khuynh hướng thay đổi của chúng phụ thuộc vào tình huống của tổ chức.2 Bảng 2. 1 Những đặc điểm cá nhân của nhà lãnh đạo Những đặc điểm cá nhân Những đặc điểm xã hội Nghị lực Tính cộng đồng,kỹ năng giao tiếp Sức chịu đựng của cơ thể Sự sẵn sàng hợp tác Sự thông minh và khả năng nhận thức Khả năng hợp tác không giới hạn Sự hiểu biết Tài ứng biến,tài ngoại giao Óc phán đóan,sựdứt khoát Những đặc điểm liên quan đến công Tính cách việc Tự tin Năng lực, có ước muốn vươn lên Chân thành và liêm chính Trách nhiệm trong việc hoàn thành mục Nhiệt tình tiêu Có ước muốn lãnh đạo Đương đầu với thử thách Độc lập Sự kiên quyết Môi trường xã hội Giáo dục Linh động Tóm lại, cách tiếp cận đặc điểm là bộ phận quan trọng của những nghiên cứu về lãnh đạo trong suốt thế kỷ 20. Theo cách tiếp cận này có một số đặc điểm cốt yếu để đạt được sự lãnh đạo hữu hiệu, nhưng chỉ trong trường hợp nó phải kết hợp với những nhân tố khác. Bảng 2.1 đưa ra một số đặc điểm và phạm trù tương ứng được xác định bởi nghiên cứu đặc điểm qua nhiều năm. Một vài đặc điểm được xem là cốt yếu đó là sự tự tin, thật thà và chính trực, và có năng lực 1.2. Các đặc điểm của người lãnh đạo Kết quả của cách tiếp cận đặc điểm là đã mô tả được những đặc điểm hay những đức tính rất quan trọng thường ẩn chứa trong nhiều nhà lãnh đạo đã đạt được những thành công. Có thể đây không phải là hoàn toàn phổ biến ở 2 R. M. Stogdill, Handbook of Leadership: A Survey of the Literature (New York:Free Press, 1974); and Bernard M. Bass, Bass & Stogdill’s Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications, 3rd ed. (New York: The Free Press, 1990) Trang 3 Khóa 31k thang 9/2008 tất cả những nhà lãnh đạo thành công, và cũng không có quan hệ chặt với lãnh đạo hữu hiệu, song bài học rút ra cho các nhà lãnh đạo từ những nghiên cứu theo cách tiếp cận này đó là có những đặc tính quan trọng mà nhà lãnh đạo nên có. Tính cách tự tin. Tự tin được hiểu là sự tin tưởng của ai đó vào sự nhìn nhận, ra quyết định, ý kiến và năng lực của chính mình. Một nhà lãnh đạo với sự nhận thức đúng đắn về bản thân sẽ biểu lộ một cách chắc chắn khả năng của mình, nhờ đó truyền dẫn niềm tin đến cho người phục tùng, chiếm được sự tôn trọng và ngưỡng mộ, và khiến mọi người sẵn sàng đương đầu với thử thách. Thật vậy, người lãnh đạo thực sự rất cần tự tin. Nhà lãnh đạo là người khởi đầu sự thay đổi và họ cũng thường phải ra quyết định mà không có đầy đủ thông tin, hơn nữa, họ phải giải quyết các vấn đề. Nếu chính họ không có sự tự tin để tiến lên và tin rằng mọi thứ sẽ ổn, thì chỉ một sai lầm nhỏ ở một quyết định không quan trọng cũng có thể làm nhà lãnh đạo lâm vào thế bị động. Nhà lãnh đạo tự tin phải dám vượt qua thất bại, phải chấp nhận những rủi ro…. Tự tin chính là một đức tính có thể giúp cho nhà lãnh đạo vượt qua các thử thách. Tính trung thực và chính trực. Tính trung thực chính là sự thật thà và không lừa dối. Phẩm chất này khiến cho người lãnh đạo trở nên cởi mở, và những người phục tùng luôn nhận thấy họ đang được quan tâm. Tính chính trực là tính cách của nhà lãnh đạo được tích hợp và dựa trên những nguyên tắc đạo đức vững chắc, họ hành động gắn với những nguyên tắc đó. Nhà lãnh đạo được ngưỡng mộ, tôn trọng, trung thành bởi họ đã thuyết phục được mọi người bằng những hành động hằng ngày của mình. Tính trung thực và chính trực tạo nên niềm tin giữa nhà lãnh đạo và những người phục tùng. Nhà lãnh đạo không thể tạo dựng niềm tin, thiết lập các quan hệ nếu chính trong bản thân họ không có tính trung thực và chính trực. Ngày nay, người ta thường thận trọng với quyền lực và hay lầm lẫn trong việc sử dụng quyền hành, và những người phục tùng muốn người lãnh đạo phải giữ chuẩn mực cao và ủng hộ họ qua hoạt động hằng ngày. Những nhà lãnh đạo thành công phải có tính kiên định cao, và phải thực hiện chính xác, ngay lập tức những gì mà họ hứa là sẽ làm. Những nhà lãnh đạo như vậy sẽ dễ dàng tạo được lòng tin. Họ có những nguyên tắc cơ bản và áp dụng chúng một cách thích hợp. Một cuộc khảo sát đã được thực hiện với 1500 nhà lãnh đạo về đức tính gì là đáng quý nhất đối với một người lãnh đạo, thì người ta đã trả lời rằng đó chính là sự chính trực. Các tác giả đã thực hiện khảo sát này kết luận rằng trung thực là điều tối cốt yếu trong lãnh đạo. Xét cho cùng, nếu chúng ta quyết chí phục tùng ai đó, bất kể là bước vào Trang 4 Khóa 31k thang 9/2008 một cuộc chiến hay là trong phòng họp của ban giám đốc, điều đầu tiên mà chúng ta muốn là được đảm bảo rằng người đó đáng để chúng ta trung thành. Chúng ta muốn những người đó phải là những người đáng để tin cậy, có đạo đức, và có nguyên tắc. Chúng ta muốn có thể hoàn toàn tin tưởng vào sự chính trực của người lãnh đạo chúng ta.3 Nghị lực. Phẩm chất thứ ba được coi là cốt yếu cho sự lãnh đạo hiệu lực chính là nghị lực. Nghị lực được xem như là động lực để tạo ra nỗ lực cao độ của nhà lãnh đạo. Những nhà lãnh đạo mang trong mình nghị lực tìm kiếm những thành tích cao, họ thường có năng lực và sự kiên trì, họ cũng thường được coi là có tham vọng, sáng tạo để đạt được mục tiêu của mình. Những nhà lãnh đạo thành công thường là do họ theo đuổi đến cùng những mục tiêu của mình. Tham vọng có thể giúp họ đạt được những mục tiêu thách thức và luôn sáng tạo để đạt được những mục tiêu đó. Nghị lực cao cũng đòi hỏi một sức khỏe tốt. Những nhà lãnh đạo làm việc nhiều giờ quanh năm suốt tháng. Họ phải có sức chịu đựng và phải mạnh khỏe để kiểm soát sự tiến triển, những yêu cầu và những thách thức của việc lãnh đạo. Hơn nữa, những nhà lãnh đạo cũng phải thường xuyên có trách nhiệm khởi xướng những kế hoạch mới cũng như các hướng dẫn để thực hiện kế hoạch thành công hoàn toàn. Những đặc điểm như sự nghị lực, tự tin, và chính trực có tác động rất lớn đến các nhà lãnh đạo. Tất nhiên, nếu chỉ có những đặc điểm này cũng không thể tạo nên sự lãnh đạo hiệu quả. Dù cho cách tiếp cận đặc điểm không hoàn toàn khẳng định tất cả các đặc điểm có thể giúp nhà lãnh đạo trở nên hữu hiệu. Song điều rõ ràng mà chúng ta có kết luận là những phẩm chất của nhà lãnh đạo có ý nghĩa quyết định chất lượng của tổ chức. Một nhà lãnh đạo mà không thông minh, đạo đức, và kinh nghiệm thì không thể mong đợi thành công. Tất nhiên, hoàn cảnh cũng ảnh hưởng đến kết quả. Song những nhà lãnh đạo tốt có thể thành công trong hoàn cảnh bất lợi, còn những nhà lãnh đạo kém thì có thể thất bại ngay cả trong những điều kiện thuận lợi. Vì vậy, muốn trở thành những nhà lãnh đạo tốt phải không ngừng hoàn thiện mình, hạn chế những thiếu sót có thể làm hỏng những nỗ lực của mình. Khi tất cả các yếu tố khác là như nhau, thì đặc điểm của nhà lãnh đạo đóng góp vào thành công của tổ chức. 3 James M. Kouzes and Barry Z. Posner, Credibility: How Leaders Gain and Lose It, Why People Demand It (San Francisco: Jossey-Bass Publishers, 1993), 14. Trang 5 ... - tailieumienphi.vn