Xem mẫu
- KHAÛ NAÊNG SINH SAÛN
(FERTILITY)
Phuï nöõ muoán coù thai thöôøng hay taäp trung
vaøo nhöõng ngaøy deã thuï thai. Hoï tính: ngaøy thöù
14 keå töø ngaøy coù kinh ñaàu tieân laø ngaøy ruïng
tröùng vaø leân keá hoaïch giao hôïp ñeå thuï thai.
* Caùc khaùi nieäm veà thuï thai
Veà cô baûn, khi noùi ñeán khaû naêng sinh ñeû laø
muoán noùi veà khaû naêng thuï thai. Khaû naêng coù
ngay sau khi chuùng ta coù kinh laàn ñaàu (trung
bình laø khi chuùng ta 12 tuoåi). Khaû naêng sinh ñeû
keùo daøi cho tôùi khi maõn kinh (luùc chuùng ta
khoaûng 51 tuoåi).
Nhö vaäy chuùng ta coù khoaûng 40 naêm coù khaû
naêng mang thai. Nhöng khoâng phaûi ngaøy naøo
trong thaùng, thaùng naøo trong naêm chuùng ta ñeàu
coù theå thuï thai. Khaû naêng thuï thai chæ dieãn ra
trong khoaûng töø 12 ñeán 72 giôø sau khi tröùng
ñöôïc phoùng thích.
Vaäy ngaøy naøo laø ngaøy coù theå thuï thai? Taát caû
ñeàu lieân quan ñeán chu kyø kinh cuûa baïn. Nöûa ñaàu
66
- cuûa chu kyø naõo ra hieäu cho cô theå phoùng thích
caùc noäi tieát toá, kích thích tröùng trong buoàng
tröùng ñeå chuùng baét ñaàu phaùt trieån. Moät tröùng seõ
phaùt trieån ñaày ñuû vaø ñöôïc buoàng tröùng phoùng
thích trong quy trình ruïng tröùng. Coù lyù thuyeát
cho raèng, khi tröùng ñöôïc phoùng thích (thöôøng
vaøo khoaûng giöõa chu kyø, khoaûng ngaøy 14 keå töø
ngaøy thaáy kinh ñaàu tieân) baïn coù theå thuï thai.
Moät soá lyù thuyeát cho raèng: thôøi gian thuï
thai keát thuùc khi coù söï ruïng tröùng. Moät nghieân
cöùu khaùc laïi cho raèng: söï thuï thai xaûy ra khi
coù söï giao hôïp trong khoaûng 6 ngaøy tröôùc khi
ruïng tröùng.
Theo tieán só Allen Wilcox, caên cöù caùc döõ lieäu
thì tinh truøng coù theå soáng trong ñöôøng sinh saûn
töø 3 ñeán 5 ngaøy tröôùc khi thuï tinh. OÂng thaáy
raèng: sau khi tröùng ruïng, khaû naêng thuï thai
giaûm xuoáng vì dòch nhaày coå töû cung sau khi ruïng
tröùng laøm ngaên trôû ñöôøng ñi cuûa tinh truøng.
Ñeå thuï tinh ñöôïc, tröùng phaûi ñöôïc phoùng
thích vaø di chuyeån vaøo voøi tröùng. Neáu tröùng
gaëp tinh truøng ôû ñoù maø tröùng coøn hoaït ñoäng,
tinh truøng coù theå xaâm nhaäp tröùng thì söï thuï
tinh xaûy ra. Sau ñoù, tröùng ñöôïc thuï tinh di
chuyeån xuoáng oáng voøi tröùng, vaøo töû cung, caáy
vaøo maøng loùt töû cung.
Vì theá, söï thuï thai caàn moät vaøi ñieàu kieän:
buoàng tröùng phaûi saûn sinh tröùng khoûe, tinh
67
- truøng cuûa ngöôøi choàng phaûi khoûe ñeå coù theå tieán
tôùi vaø laøm tröùng thuï tinh, caùc oáng voøi tröùng phaûi
thoâng ñeå tinh truøng tieán tôùi tröùng ñuùng luùc.
* Nhöõng nguyeân nhaân chính khieán baïn
khoâng theå thuï thai
Neáu baïn khoâng söû duïng baát kyø bieän phaùp
traùnh thai naøo maø caû naêm vaãn khoâng thuï thai,
baùc só seõ taïm keát luaän baïn bò voâ sinh. Nhöng
nhö theá khoâng coù nghóa laø baïn seõ vaø khoâng theå
thuï thai. Muoán thuï thai baïn phaûi tìm ñöôïc
nguyeân nhaân gaây voâ sinh. Caùc xeùt nghieäm seõ chæ
cho baïn nguyeân nhaân baïn khoâng theå thuï thai.
Caùc baùc só ñaùnh giaù: voâ sinh nöõ chieám 30%; voâ
sinh nam chieám 30%; 30% do söï keát hôïp naøo ñoù
cuûa caû hai, 10% voâ sinh khoâng giaûi thích noåi
nguyeân nhaân.
- Tuoåi taùc: caøng lôùn tuoåi baïn caøng khoù thuï
thai, nhaát laø ñoái vôùi phuï nöõ maõn kinh sôùm (coù
theå chæ môùi 20 tuoåi hoaëc ngoaøi 30 tuoåi).
- Beänh laây qua ñöôøng tình duïc: beänh laäu vaø
chlamydia...
- Nguyeân nhaân veà phía nöõ:
+ Coù theå baïn khoâng ruïng tröùng. Vieäc saûn sinh
vaø phoùng thích tröùng tröôûng thaønh caàn nhöõng
tín hieäu töø naõo, naõo ra leänh cho buoàng tröùng saûn
sinh caùc noäi tieát toá estrogen vaø progesterone. Söï
thieáu huït caùc noäi tieát toá naøy gaây giaùn ñoaïn chuoãi
68
- meänh leänh, tröùng khoâng ruïng ñöôïc. Caùc baùc só
coù theå xeùt nghieäm ñeå kieåm tra xem baïn coù ruïng
tröùng khoâng baèng caùch kieåm tra thaân nhieät cô
baûn, laøm caùc xeùt nghieäm maùu ñeå xem baïn coù ñuû
caùc noäi tieát toá caàn thieát ñeå kích thích söï ruïng
tröùng khoâng?
Neáu baïn khoâng ruïng tröùng vì möùc noäi tieát toá
khoâng ñuû, baùc só seõ chöõa cho baïn baèng thuoác
nhö: clomiphene citrate (teân thöông maïi laø
serophene) giuùp thuùc ñaåy söï ruïng tröùng. Veà cô
baûn, nhöõng thuoác naøy baøy caùch ñeå cô theå baïn
saûn xuaát theâm nhöõng noäi tieát toá kích thích
buoàng tröùng. Neáu nhöõng thuoác naøy khoâng keát
quaû, baùc só coù theå cho duøng theâm nhöõng thuoác
maïnh hôn nhaèm laøm cho tröùng ruïng.
+ Caùc oáng voøi tröùng: chuùng coù theå bò toån haïi
hoaëc bò taéc. Coù khoaûng 50% phuï nöõ bò voâ sinh vì
nguyeân nhaân naøy.
Toån haïi cô theå laø do beänh vieâm vuøng tieåu
khung (pelvic inflammation disease). Beänh phaùt
trieån khi caùc loaïi beänh laây qua ñöôøng tình duïc
nhö: laäu vaø chlamydia di truù leân, vaøo voøi tröùng.
Khi bò vieâm caùc oáng bò toån haïi hoaëc bò taéc laøm
cho tinh truøng khoâng ñeán ñöôïc vôùi tröùng ñeå laøm
noù thuï thai hoaëc tröùng ñaõ thuï thai nhöng khoâng
xuoáng ñöôïc ñeå vaøo töû cung.
Hai voøi tröùng coøn coù theå bò aûnh höôûng bôûi
beänh noäi maïc töû cung (endometrisis). Beänh do moâ
69
- noäi maïc töû cung bò laïc ra ngoaøi töû cung. Söï phaùt
trieån naøy coù theå gaây voâ sinh do söï caûn trôû hoaït
ñoäng töï nhieân cuûa buoàng tröùng vaø voøi tröùng.
Baùc só coù theå kieåm tra tình traïng cuûa voøi
tröùng baèng caùch cho chuïp X - quang noaõn quaûn -
töû cung. Chaát nhuoäm ñöôïc bôm vaøo qua coå töû
cung, töø ñoù ñi leân, vaøo töû cung vaø voøi tröùng. Sau
ñoù baùc só roïi X-quang voøi tröùng ñeå tìm xem choã
naøo bò taéc. Ñoâi khi caàn phaûi phaãu thuaät ñeå thoâng
voøi tröùng.
+ Töû cung: moät soá phuï nöõ bò u xô töû cung
(nhöõng böôùu laønh moïc ôû khoang töû cung). Voâ
sinh coù theå lieân quan ñeán söï vieâm nhieãm töû cung
(vieâm noäi maïc töû cung - endometritis) hay ung
thö noäi maïc töû cung. Taát caû caùc tình traïng cuûa töû
cung ñeàu coù theå laøm caûn trôû tröùng ñaõ thuï tinh
caáy vaøo thaønh töû cung. Thöôøng nhöõng phuï nöõ
naøy caàn phaãu thuaät ñeå giaûi quyeát vaán ñeà.
+ Heä mieãn dòch: do khieám khuyeát, cô theå cuûa
moät soá phuï nöõ phaûn öùng laïi tinh truøng laøm noù
maát cô hoäi thuï tinh. Baùc só coù theå bieát tình
traïng naøy baèng xeùt nghieäm maùu hoaëc khuyeân
baïn söû duïng phöông phaùp thuï thai khaùc.
- Nguyeân nhaân veà phía nam:
Ñoâi khi baïn voâ sinh laø do tinh truøng cuûa
choàng chöù khoâng phaûi do heä sinh saûn cuûa baïn.
Thöôøng, ñaøn oâng voâ sinh laø do soá löôïng tinh
70
- truøng ít, tinh truøng bò dò hình, tinh truøng khoâng
theå bôi nhanh ñeå gaëp tröùng ñuùng luùc.
* Hai ngöôøi coù theå laøm gì?
Neáu baïn nghó mình hay choàng mình bò voâ
sinh, baïn coù theå:
- Tham vaán vôùi caùc baùc só saûn vaø phuï khoa,
baùc só khoa noäi tieát vaø tieát nieäu.
- Haõy tìm söï giuùp ñôõ töø nhöõng ngöôøi ñoàng
caûnh ngoä.
Baøi ñoïc theâm: Nhöõng caùch môùi taïo ra
söï soáng
Khi caùc phöông phaùp thuï tinh thoâng thöôøng
khoâng giuùp baïn coù thai, caùc baùc só coù theå khuyeân
baïn öùng duïng nhöõng phöông phaùp thuï thai coù
söï trôï giuùp cuûa khoa hoïc - coâng ngheä nhö:
- Thuï tinh trong oáng nghieäm: (in vitro
fertilization - IVF). Tröùng vaø tinh truøng ñöôïc
phoái trong ñóa caáy vaø ñöôïc uû cho ñeán khi xaûy
ra söï thuï tinh. Tröùng ñöôïc thuï tinh aáy ñöôïc
chuyeån vaøo töû cung ñeå baùm vaøo.
- Chuyeån/caáy hôïp töû trong voøi tröùng (zygote
intrafallopian transfer - ZIFT). Tröùng cuõng
ñöôïc laáy vaøo ñóa caáy. Khi tröùng thuï tinh, noù
ñöôïc chuyeån vaøo voøi tröùng. Töø ñoù noù di
chuyeån xuoáng, vaøo töû cung. Kyõ thuaät naøy laøm
taêng khaû naêng baùm.
71
- - Tieâm tinh truøng vaøo vuøng döôùi (subzonal
sperm infection). Baùc só duøng caùi kim maûnh ñeå
tieâm moät tinh truøng döôùi lôùp voû ngoaøi cuûa
tröùng. Quy trình naøy baét ñaàu ôû ñóa caáy, tröùng
ñaõ ñöôïc thuï tinh ñöôïc chuyeån vaøo töû cung.
- Tieâm tinh truøng vaøo trong teá baøo chaát
(introcytoplasmic sperm infection - ICSI). Gioáng
nhö treân nhöng tinh truøng ñöôïc tieâm saâu vaøo
tröùng thay vì döôùi lôùp ngoaøi cuûa tröùng.
* Nhöõng caùch giuùp baïn thuï thai an toaøn
- Traùnh beänh: moät trong nhöõng ñieàu ñeå baûo
toaøn khaû naêng sinh ñeû cuûa baïn laø phoøng beänh.
Haõy tuyeät ñoái traùnh caùc beänh laây qua ñöôøng
tình duïc. Haõy soáng cuoäc soáng moät vôï moät
choàng, chung thuûy. Tröôùc khi quyeát ñònh sinh
con, hai vôï choàng neân ñi xeùt nghieäm ñeå loaïi tröø
beänh. Haõy söû duïng bao cao su khi chöa muoán
sinh con hoaëc chöa chaéc chaén mình coù bò beänh
hay khoâng.
- Ñöøng trì hoaõn laâu: vieäc mang thai quaù sôùm
laø ñieàu ñöông nhieân neân traùnh. Nhöng trì hoaõn
quaù laâu laïi cuõng laø ñieàu khoâng neân. Neáu ñònh
sinh con, baïn haõy sinh tröôùc khi baïn 35 tuoåi.
- Ñoái chieáu vôùi meï mình ñeå bieát baïn seõ maõn
kinh ôû tuoåi naøo (phuï nöõ thöôøng coù tuoåi maõn kinh
gioáng meï mình). Neáu meï baïn maõn kinh ôû tuoåi 52
thì baïn cuõng seõ maõn kinh vaøo khoaûng tuoåi ñoù.
72
- - Ñöøng ngaïi vieân thuoác traùnh thai: theo tieán
só Barnes: “Thuoác traùnh thai khoâng laøm baïn
voâ sinh. Baïn seõ ruïng tröùng laïi sau vaøi thaùng
ngöng thuoác”.
- Hieåu veà voøng traùnh thai (Intra - uterine -
IU): voøng traùnh thai chæ an toaøn vaø coù keát quaû
toát ñoái vôùi nhöõng phuï nöõ khoâng coù beänh. Neáu
baïn coù beänh, voøng traùnh thai giuùp vi khuaån ñi
leân, vaøo töû cung vaø voøi tröùng ñeå gaây haïi.
- Boû huùt thuoác: vì chaát nicotine gaây ñoäc ñoái
vôùi tinh truøng. Chaát naøy tích tuï raát nhieàu ôû dòch
nhaày coå töû cung.
Baøi ñoïc theâm: Giaûm caêng thaúng ñeå
chuaån bò coù con
Chuùng ta töøng nghe bao nhieâu chuyeän veà
nhöõng phuï nöõ ñaõ coá heát söùc nhöng vaãn chaúng
coù con. Hoï nghæ vieäc. Ñuøng moät caùi hoï coù con.
Taïi sao nhö vaäy?
Xeùt veà maët khoa hoïc vaø y hoïc thì caêng
thaúng coù theå gaây ra voâ sinh.
Caùc nghieân cöùu cho thaáy: qua moät vaøi cô
theå, söï caêng thaúng ñaõ gaây ra söï voâ sinh. Theâm
nöõa, noù coøn laøm xaùo troän noäi tieát toá vaø gaây ra
söï ruïng tröùng thaát thöôøng.
Caùc baùc só khoâng tìm thaáy nguyeân nhaân gaây
ra voâ sinh cuûa khoaûng 10% phuï nöõ. Nhöng
73
- khoaûng 1/3 tôùi 1/2 phuï nöõ bò “voâ sinh maø
khoâng giaûi thích ñöôïc” coù theå thuï thai khi söï
caêng thaúng trong cuoäc soáng ñöôïc giaûi toûa.
Chò em coù theå aùp duïng moät soá bieän phaùp
sau ñaây ñeå giaûm caêng thaúng:
- Nhaän bieát noù: theo tieán só Moskiwitz, böôùc
ñaàu tieân baïn caàn bieát veà caêng thaúng cuûa mình.
Coù theå xaùc ñònh baèng caùch ñaët caâu hoûi: “Toâi bò
caêng thaúng ôû ñaàu? ÔÛ coå? ÔÛ buïng?...”. Moät khi
ñaõ xaùc ñònh ñöôïc roài baïn haõy “queân ñi” ñeå
giaûi thoaùt söï caêng thaúng tích tuï. Baïn haõy
ngaãm xem nhöõng caûm xuùc thöôøng ngaøy cuûa
mình nhö theá naøo: tích cöïc hay tieâu cöïc? Neáu
chuùng ta tieâu cöïc thì caùi gì gaây ra chuùng? Khi
baïn ñaõ xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân baïn seõ deã
daøng giaûi quyeát vaán ñeà.
- Thö giaõn: baïn coù theå taäp thö giaõn baèng
caùch hít thôû saâu hoaëc taäp yoga. Muoán taäp hít
thôû saâu, baïn chæ vieäc naèm xuoáng giöôøng, ñaët
moät baøn tay leân buïng vaø baét ñaàu chaàm chaäm
hít thôû saâu, baïn seõ thaáy baøn tay cuûa baïn nhaáp
nhoâ theo nhòp thôû.
- Hình dung caûnh thanh bình: coù theå laø
caûnh baõi bieån, soâng nuùi, ñoàng queâ... Baïn haõy
taän höôûng baàu khoâng khí trong laønh do mình
möôøng töôïng ra.
- Tham vaán vôùi caùc nhaø chuyeân moân
nhaèm giaûi toûa nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán
söï caêng thaúng.
74
- MANG THAI
(PREGNANEY)
Neáu laàn ñaàu mang thai, vieäc noùi ñeán nhöõng
daáu hieäu mang thai coù theå laøm baïn thaáy ngaïi.
Nhöng töø laàn thöù hai trôû ñi, vieäc naøy khoâng chæ
laø chuyeän bình thöôøng maø coøn laø keá hoaïch thöïc
teá. Baïn coù theå baøn vôùi choàng neân mang thai luùc
naøo, baøn baïc vôùi baïn beø, ngöôøi thaân veà keá
hoaïch ñoù.
* Chuaån bò mang thai
Neáu baïn coù yù ñònh coù thai vaøo naêm tôùi hay
vaøi thaùng tôùi, baïn haõy chuaån bò moïi thöù ngay
luùc naøy. Baïn caàn aên uoáng ñuùng caùch, luyeän taäp
ñaày ñuû, duy trì caân naëng sao cho coù lôïi. Ñaây laø
söï thaät, nhaát laø ñoái vôùi phuï nöõ ngoaøi 30 tuoåi. ÔÛ
tuoåi naøy caùc baïn khoâng coøn sung söùc nhö luùc
treû, caùc beänh nhö tieåu ñöôøng, huyeát aùp cao... coù
theå phaùt sinh khieán cho vieäc mang thai trôû neân
khoù khaên hôn.
75
- Baøi ñoïc theâm: Nhöõng gôïi yù cho caùc baø
meï lôùn tuoåi
Nhieàu phuï nöõ ngoaøi 35 tuoåi vaãn coù theå coù
thai bình thöôøng maø khoâng gaëp trôû ngaïi naøo.
Tuy nhieân, hoï caàn thaän troïng hôn nhöõng phuï
nöõ coøn treû vì khaû naêng phaùt trieån beänh tieåu
ñöôøng tuyùp II (khoâng tuøy thuoäc vaøo insulin) vaø
beänh huyeát aùp cao coù theå aûnh höôûng ñeán thai.
Hoï coù nguy cô xaûy thai, voùn cuïc maùu ôû chaân,
xuaát huyeát luùc mang thai cao hôn ngöôøi treû.
Chính vì theá, theo tieán só Lawrence Devoe,
nhöõng phuï nöõ ngoaøi 35 tuoåi caàn ñöôïc kieåm tra
kyõ hôn.
Vaán ñeà cao huyeát aùp: khoâng chæ phuï nöõ
ngoaøi 35 tuoåi môùi bò, cöù 10 phuï nöõ mang thai
thì coù 1 ngöôøi bò beänh naøy. Cao huyeát aùp
khoâng coù nhöõng trieäu chöùng giuùp deã nhaän
thaáy ñöôïc trong nhieàu naêm neân noù coù theå daãn
ñeán ñau tim vaø nhöõng vaán ñeà khaùc. Baïn phaùt
hieän ra noù caøng sôùm caøng toát.
Phuï nöõ ngoaøi 35 tuoåi coù nguy cô maéc
beänh tieåu ñöôøng luùc mang thai (moät daïng
tieåu ñöôøng chæ xaûy ra luùc coù thai) cao hôn
ngöôøi bình thöôøng. Treû ñöôïc sinh ra töø
nhöõng baø meï ngoaøi 35 tuoåi deã bò khuyeát taät,
maéc hoäi chöùng down.
76
- Ñi khaùm söùc khoûe tröôùc khi mang thai laø vieäc
laøm raát quan troïng. Noù giuùp phaùt hieän caùc vaán
ñeà baát oån tieàm aån. Caùc baùc só khuyeân baïn:
- Xem xeùt tieàn söû gia ñình: phuï nöõ bieát caøng
nhieàu veà boái caûnh di truyeàn cuûa mình caøng toát.
Neáu trong gia ñình baïn coù ngöôøi bò beänh xô
nang (cystic fibrrosis) hay chaäm phaùt trieån trí
tueä... baïn caàn cho baùc só bieát. Coù theå baùc só seõ
khuyeân baïn ñi tham vaán veà di truyeàn nhaèm xaùc
ñònh xem coù coøn nguy cô naøo khaùc khoâng. Coù
khi (tuy hieám) baïn ñöôïc chuyeân vieân giaùm ñònh
vaø tö vaán khuyeân khoâng neân coù thai sau khi
xem xeùt caùc xeùt nghieäm vaø caân nhaéc kyõ caùc ruûi
ro coù theå xaûy ra.
- Vaán ñeà caân naëng: duy trì caân naëng phuø hôïp
laø ñieàu caàn thieát tröôùc khi muoán mang thai. Neáu
thieáu caân baïn coù nguy cô sinh non, sinh con nhoû
hôn bình thöôøng. Neáu beùo quaù baïn coù theå sinh
khoù hoaëc phaûi sinh moå. Phuï nöõ beùo quaù thöôøng
hay bò tieåu ñöôøng hoaëc cao huyeát aùp, ñau löng
luùc mang thai.
Neáu caàn giaûm caân, baïn caàn giaûm töø töø. Khi
mang thai tuyeät ñoái khoâng ñöôïc aùp duïng chöông
trình giaûm caân.
- Acid folic: moät trong nhöõng ñieàu heä troïng
maø phuï nöõ caàn thöïc hieän ñeå baûo veä con cuûa hoï laø
taêng cöôøng acid folic cho cô theå. Sinh toá naøy
ñöôïc coi laø giaûm nguy cô treû bò khuyeát taät oáng
77
- thaàn kinh (neural tube defect) nhö nöùt ñoát soáng
(spina bifida) - moät khuyeát taät trong coät soáng.
Ñeå baûo ñaûm, baùc só khuyeân dung naïp 0,4 mg moãi
ngaøy töø khaåu phaàn aên cao acid folic hoaëc cho
duøng lieàu boå sung (vieân acid folic). Nhöõng thöïc
phaåm coù nhieàu acid folic: ñaäu laêng, ñaäu lima, rau
bina vaø maàm luùa.
Neân baét ñaàu taêng cöôøng acid folic töø tröôùc
khi coù thai. OÁng thaàn kinh baét ñaàu hình
thaønh ngay luùc phuï nöõ mang thai (khoaûng 28
ngaøy sau khi thuï thai). Neáu baïn ñôïi ñeán luùc coù
thai môùi quan taâm ñeán vieäc taêng cöôøng acid
flolic e raèng quaù treã.
Caùc loaïi thuoác: duø coù moät soá loaïi thuoác raát an
toaøn cho phuï nöõ mang thai nhöng coù nhieàu thöù
khaùc raát nguy hieåm. Söï aûnh höôûng naøy naëng
hay nheï tuøy thuoäc vaøo thôøi ñieåm baïn uoáng thuoác.
Khi baïn mang thai töø 1 ñeán 6 tuaàn laø nguy hieåm
nhaát (thôøi ñieåm naøy phuï nöõ nhieàu khi chöa phaùt
hieän ra mình coù thai). Neáu coù keá hoaïch coù thai,
baïn neân hoûi yù kieán baùc só loaïi thuoác naøo duøng
ñöôïc, loaïi naøo caàn traùnh xa.
Neáu baïn bò thieáu maùu do thieáu chaát saét thì
nguy cô sinh non raát cao. Neáu baïn khoâng buø ñaép
thoûa ñaùng, con baïn sinh ra thöôøng bò nheï caân.
Caùc baùc só khuyeân baïn neân ñi xeùt nghieäm
maùu ñeå kieåm tra xem mình coù thieáu maùu do
thieáu saét khoâng tröôùc khi mang thai vì khi ñaõ coù
78
- thai roài baïn buø ñaép khoâng kòp. Coù theå baùc só seõ
cho baïn duøng lieàu boå sung neáu baïn thieáu.
- Thuoác laù: boû thuoác laù laø baïn ñang cöùu con
mình. Phuï nöõ muoán coù thai caàn coù söùc khoûe. Neáu
baïn huùt thuoác laù, baïn neân boû tröôùc khi coù thai vì
thuoác lieân quan ñeán nhieàu beänh, töø cao huyeát aùp
ñeán ung thö phoåi...
- Theo doõi huyeát thoáng: chaúng haïn baïn laø
ngöôøi Do Thaùi, baïn coù khaû naêng coù gene di
truyeàn gaây beänh Tay-Sachs, beänh naøy gaây ra
chöùng chaäm phaùt trieån trí tueä, lieät, cheát yeåu...
nhieàu hôn nhöõng daân toäc khaùc.
Coù ñieàu, beänh naøy chæ di truyeàn khi caû cha vaø
meï mang gene beänh. Neáu baïn bò, choàng baïn
cuõng phaûi ñi xeùt nghieäm.
Baøi ñoïc theâm: Xeùt nghieäm hay khoâng
xeùt nghieäm?
Hieän nay coù raát nhieàu xeùt nghieäm tieàn sinh,
baïn choïn xeùt nghieäm naøo laø tuøy baïn vaø baùc só
cuûa baïn. Ñaëc bieät laø baïn vì duø baùc só coù
khuyeân nhöng baïn khoâng muoán cuõng ñöôïc.
Sau ñaây laø moät soá xeùt nghieäm neân thöïc hieän.
- Sieâu aâm: hoï roïi caùc soùng sieâu aâm leân cô
theå baïn, hình aûnh baøo thai xuaát hieän treân
maøn hình giuùp baïn coù theå bieát vò trí baøo thai
trong töû cung, noù phaùt trieån bình thöôøng hay
khoâng, coù moät hay nhieàu baøo thai...
79
- - Kieåm tra Alpha - fetoprotein (AFP). Xeùt
nghieäm maùu giöõa tuaàn thöù 13 vaø 18 cuûa thai kyø
ñeå tìm ra chaát ñöôïc gan cuûa beù saûn sinh ra, nhôø
ñoù caùc baùc só coù theå phaùt hieän caùc khuyeát taät nhö
khuyeát taät oáng thaàn kinh, hoäi chöùng down. Neáu
xeùt nghieäm naøy cho thaáy nhöõng baát thöôøng, luùc
aáy caàn laøm theâm xeùt nghieäm khaùc nhö: xeùt
nghieäm laïi hay sieâu aâm. Coù ñieàu may laø 95%
phuï nöõ tuy coù keát quaû baát thöôøng veà AFP nhöng
em beù khoâng bò khuyeát taät oáng thaàn kinh.
- Choïc doø maøng oái qua buïng (amniocentesis).
Thöôøng ñöôïc thöïc hieän cho nhöõng phuï nöõ
ngoaøi 35 tuoåi, hay cho nhöõng ai ñaõ töøng coù
nguy cô cao luùc mang thai. Choïc doø maøng oái
qua oå buïng thöôøng ñöôïc laøm vaøo tuaàn thöù 16.
Baùc só ñöa caây kim vaøo töû cung, ruùt chaát dòch
maøng oái ñem ñi xeùt nghieäm tìm caùc khuyeát taät
di truyeàn, nhöõng baát thöôøng veà nhieãm saéc theå.
Duø xeùt nghieäm naøy an toaøn nhöng cuõng coù khi
(tuy hieám) gaây ra xaûy thai.
- Laáy maãu nhung mao maøng ñeäm (Chorionic
villus - CVS): ñöôïc duøng ñeå phaùt hieän caùc
khuyeát taät coù theå coù luùc sinh. CVS thöôøng
ñöôïc thöïc hieän giöõa tuaàn thöù 10 vaø 12 cuûa
thai kyø. Baùc só laáy moät maãu vaät nhoû cuûa moâ
nhau (goïi laø nhung mao maøng ñeäm) ñeå xeùt
nghieäm nhaèm tìm ra caùc khuyeát taät di truyeàn.
Nguy cô xaûy thai cuûa xeùt nghieäm naøy hôi cao
so vôùi xeùt nghieäm choïc doø maøng oái qua buïng.
80
- Nhöng xeùt nghieäm naøy coøn coù theå ñöôïc thöïc
hieän sôùm hôn, luùc 6 tuaàn.
- Kieåm tra baøo thai: Duøng ñeå kieåm tra söùc
khoûe veà tim cuûa baøo thai ôû nhöõng tröôøng hôïp
mang thai coù nguy cô cao. Xeùt nghieäm “khoâng
gaây soác” naøy ñöôïc thöïc hieän baèng caùch kieåm
tra tim cuûa baøo thai vaø söï thay ñoåi baát thöôøng
veà tính hoaït ñoäng cuûa baøo thai.
* Nhöõng thay ñoåi cuûa cô theå khi mang thai
Thoâng thöôøng caùc baïn ñaõ coù keá hoaïch veà vieäc
mang thai nhöng cuõng coù nhöõng tröôøng hôïp baát
ngôø: mang thai tình côø. Theo tieán só Anita
L.Nelson, nhöõng tröôøng hôïp naøy thöôøng do caùc
bieän phaùp traùnh thai maát taùc duïng, hay rôi vaøo
nhöõng phuï nöõ treû. Coøn phuï nöõ ngoaøi 40 maø vaãn
coù thai ngoaøi yù muoán laø do chuû quan, hoï nghó hoï
ít coù khaû naêng mang thai neân thöïc hieän caùc bieän
phaùp traùnh thai khoâng chaët cheõ.
Khi ñaõ coù thai, cô theå cuûa baïn seõ traûi qua
nhöõng thay ñoåi to lôùn, coù khi haàu nhö töùc thôøi.
Chaúng ai thích gì côn oám ngheùn (hay noân oeï vaøo
buoåi saùng), bò ñau löng, meät moûi vaø nhöõng xaùo
troän tình caûm. Ñoái vôùi nhieàu phuï nöõ nhöõng khoù
chòu naøy ñöôïc ñeàn buø baèng yù nghó vaø nieàm mong
ñôïi coù ñöùa con khoûe maïnh.
Vieäc taêng caân luùc mang thai cuõng goùp phaàn
vaøo söï khoù chòu naøy. Phuï nöõ thöôøng taêng töø
7,5 kg ñeán 17 kg trong 9 thaùng mang thai. Coù
81
- ñieàu, baïn caøng beùo bao nhieâu thì vieäc taêng caân
caøng ít baáy nhieâu.
Phuï nöõ oám (gaày) neân taêng töø 12,5 kg ñeán 20 kg
trong 9 thaùng mang thai. Phuï nöõ trung bình neân
taêng töø 12,5 kg ñeán 15 kg. Phuï nöõ beùo chæ neân
taêng töø 7,5 kg ñeán 12,5 kg.
Taïi sao khi mang thai phuï nöõ laïi taêng caân?
Neáu baïn taêng 15 kg thì 5,5 kg thuoäc veà beù; 3 kg
laø ôû töû cung, caëp vuù, moâng vaø ñuøi cuûa baïn. Coøn
3,5 kg laø ôû maùu, chaát dòch vaø soá kyù coøn laïi laø
dòch oái vaø nhau thai.
Moät soá phuï nöõ bò suït caân khi mang thai do bò
noân trong quyù ñaàu cuûa thai kyø. Nhöng ñaây laø
chuyeän bình thöôøng. Khi mang thai töø thaùng thöù
4 trôû leân baïn seõ taêng caân ñeàu ñaën, töø 250 g ñeán
500 g moät tuaàn.
Hình: Beù phaùt trieån ra sao? Ñaây laø söï phaùt trieån
cuûa töû cung trong luùc mang thai bình thöôøng (vò trí
cuûa töû cung töø thaùng thöù 3 ñeán thaùng thöù 9).
82
- Sau ñaây laø moät soá phöông phaùp giuùp baïn ñaùp
öùng nhöõng thay ñoåi cuûa cô theå, öôùc löôïng vieäc
mang thai cuûa baïn coù bình thöôøng hay khoâng:
- Nhaéc nhôû baùc só: neáu baùc só queân khoâng löu
taâm ñeán vaán ñeà caân naëng, baïn haõy nhaéc nhôû vaø
yeâu caàu baùc só tö vaán.
- Ghi cheùp vieäc taêng troïng: haõy ghi laïi soá caân
naëng sau moãi laàn ñi khaùm baùc só vaø nhöõng laàn
baïn töï kieåm tra.
- Ñöøng lo laéng chuyeän sau naøy: taát nhieân, khi
mang thai baïn phaûi taêng caân nhöng nhieàu phuï
nöõ lo laéng veà caân naëng sau khi sinh. Ña soá
khoâng coù vaán ñeà gì: baïn seõ trôû laïi caân naëng
tröôùc khi sinh trong voøng 6 thaùng ñeán 1 naêm
sau khi sinh.
- Nhöõng noân nao trong ruoät: ba thaùng ñaàu
nhieàu phuï nöõ khoå sôû vì bò noân suoát ngaøy, nhaát laø
vaøo luùc ñoùi. Xin maùch nhoû baïn moät soá meïo laøm
dòu côn noân nhö sau:
+ Ñöøng ñeå ñoùi: tieán só Niebyl khuyeân luùc naøo
cuõng neân coù caùi gì trong daï daøy. Ñeå traùnh bò noân
baïn neân chia thaønh nhöõng böõa nhoû, aên thöôøng
xuyeân nhöng aên ít moät; traùnh tình traïng aên
nhieàu cuøng moät luùc, töø böõa aên naøy ñeán böõa aên
khaùc ñöøng caùch nhau quaù laâu.
+ Traán aùp côn noân baèng nhöõng hydrat -
carbon phöùc hôïp. Ñoái vôùi moät soá phuï nöõ, nhöõng
thöïc phaåm coù gia vò deã gaây noân vaøo buoåi saùng.
83
- Trong khi nhöõng ngöôøi khaùc thì thöïc phaåm
nhieàu beùo nhö baùnh raùn laïi gaây ra caùc vaán ñeà.
Neáu vaäy, theo tieán só Niebyl, caùc baø baàu neân aên
côm, caùc loaïi haït, nguõ coác... laø nhöõng loaïi maø daï
daøy deã tieâu hoùa.
+ Duøng theâm chuùt göøng: ngöôøi ta thaáy raèng,
göøng coù theå giuùp giaûm caùc côn noân. Baïn coù theå
duøng göøng baèng caùch: uoáng traø göøng coù baùn ôû
caùc hieäu thuoác, ngaäm göøng töôi, aên caùc loaïi baùnh
keïo coù göøng...
+ Uoáng vitamin B6: caùc nghieân cöùu cho thaáy,
sinh toá B giuùp giaûm bôùt chöùng noân. Tieán só
Niebyl khuyeân neân uoáng 25 mg B6 ngaøy 3 laàn.
Loaïi thuoác naøy reû vaø an toaøn.
Baøi ñoïc theâm: Beänh vieâm gan vaø vieäc
mang thai
Coù nhieàu xeùt nghieäm tieàn sinh nhöng
khoâng phaûi luùc naøo cuõng caàn. Tuy nhieân, taát
caû caùc phuï nöõ mang thai ñeàu phaûi ñi xeùt
nghieäm vieâm gan B. Ñoù laø yù kieán cuûa baùc só.
Phuï nöõ bò vieâm gan B khoù traùnh khoûi vieäc
truyeàn beänh cho con. Khi ngöôøi meï bò beänh,
90% treû bò nhieãm beänh vaø 25% treû coù khaû
naêng cheát vì beänh.
Theá nhöng, neáu phaùt hieän sôùm, vieâm gan B
raát deã ngaên chaën. Neáu meï bò beänh, treû sinh ra
ñöôïc tieâm globulin B ngay (moät loaïi huyeát
84
- thanh taùc duïng nhanh coù theå cuûng coá heä mieãn
dòch töùc thôøi - cuõng nhö vaéc xin vieâm gan B).
Treû seõ ñöôïc tieâm theâm 2 laàn vaécxin naøy. Laàn
ñaàu sau 1 thaùng tuoåi; laàn thöù 2 luùc beù 6 thaùng
tuoåi. Theo tieán só Alter, neáu tieâm ñuû nhö vaäy
95% treû traùnh ñöôïc beänh.
Suoát 9 thaùng mang thai, vuù cuûa baïn phaùt
trieån lôùn hôn nhieàu so vôùi tröôùc khi mang thai
(nhieàu tröôøng hôïp lôùn gaáp ñoâi). Hai nuùm vuù cuûa
baïn (ngay töø ñaàu) baét ñaàu lôùn hôn, thaâm, döïng
thaúng leân, ñuïng vaøo thaáy ñau. Ñaáy laø daáu hieäu
baïn coù thai.
Ngoaøi caëp vuù, baïn seõ thaáy da cuûa mình coù
nhieàu thay ñoåi. Thöôøng baïn seõ bò ngöùa. Da buïng
vaø da vuù giaõn ra. Baïn seõ thaáy da mình thay ñoåi
veà maøu saéc moät caùch töø töø. Baïn thaáy coù moät
ñöôøng maøu saãm chaïy daøi giöõa buïng. Coù phuï nöõ
coøn thaáy “veát baån” hôi naâu ñöôïc goïi laø chöùng
naùm da maët do thai ngheùn (chlorasam). Nhöõng
thay ñoåi naøy seõ heát vaøo cuoái thai kyø hay sau khi
sinh. Baïn coù theå ñöông ñaàu vôùi nhöõng vaán ñeà
naøy nhö sau:
- Söû duïng nòt vuù roäng hôn: nòt vuù ñöôïc laøm
baèng vaûi sôïi, coù loùt ôû döôùi ñeå giuùp vuù baïn deã chòu
vaø ñöôïc naâng ñôõ.
- Yeân taâm tröôùc nhöõng thay ñoåi: vì ñoù laø
nhöõng thay ñoåi maø baïn khoâng theå naøo traùnh
85
nguon tai.lieu . vn
