Xem mẫu
- Ch−¬ng III
C¸c bÖnh tiªu ho¸
BÖnh ë l−ìi
1. §au l−ìi
§au l−ìi cïng nghÜa víi ®au d©y thÇn kinh l−ìi.
- Nguyªn nh©n:
Lo¹n thÇn kinh chøc n¨ng.
ThiÕu m¸u ¸c tÝnh (Ýt khi gÆp).
Héi chøng Plummer - Vinson, pellagre, spru.
- §iÒu trÞ:
Ch÷a theo nguyªn nh©n.
Dïng liÖu ph¸p tinh thÇn.
Dïng thuèc gi¶m ®au, c¸c lo¹i vitamin B1, B6.
2. T−a l−ìi
T−a lμ viªm miÖng cã bùa.
- Nguyªn nh©n: bÖnh do nÊm ph¸t sinh trªn
mét sè niªm m¹c, chñ yÕu lμ niªm m¹c miÖng.
Th−êng do nÊm Candida albicans.
Chñ yÕu gÆp ë trÎ em vμ ng−êi giμ suy nh−îc.
138
- - TriÖu chøng:
M¶ng t−a xuÊt hiÖn ë trªn l−ìi: ®Çu tiªn
cã mét ban ®á bãng vμ ®au sau ®ã lμ m¶ng t−a
mμu tr¾ng nh¹t cã bÒ mÆt kh«ng ®Òu.
Nhai vμ nuèt ®au.
- TiÕn triÓn: t−a cã thÓ lan vμo häng, vμo thùc
qu¶n. Cã thÓ g©y bÖnh ë d¹ dμy, ë phæi.
- §iÒu trÞ:
Sóc miÖng víi dung dÞch natri bicarbonat
b·o hoμ hoÆc víi dung dÞch tÝm gentian 1/10000.
Nystatine 500000UI x 3 viªn/24h (®èi víi
ng−êi lín) (UI = ®¬n vÞ quèc tÕ).
TrÎ em < 6 tuæi: dÞch treo uèng 100000UI
trong 1ml x 2-3 lÇn/24h.
TrÎ em 6 - 15 tuæi: 500000UI x 1 viªn/24h.
3. L−ìi ®en
L−ìi ®en lμ t×nh tr¹ng ph× ®¹i c¸c nhó d¹ng
chØ cña phÇn sau l−ìi. C¸c nhó nμy trë thμnh mμu
x¸m hoÆc ®en nh¹t, kh«ng ®au.
BÖnh nμy th−êng kh«ng râ nguyªn nh©n, ®«i
khi thÊy bÖnh xuÊt hiÖn trong dÞp sö dông thuèc
kh¸ng sinh ®a trÞ.
§iÒu trÞ: ch−a cã ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ.
4. L−ìi loang
L−ìi loang cïng nghÜa víi viªm l−ìi trãc m¶ng
cã bê.
- TriÖu chøng:
139
- Trªn mÆt l−ìi, xuÊt hiÖn c¸c vïng trãc
m¶ng kh«ng ®Òu, giíi h¹n bëi mét c¸i gê tr¾ng
loang vßng.
Kh«ng ®au.
- BÖnh c¨n: l−ìi loang hay x¶y ra ë nh÷ng
thμnh viªn cïng mét gia ®×nh.
- §iÒu trÞ: ch−a cã ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ®Æc
hiÖu.
BÖnh thùc qu¶n
1. Viªm thùc qu¶n
Viªm thùc qu¶n lμ tr¹ng th¸i viªm cÊp hay
m¹n tÝnh cña thùc qu¶n.
- C¨n nguyªn g©y bÖnh:
Nuèt nh÷ng chÊt kÝch thÝch hay mñ (do
nhiÔm trïng miÖng hoÆc häng).
N«n möa nhiÒu (do tiÕp xóc víi dÞch vÞ).
Dån ng−îc d¹ dμy - thùc qu¶n: gÆp trong
tho¸t vÞ hoμnh vμ trong c¸c dÞ d¹ng t©m vÞ, ph×nh
vÞ cña d¹ dμy.
Lao, giang mai, nÊm: Ýt gÆp.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Khã nuèt nÆng.
N«n ra m¸u (Ýt gÆp).
BÖnh nÆng: dÉn tíi hÑp thùc qu¶n.
- §iÒu trÞ:
§iÒu trÞ nguyªn nh©n g©y bÖnh: t×m nguyªn
nh©n ®Ó ch÷a.
140
- ¡n láng.
Trong tr−êng hîp hÑp khÝt thùc qu¶n th×
cÇn nong réng chç hÑp.
2. ChÑt thùc qu¶n
ChÑt thùc qu¶n cßn gäi lμ hÑp thùc qu¶n lμnh
tÝnh.
- C¨n nguyªn bÖnh:
Di chøng viªm thùc qu¶n.
DÞ vËt.
LoÐt thùc qu¶n.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Khã nuèt.
NÕu tæn th−¬ng ban ®Çu lªn sÑo th× khã
nuèt nÆng dÇn lªn.
- §iÒu trÞ:
Nong réng thùc qu¶n.
Duy tr× tr¹ng th¸i dinh d−ìng ®Çy ®ñ.
Tiªm truyÒn dung dÞch mÆn ®¼ng tr−¬ng,
glucose vμ cho dïng c¸c acid amin, viªn ®¹m...
3. Co th¾t thùc qu¶n
Co th¾t thùc qu¶n lμ rèi lo¹n chøc n¨ng vÒ
kh¶ n¨ng vËn ®éng cña thùc qu¶n. CÇn ph©n biÖt
víi co th¾t t©m vÞ.
- Nguyªn nh©n g©y bÖnh: th−êng x¶y ra ë
ng−êi nghiÖn thuèc l¸.
- TriÖu chøng l©m sμng:
§au ë vïng tr−íc tim.
141
- NÊc.
Cã khi n«n khan.
- §iÒu trÞ:
Thuèc chèng co th¾t: buscopan (10mg/viªn) x
3 - 4 viªn/24h; spasfon (80mg/viªn) x 4 - 6 viªn/24h;
lyophilisat (lyoc) (80mg/viªn) x 3 - 4 viªn/24h.
Bá hót thuèc l¸.
4. LoÐt thùc qu¶n
- Nguyªn nh©n g©y bÖnh:
î dÞch vÞ.
TiÕt dÞch vÞ ë tÇm thùc qu¶n do nh÷ng
m¶nh niªm m¹c d¹ dμy l¹c chç.
Tho¸t vÞ qua khe thùc qu¶n.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Khã nuèt.
§au ë sau x−¬ng øc hay ë häng, th−êng
xuÊt hiÖn ngay sau khi nuèt thøc ¨n.
- §iÒu trÞ:
Tr¸nh c¸c thøc ¨n kÝch thÝch, qu¶ xanh,
rau vμ b¸nh m×.
Thuèc an thÇn, chèng tiÕt cholin víi
belladon (uèng giät), tiªm atropin d−íi da.
Thuèc b¨ng bã d¹ dμy: bismuth sous - nitrat;
c¸c chÊt kiÒm: nh− natri bicarbonat, magiª
carbonat.
5. Gi∙n tÜnh m¹ch thùc qu¶n
Gi·n tÜnh m¹ch thùc qu¶n lμ gi·n c¸c tÜnh
m¹ch d−íi niªm m¹c ë phÇn xa cña thùc qu¶n.
142
- - Nguyªn nh©n g©y bÖnh: t¨ng ¸p lùc tÜnh
m¹ch cöa do t¾c bªn trong hoÆc bªn ngoμi gan
(nh− c¸c bÖnh: x¬ gan Laennec, héi chøng Banti,
nghÏn tÜnh m¹ch cöa).
- TriÖu chøng l©m sμng:
Gan to.
DÞch trong mμng bông (cæ tr−íng).
TuÇn hoμn bμng hÖ kÌm theo ph×nh tÜnh
m¹ch thùc qu¶n.
L¸ch to.
Cã thÓ g©y ch¶y m¸u ®−êng tiªu ho¸.
- §iÒu trÞ:
NghØ ng¬i tuyÖt ®èi.
ChÕ ®é ¨n nhiÒu protein vμ glucid.
Vitamin A, B.
Cho viªn s¾t, cao gan.
Khi cã phï vμ cæ tr−íng: chÕ ®é ¨n nh¹t,
dïng thuèc lîi tiÓu nh− clorothiazid, Spironolacton
400mg - 800mg/24h.
6. Thùc qu¶n to
Lμ bÖnh víi ®Æc ®iÓm: t¨ng kÝch th−íc thùc qu¶n.
- Nguyªn nh©n g©y bÖnh:
BÈm sinh.
Do chøc n¨ng hoÆc do co th¾t t©m vÞ.
Do hÑp ph× ®¹i t©m vÞ, ung th− t©m vÞ.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Khã nuèt, ®au lan lªn cæ.
Rèi lo¹n do sù tÝch ®äng thøc ¨n ë trong tói
143
- thùc qu¶n: ®Ì Ðp trung thÊt cã kÌm theo khã thë vμ
xanh tÝm.
î sau khi ¨n.
- BiÕn chøng: î cã kÌm hÝt vμo trong phÕ
qu¶n g©y viªm phÕ qu¶n - phæi.
- §iÒu trÞ:
Ch÷a néi khoa vμ nong réng dÇn trong co
th¾t t©m vÞ.
PhÉu thuËt: trong c¸c thÓ thø ph¸t vμ
bÈm sinh.
7. Ung th− thùc qu¶n
- Hoμn c¶nh xuÊt hiÖn: xuÊt hiÖn chñ yÕu
sau 30 tuæi, ë nam nhiÒu h¬n n÷.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Cã c¶m gi¸c nÆng hoÆc ®au r¸t ë sau
x−¬ng øc.
Khã nuèt, î vμ ®au.
GÇy sót nhanh.
HiÕm gÆp: h¹ch ë cæ, ®i ngoμi ra m¸u ®en,
n«n ra m¸u, nhiÔm trïng phæi, liÖt d©y thÇn kinh
quÆt ng−îc, lç rß thùc qu¶n - khÝ qu¶n.
- Tiªn l−îng: dÔ tö vong sau 6 ®Õn 12 th¸ng.
- §iÒu trÞ:
Th«ng b»ng èng hoÆc thñ thuËt më th«ng
d¹ dμy nh»m gióp cho bÖnh nh©n ¨n uèng.
LiÖu ph¸p quang tuyÕn: kÐm hiÖu qu¶, cã
nguy c¬ ch¶y m¸u vμ thñng thùc qu¶n.
PhÉu thuËt c¾t bá khèi u.
144
- 8. Tói thõa thùc qu¶n
Tói thõa thùc qu¶n lμ tho¸t vÞ niªm m¹c thùc
qu¶n qua c¸c líp c¬.
- Ph©n lo¹i: cã hai lo¹i
Tói thõa do ®Èy hoÆc tói thõa häng - thùc
qu¶n: cã vÞ trÝ ë vïng cæ vμ do g¾ng søc nuèt miÕng
thøc ¨n xuèng.
Tói thõa do co kÐo: cã vÞ trÝ ë kho¶ng chÏ
®«i cña khÝ qu¶n hay ë ngang ®Çu cña phÕ qu¶n
gèc. Nguyªn nh©n do sù co kÐo ë chç dÝnh cña
thùc qu¶n víi mét h¹ch bÞ viªm m¹n tÝnh.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Khã nuèt.
î vμ gÇy sót.
H¬i thë nhiÒu khi thèi.
§iÒu trÞ: mæ ®èi víi tói thõa do ®Èy.
9. Thñng thùc qu¶n
- Nguyªn nh©n:
Sau mét vÕt loÐt thùc qu¶n.
Ung th− thùc qu¶n.
ChÊn th−¬ng khi soi thùc qu¶n hay do
chÊn th−¬ng lång ngùc.
- TriÖu chøng l©m sμng:
Thñng vμo trung thÊt: g©y viªm trung thÊt.
Thñng vμo phÕ qu¶n: g©y viªm phæi.
Thñng vμo mμng phæi, mμng tim: g©y
viªm mñ mμng phæi, mμng tim.
Vì thùc qu¶n tù nhiªn: g©y biÕn chøng trμn
145
- khÝ trung thÊt vμ d−íi da, ®«i khi g©y trμn dÞch
mμng phæi hai bªn.
- §iÒu trÞ:
Dïng thuèc kh¸ng sinh.
Can thiÖp phÉu thuËt.
Viªm miÖng
Viªm miÖng lμ viªm c¸c niªm m¹c trong
khoang miÖng. Ng−êi ta ph©n viªm miÖng lμm
nhiÒu lo¹i:
1. Viªm miÖng tiÕt dÞch
Cßn gäi lμ viªm miÖng ban ®á.
- Nguyªn nh©n:
VÖ sinh r¨ng miÖng kÐm, thøc ¨n cã qu¸
nhiÒu gia vÞ, r−îu vμ thuèc l¸.
Do nhiÔm khuÈn: bÖnh sëi.
Do thiÕu m¸u ¸c tÝnh.
Do nhiÔm ®éc thuû ng©n (Hg), ch× (Pb),
arsenic.
- TriÖu chøng: miÖng bÞ nãng, ®au, nhÊt lμ
khi tiÕp xóc víi thøc ¨n.
- §iÒu trÞ: sóc miÖng b»ng c¸c dung dÞch kiÒm.
2. Viªm miÖng APT¥
- Nguyªn nh©n kh«ng râ, cã thÓ do vi rót, dÞ
øng hoÆc thøc ¨n.
- TriÖu chøng l©m sμng:
146
- Cã môn n−íc gièng nh− môn n−íc Herpes;
chøa dÞch tr¾ng nh− s÷a ë m«i, ®Çu l−ìi, ë niªm
m¹c m¸. C¸c môn nμy vì ra ë ngμy thø hai hoÆc
ba ®Ó biÕn thμnh c¸c vÕt loÐt.
Cã rèi lo¹n d¹ dμy vμ h¬i thë thèi.
Sèt nhÑ.
- §iÒu trÞ: dïng thuèc sóc miÖng, häng
(betadin), corticoid (prednisolon), thuèc tª.
3. Viªm miÖng cã bùa: ®ã lμ bÖnh t−a l−ìi
(xem bμi: t−a l−ìi).
4. Viªm miÖng loÐt mµng (cßn gäi lμ viªm
miÖng Vincent).
5. Viªm miÖng ho¹i th− (cßn gäi lμ cam tÈu m·).
GÆp chñ yÕu ë trÎ em. BÖnh th−êng xuÊt hiÖn
sau bÖnh do liªn cÇu khuÈn tan m¸u.
- TriÖu chøng:
Sèt cao.
VÕt loÐt ë c¸c m« trong miÖng, th−êng b¾t
®Çu ë m¸.
- §iÒu trÞ:
Dïng kh¸ng sinh.
Khö trïng t¹i chç.
Khã tiªu
Khã tiªu lμ hiÖn t−îng tiªu ho¸ khã kh¨n.
HiÖn t−îng nμy chØ c¸c rèi lo¹n chøc n¨ng cña d¹
147
- dμy mμ tæn th−¬ng cña d¹ dμy kh«ng thÓ ph¸t
hiÖn ®−îc.
1. Nguyªn nh©n
- Sai lÇm vÒ ¨n uèng: ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n
nhiÒu mì hoÆc qu¸ nãng, nhai kh«ng kü, thøc ¨n
®· bÞ h− biÕn.
- L¹m dông r−îu, cμ phª, thuèc l¸.
- Nuèt h¬i, t¸o bãn.
- Lao t©m vμ lao lùc.
- T− thÕ ngåi vμ t− thÕ trong lao ®éng kh«ng
hîp lý.
- ChÊn th−¬ng t©m thÇn.
2. Khã tiªu ph¸t sinh sau mét bÖnh ë
®−êng tiªu ho¸ hoÆc ë ngoµi bé m¸y tiªu ho¸
- Khã tiªu sau viªm d¹ dμy, loÐt d¹ dμy, ung
th− d¹ dμy.
- Khã tiªu sau mét bÖnh tiªu ho¸ ngoμi d¹
dμy nh−: rèi lo¹n gan, tói mËt, viªm gan, sái tói
mËt, viªm ruét, ký sinh trïng ®−êng ruét.
- Khã tiªu sau: rèi lo¹n tiÕt niÖu - sinh dôc.
- Khã tiªu sau: rèi lo¹n néi tiÕt, lao phæi,
t¨ng urª huyÕt, suy tim...
3. TriÖu chøng l©m sµng
- Rèi lo¹n d¹ dμy: c¶m gi¸c nÆng ë th−îng vÞ,
nãng r¸t, c¨ng phång, co kÐo.
- Chøng ®au cã thÓ x¶y ra muén sau b÷a ¨n
148
- gièng nh− ®au do loÐt (bÖnh c−êng lùc) hoÆc rèi
lo¹n d¹ dμy x¶y ra sím (bÖnh gi¶m lùc).
- Ch¸n ¨n, buån n«n, î h¬i, ®«i khi cã n«n möa.
- Tr−íng khÝ d¹ dμy, l−ìi t−a, h«i miÖng vμ
hâm th−îng vÞ h¬i ®au khi Ên vμo.
- Rèi lo¹n vËn ®éng d¹ dμy.
4. §iÒu trÞ
- ¡n ®Òu ®Æn, nhai kü; tr¸nh r−îu, gia vÞ, cμ
phª, thuèc l¸.
- Ch÷a tr−íng khÝ d¹ dμy vμ t¸o bãn.
- Trong thÓ bÖnh gi¶m lùc: dung dÞch muèi,
acid clohydric, pepsin.
- Trong thÓ bÖnh c−êng lùc: chèng co th¾t vμ
thuèc an thÇn (nh− dïng belladon, bismuth
carbonat), liÖu ph¸p t©m thÇn.
Tr−íng khÝ d¹ dμy
Lμ t×nh tr¹ng t¨ng h¬i ë d¹ dμy, ®«i khi lμm
cho d¹ dμy bÞ c¨ng phång.
1. Nguyªn nh©n g©y bÖnh
- Rèi lo¹n thÇn kinh t¹i chç.
- MÊt tr−¬ng lùc c¬ cña thμnh d¹ dμy hoÆc
cña nöa c¬ hoμnh tr¸i.
2. TriÖu chøng
TriÖu chøng cña bÖnh tïy thuéc vμo tõng thÓ
bÖnh:
149
- - ThÓ d¹ dμy - ruét: î h¬i, tr−íng bông, c¶m
gi¸c nÆng th−îng vÞ.
- ThÓ tim: ®¸nh trèng ngùc, ®au ë vïng tr−íc
tim (cã thÓ lμm ta nhÇm víi chøng ®au th¾t ngùc).
- ThÓ khã thë: gièng bÖnh hen.
- ThÓ thÇn kinh: sî h·i ban ®ªm, nhøc ®Çu, nhÞp
tim nhanh.
3. §iÒu trÞ
- LiÖu ph¸p t©m thÇn ®Ó chèng sù sî h·i,
tr¸nh g©y nuèt h¬i thËt sù.
- Ch÷a c¸c dÞ tËt mòi häng nÕu cã.
- ChÕ ®é ¨n: nhiÒu protein, Ýt carbon hydrat
vμ mì.
- Thuèc an thÇn, chèng co th¾t.
Rèi lo¹n tiªu ho¸ chøc n¨ng
Rèi lo¹n tiªu ho¸ chøc n¨ng cã c¸c bèi c¶nh sau:
- X¶y ra ë mét ng−êi m¾c mét bÖnh thùc thÓ
ë hÖ tiªu ho¸ (vÝ dô: lþ amip).
- Ng−êi bÞ rèi lo¹n t©m thÇn vμ l¹i cã mét tæn
th−¬ng thùc thÓ ë èng tiªu ho¸ (nh−: loÐt d¹ dμy -
t¸ trμng, co th¾t t©m vÞ).
- Ng−êi bÞ rèi lo¹n tiªu ho¸ nh−ng khi kh¸m
th× kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc tæn th−¬ng ë hÖ tiªu ho¸.
1. TriÖu chøng l©m sµng
- TiÒn sö: kh«ng râ. Cã thÓ tr−íc ®ã ®· cã c¸c
150
- triÖu chøng: î, ®au r¸t ë vïng th−îng vÞ, chËm
tiªu, Øa ch¶y hoÆc t¸o bãn.
- Cã hiÖn t−îng t¨ng c¶m gi¸c (nh−: ®au, co
c¬) ë bông.
2. §iÒu trÞ
- LiÖu ph¸p t©m thÇn: tr¸nh lo sî, mÊt æn
®Þnh tinh thÇn.
- ChÕ ®é ¨n: lμnh vμ c©n b»ng, nhai kü; tr¸nh
r−îu, cμ phª, gia vÞ...
- Dïng thuèc: phenobarbital, belladon.
T¸o bãn chøc n¨ng m¹n tÝnh
T¸o bãn chøc n¨ng lμ sù khã th¸o ph©n ë ruét
giμ, x¶y ra sau mét rèi lo¹n chøc n¨ng vËn ®éng
cña ruét kÕt.
1. Nguyªn nh©n
- Nh÷ng sai lÇm vÒ ¨n uèng nh− nhÞn uèng
n−íc, ¨n Ýt rau lμm gi¶m chÊt cellulose trong
®−êng tiªu ho¸.
- Rèi lo¹n ph¶n x¹ ®¹i tiÖn.
- Rèi lo¹n t©m thÇn, lo¹n tr−¬ng lùc thÇn
kinh thùc vËt.
- Tæn th−¬ng hËu m«n g©y ®au, nh−: trÜ, nøt.
- Thai nghÐn.
2. TriÖu chøng l©m sµng
- Cã thÓ kh«ng cã triÖu chøng.
151
- - Cã thÓ cã c¶m gi¸c khã chÞu, ®¸nh trèng
ngùc, nhøc ®Çu.
3. BiÕn chøng
- Viªm ruét kÕt: g©y ®au bông, t¸o bãn xen
kÏ Øa ch¶y, ph©n cã chøa mμng nhμy.
- BÖnh do thuèc nhuËn trμng: nÕu dïng thuèc
nhuËn trμng víi liÒu ngμy cμng t¨ng th× bÖnh nÆng
thªm, cã thÓ g©y ra viªm d¹ dμy, viªm ruét.
- U ph©n: gÆp nhiÒu ë tuæi giμ.
4. §iÒu trÞ
a) Víi t¸o bãn chøc n¨ng ®¬n thuÇn
- ChÕ ®é ¨n: t¨ng l−îng cellulose cã trong hoa
qu¶ vμ rau, uèng ®ñ n−íc.
- VËn ®éng c¬ thÓ.
- §¹i tiÖn vμo giê nhÊt ®Þnh. Cã thÓ dïng 1
viªn thuèc ®¹n glycerin ®Ó kÝch thÝch ph¶n x¹
th¸o ph©n.
- Dïng dÇu paraphin.
b) Víi t¸o bãn cã thªm viªm ruét kÕt
- ChÕ ®é ¨n Ýt cellulose (®Ó tr¸nh sù kÝch
®éng ruét kÕt).
- Dïng atropin ®Ó chèng co th¾t.
- Bismuth: liÒu l−îng tuú theo bÖnh nh©n.
- Thuèc an thÇn ë nh÷ng bÖnh nh©n lo l¾ng.
Viªm tÊy d¹ dμy
Viªm tÊy d¹ dμy lμ t×nh tr¹ng d¹ dμy bÞ nhiÔm
vi khuÈn cÊp tÝnh.
152
- 1. Nguyªn nh©n
- Ung th− d¹ dμy.
- Di chøng phÉu thuËt bông.
- BiÕn chøng cña nhiÔm trïng huyÕt do liªn
cÇu khuÈn.
2. TriÖu chøng l©m sµng
- Sèt, tr¹ng th¸i l¶, nhÞp tim nhanh.
- Ph¶n øng tù vÖ c¬ ë vïng th−îng vÞ.
- §au vïng th−îng vÞ, buån n«n, n«n möa.
3. §iÒu trÞ
- §iÒu trÞ triÖu chøng ®au vμ n«n.
- Dïng kh¸ng sinh.
Viªm d¹ dμy cÊp tÝnh
§ã lμ t×nh tr¹ng viªm cÊp tÝnh kh«ng ®Æc thï
cña d¹ dμy.
1. Nguyªn nh©n g©y bÖnh
- ¡n qu¸ nhiÒu thøc ¨n cã nhiÒu gia vÞ, thøc
¨n nãng, uèng r−îu.
- Thøc ¨n nhiÔm ®éc.
- Do ho¸ chÊt: nhiÒu acid hoÆc chÊt kiÒm.
- Do vi rót: viªm d¹ dμy - ruét non do vi rót
cã thÓ riªng lÎ hoÆc phèi hîp víi viªm gan do vi
rót, cóm...
- Do dÞ øng: ¨n thøc ¨n nh− c¸, t«m, cua...
g©y dÞ øng.
153
- - Do thuèc uèng: nh− iodua, salicylat,
amoniclorua...
2. TriÖu chøng l©m sµng
- Ch¸n ¨n, n«n möa, Øa ch¶y.
- L−ìi bùa, h¬i thë nhiÒu khi thèi.
- §au vïng th−îng vÞ (nãng r¸t).
3. §iÒu trÞ
- Lo¹i trõ nguyªn nh©n g©y bÖnh.
- Cho chÕ ®é ¨n láng hoμn toμn trong 24 - 48 giê.
- Thuèc b¨ng bã d¹ dμy: domperin don
(domperindon) 10mg/viªn.
- Thuèc trÊn tÜnh: an thÇn.
- Thuèc chèng n«n: chlorpromazin,
prochlorperazin (stemetil), c¸c thuèc kh¸ng
histamin tæng hîp.
- Thuèc gi¶m ®au.
Viªm d¹ dμy m¹n tÝnh
Lμ t×nh tr¹ng viªm m¹n tÝnh kh«ng ®Æc thï
cña niªm m¹c d¹ dμy.
1. Nguyªn nh©n
- NhiÔm trïng ë miÖng, häng, r¨ng.
- Thøc ¨n nhiÒu gia vÞ, qu¸ nãng, ¨n nhiÒu vμ
giê giÊc thÊt th−êng.
- NhiÔm ®éc r−îu, thuèc l¸.
154
- - Thuèc iodua, salicylat, corticoid...
- DÞ øng do s÷a, trøng, c¸.
- Viªm d¹ dμy thø ph¸t sau bÖnh: loÐt d¹
dμy, thiÕu m¸u ¸c tÝnh.
2. TriÖu chøng l©m sµng
- Ch¸n ¨n.
- §au, n«n möa, n«n ra m¸u.
- C¶m gi¸c nÆng vïng th−îng vÞ, tr−íng bông
vμ ®au r¸t.
3. BiÕn chøng
Ung th− d¹ dμy lμ biÕn chøng hay gÆp khi bÞ
viªm teo d¹ dμy trong bÖnh thiÕu m¸u ¸c tÝnh.
4. §iÒu trÞ
- ChÕ ®é ¨n: cho thªm vitamin B vμ C, kh«ng
¨n ®å gia vÞ vμ ®å ¨n lªn men, kh«ng uèng r−îu
vμ cμ phª, nhai kü.
- Ch÷a c¸c bÖnh nhiÔm trïng ë r¨ng, miÖng.
- Thuèc: chèng co th¾t d¹ dμy, thuèc kh¸ng
histamin, thuèc dÞt d¹ dμy (bao niªm m¹c viªm ë
d¹ dμy), thuèc gi¶m ®au.
LoÐt d¹ dμy - t¸ trμng
Lμ hiÖn t−îng mÊt chÊt ë niªm m¹c d¹ dμy, t¸
trμng.
1. Nguyªn nh©n
Vi khuÈn Helicobacter - Pylori.
155
- - T¨ng acid chlohydric dÞch vÞ.
- Rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt.
- Thuèc corticoid.
2. TriÖu chøng l©m sµng
- §au: th−êng ®au ë vïng th−îng vÞ. §au
th−êng x¶y ra sau b÷a ¨n tõ 3 ®Õn 5 giê (®au cã
chu kú). Thêi kú ®au cã thÓ kÐo dμi nhiÒu ngμy.
- Buån n«n: Ýt x¶y ra.
- ChËm tiªu, î chua, c¨ng tr−íng bông trong
c¸c thêi kú ®au.
3. C¸c thÓ bÖnh theo ®Þnh khu
a) LoÐt d¹ dμy
- LoÐt bê cong nhá.
- LoÐt m«n vÞ.
- LoÐt bê cong lín.
- LoÐt d−íi t©m vÞ.
- LoÐt ë hai mÆt d¹ dμy.
b) LoÐt t¸ trμng: bao giê còng gÆp loÐt hμnh t¸
trμng. LoÐt t¸ trμng ë ®o¹n thø hai (®o¹n d−íi) rÊt
h·n h÷u vμ nÕu cã th× bao giê còng ë trªn bãng
Vater.
4. BiÕn chøng
- Ch¶y m¸u: n«n ra m¸u hoÆc ®i ngoμi ph©n ®en.
- Thñng d¹ dμy: cã triÖu chøng ®au nh− dao
®©m ë vïng th−îng vÞ. Sê bông thÊy bông cøng
do co cøng c¬ bông.
156
- - HÑp m«n vÞ hoÆc hÑp gi÷a d¹ dμy trong
tr−êng hîp loÐt bê cong nhá. BÖnh nh©n ®au liªn
tôc vμ n«n ra thøc ¨n cña b÷a tr−íc.
- Ung th− ho¸: trong tr−êng hîp vÕt loÐt ë
phÇn n»m ngang cña bê cong nhá hay cña bê
cong lín.
- LoÐt chai vμ viªm quanh t¹ng: g©y viªm
quanh d¹ dμy, dÝnh gan vμo tuyÕn tôy...
5. §iÒu trÞ
- NghØ ng¬i.
- ¡n s÷a, tr¸nh thøc ¨n kÝch thÝch, qu¶ xanh,
rau vμ b¸nh m×.
- Thuèc: dïng thuèc an thÇn (gardenal), thuèc
liÖt phã giao c¶m (belladon), thuèc b¨ng vÕt loÐt
(cimetidin, kavÐt).
- DiÖt trõ H.Pylori víi clarithromycin kÕt hîp
víi omeprazol vμ tinidazol.
- §iÒu trÞ phÉu thuËt khi cã biÕn chøng:
thñng d¹ dμy, ch¶y m¸u hÖ tiªu ho¸, hÑp m«n vÞ.
Ung th− d¹ dμy
1. Nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n cña ung th− d¹ dμy cho ®Õn nay
vÉn ch−a ®−îc biÕt râ.
Tuy nhiªn c¸c bÖnh: loÐt d¹ dμy, polyp d¹ dμy,
viªm d¹ dμy m¹n tÝnh cã thÓ tiÕn triÓn tíi tho¸i
ho¸ ¸c tÝnh.
157
nguon tai.lieu . vn
