Xem mẫu
- Fluoroquinolon Có dùng cho
trẻ em được không?
Ảnh minh họa.
Fluoroquinolon (FQ) có phổ kháng khuẩn rộng, được dùng điều trị
nhiều bệnh nhiễm khuẩn. Tuy nhiên cần hiểu rõ độc tính của loại thuốc này
để tránh lạm dụng nhưng cũng không bỏ sót cơ hội dùng cho trẻ em khi cần
thiết.
- Vì sao chưa dùng FQ cho trẻ em?
Ngoại trừ acid nalidixic (negram) được FDA cho phép năm 1962, tất cả các
FQ sau này, chưa có loại nào được FDA chính thức cho phép dùng cho trẻ em.
Gần đây nhất, năm 2006 đơn xin phép dùng gatifloxacin cho trẻ em cũng bị FDA
gác lại. Sở dĩ FQ chưa được cấp phép chính thức dùng cho trẻ em là do 4 vấn
đề:
+ Sợ FQ làm tổn thương khớp sụn của trẻ em:
Nghiên cứu trên súc vật thấy FQ gây hại cho sự phát triển của xương và sụn
các khớp chịu lực của súc vật nhỏ tuổi, từ đó người ta ngại dùng FQ cho người có
thai, trẻ em do sợ ảnh hưởng không tốt đến xương sụn các khớp chịu lực của thai
và trẻ nhỏ.
Tuy nhiên, điều này chưa ghi nhận được ở người. Một nghiên cứu thuần
tập quan sát, đa trung tâm, so sánh nhóm bệnh nhi dùng FQ (ciprofloxacin,
perfloxacin) và nhóm dùng các kháng sinh khác thấy nhóm dùng FQ gây chứng
đau các khớp lớn, đau cơ chiếm 3,8%, cao hơn so với nhóm dùng các kháng sinh
khác 0,4%, tuy nhiên ở cả hai nhóm không ghi nhận được các tổn thương cơ
xương nặng hay kéo dài (Chalumeau M -2003). Trong một quan sát tiền cứu, trên
116 trẻ sơ sinh điều trị bằng FQ (ciprofloxacin) không ghi nhận được các tác dụng
phụ trên thận, gan, huyết học cũng như các bệnh lý về khớp hay bất thường về
tăng trưởng sau một năm theo dõi (Drosson, AgakidonV-2004). Một tổng kết trên
- 7.000 người từ 5-24 tuổi dùng FQ (ciprofloxacin, ofloxacin, acid nailidixic)
không thấy có mối liên quan giữa việc dùng thuốc và các bệnh lý khớp.
Như vậy hiện chưa có bằng chứng FQ gây ra các bệnh lý tổn thương cho
người và cho riêng trẻ em. Tuy nhiên mối lo ngại về tai biến này vẫn còn tồn tại.
+ Sợ làm tăng tỷ lệ vi khuẩn kháng FQ
Trẻ em là nhóm người lành mang các vi khuẩn chính (vi khuẩn gốc).
Dùng FQ sẽ có thể làm cho các chủng này chọn lọc, sinh ra các chủng kháng FQ.
Thật ra, sự kháng FQ do quá trình đột biến tự phát nhiễm sắc thể, làm thay đổi
các gen mã hóa enzym DNA-gyrase và toipomerase IV. Sự tăng các chủng vi
khuẩn kháng FQ là do dùng rộng rãi, sai nguyên tắc FQ tại cộng đồng, chứ không
riêng gì do dùng cho trẻ em.
+ Chưa có dạng dùng thích hợp cho trẻ em.
Phần lớn các FQ dùng dạng tiêm, một số ít dưới dạng viên nang ( có thể
cho trẻ lớn tuổi) chưa có dạng nhũ dịch (hợp cho trẻ nhỏ tuổi).
+ Chưa nghiên cứu đầy đủ liều cho trẻ em.
Trong các giới thiệu về FQ không ghi liều trẻ em. Khi dùng phải dò liều,
theo dõi tác dụng phụ một cách chặt chẽ.
- Pseudomonas gây viêm phổi, viêm tai giữa có mủ... ở trẻ em.
Trường hợp nào có thể xét dùng cho trẻ em?
FQ có phổ kháng khuẩn rộng, tỷ lệ bị vi khuẩn kháng vẫn còn thấp. Ở
Hồng Kông mức kháng FQ là 3,8% trong khi mức kháng betalactam là 15%
(2006). Nếu hoàn toàn không dùng cho trẻ em thì bỏ mất một số cơ hội chữa bệnh
cho trẻ trong khi các thuốc khác có hiệu lực kém hay không đáp ứng. Vì vậy, tuy
không được phép chính thức, nhưng các nhà lâm sàng vẫn xét dùng FQ trong một
số trường hợp đặc biệt:
+ Những trường hợp nhiễm Pseudomonas aeruginosa: Các trường hợp bệnh
nhi nhiễm khuẩn này gây viêm phổi (trên nền bệnh lý xơ nang phổi) dùng các
kháng sinh khác thường có độ nhạy cảm thấp hay bị kháng. Trong khi đó dùng
ciprofloxacin dạng uống cho hiệu quả cao. Các trường hợp bệnh nhi bị viêm mủ
- tai giữa do khuẩn này không thể điều trị khỏi bằng vệ sinh tai và các kháng sinh
khác kể cả ofloxacin thì dùng ciprofloxacin đường toàn thân cho hiệu quả cao.
+ Viêm tai giữa cấp có biến chứng: Viêm tai giữa cấp có biến chứng có khi
dùng betalactam quy ước hay dùng macrolic (khi người bệnh bị dị ứng với
betalactam) không đáp ứng, thì việc dùng gatifloxacin (trong một nghiên cứu rạch
màng nhĩ) cho kết quả cao. Tuy nhiên vì thuốc không có dạng nhũ dịch nên việc
dùng thuốc này bị hạn chế.
+ Trường hợp nhiễm vi khuẩn Gram âm kháng thuốc: Trường hợp bị nhiễm
khuẩn thương hàn Samonella typhi không còm đáp ứng với bactrim
chloramphenicol, nhiễm Samonella non-typhi, Escheria Coli, Shigella không còn
đáp ứng với các thuốc truyền thống bactrim, berberin, thì dùng FQ (nalidixic hay
ofloxacin) thường cho hiệu quả cao.
+ Viêm màng não mủ: Một nghiên cứu dùng trovafloxacin điều trị cho 116
bệnh nhi viêm màng não mũ do phế cầu có hiệu quả lâm sàng và tỉ lệ di chứng
tương đương với dùng ceftriaxon cộng với vancomycin (Saéz L-Loren X-2002)
nhưng cần biết trovafloxacin gây độc tính trên gan (có thể dẫn tới tử vong). FQ
cũng đã được thử điều trị thành công viêm màng não do Enterobacteria kháng
thuốc gây ra (KréméryV-1999).
- Như vậy, chỉ xét dùng FQ cho trẻ em khi bị nhiễm khuẩn khó điều trị, có
thể bị đe doạ do tính mạng hay khi trẻ không thể dùng các kháng sinh khác do dị
ứng, do độc tính, do kháng thuốc.
Ở nước ta dùng FQ sau các nước Âu, Mỹ hàng chục năm song tình trạng
lạm dụng thuốc này cho cả người lớn lẫn trẻ em khá nhiều, phổ biến nhất là trong
các nhiểm khuẩn hô hấp. Cần hạn chế và chỉ dùng cho trẻ em khi thật cần thiết.
nguon tai.lieu . vn
