- Trang Chủ
- Y học thường thức
- KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ THỰC HÀNH VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN VÀ SỨC KHỎE TÌNH DỤC CỦA VỊ THÀNH NIÊN VÀ PHỤ NỮ 15-49 TẠI HUYỆN NA RÌ, BẮC KẠN
Xem mẫu
- Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 4
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Kieán thöùc, thaùi ñoä vaø thöïc haønh veà söùc khoûe
sinh saûn vaø söùc khoûe tình duïc cuûa vò thaønh nieân
vaø phuï nöõ 15-49 taïi huyeän Na Rì, Baéc Kaïn
Nguyeãn Thò Nga (*), Höùa Thanh Thuûy (*), Nguyeãn Thaùi Quyønh Chi (*),
Ñinh Thu Haø (*), Nguyeãn Thu Haø (*), Nguyeãn Thanh Höông (*)
Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc caùc thaønh töïu ñaùng keå veà chaêm soùc söùc khoûe cho phuï nöõ vaø treû em, nhöng coù
söï cheänh leäch ñaùng keå giöõa khu vöïc mieàn nuùi so vôùi thaønh phoá vaø ñoàng baèng. Nghieân cöùu naøy ñöôïc
thöïc hieän taïi Na Rì, moät huyeän ngheøo vuøng saâu cuûa tænh Baéc Kaïn, nhaèm ñaùnh giaù kieán thöùc, thaùi ñoä
vaø thöïc haønh cuûa phuï nöõ vaø vò thaønh nieân (VTN) veà chaêm soùc söùc khoûe sinh saûn (SKSS) vaø söùc khoûe
tình duïc (SKTD), töø ñoù xaùc ñònh caùc chieán löôïc can thieäp phuø hôïp. Ñaây laø nghieân cöùu caét ngang (ñònh
tính keát hôïp ñònh löôïng); vôùi caùc ñoái töôïng: phuï nöõ 15-49 tuoåi, VTN 12-15 tuoåi, caùn boä y teá (CBYT),
giaùo vieân. Phaàn meàm Epidata, SPSS 16 vaø NVIVO 8.0 ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù vaø phaân tích soá lieäu.
Keát quaû cho thaáy: (1) Chæ coù 8,4% VTN nam vaø 3,8% VTN nöõ traû lôøi ñuùng thôøi ñieåm deã coù thai trong
chu kyø kinh nguyeät vaø coù khoaûng 63% VTN ñaõ töøng nghe noùi ñeán caùc bieän phaùp traùnh thai (BPTT)
vaø beänh laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc (LTQÑTD). VTN luoân coù nhu caàu veà thoâng tin nhöng thieáu söï
trao ñoåi vôùi cha meï, giaùo vieân, CBYT; (2) Coù tôùi 99,3% phuï nöõ khoâng bieát quan heä tình duïc (QHTD)
an toaøn laø "khoâng maéc beänh LTQÑTD"; 88% phuï nöõ ñaõ söû duïng caùc BPTT. Caàn coù chöông trình can
thieäp ôû ñòa baøn naøy vaø thieát keá ñaëc thuø phuø hôïp vôùi boái caûnh thöïc teá.
Töø khoùa: Kieán thöùc, thaùi ñoä, thöïc haønh, söùc khoûe sinh saûn, söùc khoûe tình duïc, vò thaønh nieân, phuï nöõ.
Knowledge, attitudes and practices
of reproductive and sexual health care among
adolescents and women aged 15-49 in Na Ri
district, Bac Kan province
Nguyen Thi Nga (*), Hua Thanh Thuy (*), Nguyeãn Thai Quynh Chi (*),
Dinh Thu Ha (*), Nguyen Thu Ha (*), Nguyen Thanh Huong (*)
Vietnam has obtained remarkable achievements in improving the quality of health care for
women and children; however, substantial disparity is still found among mountainous areas and
4 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2012, Soá 26 (26)
- Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 5
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
urban and plain areas. This research was conducted in Na Ri, a remote and poor district of Bac Kan
province, with the aim to evaluate the knowledge, attitudes and practices related to reproductive
health care and sexual health of women and adolescents, which serves as basis for developing
appropriate intervention strategies. This research used the cross-sectional design, combining
qualitative and quantitative method, and covering the following subjects: women aged 15-49,
adolescents aged 12-15, teachers, and health workers. Epidata, SPSS and NVIVO 8.0 software are
used to manage and analyze the data. Research results show that: (1) Only 8.4% of male adolescents
and 3.8% of female adolescents choose the correct fertile time in a menstrual cycle, and
approximately 63% of adolescents have heard about contraceptives and sexual transmitted diseases
(STDs). Adolescents always want to get more information, but lack of parents-children, teachers-
students and health workers communication; (2) As many as 99.3% of women do not know that safe
sex is "sex without getting the STDs", and 88% of women have used contraceptives. There is a need
of developing an intervention program appropriate to this context.
Keys: knowledge, attitude and practice, reproductive health, sexual health, adolescent, women.
Taùc giaû:
(*) - CN.Nguyeãn Thò Nga - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng. Ñòa chæ: 138 Giaûng Voõ, Ba Ñình, Haø Noäi.
Email: ntn5@hsph.edu.vn. Ñieän thoaïi: 079.940.388
- Ths.Höùa Thanh Thuûy - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
- Ths.Nguyeãn Thaùi Quyønh Chi - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
- CN. Ñinh Thu Haø - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
- CN. Nguyeãn Thu Haø - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
- PGS.TS.Nguyeãn Thanh Höông - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
1. Ñaët vaán ñeà ChildFund keát hôïp vôùi Sôû Y teá tænh Baéc Kaïn vaø
Nhöõng naêm qua, chaêm soùc SKSS vaø SKTD cuûa Trung taâm y teá (TTYT) chæ ra thöïc traïng ñaùng quan
phuï nöõ vaø VTN luoân ñöôïc coi laø vaán ñeà öu tieân giaûi taâm, ñoù laø tyû leä tai bieán saûn khoa laø 30%, xu höôùng
quyeát haøng ñaàu cuûa Vieät Nam vaø ñaõ ñaït ñöôïc tyû leä ngaøy caøng cao vò thaønh nieân mang thai, keát hoân
nhöõng thaønh töïu ñaùng keå. Tuy nhieân thöïc teá vaãn sôùm vaø boû hoïc [2]. Vì nhöõng lyù do treân, caàn thieát phaûi
toàn taïi khoaûng caùch lôùn veà keát quaû giöõa caùc vuøng: tieán haønh ñaùnh giaù thöïc traïng kieán thöùc, thaùi ñoä vaø
mieàn nuùi-ñoàng baèng, thaønh thò-noâng thoân. Ñaëc thöïc haønh cuûa phuï nöõ, VTN veà SKSS vaø SKTD töø ñoù
bieät, kieán thöùc vaø thöïc haønh veà SKSS vaø SKTD ñònh höôùng cho can thieäp tieáp theo nhaèm thu heïp
cuûa VTN coøn nhieàu haïn cheá daãn ñeán tình traïng khoaûng caùch veà keát quaû chaêm soùc SKSS giöõa khu
QHTD khoâng an toaøn, mang thai ngoaøi yù muoán vaø vöïc ñoàng baèng, thaønh thò vaø mieàn nuùi.
gia taêng phaù thai [1].
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Baéc Kaïn laø moät tænh mieàn nuùi phía Ñoâng Baéc
Vieät Nam, kinh teá coøn ngheøo vaø chöông trình chaêm Thieát keá nghieân cöùu: Nghieân cöùu moâ taû caét
soùc SKSS coøn nhieàu haïn cheá: ñieàu kieän veà cô sôû vaät ngang, keát hôïp ñoàng thôøi ñònh tính vaø ñònh löôïng.
chaát, thuoác vaø dòch vuï thieát yeáu khoâng ñoàng boä [5], Thôøi gian vaø ñòa ñieåm nghieân cöùu: Töø thaùng 6-
chaát löôïng chaêm soùc söùc khoûe raát thaáp vaø truyeàn 8/2011, taïi 4 xaõ ñaëc bieät khoù khaên (thuoäc chöông
thoâng y teá khoâng hieäu quaû [4]. Huyeän Na Rì laø trình 135 cuûa Chính phuû) cuûa huyeän Na Rì (Höõu
huyeän vuøng saâu thuoäc tænh Baéc Kaïn, coù 15/22 xaõ Thaùc, Döông Sôn, Quang Phong, Xuaân Döông).
ñaëc bieät khoù khaên [6] vaø coøn toàn taïi nhieàu thaùch thöùc Ñoái töôïng nghieân cöùu: Phuï nöõ 15-49 tuoåi (chöa
trong coâng taùc chaêm soùc söùc khoûe. choàng, coù choàng), VTN 12-15 tuoåi ñang ñi hoïc,
Ñieàu tra sô boä taïi hai xaõ huyeän Na Rì do toå chöùc CBYT (phuï traùch chöông trình SKSS), giaùo vieân
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2012, Soá 26 (26) 5
- Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 6
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
(chuû nhieäm, daïy moân Sinh hoïc vaø Coâng daân). Thöïc traïng kieán thöùc, thaùi ñoä vaø thöïc haønh cuûa
Caùch choïn maãu, côõ maãu vaø phöông phaùp thu VTN veà SKSS vaø SKTD
thaäp (xem Baûng 1): - VTN haàu nhö khoâng ñöôïc trang bò caùc kieán
Nghieân cöùu ñònh tính: choïn chuû ñích, phoûng vaán thöùc cô baûn vaø taâm lyù ñeå böôùc vaøo tuoåi daäy thì, do
saâu CBYT, thaûo luaän nhoùm (TLN) vôùi phuï nöõ 15- ñoù gaëp nhieàu khoù khaên. Keát quaû nghieân cöùu ñònh
49 vaø VTN 12-15 tuoåi. löôïng cho thaáy: khi ñöôïc hoûi veà daàu hieäu tuoåi daäy
thì ôû nam vaø nöõ thì coù tôùi khoaûng 50% VTN traû lôøi
Nghieân cöùu ñònh löôïng:
"Khoâng bieát", hoaëc hoûi cuï theå veà 2 daáu hieäu quan
troïng nhaát cuûa tuoåi daäy thì laø " xuaát hieän kinh
Baûng 1. Baûng toång hôïp caùch choïn maãu, côõ maãu vaø
nguyeät" ôû nöõ vaø "coù moäng tinh" ôû nam, tyû leä coøn khaù
phöông phaùp thu thaäp
thaáp (töông öùng 53,3% vaø 22,8%). VTN thieáu söï
trang bò kieán thöùc töø tröôøng hoïc: "Chöa coù truyeàn
thoâng trong nhaø tröôøng, y teá tröôøng chöa coù kieán
thöùc veà SKSS VTN" (PVS CBYT huyeän). Ngoaøi ra,
caùc TLN ñaõ chæ ra VTN cuõng khoâng ñöôïc chuaån bò
ñaày ñuû veà taâm lyù caû töø phía gia ñình vaø nhaø tröôøng:
"Khi daäy thì thì raát sôï vaø khoâng bieát gì chæ bieát hoûi
meï, ôû tröôøng hoïc thì cuõng chæ bieát qua moät chuùt laø veä
sinh nhö theá naøo" (TLN nöõ tröôøng caáp 2 xaõ Höõu
Thaùc). "Coù ñoïc qua moät soá thöù vaø töï hieåu laø chuyeän
bình thöôøng, cuõng khoâng thaáy meï hay ai chuaån bò
taâm lyù tröôùc cho" (TLN nöõ VTN tröôøng caáp 2 xaõ
Höõu Thaùc). Do vaäy, VTN gaëp phaûi nhöõng khoù khaên:
- Choïn phuï nöõ 15-49 (hai xaõ Höõu Thaùc, Döông "Khi daäy thì cuõng bieát raèng coù thay ñoåi tính tình raát
Sôn ñaïi dieän cho hai nhoùm xaõ coù tyû leä hoä ngheøo nhieàu nhö noùng tính, xa laùnh baïn beø, ngaïi baïn beø, roài
töông öùng döôùi 50% vaø treân 50%): AÙp duïng coâng ñanh ñaù hôn" (TLN VTN, nöõ, xaõ Höõu Thaùc), "Hoài
thöùc tính côõ maãu 1 tyû leä tröôùc em hay maâu thuaãn vôùi boá meï nhöng giôø ít hôn
vì mình lôùn hôn. Khi maâu thuaãn coù khi caû ngaøy em
khoâng noùi chuyeän" (TLN VTN, nam, xaõ Höõu Thaùc).
- VTN thieáu caùc kieán thöùc veà QHTD vaø mang
Vì choïn maãu cuïm (DE=2) neân n2=392. Do ñaây thai, hieåu bieát veà caùc BPTT coøn chöa ñaày ñuû.
laø quaàn theå höõu haïn (616 ngöôøi) neân heä soá hieäu Nghieân cöùu ñònh löôïng ñaõ cho thaáy: chæ coù 12,9%
chænh f=n2/N=0,64. Vaäy côõ maãu hieäu chænh: nam vaø 18,9% nöõ traû lôøi ñuùng laø "QHTD an toaøn laø
nhc=n2/1+f=240 vaø thöïc teá phoûng vaán 269 phuï nöõ khoâng maéc beänh LTQÑTD vaø khoâng gaây mang thai
15-49 tuoåi. ngoaøi yù muoán". Khi hoûi cuï theå hôn veà mang thai, keát
- Choïn maãu phaùt vaán ñònh löôïng VTN 12-15 quaû cho thaáy: hôn moät nöûa ñoái töôïng (55,2% nam vaø
tuoåi: toaøn boä hoïc sinh 4 tröôøng: Xuaân Döông, Quang 50% nöõ) cho raèng "Khoâng theå mang thai neáu chæ
Phong, Höõu Thaùc, Döông Sôn (208 ngöôøi). QHTD 1 laàn", chæ coù 8,4% hoïc sinh nam vaø 3,8%
Phöông phaùp phaân tích soá lieäu: Thoâng tin ñònh hoïc sinh nöõ löïa choïn ñuùng ñaùp aùn "giöõa chu kyø kinh"
löôïng ñöôïc quaûn lyù vaø phaân tích baèng phaàn meàm laø thôøi ñieåm deã coù thai nhaát trong chu kyø kinh
Epidata, SPSS 16. Thoâng tin ñònh tính ñöôïc ghi cheùp nguyeät. Khoâng chæ kieán thöùc keùm veà mang thai,
vaø phaân tích theo chuû ñeà baèng phaàm meàm NVIVO VTN coøn hieåu bieát chöa ñaày ñuû veà caùc BPTT: coù
8.0. 63,4% ñoái töôïng töøng nghe noùi ñeán caùc BPTT trong
ñoù phoå bieán nhaát laø bao cao su (90%), thuoác uoáng
3. Keát quaû traùnh thai (78,6%) vaø voøng traùnh thai (59%) (Hình
1). Maëc duø ñaõ coù nhieàu em bieát tôùi BCS, tuy nhieân
3.1. Kieán thöùc, thaùi ñoä, thöïc haønh veà kieán thöùc veà BCS coøn haïn cheá: chæ coù 50,9% hoïc
SKSS/SKTD vaø nhu caàu trao ñoåi thoâng tin sinh traû lôøi ñuùng "Traùnh thai vaø baûo veä toát nhaát tröôùc
cuûa VTN HIV vaø caùc beänh LTQÑTD".
6 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2012, Soá 26 (26)
- Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 7
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
hoaëc "khoâng ñaøng hoaøng". Ngöôøi coù ñònh kieán cho
raèng bao cao su chæ daønh cho ngöôøi mua baùn daâm
hay khoâng chung thuûy cuõng khaù thaáp (10,1%).
Hình 1. Kieán thöùc veà caùc BPTT cuûa VTN
- Nhöõng ñieàu treân daãn ñeán vieäc QHTD tröôùc
hoân nhaân, mang thai vaø phaù thai thöïc teá ñaõ vaø ñang Hình 2. Quan nieäm cuûa VTN veà moät soá vaán ñeà
dieãn ra. Keát quaû nghieân cöùu ñònh löôïng chæ ra: coù SKSS/SKTD
4/208 hoïc sinh (khoaûng 2%) ñaõ coù QHTD. Vì ñaây
laø vaán ñeà khaù teá nhò, do ñoù con soá naøy coù theå coøn
thaáp hôn nhieàu so vôùi thöïc teá. Qua caùc cuoäc TLN
Nhu caàu trao ñoåi thoâng tin veà SKSS vaø SKTD cuûa
cuõng ñaõ chæ ra thöïc traïng mang thai cuûa VTN ñaõ vaø
VTN
ñang toàn taïi: "Bieát nhieàu tröôøng hôïp baïn gaùi 17, 18
tuoåi coù thai, phaûi nghæ hoïc vaø phaûi laáy choàng sôùm" - Keát quaû nghieân cöùu cuõng cho thaáy vieäc trao
(TLN VTN, nam, xaõ Höõu Thaùc). Giaùo vieân cuõng ñoåi giöõa cha meï - con caùi, giöõa giaùo vieân - hoïc sinh
cho bieát thöïc traïng phaù thai ñoä tuoåi VTN laø toàn taïi, veà SKSS vaø SKTD coøn khaù haïn cheá (töông öùng chæ
thaäm chí laø khoâng hieám: "Vaán ñeà naïo huùt thai thì laø 24,7% vaø 21,2%). Ña soá VTN trao ñoåi chuû ñeà naøy
nhieàu laém nhöng ña soá laø caùc em caáp 3 thoâi, chöù caáp cuøng vôùi baïn beø (74%) hoaëc anh/chò/em trong gia
2 thì chöa, ít laém" (TLN giaùo vieân, xaõ Höõu Thaùc). ñình (28,2%). Keát quaû ñònh tính cuõng cho thaáy söï
töông ñoàng vôùi keát quaû ñònh löôïng: "Khoâng bieát baïn
Töông töï, caùc CBYT cuõng cho bieát "Moãi naêm coù 1-
khaùc giôùi daäy thì thì nhö theá naøo nhöng cuõng caàn bieát
2 tröôøng hôïp chuùng toâi bieát mang thai sôùm. Vaán ñeà
nhöng boá meï vaø ngöôøi lôùn ít noùi" (TLN VTN, nöõ, xaõ
naøy ngaøy caøng noåi coäm, caàn ñöôïc quan taâm" (CBYT
Döông Sôn), "Thaày coâ giaûng löôùt qua, ngaïi neân ít
xaõ Höõu Thaùc).
noùi, chæ löôùt qua chöù khoâng ñi heát caùc noäi dung"
- Ña soá VTN vaãn giöõ quan nieäm truyeàn thoáng veà (TLN VTN, nam, xaõ Höõu Thaùc). Vaø ñaëc bieät VTN
QHTD tröôùc hoân nhaân, mang thai vaø phaù thai, maëc haàu nhö khoâng tieáp caän caùc thoâng tin qua cô quan y
duø quan nieäm veà vieäc söû duïng BCS ñaõ côûi môû. Coù teá vaø tröôøng hoïc: "Hieän ñaõ thöïc hieän truyeàn thoâng
80,6% VTN traû lôøi "Khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc" khi nhöng chuû yeáu laø keát hôïp vôùi truyeàn thoâng cho ñoái
ñöôïc hoûi veà QHTD tröôùc hoân nhaân. Keát quaû ñònh töôïng ñaõ coù gia ñình" (CBYT huyeän).
tính cuõng khaúng ñònh roõ cho ñieàu naøy "Quan heä tình - Maëc duø VTN ngaïi nguøng nhöng caùc em vaãn coù
duïc tröôùc hoân nhaân laø khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc vì nhu caàu veà tìm hieåu caùc thoâng tin veà SKSS vaø
nhö theá laø hö hoûng", "Moïi ngöôøi ñaøm tieáu laém vaø neáu SKTD: "VTN coøn nhieàu haïn cheá veà kieán thöùc vaø ruït
bò (mang thai) thì töï töû" (TLN VTN, nöõ, xaõ Döông reø khi noùi ñeán SKSS" (CBYT xaõ Höõu Thaùc); "Em
Sôn). Töông töï, khi hoûi veà mang thai vaø phaù thai: tyû muoán tìm hieåu veà caû nam caû nöõ veà daäy thì vaø veà caùc
leä traû lôøi laø "Khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc" khaù cao vaán ñeà khaùc ñeå hieåu theâm" (TLN VTN, nöõ, xaõ Döông
(töông öùng laø 82,8% vaø 41,2%) (Hình 2). Maëc duø Sôn).
nhö vaäy, VTN cuõng coù quan nieäm khaù côûi môû veà
vieäc söû duïng BCS: coù tyû leä khaù thaáp hoïc sinh cho 3.2. Kieán thöùc vaø thöïc haønh veà SKSS cuûa
raèng moät ngöôøi phuï nöõ (15%) hoaëc ñaøn oâng (19,8%) phuï nöõ
mang theo bao cao su laø ngöôøi "khoâng ñöùng ñaén" - Phuï nöõ coù hieåu bieát veà caùc BPTT do ñoù tyû leä
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2012, Soá 26 (26) 7
- Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 8
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
thöïc haønh söû duïng BPTT khaù cao. Trung bình phuï maéc beänh LTQÑTD" cuõng chính laø khía caïnh quan
nöõ bieát 3,3/10 BPTT. Tyû leä söû duïng BPTT trong laàn troïng cuûa QHTD an toaøn.
QHTD gaàn ñaây nhaát ñaït 87,3% vaø 88,9% ôû nhoùm - Kieán thöùc veà beänh LTQÑTD khoâng ñaày ñuû
phuï nöõ coù choàng vaø chöa choàng ñaõ coù QHTD. BPTT daãn tôùi vieäc phoøng choáng cuûa phuï nöõ chöa toát. Maëc
thöôøng xuyeân ñöôïc söû duïng laø voøng traùnh thai
(73,5%), thuoác uoáng traùnh thai (12,5%) vaø bao cao
su (11,5%). Ñaây cuõng chính laø 3 BPTT ñöôïc bieát
phoå bieán nhaát (Hình 3).
Hình 4. Kieán thöùc veà caùc beänh LTQÑTD cuûa phuï nöõ
Hình 3. Kieán thöùc veà caùc BPTT cuûa phuï nöõ duø BCS laø bieän phaùp hieäu quaû nhaát ñeå phoøng traùnh
beänh LTQÑTD nhöng tyû leä söû duïng BCS trong laàn
QHTD gaàn ñaây nhaát laïi khaù thaáp (11,5%). Trong khi
- Tuy nhieân, phuï nöõ hieåu bieát chöa ñaày ñuû veà vieäc khaùm phaùt hieän vaø ñieàu trò beänh laø raát caàn thieát
BPTT, cuøng vôùi vieäc thieáu kieán thöùc veà thôøi ñieåm thì tyû leä khaùm phuï khoa cuûa phuï nöõ cuõng raát thaáp
deã thuï thai ñaõ daãn tôùi thöïc traïng phaù thai ôû phuï nöõ. (khoaûng 20%). Nghieân cöùu ñònh tính cuõng ñaõ cho
Chæ coù 33,4% phuï nöõ traû lôøi ñuùng thôøi ñieåm deã thuï thaáy nhieàu ñoái töôïng vaãn chöa söû duïng dòch vuï naøy:
thai trong chu kyø kinh nguyeät vaø phaàn lôùn phuï nöõ "Chò em phuï nöõ thì vaãn coù nhöng ngaïi vì chöa choàng
chæ taäp trung vaøo vieäc "traùnh thai ngoaøi yù muoán" neân ñi khaùm vaãn ngaïi" (26 tuoåi, TLN nöõ chöa choàng
(46,1%). Keát quaû naøy cuõng phuø hôïp vôùi keát quaû xaõ Döông Sôn).
TLN: "(Laøm gì ñeå coù QHTD an toaøn?) Duøng caùc
BPTT: bao cao su hoaëc thuoác traùnh thai sau khi 4. Baøn luaän
QHTD ñeå traùnh toái ña coù thai ngoaøi yù muoán" (TLN Keát quaû nghieân cöùu chæ roõ kieán thöùc cuûa VTN
nhoùm nöõ chöa choàng, xaõ Höõu Thaùc). Nhöõng ñieàu taïi caùc xaõ ñieàu tra coøn keùm vaø thaáp hôn so vôùi maët
naøy ñaõ daãn ñeán vieäc phaù thai ôû phuï nöõ: coù 18,9% baèng chung cuûa VTN Vieät Nam. Chaúng haïn, lieân
(42/222) phuï nöõ coù QHTD ñaõ töøng phaù thai. Ñaùng quan ñeán kieán thöùc veà thôøi ñieåm deã coù thai nhaát cuûa
chuù yù, trong ñoù coù 5/15 phuï nöõ chöa keát hoân ñaõ töøng phuï nöõ trong chu kyø kinh nguyeät, chæ coù 8,4% hoïc
phaù thai. Ñaây laø vaán ñeà khaù teá nhò, con soá thu thaäp sinh nam vaø 3,8% hoïc sinh nöõ löïa choïn ñuùng ñaùp aùn
ñöôïc coù theå seõ thaáp hôn so vôùi con soá thöïc teá, ñieàu "giöõa chu kyø kinh". Tyû leä naøy thaáp hôn so vôùi keát
naøy cuõng ñöôïc khaúng ñònh töø CBYT: "Keát hoân sôùm, quaû ñieàu tra SAVY 2 ôû nhoùm daân toäc thieåu soá vaø
naïo phaù thai, xaáu hoå neân khoâng chia seû vôùi ai" nhoùm hoïc sinh THCS (töông öùng 6% vôùi nam vaø
(CBYT huyeän). 12% vôùi nöõ) [3]. Töông töï, caùc tyû leä hoïc sinh keå
- Phuï nöõ thieáu kieán thöùc veà beänh LTQÑTD. ñöôïc 7, 8, 9, 10 BPTT ñeàu thaáp hôn ôû cuøng nhoùm
Trung bình phuï nöõ chæ neâu ñöôïc 2 trong toång soá 9 VTN daân toäc thieåu soá vaø nhoùm hoïc sinh THCS [3].
beänh; coù tôùi 35,9% phuï nöõ traû lôøi "khoâng bieát" daáu VTN 12-15 tuoåi gaëp khoù khaên trong trang bò kieán
hieäu thöôøng gaëp khi maéc beänh. Caùc beänh ñöôïc bieát thöùc vaø taâm lyù lieân quan SKSS/SKTD. Ñieàu naøy
nhieàu nhaát laø HIV/AIDS (98,3%), giang mai cho thaáy nhöõng haïn cheá cuûa vieäc giaùo duïc VTN veà
(43,4%), laäu (36,4%), tyû leä phuï nöõ bieát caùc beänh vaán ñeà SKSS/SKTD taïi nhaø tröôøng, gia ñình vaø cuûa
khaùc raát thaáp (Hình 4). Do kieán thöùc khoâng ñaày ñuû, coâng taùc truyeàn thoâng taïi caùc cô sôû y teá huyeän Na
vì vaäy, coù tôùi 99,3% phuï nöõ khoâng bieát raèng "khoâng Rì; nhu caàu caàn trieån khai môû roäng goùi dòch vuï söùc
8 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2012, Soá 26 (26)
- Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 9
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
khoûe thaân thieän cho VTN, keát hôïp tuyeân truyeàn giaùo hieåu ñöôïc treân nhoùm ñoái töôïng VTN 12-15 tuoåi
duïc, tö vaán [5]. Keát quaû nghieân cöùu ñaõ chæ ra phuï nöõ ñang ñi hoïc, do ñoù caùc thoâng tin chöa phaûn aùnh moät
coù kieán thöùc keùm veà QHTD an toaøn, caùc BPTT vaø caùch ñaïi dieän cho VTN noùi chung cuûa huyeän Na Rì.
beänh LTQÑTD. Coù theå giaûi thích laø do ñaëc ñieåm Nghieân cöùu naøy ñaõ chæ ra nhöõng thieáu huït veà
cuûa huyeän Na Rì - moät huyeän vuøng saâu vaø xa, phuï kieán thöùc, thöïc haønh veà chaêm soùc SKSS cuûa phuï nöõ
nöõ khoâng coù ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi caùc phöông tieän 15-49; cuõng nhö kieán thöùc, thaùi ñoä vaø thöïc haønh cuûa
truyeàn thoâng ñaïi chuùng. VTN 12-15 tuoåi coøn mô hoà vaø khoâng ñaày ñuû veà
Caùc con soá lieân quan ñeán tyû leä phuï nöõ söû duïng SKSS vaø SKTD. Ñoàng thôøi nghieân cöùu ñaõ chæ ra söï
caùc BPTT (87,3% vaø 88,9% töông öùng vôùi nhoùm coù cheânh leäch ñaùng keå veà caùc keát quaû naøy so vôùi caùc
choàng vaø chöa choàng nhöng coù QHTD) cho thaáy khu vöïc thaønh thò, ñoàng baèng.
moät daáu hieäu ñaùng möøng veà coâng taùc tuyeân truyeàn Moät soá khuyeán nghò chính cho can thieäp:
veà KHHGÑ. Ñaây cuõng chính laø thaønh töïu chung cuûa
- Truyeàn thoâng veà SKSS cho phuï nöõ caàn taäp
toaøn ngaønh y teá Vieät Nam: cöù 10 phuï nöõ 15-49 tuoåi
trung hôn nöõa veà caùc BPTT, beänh LTQÑTD, QHTD
coù choàng thì coù 8 ngöôøi söû duïng moät bieän phaùp traùnh
an toaøn.
thai naøo ñoù, trong ñoù chæ coù 1 ngöôøi duøng bieän phaùp
truyeàn thoáng - möùc söû duïng caùc bieän phaùp truyeàn - Truyeàn thoâng veà SKSS VTN neân chuù troïng
thoáng thaáp nhaát trong 20 naêm qua [1]. vaøo caùc chuû ñeà nhö ñaëc ñieåm tuoåi daäy thì, QHTD an
toaøn, caùc beänh LTQÑTD, mang thai vaø caùc BPTT.
Nhaèm xaùc ñònh caùc chieán löôïc can thieäp thu heïp
khoaûng caùch veà caùc keát quaû veà chaêm soùc SKSS so - Caàn taäp trung truyeàn thoâng theâm cho nhoùm
vôùi khu vöïc thaønh thò, noâng thoân trong khuoân khoå giaùo vieân, cha meï hoïc sinh ñeå coù theå côûi môû trao
döï aùn " Chaêm soùc SKSS vaø SKTD cho phuï nöõ vaø treû ñoåi, trang bò kieán thöùc, hoã trôï taâm lyù cho caùc em.
em", nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh trong ñoù bao goàm - Ñaàu tö naâng caáp cô sôû vaät chaát, trang thieát bò
caáu phaàn moâ taû kieán thöùc, thaùi ñoä vaø thöïc haønh veà cuûa caùc cô sôû y teá, naâng cao chaát löôïng CBYT caàn
SKSS/SKTD cuûa VTN vaø phuï nöõ 15-49 tuoåi. Keát ñöôïc öu tieân tieán haønh moät caùch toaøn dieän.
quaû nghieân cöùu giaûi thích moät phaàn nhöõng thöïc
traïng cuõng nhö khoaûng caùch veà caùc keát quaû naøy so
vôùi khu vöïc thaønh thò, ñoàng baèng. Tuy nhieân, caùc Lôøi caûm ôn
yeáu toá thuoäc veà boái caûnh nhö cô sôû vaät chaát, chaát Nhoùm nghieân cöùu xin chaân thaønh caûm ôn toå
löôïng caùn boä cuûa cô sôû y teá cuõng caàn thay ñoåi trong chöùc ChildFund Vieät Nam ñaõ hoã trôï kinh phí vaø taïo
toång theå döï aùn. ñieàu kieän ñeå coù theå trieån khai nghieân cöùu naøy taïi
Moät ñieåm haïn cheá cuûa nghieân cöùu laø môùi chæ tìm huyeän Na Rì.
Taøi lieäu tham khaûo - Boä Keá hoaïch Ñaàu tö (2008), Ñieàu tra Quoác gia veà Vò thaønh
nieân vaø Thanh nieân Vieät Nam, Haø Noäi.
1. Boä Y teá (2010), Baùo caùo chung toång quan ngaønh y teá naêm
2010. Heä thoáng Y teá Vieät Nam tröôùc theàm keá hoaïch 5 naêm 4. Sôû Y teá tænh Baéc Kaïn. Baùo caùo khaûo saùt haøng.
2011 - 2015, Haø Noäi.
5. Thuû töôùng Chính phuû. Quyeát ñònh soá: 164/2006/QÑ-TTg
2. ChildFund vaø Sôû Y teá Baéc Kaïn. Ñaùnh giaù nhu caàu veà söùc ngaøy 11 thaùng 7 naêm 2006.
khoûe sinh saûn vaø chaêm soùc söùc khoûe treû em taïi hai xaõ Na Rì,
6. Vuï söùc khoûe baø meï treû em, Boä Y teá, 2011 (tr45.Baùo caùo
thaùng 5, 2010.
keát quaû khaûo saùt thöïc traïng maïng löôùi vaø naêng löïc cung caáp
3. Cuïc Daân soá vaø KHHGÑ - Boä Y teá vaø Toång cuïc Thoáng keâ dòch vuï CSSKSS Vieät Nam 2010).
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2012, Soá 26 (26) 9
nguon tai.lieu . vn