- Trang Chủ
- Sức khỏe người cao tuổi
- Kết quả công tác chăm sóc điều dưỡng và luyện tập phục hồi chức năng sau mổ thay khớp háng bán phần ở người cao tuổi tại bệnh viện Trung ương Quân đội 108
Xem mẫu
- TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2013
KẾT QUẢ CÔNG TÁC CHĂM SÓC ĐIỀU DƯỠNG VÀ
LUYỆN TẬP PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU MỔ THAY
KHỚP HÁNG BÁN PHẦN Ở NGƯỜI CAO TUỔI TẠI BỆNH
VIỆN TƯQĐ 108
Nguyễn Thị Thanh Điều
và CS.
TÓM TẮT
Viện Chấn thương - Ñaët vaán ñeà: Ñieàu döôõng, chaêm soùc, taäp phuïc hoài chöùc naêng sau phaãu thuaät thay khôùp
Chỉnh hình, Bệnh viện haùng coù vai troø raát quan troïng. Nghieân cöùu naøy nhaèm ñaùnh giaù coâng taùc ñieàu döôõng ôû
TWQĐ 108 beänh nhaân sau phaãu thuaät thay khôùp haùng baùn phaàn..
Email: Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: 45 beänh nhaân ñöôïc phaãu thuaät thay khôùp
hoangkolpinghauss1 haùng baùn phaàn Bipolar taïi Vieän Chaán thöông - Chænh hình, Beänh vieän Trung öông
@yahoo.com Quaân ñoäi 108, (9 nam vaø 36 nöõ). Tuoåi trung bình thôøi ñieåm phaãu thuaät laø 77,6 (töø 61
Ngày nhận: 06 - 9 - 2014 tuoåi ñeán 90 tuoåi). Caùc beänh nhaân ñaõ ñöôïc chaêm soùc, luyeän taäp phuïc hoài chöùc naêng sau
Ngày phản biện: 20 - 9 -2014 moå theo moät quy trình thoáng nhaát.
Ngày in: 08 - 10 - 2014
Keát quaû: Theo doõi keát quaû xa ñöôïc 44 beänh nhaân, vôùi 45 khôùp. Thôøi gian theo doõi töø
4 thaùng ñeán 13 thaùng, trung bình laø 9 thaùng. Chaêm soùc ñieàu döôõng ñaõ goùp phaàn quan
troïng cho keát quaû cuûa phaãu thuaät. Keát quaû xa ñaït 92,8% toát vaø raát toát.
Keát luaän: Chaêm soùc vaø höôùng daãn luyeän taäp phuïc hoài chöùc naêng vaän ñoäng cuûa ñieàu
döôõng vôùi ngöôøi beänh sau phaãu thuaät thay khôùp haùng Bipolar coù vai troø raát quan troïng
ñoái vôùi keát quaû phaãu thuaät.
THE RESULTS OF NURSING HEALTH CARE AND FUNCTION
RECOVERY AFTER SURGERY FOR PARTIAL HIP REPLACEMENT OF
THE ELDERLY AT 108 MILITARY CENTRAL HOSPITAL
Nguyen Thi Thanh Dieu
et all Abstract
Background: This nursing health care and function recovery after surgery for Bipolar
partial hip replacement is very important. This research was on nursing health care and
function recovery after surgery for Bipolar partial hip replacement of 45 patients at
Military Institute of Trauma and Orthopaedics, 108 Military Central Hospital.
Material and methods: There were 45 patients (9 males and 36 females) were operated
for Bipolar partial hip replacement at Military Institute of Trauma and Orthopaedics,
108 Military Central Hospital. Their average age at time of surgery is 77.6 (from 61 to
90 years old). All patients were under the nursing health care and post-surgery function
recovery following proper procedure.
The results: The research kept track of 44 patients with 45 joints. The tracking period
lasts 9 months on average, from 4 months to 13 months. The research shows the results
of 92.8% of Good and Very Good.
Conclusions: The nursing health care and function recovery after surgery for Bipolar
partial hip replacement make a great contribution to the operation results.
Phản biện khoa học: TS. Đinh Ngọc Sơn
320
- I. ĐẶT VẤN ĐỀ Đặc biệt chú trọng địa chỉ chính xác khi cần liên lạc
Thay khớp háng bán phần Bipolar là phương pháp đem với bệnh nhân.
lại hiệu quả cao trong điều trị tổn thương thoái hoá khớp do 2.2.2. Lập kế hoạch theo dõi và chăm sóc bệnh nhân
nhiều nguyên nhân cũng như đối với gãy cổ xương đùi. Đây toàn diện sau phẫu thuât
là loại phẫu thuật đặc biệt, có những đặc điểm riêng biệt, đòi Bao gồm các nội dung sau:
hỏi phải thực hiện tốt công tác theo dõi săn sóc điều dưỡng 2.2.2.1 Theo dõi, săn sóc sau mổ
và tập luyện phục hồi chức năng sau mổ. Ở Việt Nam, hàng + Vận chuyển BN từ bàn mổ sang cáng, từ cáng sang
năm có rất nhiều bệnh nhân cao tuổi được phẫu thuật thay giường và ngược lại đúng kỹ thuật, không để hai chân
khớp háng bán phần Bipolar. Theo nhiều nghiên cứu trong khép. Đặt gối mềm để dạng 2 chân với góc từ 40º- 45º. Kê
nước, kết quả điều trị phẫu thuật này rất khả quan. đệm gối dưới gót chân để căng cơ tứ đầu đùi.
+ Theo dõi toàn thân: mạch, nhiệt độ, huyết áp, nước
Tại Viện Chấn thương Chỉnh hình của Bệnh viện viện
tiểu, cảm giác đau...
Trung ương Quân đội 108 (TƯQĐ 108), loại phẫu thuật
+ Theo dõi tại chỗ: băng vết mổ, dẫn lưu ổ mổ, màu sắc
thay khớp háng bán phần Bipolar đã được tiến hành từ và hồi lưu mao mạch cũng như vận động, cảm giác ở các
năm 1991 và ngày càng phát triển. Tại đây, có nhiều bệnh ngón chân của chi bên mổ.
nhân được phẫu thuật thay khớp háng bán phần Bipolar và + Theo dõi chế độ dinh dưỡng: chế độ ăn, số lượng
được chăm sóc, luyện tập vận động phục hồi chức năng nước uống, dịch truyền.
sau mổ đạt chất lượng cao, giảm tiểu tàn phế, kéo dài tuổi + Tiêm truyền thuốc theo y lệnh, thực hiện 3 kiểm tra,
thọ cho bệnh nhân cao tuổi. 5 đối chiếu.
Trong báo cáo này, chúng tôi xin trình bày về kết quả + Theo dõi chăm sóc đề phòng tai biến, biến chứng sau
và những kinh nghiệm công tác điều dưỡng trong theo phẫu thuật như: trật khớp, tắc mạch chi dưới, nhiễm khuẩn
nông hay sâu ở vết mổ, viêm phổi, loét điểm tỳ, táo bón,
dõi săn sóc, luyện tập phục hồi chức năng ở 45 bệnh nhân
teo cơ, cứng khớp, suy dinh dưỡng…
(BN) sau phẫu thuật thay khớp háng bán phần Bipolar
trong thời gian từ tháng 1/2013 đến 2/2014. Cần chú ý đối với những BN có bệnh nội khoa mãn tính.
2.2.2.2. Hướng dẫn tập vận động, phục hồi chức năng
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP sau mổ
NGHIÊN CỨU + Ngày thứ nhất: Bất động tại giường, sau 6 tiếng, điều
2.1. Đối tượng nghiên cứu dưỡng viên hướng dẫn BN tự căng trương lực cơ tứ đầu
45 BN được thay khớp háng bán phần tại Viện Chấn đùi và gấp duỗi cổ bàn chân, luyện tập các khớp tự do và
thương Chỉnh hình (CTCH), Bệnh viện TƯQĐ 108 từ được tập ngồi dậy sau khi đã có kết quả chụp x quang
tháng 1/2013 đến tháng 2/2014. Thời gian theo dõi kết quả + Ngày thứ 2: Tập đứng dậy, tập đi với sự trợ giúp của 2
từ 4 tháng đến 13 tháng, trung bình là 9 tháng nạng nách và người giúp đỡ. Ban đầu đứng tại chỗ, ngẩng
cao đầu và hít sâu thở đều. Nếu BN không hoa mắt chóng
Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân:
mặt có thể cho tập đi ngay. Lần đầu chỉ đi từ 5-7 bước.
- BN có chỉ định thay khớp háng, được phẫu thuật thay
+ Ngày thứ 3, thứ 4: Tập đi với 2 nạng nách, chân đi
khớp háng Bipolar (qua ý kiến hội chẩn, thông qua mổ của
giày vải có buộc dây. Đi trong buồng bệnh, khoảng cách
Viện Chấn thương Chỉnh hình).
từ 10-15 mét và từ 2-3 lần trong ngày.
- Sức khoẻ cho phép phẫu thuật được.
+ Ngày thứ 5 trở đi: Hướng dẫn BN tập lên xuống cầu
- Tự nguyện xin được tham gia nghiên cứu và cam
thang và tập các động tác sinh hoạt hàng ngày: Tập lấy các
đoan hợp tác tốt sau phẫu thuật
dị vật dưới thấp; tập lên giường và xuống giường; tiếp tục
2.2. Phương pháp nghiên cứu. tập đi trong hành lang của khoa với khoảng cách tăng dần
Nghiên cứu tiến cứu, không đối chứng. tùy theo sức khỏe của từng BN. Thường ngày thứ 7 khi
BN tự đi lại với sự trợ giúp của 2 nạng nách, và cho BN
Các BN được chăm sóc, theo dõi luyện tập phục hồi
xuất viện.
chức năng dưới sự hướng dẫn của điều dưỡng trưởng theo
quy trình thống nhất. Nội dung nghiên cứu bao gồm những Ngoài ra tiếp tục yêu cầu BN tập tăng trương lực cơ,
nội dung như sau: tập gấp duỗi khớp cổ chân và cả khớp gối tại giường trong
suốt quá trình luyện tập tại nhà.
2.2.1. Lập sổ đăng ký số bệnh nhân
Phần 5: Điều dưỡng
321
- TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2014
2.2.2.3 Hướng dẫn tập phục hồi chức năng, có nhưng điều dưỡng thực hiện việc gọi BN, tham gia
chế độ lao động và sinh hoạt phù hợp khi ra viện cùng bác sỹ khám và đánh giá kết quả.
- Sau 3 tuần: bỏ 1 nạng và bắt đầu tập các bài tập Kết quả phục hồi chức năng được đánh giá theo
nâng cao (tập với dây co giãn, tập trên xe đạp tĩnh). thang điểm Mele d’Aubigné chia làm 4 loại như sau:
Tập đi bộ với sự hỗ trợ của 1 nạng khi BN lấy lại Rất tốt: Khớp háng không đau khi đi lại tỳ nén biên
được thăng bằng thì bỏ nạng, đi dần đoạn đường từ độ gấp trên 90 độ, dạng tối đa. BN có thể tự mang dày,
ngắn đến dài, đi thường xuyên 20- 30 phút, 3-4 lần cởi tất, có thể mang xách nặng như trước phẫu thuật.
trong tuần. Tốt: Cũng giống như trên nhưng khi đi bộ thỉnh
- Các động tác không nên làm sau phẫu thuật thay thoảng cần một nạng để hỗ trợ.
khớp háng: Vừa: Chức năng vận động thụ động của khớp tốt
+ Không gấp khớp háng quá 90 độ nhưng BN luôn phải có một nạng hỗ trợ, đau vừa khi
+ Không bắt chéo chân thay khớp sang chân lành. đi lại.
+ Không xoay bàn chân vào trong quá mức để Xấu: Đau thường xuyên phải dùng thuốc giảm
tránh xoay ngoài khớp nhân tạo đau, không đi lại được hoặc rất khó khăn, cần người
trợ giúp.
+ Các môn thể thao BN sau khi thay khớp háng
được chơi là: đi bộ, đạp xe tại chỗ, bơi lội, tập thể dục
và chèo thuyền. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
- Tái khám theo hẹn của phẫu thuật viên và điều
3.1. Đặc điểm đối tượng:
dưỡng phục hồi chức năng. Nếu có biểu hiện bất
thường như đau, sưng nề vùng khớp háng, buốt các - 45 bệnh nhân, có 28 BN được thay khớp háng
đầu chi… thì phải đến bệnh viện kiểm tra ngay. T, 15 BN được thay khớp háng P, có 01 bệnh nhân
thay khớp háng P trên bệnh nhân đã thay khớp háng
2.2.3. Kiểm tra và đánh giá kết quả
trái sau 4 năm, 01 BN thay 2 khớp. Tổng số ổ khớp
Công việc hẹn bệnh nhân do bác sỹ đảm nhiệm được thay là 46.
Bảng1: Tuổi, giới. (n= 45)
Tuoåi
61 - 70 71 - 80 >80 Toång Tyû leä%
Giôùi
Nam 3 4 2 9 20
Nöõ 3 20 13 36 80
Toång 6 24 15 45 100
Tyû leä% 13,3 53,4 33,3 100
- Tuổi từ 61 đến 90 (TB:77,6), lứa tuổi gặp nhiều nhất là từ 71-80 tỷ lệ 24/45 BN (53,4% )..
- BN nam là 9/45 (20%), BN nữ là 36/45 (80%), tỷ lệ nam/nữ là 1/3 lần
Bảng 2: Các bệnh lý và chấn thương khớp háng tính theo tuổi (n=45)
Tuoåi
61 - 70 71- 80 >80 Toång Tyû leä%
Beänh lyù chaán thöông
Gaõy coå choûm xöông ñuøi 6 18 12 36 80
Thoaùi hoùa khôùp haùng 3 2 05 11,1
Khôùp giaû, tieâu coå choûm 2 1 3 6,7
Hoaïi töû voâ khuaån choûm xöông 1 1 2,2
Toång 6 24 15 45 100
Tyû leä% 13,3 53,4 33,3 100
322
- Quan sát bảng 2 ta thấy nguyên nhân chủ yếu trong chỉ định phẫu thuật thay khớp háng bán phần là gãy cổ chỏm
xương đùi và thoái hóa khớp 41/45 (91,1%). Ngoài ra, có các nguyễn nhân khác như: Khớp giả, tiêu cổ chỏm, hoại tử
vô khuẩn khớp háng.
3.2. Thực hiện quy trình chăm sóc điều dưỡng
Bảng3. Các bệnh lý nội khoa kết hợp (n=45).
Taêng Taêng huyeát Tieåu Tim Lao
Beänh lyù Coäng
huyeát aùp aùp coù BMMN ñöôøng maïch phoåi
Soá löôïng 8 2 5 3 1 18
Tyû leä% 17,7% 4,4% 12,2% 6,7% 2,2% 22,2
Số liệu bảng trên cho thấy tổng số BN có bệnh nội khoa kết hợp là 18/45 BN (40%). Trong đó: số BN mắc bệnh cao
huyết áp chiếm tỷ lệ 10/45 BN (22,2%). Toàn bộ số BN này đều được điều trị ổn định trước khi phẫu thuật và được theo
dõi mạch, huyết áp rất chặt chẽ trong thời gian nằm viện cũng như hướng dẫn khi ra viện về gia đình.
Bảng 4: Thực hiện quy trình theo dõi, chăm sóc sau phẫu thuật (n= 45)
Quy trình theo doõi, chaêm soùc sau moå Soá beänh nhaân Tyû leä %
Ñöôïc ñaët goái meàm giöõa 2 khôùp goái 44 97,7%
Vaän chuyeån ñuùng kyõ thuaät 43 95,5%
Theo doõi toaøn thaân: maïch, nhieät ñoä, huyeát aùp, xeùt nghieäm maùu, caûm 45 100%
giaùc ñau sau moå…
Theo doõi taïi choã: baêng, daãn löu, maøu saéc, hoài löu mao maïch, caûm giaùc, 43 94,4%
vaän ñoäng chi beân moå…
Theo doõi tai bieán, bieán chöùng: traät khôùp, taéc maïch, nhieãm khuaån, loeùt, 41 91,1%
taùo boùn…
Tỷ lệ bệnh nhân được theo dõi các biến chứng như trật khớp, tắc mạch, nhiễm khuẩn và táo bón sau phẫu thuật thấp
hơn theo dõi các biến chứng khác.
Bảng 5: Kết quả dẫn lưu vết mổ trong 24 giờ đầu (n= 45)
Daãn löu (ml) Soá löôïng Tyû leä % Ghi chuù
80 - 100 24 53,4 5
100 - 150 15 33,3 12,2%
150 - 200 6 13,3
Coäng 45 100
Số liệu bảng trên cho thấy phần lớn BN sau phẫu thuật * Hướng dẫn tập vận động sau phẫu thuật (n= 45):
có lượng dịch dẫn lưu khoảng từ 80 đến 100 ml trong 24h + 45 BN được luyện tập thụ động ngay sau mổ.
đầu (53,4%)
+ 43 BN (95,5%) được luyện tập chủ động giờ thứ 7
* Kết quả xét nghiệm máu sau mổ (n=45) sau mổ.
Có 6 BN (13,3%) Huyết sắc tố 100g/l chưa cần phải + 1 BN (2,2%) được luyện tập chủ động từ ngày thứ 21
truyền máu sau mổ. Thời gian nằm viện, tất cả 45 BN được kỹ thuật
Phần 5: Điều dưỡng
323
- TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2014
viên trực tiếp hướng dẫn và luyện tập 3 lần/ngày, mỗi Tất cả các BN đều đạt biên độ vận động khớp háng và
lần từ 30 phút - 1 giờ. Sau đó BN tiếp tục tự luyện tập gối trong giới hạn cho phép. Các BN chưa tự đi lại được
với sự hỗ trợ của 2 nạng nách hoặc khung tập đi và là những BN gãy rạn thân xương đùi, và sức cơ yếu.
ra viện từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 22 sau mổ. - Các BN đều được ra viện từ ngày thứ 7 đến ngày
* Hướng dẫn tập tỳ nén (n= 45): thứ 22, trung bình là 10,4 ngày
+ 43 BN (95,5%) được hướng dẫn tập tỳ nén sau 3.4. Kết quả xa
mổ 3 - 4 tuần, có sử dụng 1 nạng. Sau 6 đến 8 tuần có
Đánh giá kết quả dựa vào khám lâm sàng đánh
thể bỏ nạng.
giá chức năng vận động của khớp háng nhân tạo theo
+ 1 BN cho tập tỳ nén chậm hơn sau 3 - 4 tuần vì mức độ hồi phục các hoạt động sinh hoạt.
lý do: BN bị gãy nứt thành xương đùi, phải buộc ổ
Kiểm tra đánh giá kết quả xa được thực hiện ở 44
gãy bằng các vòng đai thép khi tiến hành thay khớp.
BN với 45 ổ khớp. Kết quả cho thấy:
+ 1 BN cho tập tỳ nén sau 6 tuần vì lý do BN có
- 42/44 BN (95,4%) đạt biên độ gấp khớp háng
kèm tổn thương khớp cổ chân và sức cơ yếu
đạt từ 900 trở lên. Các NB này đi lại, sinh hoạt gần
3.3. Kết quả gần như bình thường.
Được đánh giá dựa vào lâm sàng, X quang và tập - 41/44 BN (93,2%) không đau hoặc đau ít nhưng
vận động: không ảnh hưởng đến sinh hoạt.
- 4 BN có mất máu nhiều sau mổ đều được điều - 41/44 BN (93,2%) đi lại vững hoặc hơi khập
dưỡng phát hiện sớm, báo bác sỹ xử trí kịp thời. khiễng.
- 1 BN bị tắc dẫn lưu ổ mổ đều được phát hiện và - 36/44 BN (82%) có thể lên xuống cầu thang bình
xử trí sớm. thường, không cần vịn tay; 7 BN lên xuống cầu thang
- 9 BN bí đái đều được phát hiện sớm và xử trí được nhưng phải vịn tay, các BN này tuổi cao, sức cơ
kịp thời. yếu, thay hai khớp; 01 BN lên xuống cầu thang rất
khó khăn, phải dùng khung hỗ trợ.
- 45 BN được chụp X.quang ngay sau mổ , tất cả
không có biến chứng trật khớp. - 41/44 BN (93,2%) BN đi giầy, tất dễ dàng; 03
BN đi giầy, tất khó khăn do đau
- 2 BN có viêm tắc tĩnh mạch sâu, được phát hiện
sớm và báo cáo bác sỹ điều trị. - 10/44 BN (22,7%) BN đi lại thỏa mái, khoảng
1 km; 33/44 BN (75%) có thể đi lại trong phạm vi
- 44 BN được cắt chỉ sau mổ 14 ngày, vết mổ liền
100-500m.; 01/44 BN (2,3%) chỉ đi lại trong phòng,
sẹo kỳ đầu.
không có BN nào phải nằm tại chỗ.
- 1 BN nhiểm khuẩn sâu, gây viêm rò kéo dài.
* Đánh giá kết quả chung
- Có 43/45 bệnh nhân có thể tự đi lại trên nạng
Dựa vào chỉ số của Merle D’ Aubigné- Postel
trước khi xuất viện.
chúng tôi đánh giá kết quả chung như sau:
Bảng 1: Tuổi, giới. (n= 45)
Keát quaû Raát toát Toát Trung bình Xaáu Coäng
Soá löôïng 23 18 2 1 44
Tyû leä % 52,3 40,9 4,5 2,3 100
Kết quả kiểm tra 44 BN với thời gian theo dõi thứ 10 sau mổ, khi bệnh nhân xuất viện ngày thứ 2.
trung bình là 9 tháng: BN phải vào viện mổ đặt lại khớp. Hiện tại BN này
đạt kết quả tốt .
Rất tốt và tốt là 41 BN chiếm 93,2 %; trung bình
là 2 BN chiếm 4,5 %; xấu là 01 BN chiếm 2,3%. - Có 01 BN nhiễm khuẩn vết mổ sau 2 tháng
(2,7%), bị phá rò, nhiễm khuẩn rộng phải tháo bỏ
Biến chứng:
khớp nhân tạo sau 6 tháng thì vết mổ liền sẹo
- Có 01 BN sai khớp chỏm bật ra ngoài hõm ngày
324
- IV. BÀN LUẬN thay thế máu... nên đã nhanh chóng giải quyết tình trạng
thiếu máu có kết quả.
4.1 Đặc điểm của đối tượng: tuổi, giới, nguyên
nhân phải thay khớp. Kỹ thuật vận chuyển BN để phòng trật khớp cũng rất
quan trọng. Chúng tôi luôn cần có 3 người để làm nhiệm
Theo nhiều tác giả nước ngoài, nói đến thay khớp háng
vụ này, phân công như sau: 1 người đỡ phần đầu và vai, 1
nói chung, thay khớp háng bán phần nói riêng, tuổi của
người đỡ phần khớp háng và chậu hông, 1 người đỡ 2 chân
BN được thay chỏm Bipolar xương đùi trung bình là 70-
BN. Như vậy, khi di chuyển bệnh nhân (từ bàn mổ sang
80 tuổi và tỷ lệ nữ > nam. Nghiên cứu của chúng tôi cũng
cáng, từ cáng sang giường bệnh), tư thế BN luôn luôn
tương đồng như các tác giả. Nghiên cứu của chúng tôi:
được giữ thẳng, 2 chân luôn dạng và có gối mềm đi kèm.
tuổi trung bình 77,6 tuổi, tuổi thấp nhất là 61 và tuổi cao
nhất là 90 tuổi. Đề phòng tắc mạch chi, tất cả các BN của chúng tôi đều
được tập cử động khớp cổ chân, các ngón chân, xoa bóp
Bệnh nhân nam và nữ chênh nhau rõ rệt; với nữ là 80%,
lý liệu từ các đầu chi dọc lên khớp háng. Nếu BN có hiện
nam chỉ chiếm 20%, tỷ lệ nam/nữ là 1/3. Ở người cao tuổi,
tượng chi nề, lạnh, đau buốt báo bác sỹ cho dùng thuốc
nhóm BN thay khớp do gãy cổ xương đùi và thoái hóa
dự phòng tắc mạch. Chúng tôi gặp 2 BN có viêm tắc tĩnh
khớp khá cao. Theo các tác giả trên thế giới ở BN trên 60
mạch sâu, do được phát hiện và điều trị sớm nên đã nhanh
tuổi do tình trạng thưa xương, loãng xương nhất là ở phụ
chóng điều trị với kết quả tốt.
nữ tiến triển nhanh hơn vì vậy gãy cổ xương đùi ở nữ cao
tuổi nhiều hơn nam cao tuổi 4-5 lần vậy nghiên cứu của Việc theo dõi và điều trị những bệnh lý kèm theo cũng
chúng tôi là phù hợp. Đây cũng là nội dung cần quan tâm hết sức quan trọng, góp phần vào sự thành công của phẫu
để có thể động viên phụ nữ ở tuổi này nên đi khám bệnh, thuật. BN của chúng tôi đều lớn tuổi, nhiều BN mắc các
đo độ loãng xương và có kế hoạch bổ xung can xi và dùng bệnh mạn tính như lao phổi, tăng huyết áp, đái tháo đường,
thuốc dự phòng loãng xương nhằm hạn chế tỷ lệ thay khớp tim mạch... Do đó, mặc dù các bệnh kèm theo đã được điều
bán phần do gãy cổ xương đùi hoăc thoái hóa khớp... trị ổn định từ trước mổ nhưng vẫn luôn được phối hợp với
các chuyên khoa để theo dõi và điều trị duy trì sau mổ kết
4.2. Công tác theo dõi, săn sóc sau mổ hợp nếu cần nhằm đề phòng bệnh tái phát hoặc bùng phát.
Phẫu thuật thay khớp háng đòi hỏi phải tuyệt đối vô
4.3. Hướng dẫn luyện tập phục hồi chức năng
khuẩn trong mổ. Do vậy, việc chuẩn bị trước mổ để đảm
bảo toàn thân và vùng mổ sạch sẽ là rất quan trọng, ảnh Chúng tôi thực hiện cho bệnh nhân dùng thuốc giảm
hưởng nhiều đến đảm bảo vô khuẩn trường mổ. Đây là đau theo giờ. Trong ngày đầu và ngày thứ 2 dùng thuốc
một trong những yếu tố quyết định thành công của phẫu đường tiêm, từ ngày thứ 3 trở đi dùng đường uống. Quy
thuật, nhiều tác giả đã nhấn mạnh vấn đề này [4],[5]. trình dùng thuốc như vậy giúp bệnh nhân thấy đỡ đau rất
nhiều, vì vậy thuận lợi cho việc luyện tập và phục hồi sức
Về phần mình, chúng tôi luôn thực hiện chặt chẽ chế
khỏe sau mổ.
độ giữ vô khuẩn vùng mổ bằng tắm rửa, đánh chải kỹ
da, băng vô khuẩn. Do đó, kết quả sau mổ cho thấy tỷ lệ Có 43/45 BN với diễn biến sau mổ được đánh giá là
nhiễm khuẩn vết mổ là thấp (01/45 BN). Điều này phần tốt, vết mổ liền sẹo kỳ đầu, cắt chỉ sau mổ từ 14 ngày và
nào cho thấy vai trò rất quan trọng của công tác chuẩn bị thời gian nằm viện trung bình là 10,4 ngày. Tất cả các BN
BN trước mổ. đều được chúng tôi hướng dẫn luyện tập sau mổ. Ngay sau
mổ, chúng tôi giữ khớp háng BN ở tư thế dạng 400 bằng
Những tai biến, biến chứng thường xảy ra trong 48 giờ
đặt gối ôm giữa 2 chân, đặt một gối mềm ở dưới gót chân
đầu sau mổ. Các biến chứng thường gặp là: Trật khớp,
bên phẫu thuật để căng trương lực cơ và chi luôn được
mất máu, suy hô hấp ở những bệnh nhân có tiền sử bệnh
kê cao. Sau mổ 6 giờ, BN được hướng dẫn tập chủ động
lý phối hợp, tắc mạch chi, nhiễm trùng vết mổ… Trong
với các động tác lên gân cơ tứ đầu đùi, các cơ cẳng chân,
những giờ đầu sau phẫu thuật, việc theo dõi chảy máu là
gấp duỗi cổ chân và nhất là phải tập nhấc gót lên khỏi mặt
rất cần thiết [2], [3]. Trong nghiên cứu này, có 4 BN được
giường và thẳng gối.
phát hiện chảy máu nhiều sau mổ dựa trên quan sát màu
sắc xanh của da và niêm mạc mắt, tần số mạch nhanh, Từ ngày thứ 2 trở đi, BN được tập đứng lên và đi với
huyết áp thấp dần, máu chảy nhiều qua ống dẫn lưu ổ sự trợ giúp của nạng nách, khung tập đi hay sự hỗ trợ của
mổ. Khi xét nghiệm huyết học, hồng cầu, huyết sắc tố và người khác. Chân bên phẫu thuật được tỳ nén tăng dần,
hematocrit đều thấp. Về xử trí, chúng tôi đã băng ép vùng việc cho BN tập đi và tỳ nén sớm phụ thuộc vào nhiều yếu
mổ, kịp thời báo cáo bác sỹ cho truyền máu và dung dịch tố như: tai biến trong mổ, tình trạng toàn thân của BN,
Phần 5: Điều dưỡng
325
- TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2014
ngưỡng chịu đau của BN... Nếu như có biến chứng đi ngoài ngồi hố xí bệt thấp. Bệnh nhân được nhập
gãy xương đùi hoặc sức cơ yếu thì việc tập đi và tỳ viện và được mổ đặt lại khớp háng, sau 10 ngày bệnh
nén cũng cần chậm lại. Ở những BN có tình trạng nhân ổn định, kết quả tốt. Qua tìm hiểu thấy nguyên
toàn thân yếu hoặc mắc các bệnh mãn tính thì việc nhân sai khớp là do bệnh nhân không tuân thủ hướng
tập luyện phải nhẹ nhàng và có người luôn trợ giúp. dẫn của thầy thuốc, mặt khác việc hướng dẫn dặn dò
Chúng tôi thấy tập vận động ngay sau mổ sẽ đem lại bệnh nhân khi ra viện còn qua loa đại khái, thiếu tỷ
kết quả tốt nhất vì hầu hết các BN trước khi mổ thay mỉ. Đây là vấn đề cần rút kinh nghiệm về việc tư vấn
khớp háng đều bị hạn chế hay mất vận động. Do vậy, hướng dẫn kỹ bệnh nhân và gia đình bệnh nhân trước
nếu để nằm bất động lâu có thể xảy ra nhiều biến khi người bệnh xuất viện.
chứng như: viêm phổi ứ đọng, viêm đường tiết niệu,
V- KẾT LUẬN
loét các điểm tỳ v.v…
Nghiên cứu đánh giá kết quả công tác điều dưỡng:
Tập vận động sớm sẽ làm cho BN thoát khỏi tình
Theo dõi, chăm sóc, luyện tập phục hồi chức năng
trạng bất động lâu ngày, làm cho tinh thần thoải mái
ở 45 bệnh nhân được phẫu thuật thay khớp háng
hơn, ăn, ngủ ngon hơn và chóng hồi phục hơn. Tuy
Bipolar tại Viện Chấn thương - Chỉnh hình, Bệnh
nhiên, với BN gặp tai biến trong phẫu thuật như nứt
viện Trung ương Quân đội 108: 92,8% bệnh nhân
vỡ xương đùi thì chúng tôi chỉ cho tập vận động sau
được đánh giá kết quả phục hồi chức năng sau phẫu
phẫu thuật 4 - 6 tuần. Với một số BN khác, chúng
thuật đạt kết loại tốt và rất tốt.
tôi cũng cho tập vận động chậm lại khi có tình trạng
chảy máu sau mổ nhiều hơn bình thường... Qua kết quả trên chúng tôi nhận thấy công tác theo
dõi chăm sóc và hướng dẫn luyện tập phụ hồi chức
4.4. Biến chứng năng vận động của điều dưỡng với người bệnh sau
Sai khớp sau phẫu thuật phẫu thuật thay khớp háng Bipolar có vai trò rất quan
Sau phẫu thuật, khớp háng phải được bất động ở trọng đối với kết quả phẫu thuật. Do vậy, yêu cầu
tư thế duỗi háng, dạng và xoay ngoài để phòng tránh khi bệnh nhân được phẫu thuật thay khớp háng cần
sai khớp. Đội ngũ điều dưỡng viên phải có kiến thức theo dõi, chăm sóc sau mổ chặt chẽ để kịp thời phát
chuyên khoa sâu và thực hiện đúng phương pháp khi hiện và xử trí những biến chứng. Đồng thời, hướng
vận chuyển bệnh nhân thay khớp cũng như tư vấn dẫn BN tập luyện tích cực, đúng quy trình, quy cách
dặn dò bệnh nhân về những điều không được làm sau nhằm nhanh chóng hồi phục sức khoẻ chung và chức
thay khớp. năng của chi thể. Mối quan hệ giữa điều dưỡng với
bác sỹ, giữa điều dưỡng với BN là mối quan hệ hiệp
Trong lô nghiên cứu có một bệnh nhân sai khớp
đồng trong công tác theo dõi, chăm sóc và tập vận
sau mổ ngày thứ 10, bệnh nhân bị bật khớp ra khỏi
động phục hồi chức năng sau mổ.
ổ khớp khi ra viện được 2 ngày sau khi bệnh nhân
Tài liệu tham khảo
1. Điều dưỡng Ngoại khoa, Chăm sóc bệnh nhân mổ 4. Nguyễn Tiến Bình, Nguyễn Văn Nhân, Nguyễn Ngọc
xương khớp. Bộ y tế - Vụ khoa học và đào tạo. 1996; 170 Liêm, Nguyễn Văn Tín, Lưu Hồng Hải, Nguyễn Quốc
-175. Dũng, Kinh nghiệm 10 năm phẫu thuật thay khớp háng
tại Bệnh viện TWQĐ 108, Y học Việt Nam.2003, số đặc
2. Adelin Chu Yee Mei, Vai trò của y tá trong thay khớp biệt;75-80.
háng, khớp gối toàn phần. Lớp tập huấn chăm sóc y tế
phục hồi sau mổ thay khớp háng, khớp gối. Bệnh viện 5. Vũ Đức Lưu, Kết quả phẫu thuật thay khớp háng bán
Việt Đức, Hà Nội. phần BiPola có xi măng ở người cao tuổi tại Bệnh viện
Trương Quân đội 108. Luận văn chuyên khoa II, Học viện
3. Adeline Chu Yee Mei, Đào tạo và chuẩn bị bệnh nhân Quân y. 2008.
trước mổ thay khớp háng. Lớp tập huấn chăm sóc y tế
phục hồi sau mổ thay khớp háng, khớp gối. Bệnh viện
Việt Đức, Hà Nội.
326
nguon tai.lieu . vn
