Xem mẫu
- NĂM PHẠM TRÙ, MƯỜI QUY LUẬT PHÁT TRIỂN DU LỊCH
Vũ Gia Hiền(*)
FIVE CATEGORIES, TEN RULES FOR TOURISM DEVELOPMENT
Abstract
This article proposed five tourism development categories: Ancient, Intimacy, Fresh,
Insightful, Fun. Exploiting five tourism categories, ten rules, requires the tourism industry as
well as the people who really devoted tourism penetrate deeply into Vietnam's tourism potential
to make it live again. These activities are exactly the industrialization and modernization of the
tourism industry. All are from people and Vietnamese people themselves will definitely decide to
develop toursim, not from tourists from far distance.
*
Phát triển du lịch cần đi vào bản chất của cảm xúc tình cảm và lý trí mới hy vọng chinh
phục được du khách. Ta biết mỗi thời gian qua đi trí tuệ, tình cảm, giá trị sống... đều tăng lên
theo tâm lý chủ quan của con người, song tâm lý chủ quan ấy lại bị chi phối bởi hiện tượng chai
tâm lý. Trong sự chai tâm lý thì không chỉ chai tâm lý của du khách mà còn chai tâm lý của
người làm trong ngành nghề du lịch, bởi thế sản phẩm du lịch trở nên cũ kỹ, nhàm chán, thất
vọng... đối với du khách là hiện tượng của thời kỳ “toàn cầu hóa du lịch”. Để giải quyết vấn đề
“chai tâm lý du lịch” cần phải có trình độ đáp ứng nhận thức ngày càng cao của nhân loại theo
năm phạm trù: Xa xưa, Gần gũi, Mới mẻ, Sâu sắc, Vui vẻ. Ta cũng biết phạm trù luôn chưa trong
nó nhiều quy luật riêng ở phạm vi hẹp hơn, vì thế năm phạm trù này sẽ thành ra mười quy luật
như sau:
1. Phạm trù xa xưa
Phạm trù xa xưa gồm có hai quy luật, đó là quy luật xa và quy luật xưa. Quy luật xa chỉ
ra rằng đã đi du lịch thì phải có độ xa nhất định, nếu đi gần thì không được gọi là đi du lịch mà
chỉ gọi là đi tham quan. Quy luật xa trong nó có hai quy luật đó là xa về mặt vật lý và xa về mặt
tâm lý. Xa về vật lý là chặng đường phải đủ để du khách không dễ gì đi về trong ngày. Khi đi
không về trong ngày mới xuất hiện lưu trú và lúc đó mới bán được sản phẩm dịch vụ cho khách
du lịch; còn xa về tâm lý tức là sự khám phá của cảm xúc nào đó làm cho người ta cảm nhận về
một chuyến đi dài vô tận mặc dù chỉ trong một ngày... Nếu thiết kế, tổ chức hoạt động du lịch mà
thiếu quy luật xa này là hỏng ngành nghề du lịch ngay từ khi mới xây dựng.
Quy luật xưa là giá trị vượt thời gian, đó là các di tích, các kiến trúc, các khu rừng, các
hang động hàng triệu năm... Tuy nhiên ở đây cần phải chỉ ra được cái xưa đấy thành cảm xúc cho
du khách như các nhà nghệ thuật điện ảnh mô tả về sử tích, băng hà, thần bí... làm cho người
xem không chớp mắt bên màn hình. Cái xưa này có thể chia ra thành các loại cây cổ thụ, những
cung điện, những đầm lầy cổ, những con sông cổ, những trận đánh nhau trong cổ đại... Ví dụ,
nếu ở miền Tây, ta có thể tạo dựng lại trận đánh quân Xiêm của vua Quang Trung để làm sống lại
thời xưa trong hiện tại... Ở Việt Nam có rất nhiều những giá trị lịch sử giữ nước thì đây là nguồn
tài nguyên vô giá mà chúng ta đã để lãng phí quy luật xưa của du lịch.
2. Phạm trù gần gũi
(*)
GS.TS., Trường Trung cấp Âu Việt.
- Gần gũi là một phạm trù quan trọng của du lịch. Không gần gũi không ai đến du lịch cả.
Trái với xa xưa, gần gũi là sự hấp dẫn của tình cảm hơn là cảm xúc của phạm trù xa xưa. Phạm
trù gần gũi có hai quy luật cơ bản là quy luật gần và quy luật gũi.
Quy luật gần cũng có hai trạng thái vật lý và tâm lý. Gần về vật lý là khoảng cách ngắn
nhất. Nếu khách du lịch đến đâu đó mà thấy con người ở đó xa đằng đẳng thì họ không đến hoặc
đến một lần và không trở lại. Những quốc gia thu hút được khách du lịch thì người dân thường là
thân thiện; tuy nhiên tác giả không chọn phạm trù thân thiện vì thấy phạm trù gần gũi bao hàm
hơn, vì gần tức là đến nơi và trực tiếp, còn nếu dùng quy luật “thân” thì không được rõ nét. Mỗi
ai làm trong du lịch muốn bán được sản phẩm của mình đều phải gần khách, tức là tiếp cận, tiếp
thị và chia sẻ qua câu chuyện. Ngoài sự gần gũi về mặt vật lý, ngày nay còn có công nghệ điện
toán, điện tử, truyền hình... cũng có thể làm cho cả thế giới gần nhau. Tuy nhiên cái gần với tâm
lý mới là quan trọng. Có nhiều khi gần thể xác nhưng tâm lý xa tít trời mây thì cũng hỏng về du
lịch. Làm thế nào để người Việt Nam gần với công nghệ du lịch hiện đại lại là vấn đề trí tuệ. Việt
Nam chúng ta hiện nay bị thế giới bỏ xa về công nghệ du lịch hiện đại đang là sự đáng báo động
và cũng là yếu điểm của du lịch Việt Nam nên không thu hút được khách du lịch như các nước
phát triển công nghệ du lịch hiện đại.
Quy luật Gũi. Theo từ điển chữ Nôm, Gũi gồm có bộ khẩu cộng bộ hội - gần gũi đây
nghe cũng động lòng. Như vậy, gũi chính là lời nói như hội hay có thể xem từ gũi là gần như hội.
Nếu gần mà buồn bã thì chẳng ai muốn gần, vì thế gũi tức là như ngày hội. Du lịch là lễ hội,
ngày hội, là giá trị hội tụ làm cho sự gần trở nên giá trị hơn nên họ sẵn sàng bỏ tiền để được gần
và như vậy việc gần mới có ý nghĩa. Du khách có tâm lý được tôn trọng. Nếu đến đâu đó mà
không tôn trọng họ thì họ đến để làm gì. Chúng ta xem lại xem việc tôn trọng du khách của Việt
Nam thế nào? Đây là câu hỏi đặt ra cho các nhà hoạt động du lịch trả lời cho quy luật gần gũi này.
3. Phạm trù mới mẻ
Phạm trù mới mẻ là sự quan trọng của sản phẩm du lịch. Nếu không có cái mới mẻ sẽ
không thu hút được du khách, cái mới ở đây không đơn giản là mới mà phải hiểu trọn vẹn “Mới
mẻ” mới thấu đáo phạm trù này. Phạm trù mới mẻ có quy luật mới và quy luật mẻ.
Quy luật Mới xuất hiện về giá trị chưa được phát hiện trước đó hoặc mới được tạo ra từ
góc độ xây dựng, sáng tạo, tạo dựng trong kiến trúc, xây dựng, sân khấu, văn chương, điện ảnh ...
và ngay cả việc phát hiện được cái cũ cũng là cái mới. Có thể nói quy luật mới rộng lớn vô cùng,
nhờ quy luật mới đã làm cho cuộc sống đổi thay. Nếu bạn chỉ có một món ăn và cứ ăn đi ăn lại
mãi thì nó không còn mới nên cần thay đổi. Người xưa nói “mùa nào thức nấy” thể hiện giá trị
ẩm thực theo mùa. Ngày nay do công nghiệp nên người ta gói cả bánh chưng ngày tết chẳng cần
ngày tết... thì còn gì là thú vị. Quy luật mới cần phải được tôn trọng thực sự, nếu không tôn trọng
quy luật mới thì tự chúng ta làm cho nó cũ đi mà mất giá trị của quy luật xưa. Hiện nay ở Việt
Nam đang lạm dụng quy luật xưa cho mới trong khi không biết tạo ra cái mới để tăng giá trị xưa,
từ đó dẫn đến nhàm chán ở du khách, mà ngay cả ta còn nhàm chán thì nói gì đến du khách. Đây
là vấn đề đáng báo động.
Quy luật mẻ. Theo từ điển chữ Nôm, Mẻ có trong cụm từ Mát mẻ, Nát như mẻ, cho nó
một mẻ, Xứt mẻ, Bát mẻ, Nuôi mẻ để nấu ăn, Lo mẻ miệng, Đồ gốm cổ mẻ miệng. Theo từ điển
tiếng Việt, Mẻ là chất chua làm từ cơm nguội lên men; trong sản xuất như “mẻ gang ra lò”, “kéo
một mẻ lưới”, bị sứt bị mẻ.
Theo các khái niệm trên ta có quy luật mẻ trong du lịch tức là tạo ra những chuyến du
lịch đạt được mục tiêu và tuổi đời sản phẩm du lịch. Nếu không xác định được tuổi đời sản phẩm
du lịch chúng ta sẽ bị thua lỗ khi làm mới mà chưa thu hồi được vốn. Ví dụ, nếu một năm ta tạo
- ra một kỳ hội khoảng 1 tuần thu hút khách du lịch, khách đông nên ta phải chuẩn bị đón tiếp ...
sau đó số khách không còn đông nữa thì cơ sở hạ tầng trở nên hoang phí , như vậy là có mới mà
chưa “trọn một mẻ”. Quy luật mẻ đòi hỏi đầu tư mới phải tính đến thu hồi vốn và có lời. Nếu đầu
tư mới mà không có lời thì chỉ đạt quy luật mới mà thiếu quy luật mẻ. Ở Việt Nam hiện nay
nhiều địa phương làm du lịch theo phong trào, làm cho hoành tráng để thể hiện cái mới mà quên
hiệu quả của đầu tư. Đầu tư mới không khó, nhất là ngày nay nguồn tiền trên thế giới đang dư
thừa so với trước đây, nhưng các nhà đầu tư sợ nhất mất vốn nên họ không dễ dàng đầu tư; còn
nước ta tuy nghèo lại “chơi sang” nên đã vi phạm quy luật mẻ, làm “sứt mẻ kinh tế do làm mới”.
4. Phạm trù sâu sắc
Phạm trù sâu sắc thu hút khách du lịch trí tuệ. Hiện nay nhân loại có trí tuệ cao nhất từ
xưa đến nay vì thế xây phạm trù Sâu sắc là phạm trù quan trọng của du lịch. Sâu sắc tức là phải
nghĩ mãi mới hiểu một vấn đề nhỏ, hay có thể nói “giấu kim đáy bể cho du khách đi tìm” thì đó
là phạm trù sâu sắc du lịch. Phạm trù sâu sắc có hai quy luật.
Quy luật Sâu
Sâu tức là đối lập với nông. Sự hời hợt cũng không được gọi là sâu. Khi nói tới cái sâu du
lịch thì ở đấy không đơn giản là vùng biển sâu, cái giếng sâu, hố sâu ... mà sâu hơn cả cái sâu là
cái thách đố du khách khám phá. Có một nhà ngôn ngữ học Việt Nam đố một người bạn người
Tiệp Khắc đến du lịch ở Việt Nam và học tiếng Việt, câu đố “chó treo mèo đậy”. Anh bạn người
Tiệp Khắc đoán ngay là “con chó bị treo lên, con mèo bị nhốt lại”. Sâu trong du lịch chính là giá
trị thẩm mỹ có tầm mỹ học, nhưng đáng tiếc chúng ta không đưa được tầm mỹ học vào du lịch vì
thế nó trở nên tầm thường, đơn giản, biến những “âm vang ngàn xưa” thành “tiếng kẻng” nên
khách cảm nhận không hết, hoặc chúng ta không đủ hiểu giá trị thẩm mỹ trong những di tích,
lịch sử, văn chương, kiến trúc... nên chỉ tả được bề nổi mà thiếu bề sâu. Ví dụ, Bạn sẽ tả cho du
khách về “Cột đá thề đền Hùng” thế nào? Đây là vấn đề vừa thiếu lại vừa yếu của trí thức du lịch
nước ta. Nếu chúng ta không hiểu giá trị chiều sâu của nền văn hiến ngàn năm thì làm sao có thể
nói cho du khách hiểu, mà khách không hiểu thì có gì mà người ta phải tìm hiểu. Nước ta là nước
có nền văn hóa lâu đời vì thế cần phải đủ trình độ sâu trong những văn hóa nổi thì mới sử dụng
được quy luật này.
Quy luật Sắc
Sắc phải nói đó là thanh sắc, sắc nét, sắc xảo... Đây là những vấn đề nhạy cảm trong du
lịch. Thiếu sự nhạy cảm không tạo nên du lịch hiện đại. Sự nhạy cảm ở đây là nhạy cảm cảm xúc,
nhạy cảm thời cuộc, nhạy cảm chính trị... Bất cứ quốc gia nào cũng có những đặc thù bản sắc của
mình, chúng ta thử hỏi bản sắc du lịch Việt Nam là gì? Ai sẽ trả lời câu hỏi này. Nếu ta không
tìm ra bản sắc du lịch Việt Nam, bản sắc du lịch Tây Bắc, bản sắc du lịch Tây Nguyên, bản sắc
du lịch Tây Nam bộ... thì có gì để mài sắc ngành du lịch trong cuộc cạnh tranh hiện nay. Đây là
vấn đề cần quan tâm và làm sáng tỏ để tạo ra đa dạng sản phẩm du lịch Việt Nam mà các vùng
miền không “đụng hàng”.
5. Phạm trù Vui vẻ
Chúng ta đến với phạm trù vui vẻ là phạm trù cuối cùng trong “ngũ hành thức” mà tác giả
xin gửi đến. Phạm trù Vui vẻ cũng không dễ thực hiện vì người Việt Nam chúng ta có ngạn ngữ
“cái nết đánh chết cái đẹp”, vì thế trong lòng rất tốt nhưng nét mặt lại lo toan ít vui. Đây là vấn
đề cần làm sáng tỏ trong hai quy luật sau:
Quy luật Vui
Vui là một trạng thái tâm lý hưng phấn tích cực thường xuất hiện ở con người khi người
- ta đạt được mục tiêu, mục đích, giá trị nào đó. Nếu không đạt được mục đích, mục tiêu hoặc giá
trị nào đó thì khó mà vui. Tuy nhiên, trong du lịch thì ngược lại, ban chưa đạt được cái gì bạn
cũng phải vui vì khi bạn vui du khách mới đến, mà du khách đến bạn mới đạt được mục đích,
mục tiêu và giá trị nào đó. Nếu đợi đến khi đạt được mục đích, mục tiêu, giá trị bạn mới vui tức
là bạn đã rơi vào “vui muộn”. Bạn vui kiểu này thì khách đã về nước họ rồi. Bạn phải vui từ khi
du khách chưa đến để niềm vui đó tạo được dòng sóng trên thị trường du lịch thế giới thì du
khách mới chịu sự tác động, và bạn mới thu hút được tâm lý họ. Ta biết đấy, du khách phải mệt
mỏi ở nơi họ ở thì họ mới đi du lịch, khi đến du lịch mà họ còn mệt mỏi hơn thì ai đến. Như vậy
việc tạo ra dòng lan tỏa niềm vui là chìa khóa phát triển du lịch thuộc quy luật vui này.
Quy luật Vẻ
Vẻ tức là nhiều vẻ. Nếu chỉ có một trò vui từ Bắc vào Nam thì du khách sẽ nhàm chán và
mệt mỏi. Mỗi vùng miền tạo ra một vẻ để du khách thỏa mãn khám phá cái muôn hình muôn vẻ
Việt Nam. Nhưng đáng tiếc cái vẻ du lịch đơn điệu quá, bãi tắm biển nào cũng thế vì nhếch nhác,
nơi nào cũng thế vì chèo kéo du khách... thì còn gì để thu hút du khách. Cái đa dạng sản phẩm du
lịch, cái an toàn du khách, niềm tin du lịch chính là quy luật vẻ này. Nếu làm du lịch mà thiếu
quy luật vẻ kể như phá sản.
Quả thực nếu chúng ta khám phá du lịch tuân theo năm phạm trù, mười quy luật trên thì
tự nó dù ở đâu trên đất nước Việt Nam đều có thể tạo ra được sản phẩm du lịch độc đáo và có
như thế chúng ta mới thu hút được du khách bốn phương. Để khai thác du lịch theo năm phạm
trù, mười quy luật này đòi hỏi ngành du lịch, những người tâm huyết với du lịch Việt Nam phải
thật sự lăn lóc sâu vào tiềm năng du lịch Việt Nam để làm cho nó sống lại thì đấy là công nghiệp
hóa, hiện đại hóa ngành du lịch. Tất cả đều từ con người và con người Việt Nam sẽ quyết định
cho du lịch Việt Nam phát triển đến đâu chứ không phải do du khách từ đâu đến.
TÓM TẮT
Bài viết đề xuất Năm phạm trù phát triển du lịch: Xa xưa, Gần gũi, Mới mẻ, Sâu sắc, Vui
vẻ. Để khai thác du lịch theo năm phạm trù, mười quy luật này đòi hỏi ngành du lịch, những
người tâm huyết với du lịch Việt Nam phải thật sự lăn lóc sâu vào tiềm năng du lịch Việt Nam để
làm cho nó sống lại thì đấy là công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành du lịch. Tất cả đều từ con
người và con người Việt Nam sẽ quyết định cho du lịch Việt Nam phát triển đến đâu chứ không
phải do du khách từ đâu đến.
nguon tai.lieu . vn
