Xem mẫu
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may
CHÖÔNG 4
COÂNG NGHEÄ NHUOÄM – IN HOA – XÖÛ LYÙ VAÛI
4.1 COÂNG NGHEÄ NHUOÄM Caùc phöông phaùp nhuoäm:
Nhuoäm ngaâm: vaät lieäu ngaâm trong dung dòch hay coøn goïi laø nhuoäm taän trích. Nhuoäm ngaám eùp: ngaám eùp giaùn ñoaïn ( nhuoäm treân maùy Jiger) quay ñi quay laïi treân
caùc truïc nhieàu laàn
Ngaám eùp: phöông phaùp cuoän uû laïnh ( ôû nhieât ñoä bình thöôøng ) 4.1.1 Nhuoäm vaûi deät thoi
Tieân ñeà cô baûn ñeå nhuoäm vaûi deät thoi ñaït chaát löôïng cao vaø coù ñoä beàn maøu toát laø caàn giaët saïch taát caû moïi loaïi taïp chaát daàu, môõ tröôùc khi nhuoäm baèng caùc chaát giaët thích hôïp. Tröôùc khi nhuoäm coøn caàn laøm ngaám vôùi chaát laøm ngaám toát, nhanh, tuyø theo laoi vaûi maø tieán haønh laøm ngaám ôû 40 – 600 C trong 15 – 30 phuùt.
Vôùi yeâu caàu haøng ñaàu laø nhuoäm ñeàu maøu thì thích hôïp tröôùc heátlaø caùc thuoác nhuoäm axit maïnh. Coøn ñeå nhuoäm saâu maøu vaûi khoù nhuoäm caàn thuoác nhuoäm treân vôùi axit formic thay cho axit sunfuric. Cuõng duøng thuoác nhuoäc axit yeáu ñeå nhuoäm vì cho ñoä ñeàu maøu khaù vaø ñoä beàn maøu öôùt toát hôn. Thuoác nhuoäm axit nhuoäm trong moâi tröôøng axit ít duøng, neáu söû duïng phaûi coù chaát ñeàu maøu thích hôïp. Nhuoäm vaûi len thích hôïp söû duïng thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:1 vì cho maøu raát ñeàu vaø huoäm saâu maøu ngay caû vôùi vaûi daøy maät ñoä cao, coù theå nhuoäm caû ôû nhieät ñoä soâi laãn 800C vôùi chaát trôï thích hôïp. Thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:2 vì leõ ñoä ñeàu maøu trung bình neân chæ duøng ñeå nhuoäm vaûi khoâng deät töø sôïi xe quaù saên vaø maät ñoä khoâng quaù cao. Trong moïi tröôøng hôïp hoäm baèng thuoác nhuoäm treân ñeàu caàn duøng chaát ñeàu maøu chæ ñònh. Coøn nhuoäm caùc maøu ñaäm vaø ñen ngaøy nay khoâng theå duøng thuoác nhuoäm söû lyù sai vôùi crom thì neân duøng thuoác nhuoäm hoaït tính môùi chuyeân duøng cho len nhö Lanasol CE (Ciba).
Sau khi keát thuùc nhuoäm chuù yù laøm nguoäi dung dòch töø töø bôûi vì caùc loaïi vaûi len tröôùc nhuoäm khoâng xöû lyù oån ñònh (crabbing) raát deã taïo neáp nhaên, gaáp.
nhuoäm vaûi deät kim
Tröôùc nhuoäm vaûi deät kim thöôøng giaët trong maùy nhuoäm guoàng vôùi chaát giaët coù hieäu quaû trong 20 – 30 phuùt, ôû 400C; ñoä kieàm nheï cuûa dung dòch taïo ra nhôø amoniac. Nhuoäm vaûi deät kim tröôùc heát söû duïng thuoác nhuoäm “axit yeáu” cho maøu ñeàu vaø ñoä beàn maøu öôùt cuõng toát. Nhoùm thuoác nhuoäm tieáp theo hay duøng cho vaûi len deät kim laø thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:2 cuøng vôùi chaát ñeàu maøu, trong dung dòch coù chöùa amoni sunfat hay axetat.
4.1.2 Nhuoäm vaûi deät kim
Tröôùc nhuoäm vaûi deät kim thöôøng giaët trong maùy nhuoäm guoàng vôùi chaát giaët coù hieäu quaû trong 20 – 30 phuùt, ôû 400C; ñoä kieàm nheï cuûa dung dòch taïo ra nhôø amoniac. Nhuoäm vaûi deät kim tröôùc heát söû duïng thuoác nhuoäm “axit yeáu” cho maøu ñeàu vaø ñoä beàn maøu öôùt cuõng toát. Nhoùm thuoác nhuoäm tieáp theo hay duøng cho vaûi len deät kim laø thuoác nhuoäm
Trang 42
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may phöùc kim loaïi 1:2 cuøng vôùi chaát ñeàu maøu, trong dung dòch coù chöùa amoni sunfat hay axetat.
4.1.3 Nhuoäm polyamit
Caùc loaïi thuoác nhuoäm : Caáu taïo hoaù hoïc cuûa poliamit raát gioáng len. Tuy nhieân
poliamit coù soá löôïng caùc nhoùm hoaït hoaù ít hôn, nhaát laø nhoùm –NH2 coù khaû naêng gaéng vôùi R-SO3 cuûa thuoác nhuoäm anion. Hôn nöõa soá löôïng caùc nhoùm – NH2 cuoái maïch coù theå thay ñoåi töø loâ sôïi naøy sang loâ khaùc laøm thay ñoåi tính chaát nhuoäm maøu. xöû lyù hoaù hoïc hay xöû lyù nhieät nhö “nhieät ñònh hình” hoaëc “ laøm duùn” tieáp xuùc vôùi khoâng khí coù theå laøm thay ñoåi soá löôïng caùc nhoùm treân vaø nhö theá laøm aûnh höôûng ñeán aùi löïc cuûa xô sôïi ñoái vôùi thuoác nhuoäm. Ñeå nhuoäm poliamit söû duïng caùc loaïi thuoác nhuuoäm sau :
¾thuoác nhuoäm phaân taùn ¾thuoác nhuoäm axit
¾thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi.
4.1.4 Nhuoäm vaûi sôïi pha polyeste/ xenlulo
Vaûi sôïi pha phoå bieán nhaát laø vaûi sôïi pha polyeste/ xenlulo. Tæ leä pha troän thoâng thöôøng laø 65 – 67% polyeste vaø 33 – 35% boâng, vixco hay lanh. Nhuoäm thaønh phaàn polyeste baèng thuoác nhuoäm phaân taùn, coøn thaønh phaàn xenlulo nhuoäm baèng thuoác nhuoäm tröïc tieáp hay haïot tính haëoc hoaøn nguyeân…. Tuyø theo yeâu caàu veà maøu saéc, ñoä beàn maøu vaø lónh vöïc söû duïng. Coù theå nhuoäm rieâng reõ töøng thaønh phaàn xô sôïi trong hai beå noái tieáp, coøn nhuoäm caû hai thaønh phaàn trong moät beå nhuoäm thì tieát kieäm thôøi gain vaø naêng löôïng hôn.
Xöû lyù tröôùc nhuoäm: tröôùc khi nhuoäm vaät lieäu deät caàn ñöôïc laøm saïch taát caû taïp chaát, nhaát laø caùc taïp chaát töø caùc coâng ñoaïn tröôùc baèng vieäc naáu – giaët trong moäi tröôøng kieàm vôùi caùc chaát giaët thoâng thöôøng. Xöû lyù khoaûng 30 phuùt ôû 60 – 800C. sau ñoù giaët saïch vaø “axit hoaù” neáu caàn. Nhuôïm maøu nhaït vaø maøu töôi saùng thì neân taåy traéng thaønh phaàn xelulo, hay naáu taåy keát hôïp trong moät coâng ñoaïn. Laøm boùng sau taåy traéng laøm taêngñoä mao daãn hay khaû naêng haáp thuï, ñoä boùng vaø ñoä oån ñònh kích thöôùc cuûa vaûi pha polyeste/ boâng vaø taêng hieäu saáut leân maøu cuûa thuoác nhuoäm haïot tính vaø hoaøn nguyeân. Ñeå taêng khaû naêng cuûa thaønh phaàn xenlulo khaùc nhö vixco trong vaûi sôïi pha thöôøng tieán haønh ngaám kieàm hay xöû lyù baèng kieàm sau coâng ñoaïn naáu – giaët saïch chöù khoâng laøm boùng.
Ñònh hình tröôùc ôû 180 – 2000C, trong 30 – 60 giaây thoâng thöôøng laøm ñoái vôùi haøng nhuoäm ôû caùc maùy nhuoäm cao aùpnhö trong caùc maùy Jet vaø Jig cao aùp. Ñònh hình tröôùc nhuoäm coù taùc duïng choáng caùc neáp nhaên, gaáp haøng nhuoäm ôû daïng daây. Caên cöù vaøo ba taùc duïng cuûa xöû lyù nhieät ñònh hình treân maùy vaêng laø choáng nhaên, nhaøu, oån ñònh kích thöôùc vaø ngaên choáng voùn keát maø coù theå tieán haønh ñònh hình tröôùc hay sau nhuoäm.
Ñoát loâng vaûi pha polyeste/ xô sôïi xenllulo laø caàn thieát, nhöng chæ neân laøm sau nhuoäm giaùn ñoaïn töøng meû ñeå traùnh nhuoäm khoâng ñeàu hoaëc bò soïc loang.
Trang 43
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 4.2 COÂNG NGHEÄ IN HOA TREÂN CAÙC LOAÏI VAÛI.
4.2.1. Giôùi thieäu toång quaùt veà in hoa vaø caùc daïng in hoa
Coù theå coi in hoa laø tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa nhuoäm. Vì vieäc ñöa thuoác nhuoäm hay chaát khöû maøu leân vaät lieäu deät trong quaù trình in hoa laø xaûy ra trong dung dòch hoà vaø ñöôïc öùng duïng cuïc boä treân maët vaät lieäu (ngöôïc laïi trong nhuoäm xaûy ra trong moâi tröôøng nöôùc vaø ñöôïc xaûy ra ñoàng nhaát treân toaøn boä maët vaûi).
In hoa laø moät trong nhöõng chuyeân ngaønh quan troïng cuûa khaâu hoaøn taát haøng deät. Veà lónh vöïc in hoa, thoâng thöôøng ngöôøi ta ñi chuyeân saâu cho töøng loaïi vaät lieäu deät, vì vaäy seõ kinh teá nhaát vaø vieäc ñaàu tö trang bò cuõng thuaän lôïi nhaát.
Caùc phaân xöôûng in hoa thöôøng boá trí daây chuyeàn theo maët haøng in sau ñaây: − Vaät lieäu boâng vaø lanh.
− Tô taèm. − Len.
− Haøng deät kim. − Thaûm traûi.
Ñoái vôùi sôïi toång hôïp 100% hoaëc sôïi pha caùc thaønh phaàn nguyeân lieäu khaùc thöôøng ngöôøi ta boá trí chung vôùi töøng maët haøng keå treân.
Tuøy theo thieát bò öùng duïng ñeå in hoa, ngöôøi ta coù theå chia in hoa theo caùc daïng sau
− In löôùi.
− Thuû coâng. − Cô khí hoaù.
− Löôùi phaúng. − Löôùi quay. − In truïc.
− In truyeàn.
Tuyø theo kyõ thuaät taïo maãu ngöôøi ta chia ra : − In tröïc tieáp.
− In ngöøa.
− In boùc maøu.
Theo xu theá phaùt trieån cuûa theá giôùi trong coâng ngheä in hoa, coù theå noùi raèng: caùc thieát bò in truïc ngaøy caøng bò thu heïp, ngöôïc laïi xu theá in löôùi ngaøy caøng phaùt trieån, in truyeàn cuõng ñang ñöôïc quan taâm chuù yù nhieàu.
Caùc böôùc coâng ngheä cuûa in hoa coù theå ñöôïc moâ taû trong hình sau :
Trang 44
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may
Taùch baûn vaø chuïp löôùi hoaëc khaéc truïc
Chuaån bò vaûi in
Chuaån bò hoà in
In
Saáy sô boä
Gaén maøu
Giaët
Hoaøn taát
4.2.1.1 Thieát bò in hoa 4.2.1.1.1 Thieát bò in truïc
Trong thieát bò in truïc cho ñeán nay caáu truùc maùy khoâng coù gì thay ñoåi. Ngöôøi ta chæ coá gaéng caûi thieät laøm sao cho maãu khaéc treân truïc ñöôïc toát nhaát vaø taïo ra giaûi phaùp thuaän tieän nhaát cho vieäc thay truïc in, ngoaøi ra nhieàu nhaø cheá taïo cuõng coá gaéng theo höôùng laøm sao ñeå vaûi loùt ñöôïc giaët hoaøn haûo nhaát vaø heä thoáng saáy cuõng toát nhaát.
Toác ñoä in hoa bò phuï thuoäc bôûi maãu khaéc, rapo vaø ñaëc bieät laø heä thoáng saáy. Vì vaäy toác ñoä lôùn nhaát cuûa caùc maùy in truïc chæ khoaûn 100m/1 phuùt.
Caùc phöông phaùp khaéc truïc in: Coù boán phöông phaùp chính:
Phöông phaùp thuû coâng: Vaân hoa ñöôïc veõ truyeàn treân giaáy can, caùc ñöôøng vieàn cuûa vaân hoa ñöôïc toâ ñaäm baèng möïc pha vôùi Na2S sau ñoù daùn giaáy can that chaët saùt vaøo truïc in ñeå 1 – 2 giôø, sau ñoù boác giaáy can ra, treân truïc xuaát hieän ñöôøng vieàn vaân hoa maøu ñen – duøng dao khaéc ñeå khaéc chìm vaân hoa treân truïc.
Phöông phaùp khaéc khuoân ñuùc: Tröôùc heát cheá taïo khuoân maãu baèng theùp non sau ñoù phuû leân 1 lôùp ñoàng moûng – daùn giaáy can veõ baèng möïc chöùa Na2S – khaéc khuoân maãu döôùi daïng vaân hoa chìm – toâi raén khuoân maãu. Sau ñoù cheá taïo khuoân maãu cuõng baèng theùp non – eùp khuoân maãu vaøo truïc maãu ta ñöôïc truïc maãu coù vaân hoa ôû daïng noåi – toâi raén truïc maãu – cheá taïo truïc in baèng caùch eùp truïc maãu leân truïc in – truïc in nhaän ñöôïc vaân hoa ôû daïng khaéc chìm – phuû matit
Trang 45
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may chòu axit leân maët truïc in (ôû caùc vaân hoa khoâng phuû) – ngaâm truïc in trong dung dòch HNO3 ñeå aên moøn saâu theâm raõnh khaéc – röûa saïch.
Phöông phaùp khaéc truyeàn: truïc in ñöôïc phuû 1 lôùp matit chòu axit – duøng maùy veõ truyeàn ñeå veõ truyeàn vaân hoa leân truïc in – ôû nhöõng choå coù vaân hoa truïc in seõ bò caùc ñaàu kim veõ hình vaø taùch lôùp keùo matit ra khoûi truïc – ngaâm truïc in trong dung dòch HNO3 ñeå aên moon vaân hoa.
Phöông phaùp khaéc cô quang : chuïp aûnh maãu hoa leân phim – caûm quang maãu hoa leân giaáy coù phuû lôùp keo caûm quang ( töông töï laøm khuoân löôùi) – cuoän lôùp giaáy ñaõ caûm quang eùp saùt vaøo truïc in – maët coù keo tieáp xuùc vôùi beà maët truïc in – ngaâm vaøo nöôùc noùng ñeå giaáy bong ra vaø ôû nhöõng choã coù vaân hoa lôùp keo cuõng tröông nôû vaø taùch ra khoûi truïc in – ngaâm truïc in trong dung dòch FeCl3 ñeå aên moon.
Taát caû caùc truïc in duø khaéc theo phöông phaùp naøo cuoái cuøng cuõng phaûi hoaøn thieän baèng caùch kieåm tra vaø söûa chöõa sau ñoù ñöa ñi maï croâm ñeå naâng cao tính naêng söû duïng vaø chaát löôïng maãu in.
4.2.1.1.2 Thieát bò in löôùi :
Baøn in löôùi thuû coâng ngaøy nay haàu nhö chæ coøn öùng duïng ôû phaïm vi heïp vaø daønh cho caùc maãu moát in ñaëc bieät. Xu höôùng phaùt trieån cuûa maãu in naøy laø :
− Maùy in löôùi phaúng. − Maùy in löôùi quay.
Söï khaùc nhau cô baûn cuûa maùy in löôùi phaúng vaø löôùi quay laø toác ñoä in vaø khaû naêng taïo caùc loaïi maãu khaùc nhau. Toác ñoä in cuûa maùy in löôùi phaúng trong thöïc teá laø khoâng thay ñoåi maø chæ ñöôïc taêng leân nhôø ñoä lôùn cuûa rapo. Coâng suaát cuûa daïng maùy naøy chæ coù theå ñöôïc taêng theo höôùng in hai khoå vaûi ñoàng thôøi. Neáu tính bình quaân kích thöôùc rapo 60 – 80cm vôùi moät khoå in thì coâng suaát chæ ñaït khoaûng 400 – 700m/giôø. Ngöôïc laïi toác ñoä cuûa maùy in löôùi quay coù theå ñaït ñeán 50m/ phuùt.
Söï khaùc nhau giöõa caùc thieát bò in löôùi phaúng laø ôû choã phöông phaùp gait hoà in theo chieàu sôïi doïc hoaëc sôïi ngang vaø chæ söû duïng löïc gait baèng cô hoïc hay töø tính cuõng nhö coù söï khaùc nhau veà ñoä chính xaùc cuûa rapo vaø toác ñoä maùy. Nhöng nhìn chung ñoä chính xaùc cuûa caùc thieát bò in löôùi phaúng laø khoâng cao laém.
Thieát bò in löôùi quay coù nhieàu yù nghóa roäng lôùn hôn, toác ñoä gaàn töông ñöông maùy truïc in, maãu maõ in ña daïng hôn (ñaëc bieät caùc maãu mang tính hình hoïc), ñoä chính xaùc cao hôn in löôùi phaúng. Caùc thieát bò in löôùi quay cuõng ñöôïc saûn xuaát theo nhieàu kieåu daùng, söï khaùc nhau chuû yeáu laø caùch boá trí quay – choåi gaït, caùch coá ñònh vaûi. Nhöõng thieát bò ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát hieän nay laø: Stork (Haø Lan); Buser (Thuïy Só).
Trang 46
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn