Xem mẫu
- Một số hội chứng tâm lí trong giao tiếp
ứng xử
Giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia Con người, dù là ai luôn phải hòa
nhập, gắn mình và tồn tại trong một môi trường xã hội để giao tiếp với người
khác, khẳng định được cái riêng của mình, phát biểu được chủ kiến, từ đó nhận
được sự hưởng ứng hay trợ giúp cho điều mình mong muốn. Giao tiếp ứng xử là
cách phổ biến nhất trong hoạt động sống, vì trong mọi trường hợp ai cũng phải
làm việc và mưu cầu thông qua, với người khác
.
Mấu chốt là phải xuất phát điểm từ việc hiểu rõ cái chung để bộc lộ bản thân, đi
đến cái riêng – đó là một thử thách lớn về khả năng giao tiếp ứng xử của bạn.
Thành công hay thất bại là ở chỗ đó. Các tập quán và quan niệm chung của tổ
chức hay rộng hơn là của xã hội, có thể khác nhau, một cách lâu dài sẽ tạo cho bạn
một phong cách giao tiếp ứng xử, nhưng trên nền đó bạn muốn chứng tỏ điều
riêng gì mà Bạn muốn đây? Bản sắc của bạn phải được bộc lộ tích cực như một
giá trị cơ bản trong giao tiếp khiến bạn được thừa nhận.
Dưới đây chúng tôi sẽ đưa ra một số hội chứng điển hình trong giao tiếp ứng xử có
tác dụng dương tính hay âm tính đến sự thành công trong giao tiếp với các đối tác
của bạn trong cuộc sống tùy thuộc vào việc bạn nhận thức nó đến đâu và ứng dụng
như thế nào.
Nguyên nhân của các loại hội chứng tâm lý dưới đây thường là:
- • Thứ nhất là: xuất phát từ sự hạn chế các năng lực của bản thân ( như phẩm
chất, khả năng, những lợi thế ), về nơi xuất xứ của bản thân ( gia đình,
doanh nghiệp và xã hội, địa vị bản thân );
• Thứ hai là do không có điều kiện được bảo vệ hay hậu thuẫn bởi tổ chức
tốt, hay bởi những người có sức mạnh và uy tín hơn ( như là doanh nghiệp,
nghiệp đoàn hay chính phủ, hệ thống luật pháp, thủ trưởng );
• Thứ ba là phải thường xuyên sống trong môi trường không cân bằng ( các
mối quan hệ xã hội, quan hệ với thiên nhiên, quan hệ với thế giới tâm linh
có thể sai lạc, cực đoan ).
Bài này là sự tiếp tục với bài tôi đã đăng trên chungta.com ( Các qui luật về hành
vi ứng xử ). Hi vọng có thể giúp ích bạn đọc thêm một chút hiểu biết để chủ động,
tích cực tích lũy những năng lực giao tiếp ứng xử trong nhưng hoàn cảnh sống và
làm việc khác nhau
Tiền đề : Con người trở nên rất đáng sợ khi :
- Bị mất mặt trước người khác
- Bị bóc mẽ tâm địa
- Bị tước khả năng xử sự bình thường
1- Hội chứng rạp hát
Bạn vào rạp hát để xem kịch hay nghe hát, khi kết thúc, bạn có thể vì một lí do
chưa rõ ràng mà không thấy nó hay, chưa biết có nên tán thưởng hay không,
nhưng xung quanh bạn, mọi người vỗ tay rào rào. Tình hình ấy một cách trực tiếp
khiến bạn vỗ tay, nếu không bạn sẽ tự thấy xấu hổ vì thiếu lịch sự, sẽ lạc lõng, bạn
thấy ít nhất mình cũng không kém hiểu biết hơn những người khác
- Trong giao tiếp nhiều khi để chứng tỏ mình cũng như người khác xung quanh hay
ho và am tường mà bạn có thể dễ dàng cho qua sự bất cập trong thảo luận hoặc
không tham gia sâu vào sự việc. Nếu điều này làm cho đối phương phát hiện ra, họ
lợi dụng điều đó để hướng vào lợi ích của riêng họ, bằng cách chủ động tiến hành
trao đổi với bạn ở những không gian văn hóa, đưa ra những ý kiến lịch sự, khá sâu
về khía cạnh kĩ thuật và nghe có vẻ uyên bác về lĩnh vực mà họ đang nói, hoặc
mượn lời của các nhà chuyên môn tên tuổi, của số đông, hoặc gán cho những ý
kiến là của những danh nhân, của người có địa vị cao trong xã hội. Do bạn không
am tường, hoặc không có sẵn chính kiến, lại ở bầu không khí Văn hóa, nên đã dễ
dàng xuôi theo dòng dẫn dắt của họ để cuối cùng đi đến a tòng với một kết cục rất
ít có lợi cho bạn. Bởi vì lúc bạn nhận ra điều này thì cũng chính là lúc bạn mắc
phải thế bị kẹt tiến thoái lưỡng nan. Đương nhiên câu chuyện có thể hoàn toàn
ngược lại, người bị lôi cuốn vào hội chứng này lại là đối tác của bạn, một khi bạn
tạo ra được cái gọi là ‘Hiệu ứng văn hóa đám đông’ . Tóm tắt của loại hội chứng
này là:
Trong không gian mang màu sắc Văn hóa, trang trọng …người ít hiểu biết và ít
sẵn sàng có chính kiến nhất thường hưởng ứng, phản xạ theo số đông, nhằm giảm
rủi do về hành vi, thái độ của mình trong cách đánh giá của đại bộ phận còn lại
2- Hội chứng lây lan ( Bầy đàn )
Câu chuyện hài hước của Azit Nexin về dòng người nối đuôi nhau xếp hàng mua
mũ ( dù đầu đang đội mũ, giá trị mũ không bao nhiêu, và chẳng cần đến nó lắm )
là một ví dụ hay về loại hội chứng này – biểu hiện tâm lí xã hội của con người
trước hành vi mang tính đám đông. Người ta tin rằng hành vi của đám đông
thường xuất phát từ những lí do xác đáng và mang ý nghĩa phổ quát. Hành động
theo đám đông hoặc dấn mình lẫn vào hành vi chung của đám đông, dưới một lớp
vỏ ý thức : ‘trong đám đông luôn có cái lý nào đó’, nếu không thu được lợi thì ít
- nhất sẽ có tác dụng giảm nhẹ sự rủi do về tâm lí và hành vi cho mỗi người khi họ
làm một việc nào đấy trong khuynh hướng hành vi đám đông đó. Ví dụ khi nhiều
người bỏ tiền ra mua cổ phiếu, bạn mặc dù chưa hiểu sâu và chưa có phân tích kĩ
về việc này nhưng bạn dễ có khuynh hướng bỏ số tiền nhàn rỗi của mình, thậm chí
đi vay để mua cổ phiếu.
Những người làm kinh doanh hay lợi dụng hội chứng này để lôi kéo những người
‘ngoài rìa’ tham gia vào những hoạt động thương mại của họ bằng cách tạo ra hay
tổ chức những sự kiện, những trào lưu có qui mô lớn, trong đó lồng vào những
thông tin, quan điểm khiến người ta cảm nhận đó là ‘xã hội’…Bạn có thể thành
công trong giao tiếp ứng xử với đối tác nếu bạn tạo ra được cái gọi là ‘khuynh
hướng hay hành vi cộng đồng mang tính xã hội’ khi đó bạn lôi kéo được đối tác
vào con đường bạn muốn…
Tóm tắt của hội chứng này là:
- Trong mỗi con người chứa đựng sẵn phản xạ ‘hành vi bầy đàn’. Khi điều đó
được cảm nhận theo cách ‘xã hội’ hay ‘khuynh hướng cộng đồng’ thì những người
ít thông tin, những người đang có ‘mục đích lang thang’ dễ tập trung vào đó, hoặc
‘a dua’ vào trào lưu.
3- Hội chứng “con gà mái “
Hội chứng này được suy diễn từ câu hỏi vui như sau: con gà mái nghĩ gì khi bị con
gà trống đuổi ? Câu trả lời đúng là: con gà mái nó nghĩ rằng liệu ta chạy thế này có
nhanh quá không ?! ý nghĩa của điều này là bạn nên nắm vững thuật kích thích và
điểm kích thích tới hạn dành cho người mà bạn xem là đối tác, cần giao tiếp ứng
xử, để đạt được mong đợi một cách hiệu quả nhất. Có thể phát biểu về hội chứng
này như sau:
Cái dễ có được là cái ít có giá trị. Một trong những điều được coi là giá trị khi
người ta phải vượt qua thách đố mà theo đuổi được đối tượng mới thấy đối tượng
- đáng quí và mãn nguyện với chính mình. Biết kích thích sự hào hứng của đối tác
bởi sự đề cao giá trị bản thân trong một giới hạn thách đố khả thi.
Tính thách thức là ‘tâm lí đinh’ trong trò chơi cuộc sống. Đó là niềm vui, là sự thể
hiện sự khôn ngoan….để dần dần tìm thấy sự chấp nhận được lợi ích của mỗi bên
sau khi vượt qua các khó khăn và trở ngại . Cuộc sống không dễ dàng, Cuộc sống
luôn có điều kiện và đòi được trả ‘đúng gia’ cho mỗi một mưu cầu của bạn. Vậy
tại sao bạn không tạo cơ hội cho họ có chút niềm vui đó? Nếu bạn xác định chắc
chắn rằng đối tác chính là người mà bạn cần, thì bạn hãy nên biết đưa ra điều kiện
của mình từng bước nhỏ, trong một cố gắng thăm dò phản ứng của đối tác để điều
chỉnh ngay mức độ các điều kiện đó với thiện chí là để họ sẽ chấp nhận, theo đuổi
và đáp ứng được. Nhưng đôi khi việc bạn sốt sắng quá mức khiến cho đối tác có
cảm giác nghi ngại, hoặc họ sẽ tự cao tự đại mà sẽ khắt khe với bạn hơn. Bạn nên
kích thích đối tác, tùy thời điểm, điều tiết tốt với mức độ khiến họ luôn hào hứng.
Tức là nên xác định được điểm tới hạn về mong muốn về nhu cầu của đối tác, và
hãy dự trữ khả năng ứng xử thực tế của bạn đủ để thu hút và dẫn đắt được sự quan
tâm của đối tác, chống được ‘tình trạng bão hòa’ về tâm lý của đối tác.
- 4- Hội chứng mặc cảm:
Con người ai cũng tồn tại ít nhiều các khiếm khuyết về hiểu biết hoặc thiếu hụt về
những khả năng cụ thể khi tiếp xúc với một vấn đề nhất định, khi cân nhắc trước
khi ra quyết định, hay thực hiện một việc gì. Họ hoàn toàn tự cảm nhận được điều
đó và tìm cách che dấu chúng, không muốn người khác biết được khi giao tiếp với
họ. Điều đó đặc biệt rõ ràng khi họ trong hoàn cảnh văn minh hơn môi trường họ
từng sống. Những biểu hiện thường thấy của hội chứng này là:
Mỗi người dù có điểm mạnh nào đó, nhưng rơi vào hoàn cảnh hay môi trường văn
minh hơn mà điểm mạnh đó không được thừa nhận thường rơi vào trạng thái tâm
lý tự ti, nên giấu mình, hoặc cố gồng mình lên ( xù lông, hoa hòe hoa sói ) một
cách lộ liễu, mâu thuẫn nội tâm: vừa thích nhưng vừa bài xích những gì mình
không đạt được.
Hội chứng mặc cảm dẫn đến hiệu ứng giao tiếp: mặc cảm ? bộc lộ dở trong giao
tiếp, ứng xử ? truyền sang và gây khó xử cho đối tác. Nó cản trở quá trình giao
tiếp chân thành, dễ bị suy diễn và đi xa cốt lõi của vấn đề mà hai bên quan tâm và
mong đạt tới. Bạn với tư cách là người giao tiếp với họ, nên tinh tế nhận thấy và
khôn khéo tránh cho họ sự lúng túng khó xử, tạo bầu không khí giao tiếp thân
thiện và thoải mái. Ví dụ một khách hàng trông có vẻ nghèo đến cửa hàng của bạn
với ý định muốn mua một dây chuyền bằng ngọc trai có thể là để tặng bạn gái.
Anh ta nghèo thật, vì thế tỏ ra rụt rè, thận trọng đến mức ngại ngùng khi hỏi bạn
những thông số liên quan đến một vài chuỗi ngọc trai bầy trong tủ kính. Dù anh ta
có mua được hay không thì sự niềm nở lịch sự của bạn không bao giờ là vô ích.
Người Nhật có một quan niệm rất hay trong giao tiếp. Họ cho rằng chào hỏi là
nghi lễ, động tác đầu tiên trong giao tiếp cần phải tỏ ra cung kính với khách: muốn
tôn trọng người, mình phải khiêm nhường. Cảm giác của đối tác là tự tin hơn, kính
trọng lại chủ nhân, thoát khỏi trạng thái mặc cảm nếu có.
- 5- Hội chứng con đường rút lui tâm lí
Trong giao tiếp, đối thoại, khi đối tác rơi vào sai lầm, hay thế yếu rõ ràng, bạn nên
có cách khôn khéo mở cho họ một lối thoát dễ chấp nhận nhất về tâm lý, bằng
cách tìm một lí do nhẹ nhàng, hay ho để họ đi ra bế tắc một cách tự nhiên nhất,
không bị bẽ mặt, mà hoàn toàn có lợi cho mong muốn của bạn. Hơn nữa thông
thường khi một bên đã tỏ ra thiện chí thì cũng tạo điều kiện cho bên kia một cách
tương tự. Nội dung của hội chứng này là:
Con người không muốn tự công nhận mình hố, mình kém, tự nhiên bị dắt mũi vào
sự thua thiệt. Trong nhiều tình huống bất khả hành động tiếp, họ muốn tìm thấy
những lí do giải thích cho những quyết định mới, khác của mình, và muốn được
người khác thừa nhận đó là những điều chính đáng, tuyệt hơn là có chỗ dựa về
danh dự.
Chuyện kể rằng: vào những tháng cuối cùng của cuộc thế chiến lần thứ II, quân Mĩ
chiếm được một hòn đảo lớn trên Thái Bình Dương. Lúc đó trên đảo này còn một
bộ phận nhỏ lính Nhật đang lẩn trốn và chiến đấu trong tuyệt vọng quyết liệt. Dù
phía Mĩ kêu gọi thế nào lính Nhật cũng không ra đầu hàng. Trong lúc căng thẳng
như thế Một sĩ quan chỉ huy Mĩ nghĩ ra một cách binh vận độc đáo: kêu gọi lính
Nhật nếu chịu ra nộp vũ khí thì sẽ được sang Mĩ thăm Holywood một chuyến.
Thật bất ngờ, lời kêu gọi không lấy gì làm chắc chắn lắm này đã có sức thuyết
phục. Lính Nhật ra khỏi nơi trú ẩn, giao nộp vũ khí. Sau đó để giữ uy tín Chính
phủ Mĩ đã thực hiện lời hứa của viên chỉ huy Mĩ đối với họ. Rất có thể những
người lính Nhật không phải vì tin lời của viên sĩ quan chỉ huy Mĩ mà ra đầu hàng,
nhưng ít nhất vào thời điểm tuyệt vọng đó, lời kêu gọi của viên sĩ quan Mĩ chính
là một cách mở đường tâm lí để họ có thể đầu hàng trong danh dự: tư thế của
những người khách được mời sang Mĩ, chứ không chỉ là đầu hàng vô điều kiện.
- Khi Giao tiếp, bạn nên đội chiếc mũ văn hóa lên đầu, chủ động đưa ra, gợi ý một
số các phương án, những điều kiện để cho đối tác của bạn có thể lựa chọn hơn là
bạn cố áp đặt cho họ một phương án nào đó cho dù điều đó theo bạn là hết sức có
lí. Đối tác dù thế nào luôn có phẩm chất, lòng tự tôn, những nguyên tắc và mục
tiêu riêng, do vậy cần gợi mở những giải pháp tâm lí thiện chí để họ vẫn bảo tồn
được những điều ấy. Nói một cách chính xác hơn là bạn vẽ ra, tạo ra một con
đường tâm lí để người ta có thể đi đến với bạn chứ không phải là đến với người
khác hay ngõ cụt.
nguon tai.lieu . vn