Xem mẫu
- VŨ QUỐC TRUNG
Y HỌC C ỔT R UY Ề NVỚI S ỨC K HOẺ
ngưòi gi
■ •
NHÀ XUẤT BẢN VẪN HOÁ THÔNG TIN
- Y h ọ c c ổ tru y ền với sứ c kh oẻ
NÂN(Ỉ CAO T L Ổ I THỌ NÍỈƯỜI (xIÀ
- v ũ QUÕC TRUNG
(Sưu tầm và tuyển soạn)
Y học cổ truyền với sức khoẻ
NÂNG cno TUỔI THỌ NGƯỜI Gin
NHÀ XUẤT BẢN VĂN HÓA THÔNG TIN
HÀ NÔI - 2004
- Phần thứ nhất
QUY LUẬT NGHIỆT NGÃ -
CON NGƯỜI RỒI SẼ GIÀ NUA
CON NGƯỜI có THỂ "TRƯỜNG SINH BẤT LÃO"?
Con người rồi phải già đi, đó là quy luật tự nhiên.
Người già là tài sản quý của xã hội, người già hôm
nay là người trẻ người trung niên hôm qua, trong họ
có rất nhiều chuyên gia, giáo sù, các nhân tài quản lý
các chuyên ngành, những tài năng trên mọi lĩnh vực.
Ti'0ng thực tiễn, họ đã tích lũy được kinh nghiệm
phong phú, tri thức uyên bác, họ là người sáng tạo,
người kế thừa, người truyền bá văn minh vật chất và
văn minh tinh thần của đất nước. Người già xứng
đáng đưỢc xã hội tôn trọng, yêu quý và quan tâm.
Già yêu là một giai đoạn trên đường phát triển
của đời người. Con người, nếu không gặp "đứt gánh"
giữa đường, đều trải qua một quá trình diễn biến từ
lúc ra đời, dần dần trưởng thành, trung niên, dần
già yếu rồi chết.
Già yếu là một quá trình diễn biến từ từ theo tuổi
đời. Quãng tuổi 45 - 65, chức năng hệ thống cơ quan
- cơ thể người dần dần chuyển biến theo hướng chững
lại rồi tụt lùi, từ 65 tuổi trở đi tình trạng sa sút đó
càng xảy ra nhanh chóng.
Hàng ngàn năm qua, không ít người lo tìm thuôc
thần tiên, những mong "trường sinh bất lão". Nhưng
cho đến nay, kết luận của khoa học và thực tế nghiệt
ngã vẫn là, sự già yếu và tử vong là quy luật tự
nhiên không thể tránh né. Hay như người xưa nói
"Sinh, lão, bệnh, tử" là quy luật của tạo hóa.
Con người vì sao sẽ già yêu đi ? Đây là một câu hỏi
khó đặt trước các nhà sinh vật học, y học. Con người
đã từng bước đi sâu nghiên cứu các mặt như hình
thái bệnh lý, chức nàng sinh lý, hóa học sinh vật,
sinh vật học tế bào, sinh vật học phân tử và xã hội
học...., trước sau đã nêu ra hơn 300 luận thuyết và
giả thiết vê sự già đi của cơ thế con người. Các loại
học thuyết đều thấy vấn đê già yếu quá phức tạp,
nguyên nhân dẫn đến già yếu đến nay vẫn chưa có
kết luận chính xác, đầy đủ. Trong đó, thuyết sắp xếp
"gen" giải thích sự già yếu đi của sinh vật là có ảnh
hưởng khá rộng, học thuyết này được học giả người
Mỹ Haiphicơ đê ra sớm nhất từ 1961. Học thuyết này
cho rằng, từ phát triển đến già yếu, trong cơ thể đã
xếp đặt sẵn một trình từ trưốc.
Toàn bộ quá trình sông của con người từ tê bào
trứng thụ tinh đến phát triển của thai, chào đời, lớn
lên, thành thục, già yếu rồi chết, đều có sự sáp xếp
- của gen trong tê bào trứng thụ tinh. Các sinh vật
khác nhau có gen khác nhau, cho nên tuổi thọ của
các sinh vật cũng khác nhau. Sự xếp đặt gen di
truyền là nguyên nhân cơ bản quyết định sự già yếu
đi của sinh vật.
Tính theo sô lần phân đôi tê bào thì tuổi thọ tự
nhiên của loài người ít nhất cũng phải trên 100 năm.
Hiện nay đa sô" học giả cho rằng, gen di truyền là
nhân tô" quyết định sự già yếu ở con người, cũng tức
là sự sắp xếp gen di truyền là nguyên nhân cơ bản
quyết định quá trình già yếu ở cơ thể con người. Còn
tất tật các nguyên nhân khác chỉ là nhân tô" thứ yếu.
Học thuyết tự thản trúng độc (bị trúng độc tự
nhiên) cho rằng, già yếu là kết quả của sự tích tụ
trong cơ thể những sản vật chuyển hóa (tức quá trình
trao đổi chất) có tính độc. Ví dụ, cặn bã thức ăn đọng
lại trong ruột già chịu tác dụng của vi khuẩn sẽ lên
men có độc tô thôi, khiến cơ thể bị trúng độc mãn
tính (từ từ, năm này qua năm khác) dẫn đến già yếu.
Thuyết biến chất Prôtêin... cho rằng, cơ thể già yếu
bắt dầu từ sự già yêu của tê bào, mà tê bảo già yếu là
kết quả của sự thay đổi trong kết cấu và chức năng
của tê bào. Sự biến đổi trong chất keo của để bào,
nhất là sự biến đổi tinh chất prôtêin, sẽ làm cho
trạng thái keo bị vón cứng, hoạt tinh enzim giảm sút,
từ đó dẫn đến già yếu.
- Thuyết chồng chéo cho rằng, già yếu là kết quả của
những phản ứng trùng lập chồng chéo nhau dần dần
phải xảy ra giữa axít amin và chất prôtêin là những
thứ cần cho sự sông. Kiii axít amin (ADN) oxi hóa và
giao chéo nhau, sẽ ảnh hưởng đến chức năng truyền
ghi và phục chê (chương trình), làm cho việc hỢp thành
prôtêin bị rối loạn, ảnh hưởng sự sông còn của tê bào.
Sự chồng chéo này sẽ tăng nhanh theo thòi gian.
Thuyết gốc hóa học tự do của sự già yếu hiện
đang là lĩnh vực sôi động nhất trong nghiên cứu
hóa sinh hiện đại. Gôd tự do là tên gọi chung cho
nguyên tử hoặc phân tử có mang điện tử không đủ
cặp. Chúng rất động, rất dễ sinh phản ứng với các
chất khác, khiến những vật chất ấy trở thành vật
bị ôxy hóa mạnh nên mất đi vai trò ban đầu của
chúng. Trong tế bào, gôc tự do sẽ gây phản ứng với
phân tử nằm kề nó, dẫn đến hàng loạt phản ứng
dây chuyền. Gôc tự do làm cho tế bào bị tổn thương
không thể cứu vãn.
Thuyết chức năng miễn dịch giảm sút cho rằng,
tuổi thọ của người hên quan đến chức năng của
tuyến nội tiết mà tuyến nội tiết lại liên quan với chức
năng miễn dịch của tế bào người. Chức năng miễn
dịch tế bào giảm sút, khiến cho cơ thể dần dần già
yếu đi.
Thuyết rối loạn tuyến nội tiết cho rằng, sự biến
đổi của chức năng nội tiết có thể kéo dài hoặc tăng
- nhanh tốc độ già yếu của con người. Ví dụ, cắt bỏ
tuyến hoóc môn giới tính sẽ dẫn đến suy yếu sớm,
nếu tiêm kích tố hoóc môn giối tính sẽ ngăn ngừa
đưỢc sự liệt sớm. Cho nên nhận định rằng, chức nàng
tuyến sinh dục sa sút là nguyên nhân chủ yêu dẫn
đến sự già yếu.
Thuyết điều tiết thích ứng cho rằng sự biến
chu3’ên lần đâu tiên thể hiện sự già yếu phát sinh
trong gen diều tiết. Tức là, một sô" sán vật chuyển
hóa nào đó của cơ thể cùng với gen điều tiết tạo nên
một loại prôtêin, nó có thể ngăn chặn thao túng gen
dãn đên có sự thay đổi trong kết cấu: Không truyền
ghi (sao chép) tin tức chương trình nhu’ bình thường,
ảnh hưởng đến sự hỢp thành châ"t prôtêin và enzin,
cuối cùng dẫn đến cái chết của tê bào.
Tóm lại, già nua tuổi tác là một hiện tượng phức
tạp, theo đà phát triển mạnh của khoa học - kỹ
thuật, nhất là sự di sâu nghiên cứu sinh vật học té
bào và sinh vật học phân tử, điều bí mật của sự già
yếu rồi sẽ đến lúc được làm sáng tỏ.
TUỔI THỌ CON NGƯỜI
Sống qua một năm người ta thêm một tuổi, tuổi
tăng theo năm tháng như thế gọi là tuổi tự nhiên.
Tuổi sinh lý là loại tuổi được xác định theo tình trạng
- chức năng sinh lý của các hệ thông, các cơ quan của
con người, gồm tim, phổi, thận, gan, dạ dày, ruột...
và kể cả bề ngoài như mặt, da, râu tóc, răng lợi, cơ
bắp v.v... ỏ vào tuổi đó. Tuổi tự nhiên và tuổi sinh lý
có thế khác nhau, một số người tuy tuổi còn trẻ
nhưng mặt đã nhăn nhúm, tóc bạc từng đám, răng
rụng, cơ bắp teo tóp, lúng gù lườn vẹo, bưốc đi thở
dôc, như người già. Lại có những người thọ 100 tuổi,
tuy tuổi tự nhiên đã đủ cả trăm, nhưng da dẻ vẫn
hồng hào, cơ bắp săn chắc, răng lợi đầy đủ, tai
thính,mắt tinh, nhanh tay nhanh chân, tim phổi
lành mạnh.
Tuổi tâm lý là loại tuổi được xác định theo trạng
thái tâm lý ỏ vào giai đoạn tuổi tự nhiên nào đó đã
định về các mặt .như tư duy, ký ức, ý chí, tính cách,
sở thích... Một sô' người không kể tuổi tác, tinh thần
ủy mị, lười hoạt động, lười động não, hờ hững với mọi
sự xung quanh, ý chí kém, sức nhớ hết sức kém, biểu
hiện ở họ rõ ràng là chưa lão đã suy. Nhưng một sô'
người tuổi tuy cao , mà tinh thần vẫn phấn chấn, ưa
hoạt động, hăng hái, thích giao thiệp rộng, sức nhố
tôt, luôn luôn lạc quan yêu đời, thật quả là già mà
không yếu.
Đánh giá tuổi thọ của mỗi người dài ngắn là căn
cứ vào tuổi tự nhiên. Nhưng nó có quan hệ khăng
khít vối tuổi sinh lý và tuổi tâm lý. Xét theo tình
trạng chung thì, người có tuổi sinh lý và tuổi tâm lý
10
- nhỏ hơn tuổi tự nhiên thì có tuổi thọ dài hơn, nếu hai
tuổi ấy lớn hơn tuổi tự nhiên thì thường là già đi rất
nhanh. Nhưng, chỉ cần nỗ lực chủ quan, xếp đặt tốt
cách ăn uống, nghỉ ngơi, rèn luyện, vui chơi, tập
dưỡng sinh đúng cách, cố gắng sao cho tuổi sinh lý,
tuổi tâm lý của mình được "trẻ lại"thì có thể trì hoãn
được sự già nua. Người già cần dinh dưỡng hỢp lý, ăn
uông hàng ngày cần ăn ít calo, ít chất mỡ (lipit),ít
đường, ăn đủ chất protit (đạm) và sinh tô" (sinh tô" B,
c, E, rất cần cho người già. Sinh tô" B giúp ăn ngon,
sinh tô" c tăng cường sức chông bệnh, sinh tô" E làm
chậm quá trình oxi hóa, có thế kéo dài tuổi thọ), chú
ý ăn nhiều rau tươi, không nên ăn quá mặn, Sự sông
là ở vận động, người già cần thường xuyên tham gia
một sô" bài thể dục vừa sức, như chạy lấy sức khỏe, đi
bộ, luyện thái cực quyền, luyện khí công...tăng cường
chức năng của các cơ quan toàn thân như tim, phôi...
có thể làm chậm sự suy thoái ơ những cơ quan này và
cần kết hỢp khéo léo giữa lao động va nghỉ ngơi.
Không ít người già muôn phát huy chút nhiệt tình
còn lại, vẫn tiếp tục làm việc trí lực hoặc thê lực,
nhưng cần chú ý vừa sức. Người già rất dễ bị kiệt sức
và rất khó phục hồi.
Người già do tê bào não già đi, tuần hoàn thông
máu chậm đi, việc cấp ôxi và chất dinh dưỡng giảm
v.v... nên rất dễ mệt mỏi. Đương nhiên, lao động trí
óc chỉ cần không quá sức, càng dùng trí óc nhiều, môi
11
- liên hệ giữa các tế bào thần kinh càng "liên tục",
phản xạ có điều kiện được hình thành cũng càng
nhiều và không bị xơ cứng, phản ứng sẽ càng nhanh
nhạy. Lao động thể lực cũng đem lại kết quả như thế.
Thòi gian ngủ ngon vê đêm của người già ít hơn
trung niên và thanh niên, cho nên, ngoài giấc ngủ
trua ra, có thể sau khi làm việc 1-2 tiếng đồng hồ thì
đi dạo, chơi thể thao, và nếu có điều kiện thì ngả
lùng ít phút. "Người yêu đời sống lâu", tính tình lạc
quan yêu đời chủ yếu nhờ tu dưỡng tư tưởng, tới mức
lòng dạ thanh thán, thái độ bao dung, ý chí kiên
cường, g.ặp khó khăn phải lấy làm tự hào khi ta vượt
qua được. Tính tình lạc quan còn có quan hệ mật
thiêt với môi trường xung quanh. Tôn kính người già,
yêu quý người già. một nền nếp xã hội tô"t đẹp quan
tâm đên người già sẽ đem đến cho người già niềm vui
sông lốn. Gia đình hòa thuận, ấm êm, là nhân tô"
quan trọng giúp người già sông lâu.
NHỦTVG THAY Đ ổl VỂ CHỨC NĂNG
TÂM LÝ ở NGƯỜI GIÀ
Theo thời gian, năm tháng khi vê già các chức năng
sinh lý như tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu,
sinh dục, thần kinh...cũng đổi thay khác nhiều vối
12
- khi còn trẻ, "mười bảy bẻ gãy sừng trâu". Chúng ta
hãy cùng nhau tìm hiểu những thay đổi đó ở tuổi già.
Những biến đổi bên ngoài.' Theo tuổi tác tăng
lên, tuyến mỡ dưới da giảm đi, sắc tô" tế bào lắng
đọng, tóc thưa thớt, dòn gãy, bạc trắng thậm chí
rụng; râu cũng bạc, mặt da xác, xô"p, khô, nhiều nếp
nhăn, thường xuất hiện những vết chàm hoặc bớt
màu nâu của tuổi già. Gân cơ bắp của người già mất
tính đàn hồi và co rút, dáng đi chậm chạp, răng lợi
cũng co rút, răng bị lung lay hoặc rụng, đôi môi trễ
xuôhg, móng tay dòn gẫy và cong queo...
Chiểu cao và thế trọ n g cơ th ế giảm.' Từ 30 - 90
tuổi, chiều cao của nam giối tính chung là giảm đi
2,25%, còn nữ giới giảm 2,5%. về trọng lượng cơ thể thì
ở tuổi 30 - 40 nam và 40 - 50 nữ là đạt đến đỉnh cao
nhất, sau đó dần dần sút giảm đi. Trong quá trình tàng
tuổi thì chiều cao và cân nặng ỏ người già đều giảm đi,
đó là hiện tưỢng khá phố biến. Trong tố chức xương và
cơ bắp ở người già dần dần mâ"t nước, nên bắp thịt teo
lại, những tổ chức co dãn đàn hồi thoái hóa và xơ hóa,
những hiện tưỢng này cũng làm sút cân.
Chất xương ở người già mềm xôp, độ cứng và độ
dẻo đều giảm sút, những biến đổi co rút ỏ cột sống
cũng là nguyên nhân làm chiều cao và thể trọng
giảm sút. Có những người già xương sôhg cong gù,
cẳng chân chịu lực bị vẹo đi, cũng là nguyên nhân
làm giảm chiều cao.
13
- Hệ th ôn g tim m ạch suy yếu: Trái tim người già
màu nhợt nhạt và co nhỏ, nhẹ đi, van dày lên và
cứng, từ 60 tuổi trở đi mất dần tính nhịp nhàng cử
động, nhịp tim nói chung đều giảm đi. Lượng máu
bơm mỗi phút của tim từ 30 - 80 tuổi giảm chừng
30%. Người già khi vận động, lượng bơm máu của
tim ít hơn ỏ người trẻ, sau vận động cần thời gian dài
hơn để trở về nhịp tim đập bình thường, sức chiu
đựng của tim cũng yếu. Tuổi già tăng thêm thì động
mạch dần xơ cứng, rất dễ mắc chứng cao huyết áp,
chứng này lại rất dễ làm cho thất trái dày lên. Người
già thường có hiện tượng động mạch vành cấp không
đủ máu, nên người già rất dễ mắc chứng loạn nhịp.
Tĩnh mạch ở người già mất tính đàn hồi làm cho
mạch máu nỏ ra, rất dễ bị mắc bệnh trĩ.
Hô hấp suy giảm.' Tổ chức phổi của người già
thường teo tóp đi, nhưng phế nang thì nở ra, vách
phê nang mỏng đi, tính đàn hồi cũng kém đi làm cho
lượng khí hít vào và hoạt lượng phổi đều giảm, lượng
khí dư thừa tăng lên. Do kết cấu của phổi thay đôi và
mạng vi ti huyết quản của phổi giảm đi, làm cho việc
khuyếch tán và lợi dụng ô xy (tính theo hệ số) giảm
đi. Cơ điều khiển việc thở hít ở người già co teo, hoạt
động của lồng ngực bị hạn chế, hoạt lượng phổi càng
bị ảnh hưởng.
C hức n ăn g tiêu hóa kém,- Động tác nhai nuốt ở
người già, khả năng nhu động của đường thực quản,
14
- tốic độ Ợ hơi, tiêu hóa, hấp thụ của dạ dày và ruột...
đều sút kém so vối người trẻ. Dạ dày chứa được ít, ỏ
tuổi 60 vị toan tiết ra chỉ bằng 40-50% ở người trẻ,
những biên đổi này dễ dẫn đến chứng viêm dạ dày. ở
người già thường gặp hiện tượng dạ dày và ruột kết
nở to, nội tạng sa thấp, táo bón... tế bào gan cũng
suy giảm, buồng gan nhỏ đi. Khả năng tái sinh tế
bào gan sẽ giảm theo tuổi, chức năng giải độc và chức
năng tổng hỢp albumin của gan cũng đều kém.
Hệ th ô n g tiế t niệu, sinh dụ c không bình
th ư ờn g; Thế tích của quả thận người già nhỏ đi, nhẹ
đi. Người già từ 70 tuổi trở lên đơn vị thận sẽ giảm
còn bằng 1/2 - 2/3 của người trẻ, tỷ suất lọc của tiểu
cầu thận có thể bị giảm 35 - 45%, lưu lượng máu có
hiệu quả chảy qua thận cũng có thể giảm mất 47-
73%. Do đó, chức năng bài tiết của thận giảm sút.
Niêm mạc bàng quang của người già dễ bị teo tóp, dễ
sinh chứng viêm bàng quang. Nam giới thường còn
mắc chứng phì đại tuyến tiền liệt, ở tuổi 60 - ,70 có
đên 70% mắc chứng này. Nữ giối ở tuổi già bỊ ảnh
hưởng bởi kích tố nữ giảm sút, niêm mạc âm đạo
mỏng đi, mất tính mềm mại co dãn, nước nhờn tiết ra
ít, âm đạo co hẹp. Nam giỏi ở tuổi 60 tinh hoàn teo đi
rõ rệt việc tạo tinh trùng dần dần giảm đi. Nhưng,
ngay như trên 90 tuổi, ở một sô" người tinh hoàn vẫn
sinh sản ra tinh trùng. Do đó có thể nói chức năng
sinh dục ở nam giới có thể duy trì suô"t đòi. Nhưng
15
- chức năng sinh dục ở nữ giới thì dần dần giảm sút
theo đà lão hóa của bộ máy sinh dục.
T h ần kinh trí nhớ sa sút.- Đại não của người
RÌà dần dần có hiện tượng già nua nhưng sự lão hóa
của tế bào đại não thì diễn ra chậm hơn. ơ tuổi 70,
trọng lượng của não bằng 95% người trẻ khỏe, ở tuổi
80 chỉ còn 90%, đến tuổi 90 còn bằng 80%. Não teo
dần đi, màng cứng bọc ngoài não mọc dầy lên, mạng
cơ nhện dưới màníĩ cứng này dần dần xơ hóa và vôi
hóa. Các khoảng trông bên trong não gọi là não thất
nay theo tuổi tác cứ to rộng dần, nước chấp ở lưng
não nhiều thêm. Chính là vì tế bào não giảm đi nên
não co lại và nhẹ đi. Thần kinh truyền lệnh ở người
già chậm dần, thời gian phản ứng lâu hơn. Người
già, nhất là từ tuổi 65 trở đi, cảm giác nóng lạnh,
cảm giác với rung động, độ nhạy của xúc giác đểu
kém, vị giác đôi với ngọt, m ặn... cũng giảm sút, thị
lực kém, độ thính tai cũng thế, thậm chí mắt bị mò,
tai nghễnh ngãng. Phản xạ cơ bắp yếu, vận động
chậm chạp. Vì mạch máu não xơ cứng và não bị teo,
nên sức nhớ những sự việc mới kém cỏi. Người già
nhớ rất rõ mọi chuyện thở ấu thơ, hay ngủ gật, giấc
ngủ ngắn, dễ mất ngủ...
Hệ th ố n g nội tiế t giảm sút,- ó người già bộ
máy nội tiết biến đổi theo hướng già cỗi, tuyến giáp
trạng nhỏ đi, chức năng do kích tố của tuyến tạo ra
cũng sa sút. Kích tô' tụy tạng lên màng tế bào, các
16
- tổ chức cũng giảm dần đi, trong tuyến thượng thận
cũng vậy, màu sắc thì lợt lạt đi, sô^ lượng kích tô"
tình dục giảm thấp.
Khi về già ngoài sự đổi thay xảy ra ở những hệ
thông kể trên, hệ tạo máu, hệ vận động, hệ miễn dịch
cũng đều biến đổi theo kiẹu thụt lùi.
TÂM LÝ NGƯỜI GIÀ
Người già có thể chia theo tuổi như sau: 60 - 64
tuổi là người bước vào tuổi già; 6 5 - 7 9 tuổi là người
già tuổi thấp; 80- 89 tuổi là người già tuổi cao; 90
tuổi trở lên là người già trường thọ; trên 100 tuổi là
người già trăm tuổi hoặc là ngôi sao tuổi thọ.
Người bước vào tuổi già phải trải qua một thòi kỳ
"sang tuổi" tâm lý. Vừa bắt đầu rời khỏi cương vỊ
công tác quen thuộc mấy chục năm, trong tư tưởng
tình cảm tâm lý ngay cả cách sông thường ngày đều
thay đổi tận gốc, có một số người không sao phù hỢp
nổi với sự đổi thay to lớn như thế về mặt tâm lý ở
thòi gian này. Một số người cả đòi chỉ cắm cúi cho
công việc, coi công việc là lẽ sông, nay sự rời bỏ đột
ngột công việc gắn bó, sẽ cảm thấy hoang mang, lòng
dạ xáo động, đứng ngồi không yên, có một cảm giác
hụt hẫng, như thế ta đã là người vô dụng, tình cảm
17
- suy sụp. Tôn lão kính hiền là truyền thông tôt đẹp,
xã hội và các ngành hữu quan cần có sự quan tâm,
sắp xếp tốt cho người già, nhất là cần để tâm đến
những người nghỉ hưu vừa bưốc vào tuổi già... Bản
thân người già cần nhận biết quy luật tự nhiên của
sự chuyển hóa chất - thay đổi, cũ mới. c ầ n đánh giá
đúng bản thân, nhận thức đúng đắn giá trị một đòi
người, nghỉ hưu rồi vẫn có thể tìm cho mình một việc
làm thích hỢp phát huy nhiệt tình còn lại, thể hiện
giá trị vốn có của bản thân trong công việc mới. Theo
khả năng thích ứng và theo tính cách tâm lý, chúng
ta thường gặp các cụ ở mấy dạng sau đây: đại đa sô
các cụ, có kinh nghiệm đời sông phong phú, có trí tuệ,
cảm thấy một đời mình thu lượm được không ít, là đã
có những thành tựu (đáng giá). Nay nghỉ hưu, nắm
bắt được hiện thực, theo sức tham gia công tác, thích
hỢp hoạt động xã hội, tìm được niềm vui trong nhiệt
tình công hiến còn lại. Trong quan hệ vối mọi người
tự cảm thấy vừa lòng, cảm thấy tràn trề hạnh phúc
hưởng những năm tháng cuôi đời. Một sô" vị vui vẻ
vừa ý với sự về nghỉ của mình, họ cảm thấy thích ứng
đưỢc vối hoàn cảnh mới, luôn cảm thấy hài lòng mọi
sự quan tâm về tinh thần lẫn vật chất của con cháu.
Họ thấu tình đạt lý, không đòi hỏi quá cao vối "cuộc
đời". Nhưng bên cạnh đó cũng có một số ít người
không chịu thừa nhận thực tế của tuổi già. Họ hoạt
động không ngơi để mong chặn được nỗi kinh hoàng
18
- của tuổi già ập đến, họ đầu tắt mặt tốì bận rộn suốt
ngày những mong né tránh được tuổi già và cái chết.
Và thậm chí còn có một sô^ người, vì chưa đạt được
mục tiêu của đòi mình, sinh ra oán hận và đi đến
tuyệt vọng. Họ hoặc là quy tội cho người khác, rằng
người khác không gặp gian truân như họ hoặc, quy
tội cho bản thân và từ đó sinh ra tự oán tự sỉ vả
mình ! Vậy điều cần nhất ở các vị cao tuổi là biết
phân tích bản thân, lạc quan yêu đời, và mãi mãi
vững vàng, có ý thức khắc phục, cải tiến được trạng
thái tâm lý không hay về tính cách, tự mình khống
chế, không để tâm lý kém vui đó che phủ lên cuộc
sông những năm tháng cuôl đòi.
Những người thân sống cùng người già, nhất là
lớp con cháu và bạn bè xóm giềng cần phân tích tâm
lý người già theo như tính cách, thói quen, thị hiếu,
bệnh tậ t... của cụ già. Những cụ trời cho vẫn tráng
kiện thì thường không "chịu già" thường muôn làm
những việc hoặc động tác quá sức chịu đựng, không
thật chú ý đến việc ăn uông, đi lại, không thật giữ
gìn khi trời quá lạnh hoặc quá nóng.v.v...
Chúng ta cần phải thường xuyên nhắc nhở, quan
tâm đến những cụ già ở dạng này, các cụ cần "cân
nhắc" để hoạt động vừa sức... Những cụ người yếu,
lắm bệnh hoặc tuổi cao sức yếu, chậm chạp run rẩy,
phản ứng lờ đò, mọi việc thường lực bất tòng tâm,
sinh ra tâm lý phiền muộn. Một số vị ưa sạch, thích
19
- lao động, nhiều năm qua mọi việc đều tự làm, nay
thường không muôh nhờ cậy, rất khó chịu về sự làm
phiền người khác, sự người khác chán ngán
mình.v.v... Với những vị này, cần nhiệt tình quan
tâm, chủ động giúp đổ, luôn luôn trò chuyện vói các
cụ, đánh tan môi lo ấy, bằng hành động thực tê để
các cụ thấy chăm sóc tô^t người già là trách nhiệm
của gia đình, con cháu. Tôn trọng thiết tha nhưng
không ngả theo chiều xót xa, để các cụ cảm thấy sự
ấm cúng của gia đình xã hội. Có những cụ sỢ bệnh
hoặc tự ám ảnh là mình bị mắc bệnh, nhưng lại sỢ
mọi người biết bệnh, thật là mâu thuẫn, nên tâm
tưởng rất nặng nề. Với những cụ dạng này, ta phải
chú trọng giải quyết phần tâm lý hoài nghi lo sỢ, nếu
thấy trong người không được khỏe, ta rưóc cụ đi viện
kiểm tra, để các cụ khỏi thắc thỏm, có bệnh thì chữa,
không bệnh thì phòng. Những cụ liệt giường lâu
ngày, hoạt động tâm lý khá phức tạp, có cụ sinh ra
tiêu cực, coi mình như ngọn đèn (ngọn nến) trưốc gió,
thường là có tâm lý chán đời và mất lòng tin. Ta cần
có sự quan tâm hêt sức chu đáo cùng sự an ủi tinh
thần, tăng cường chữa trị và chăm sóc, tăng lòng tin
chiến thắng bệnh tật cho các cụ.
Quy luật phát triển khách quan của giối sinh vật
cuôì cùng là già yếu và chết. Nhưng nếu chúng ta nỗ
lực có thể ngăn ngừa quy luật khắc nghiệt ấy đến
sớm, đạt tới điều mong muốn là thêm mỗi năm một
tuổi thọ và những năm cuôi đòi sông hạnh phúc.
20
- TUỔI MÃN NỘI TIẾT NAM
Mãn nội tiết nam có nghĩa là ngưng chức năng
sinh dục, tương tự sự ngưng có kinh ở phụ nữ.
Nhiều đàn ông tới độ tuổi ngũ tuần cảm thấy băn
khoăn, tự đặt ra nhiều câu hỏi, nhất là khi thấy thể
lực suy giảm.
Phải chăng ở họ cũng diễn ra tình trạng thiếu hụt
(hoóc môn) như ở phụ nữ đến tuổi mãn kinh ?
Thực ra không hề có tình trạng đột ngột ngưng
tiết hóc môn như ở phụ nữ. Theo đúng nghĩa đen mà
nói thì không có cái gọi là mãn nội tiết ở nam giỏi, bộ
tinh hoàn vẫn làm đầy đủ chức năng: vừa sản xuất
tinh trùng vừa tiêt ra hoóc môn nam testosteron.
Cho tới khi tuổi đời đã cao, việc sản xuất tinh
trùng vẫn đưỢc duy trì. ít nhất trên lý thuyết, đàn
ông giữ vững khả năng sinh con đến tận 50-60 tuổi,
có khi hơn. Tuy nhiên từ khoảng 40 đến 45 tuổi trở
đi, sô lượng và chất lượng tinh trùng giảm dần, rất từ
từ, và rất khác nhau tùy từng người. Cũng cần nhắc
lại là có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng xấu tới sản xuất
tinh trùng: nghiện thuốc, nghiện rượu, suy dinh
dưỡng, lao lực, stress, một sô chất độc, hóa trị liệu,
các bức xạ ion. Do đó, việc giảm testosteron không
phải chỉ có một nguyên nhân duy nhất.
21
nguon tai.lieu . vn
