Xem mẫu
PHÂN III: 1975-1981
Chương 17
Cac cuôc đamphanvê kênhđao Panama va GrahamGreene
Arâp Xêut đa lam nên sư nghiêp cua rât nhiêu ngươi, trong đo co ca tôi. Nhưng nhưng thanh công cua tôi tai vương quôc sa mac nay con mơ ra môt canh cưa mơi. Cho đên năm 1977, tôi đa xây dưng đươc cho mınh môt đê chê nho nho vơi môt đôi ngu chuyên gia gôm khoang 20 ngươi lamviêc tai tru sơ Công ty ơ Boston, môt nhomcac nha tư vân đên tư cac phong ban khac va cac văn phong rai rac trên khăp thê giơi cua MAIN. Tôi trơ thanh hôi viên tre nhât trong lich sư môt trăm năm cua Công ty. Ngoai chưc vu Kinh tê trương, tôi con la Trương Ban Kinh tê va Hoach đinh chınh sach. Tôi đa đên giang bai ơ Harvard va môt sô nơi khac, bao chı cung thương đăng y kiên cua tôi vê nhưng sư kiên đang diên ra.(1) Chiêc thuyên buômcua tôi đâu ơ cang Boston ngay bên canh con tau chiên nôi tiêng Constitution, “Old Ironsides”, con tau đa đanh bai bon cươp biên Barbary không lâu sau Chiên tranh Cach mang. Cung vơi môt mưc lương ly tương, sô cô phiêu ma tôi sơ hưu cung hưa hen se đưa tôi trơ thanh môt trong sô ıt nhưng nha triêu phu trươc khi tôi tron 40 tuôi. Đung la cuôc hôn nhân cua tôi đa thât bai, nhưng bu lai tôi đa kêt thân vơi nhiêuphunư xinhđep va quyênrutrênkhăp cac châuluc.
Bruno đa đưa ra y tương vê môt phương phap dư bao vô cung sang tao: môt mô hınh kinh tê lương dưa trên nhưng ghi chep cua môt nha toan hoc ngươi Nga hôi đâu thê ky. Mô hınh gan cac xac suât chu quan vơi cac dư bao cho răng môt sô khu vưc cu thê cua môt nên kinh tê se tăng trương. Đây dương như la môt công cu ly tương đê biên hô cho mưc tăng trương gia tao ma chung tôi thương đưa ra đê co đươc nhưng khoang vay lơn, va Bruno đê nghi tôi xemxet liêu tôi co thê lamgı vơi cachtiêp cânnay.
Tôi đưa môt nha toan hoc tre tư Hoc viên Ky thuât Massachusset (MIT), giao sư Nadipuram Prasad vê va giao cho anh ta môt ngân sach riêng. Trong vong sau thang, anh ta đa xây dưng phương phap Markov cho mô hınh kinh tê lương. Chung tôi đa cung viêt môt loat cac bai nghiên cưu, trong đo nêu ro Markov la môt phương phap mang tınh đôt pha dung đê dư bao tac đông cua đâutư cơ sơ ha tângđôi vơi tăngtrươngkinhtê.
Đo chınh la nhưng gı chung tôi đang cân: Môt công cu co thê “chưng minh” môt cach khoa hoc la chung tôi đang lam lơi cho cac nươc băng cach giup ho co đươc nhưng khoan vay ma ho không bao giơ co kha năng thanh toan. Bên canh đo, chı môt nha kinh tê lương nhiêu kinh nghiêm, đươc đâu tư nhiêu thơi gian va tiên bac nghiên cưu mơi co thê năm băt đươc sư phưc tap cua phương phap Markov hay đăt ra nhưng nghi vân vê cac kêt luân cua no. Cac nghiên cưu cua chung tôi đa đươc môt sô tô chưc co uy tın công bô, chung tôi cung đa chınh thưc trınh bay cac nghiên cưu nay trong cac cuôc hôi thao va tai cac trương đai hoc ơ môt sô nươc. Nhưng nghiên cưunay- va ca chungtôi nưa- đa trơ nênnôi tiêngtrongnganhdư bao.(2)
Omar Torrijos va tôi tôn trong thoa thuân bı mât giưa hai chung tôi. Tôi bao đamrăng nghiên cưu cua chung tôi la trung thưc va nhưng kiên nghi ma chung tôi đưa ra co lơi cho ngươi ngheo. Măc du co nhưng lơi phan nan răng cac dư bao ma tôi lamcho Panama không đat tiêu chuân thôi phông như thông thương, thâmchı co ve như cac dư bao đo con mang hơi hương cua chu nghıa xa hôi, nhưng thưc tê la MAIN vân tiêp tuc gianh đươc cac hơp đông tư Chınh phu cua Torrijos.
Hơp đông đâu tiên la xây dưng quy hoach tông thê vơi sang kiên găn nông nghiêp vơi cac nganh truyên thông. Tôi cung theo doi viêc Torrijos va Jimmy Carter chuân bi đam phan lai Hiêp ươc Kênhđao.
Cac cuôc đamphanvê kênhđao Panama đa lôi cuônsư chuycua toanthê giơi. Khăp nơi trên thê giơi ngươi ta chơ xemliêu My se lamđiêu ma hâu hêt cac nươc khac đêu ung hô la đê ngươi Panama co quyên kiêm soat kênh đao nay, hay se cô găng thiêt lâp lai môt phiên ban mơi cua Thuyêt Banh trương do đinh mênh trên toan câu, vôn đa tưng bi lung lay sau thât bai cua My tai Viêt Nam. Đôi vơi nhiêu ngươi, môt ngươi biêt nghe le phai va nhân ai như Carter dương như đa đươc bâu lên lam Tông thông vao thơi điêm thıch hơp. Tuy nhiên, thanh trı cua phe bao thu ơ Washington va cac bai thuyêt giao vê quyên tôn giao lai khiên thê giơi phân nô. Lam sao nươc My co thê tư bo bưc tương thanh quôc phong, tư bo biêu tương vê sư khôn ngoan cua nươc My, tư bo dai biênđa gănliênsư giauco cua NamMyvơi lơi ıchthươngmai cua My?
Trong nhưng lân tơi Panama, tôi thương ơ tai Khach san Continental. Tuy nhiên, lân thư năm tơi đây, tôi chuyên sang sông ơ khach san Panama đôi diên vı khac san Continental đang đươc tu bô, va vı thê no qua ôn. Thoat đâu, tôi cam thây kho chiu vı sư bât tiên nay- Continental đa trơ thanh nha cua tôi môi lân tơi đây. Nhưng giơ đây khu hanh lang rông nơi tôi đang ngôi, nhưng chiêc ghê mây va nhưng chiêc quat trân băng gô co nhưng canh quat hınh mai cheo đa dân trơ nên thân thuôc vơi tôi. Nơi nay trông chăng khac nao môt canh quay trong phimCasablanca, va tôi tương tương Humphrey Bogart co thê đên ơ đây bât cư luc nao. Sau khi đoc xong môt bai viêt cua Graham Greene vê Panama, tôi đăt tơ New York Review of Books xuông. Nhın chăm chăm vao nhưngcanhquat, tôi chơt nhơ lai môt buôi tôi hai nămvê trươc.
“Ford không manh va ông ta se không thê tai đăc cư đâu”, năm1975, Torrijos đa dư bao như vây. Ôngnoi điêunayvơi môt nhomnhưngngươi Panama co thê lưc. Tôi la môt trongsô ıt nhưng ngươi nươc ngoai đươc mơi đên tham dư câu lac bô cua nhưng ngươi thuôc tâng lơp thương lưu nay. Tôi vân con nhơ tiêng quat trân quay vu vu khi đo. “Đo la ly do vı sao tôi quyêt đinh đây nhanh vân đê kênh đao. Đây la thơi điêmthıch hơp đê dôc hêt sưc tiên hanh môt cuôc chiên chınh tri gianhlai kênhđao”.
Bai phat biêu đo cua Torrijos đa cho tôi nguôn camhưng. Trơ vê khach san, tôi băt đâu gach xoa, chınh sưa bai viêt ma sau đo tôi gưi cho tơ Boston Globe. Khi ơ Boston, Tông biên tâp tơ bao nay đa tra lơi băng cach goi điên đên văn phong cho tôi yêu câu tôi viêt môt đoan Lơi soan bao. Va bai viêt Năm 1975, chu nghıa thưc dân không con chô ơ Panama đa chiêm gân nưa trangbao cungvơi muc xa luântrongtơ bao sô ra ngay17/9/1975.
Bai viêt đưa ra ly do cu thê đê giao lai kênh đao nay cho ngươi Panama. Thư nhât, “Tınh hınh hiên tai la không công băng- va đo la môt ly do tôt cho bât cư quyêt đinh nao”. Thư hai, “Nêu tra lai kênh đao cho ngươi Panama, an ninh se đươc đam bao tôt hơn so vơi hiên tai”. Tôi co nhăc tơi môt nghiên cưu do Uy ban Kênh đao liên đai dương thưc hiên, trong đo kêt luân răng “chı cân môt ngươi bınh thương cung co thê lamcho giao thông cua kênh đao bi ngưng trê tơi hai nămtrơi băng cach gai môt qua bom ơ phıa đâp Gatun”, điêm nay Tương Torrijos đa công khai nhân manh. Va thư ba la “Tınh hınh hiên tai đang gây ra nhưng vân đê nghiêm trong trong môi quan hê vônđa rât phưc tap giưa Myva ChâuMyLatinh”. Tôi kêt luânbai viêt đo như sau:
Đê kênh đao hoat đông liên tuc va hiêu qua, cach tôt nhât la giup ngươi Panama gianh lai quyên kiêm soat va trach nhiêm đôi vơi kênh đao. Lam đươc điêu đo, chung ta co thê tư hao vı hanh đông nay se tai khăng đinh nhưng cam kêt cua chınh chung ta tư 200 năm trươc vê quyên tư quyêt...
Chu nghıa thưc dân đa tưng rât đươc hoan nghênh vao đâu thê ky nay cung như vao năm1775.
Trong bôi canh lich sư đo, môt hiêp ươc như vây co thê đươc châp nhân. Nhưng ngay nay, không gı co thê biên minh cho hiêp ươc đo. Năm 1975, chu nghıa thưc dân đa không con chô đưng. Đê kyniêmmôc hai trămnămchungta phai thưa nhânđiêunayva hanhđôngcho hơp le.(3)
Dam viêt môt bai như vây la rât tao bao, nhât la khi tôi vưa trơ thanh hôi viên cua MAIN. MAIN không muôn cac hôi viên cua mınh tiêp xuc vơi bao chı va tât nhiên la han chê ho công bô nhưng bai công kıch chınh tri trên trang xa luân cua tơ bao co uy tın nhât New England nay. Tôi nhân đươc ca đông thư tư vơi nhưng lơi le bân thıu tư nhưng ngươi cung công ty, đa sô cac đoan thư năc danh đêu đınh kem ban sao bai viêt cua tôi. Tôi biêt chăc môt trong sô cac bưc thư viêt tay đo la cua Charlie Illingworth vı tôi nhân ra net chư cua ông ta. Charlie Illingworth la Giam đôc dư an đâu tiên ma tôi thamgia, ông ta đa lamviêc ơ MAIN hơn mươi năm(con tôi mơi chưa đây 5 năm) ma vân chưa đươc la hôi viên. Bưc thư đo rât ngăn gon, chı co môt hınh đâu lâu xươngcheo rât to, bêndươi la môt dongchư ngănngui: “Liêutêncôngsannayco thưc la môt hôi viêncua côngtychungta haykhông?”
Bruno cho goi tôi vao phong va bao: “Anh se găp rât nhiêu phiên phưc vı bai bao đo. MAIN la môt công ty cưc ky bao thu. Nhưng tôi nghı la anh rât khôn ngoan. Torrijos se thıch bai bao đo; tôi cung hy vong anh se gưi môt ban sao bai đo cho ông ây. Nhưng ke thıch đua trong công ty, nhưng ngươi nghı la Torrijos theo chu nghıa xa hôi, se chăng quan tâm lăm đâu chưng nao công viêc vânđô vê chô chungta”.
Như thươnglê, Bruno đa đung. Năm1977, Carter bươc vao Nha trăng. Nhưngcuôc đamphan nghiêm tuc vê kênh đao Panama đươc tiên hanh. Rât nhiêu đôi thu cua MAIN đa chon sai hương va bi đanh bât ra khoi Panama, trong khi đo công viêc cua chung tôi tăng lên gâp bôi. Giơ tôi đang ngôi tai tiên sanh Khac san Panama, vưa đoc xong môt bai bao cua Graham Greene trên tơ New YorkReview of Books.
Bai bao “Đât nươc trên năm măt trân” la môt bai viêt săc sao, dam ban luân đên nan tham nhung trong hang ngu cac sy quan cao câp thuôc lưc lương Cân vê Quôc gia Panama. Theo lơi tac gia, chınh ban thân vi tương đa phai thưa nhân răng ông đa danh cho câp dươi rât nhiêu đăc ân, vı du câp nha ơ sang trong cho ho vı “nêu tôi không cho ho, CIA se lam viêc đo”. Bai viêt ro rang ngu y la tınh bao My quyêt pha vơ mong muôn cua Tông thông Carter, va nêu cân, ho se hôi lô cac sy quan quân đôi Panama đê pha hoai tiên trınh đamphan4). Tôi không thê không tư hoi liêu nhưngtênsat nhânđa băt đâutınhđênchuyênhamhai Torrijos haychưa.
Tôi đa tưng nhın thây bưc anh chup Torrijos va Greene cung ngôi vơi nhau, đăng trên muc “Nhân vât” cua tơ Time hay Newsweek. Dươi bưc anh chu thıch, tac gia la môt vi khach đăc biêt, la môt ngươi ban tôt cua tương Torrijos. Tôi không hiêu vi tương nghı gı vê viêc môt nha vănma ônghêt sưc tincâylai viêt môt bai phê bınhnhư vây.
Bai viêt cua GrahamGreene con đăt ra câu hoi khac, liên quan đên cai ngay tôi ngôi uông ca phê vơi Tương Torrijos năm 1972. Khi đo, tôi cho răng Tương Torrijos biêt cai tro viên trơ nươc ngoai la đê lamông giau lên trong khi đưa đât nươc ông lâmvao canh khôn cung do nơ nân. Tôi chăc ông biêt tât ca nhưng thư đo diên ra vı ngươi ta tin răng tât ca cac quan chưc đêu dê bi mua chuôc. Ông cung biêt răng, viêc ông quyêt không theo đuôi lơi ıch ca nhân- ma thay vao đo la sư dung viên trơ nươc ngoai đê thưc sư giup ngươi dân cua mınh- se đươc coi la môt môi đe doa, va rôt cuc co thê lam lung lay toan bô hê thông. Ca thê giơi đang doi theo ngươi đan ông nay; hanh đông cua ông không chı co anh hương ơ Panama ma con lên toan thê giơi vı thê không thê xemnhe.
Tôi đa tưng hoi, liêu chê đô tâp đoan tri se phan ưng thê nao khi nhưng khoan vay danh cho Panama co thê giup cho ngươi ngheo ma không gây ra nhưng khoan nơ không lô. Giơ đây tôi lai
băn khoăn không biêt liêu Torrijos co ân hân vơi nhưng gı ma tôi va ông đa thoa thuân vơi nhau ngay hôm đo- ban thân tôi cung không mây chăc chăn vê suy nghı cua mınh đôi vơi nhưng thoa thuân đo. Tôi đa rut khoi vai tro sat thu kinh tê cua mınh. Tôi châp nhân chơi theo luât cua ông chư không phai cua tôi, đa châp nhân nhưng đoi hoi vê sư chân thưc cua ông đê lây nhiêu hơp đông hơn. nêu chı xet đơn thuân vê măt kinh tê, đo la môt quyêt đinh lam ăn khôn ngoan cho MAIN. Tuy nhiên, điêu đo lai không đung vơi nhưng gı ma Claudine đa tiêm nhiêm cho tôi: no không cung cô cho đê chê toan câu. Co phai giơ đây no đa tao điêu kiên đê cho nhưng tên cho săn đươc tha sưc tunghoanhkhông?
Lich sư Châu My Latinh co không ıt nhưng anh hung đa ra đi, tôi đa nghı như vây khi rơi khoi căn nha gô cua Torrijos ngay hôm đo. Môt hê thông đươc dưng lên bơi nhưng quan chưc tham nhungkhôngthê tư tê vơi nhưngngươi khôngthê bi mua chuôc.
Đôt nhiên tôi cam giac mınh như bi hoa măt. Môt bong dang quen thuôc đang đi châm châm doc theo hanh lang. Luc đâu, tôi bôi rôi đên mưc tin răng đo la Humphrey Bogart, nhưng Bogart đa qua đơi tư rât lâu rôi. Sau đo tôi nhân ra ngươi đan ông đang nhe nhang đi ngang qua tôi la môt trong nhưng nhân vât vı đai trong lang văn hoc hiên đai Anh, tac gia cua Kiêu hanh va Vinh quang, Nhưng diên viên hai, Nhưng ngươi đan ông cua chung tôi ơ Havana, va cua bai bao ma tôi vưa đăt xuông chiêc ban canh mınh. Graham Greene ngâp ngưng trong giây lat, nhın xung quanhrôi đi thăngđênquâyăn.
Tôi muôn goi hoăc đuôi theo ông, song tôi đa dưng lai. Môt giong noi trong tôi vang lên bao răng ông cân sư riêng tư; môt giong noi khac lai bao ông ta se tranh xa tôi. Tôi câmtơ New York Review of Books lên, va chı môt luc sauđa ngac nhiênthâymınhđangđưngtrênlôi vao quâyăn. Tôi đa ăn điêmtâmrôi nên khi tôi bươc vao, ngươi phuc vu nhın tôi vơi anh măt ngac nhiên. Tôi liêc nhın xung quanh. Graham Greene đang ngôi môt mınh ơ chiêc ban sat tương. Tôi chı
chiêc banbêncanhôngva hoi ngươi phuc vu:
“Liêutôi co thê ngôi ơ kia va ănthêmmôt bưa điêmtâmnưa không?”
Tôi vôn la ngươi hay boa tiên rông rai, nên ngươi phuc vu mım cươi môt cach ranh manh va đưa tôi đênchiêc banđo.
Greene như đang bi hut vao tơ bao ông đang đoc. Tôi goi cafe va banh sưng bo mât ong. Tôi muôn biêt Greene nghı gı vê Panama, vê Tương Torrijos va vê vu kênh đao Panama, nhưng tôi conchưa biêt băt chuyênvơi ôngnhư thê nao. Rôi chơt ôngngânglên, uôngmôt ngumnươc.
“Xinlôi ông”, tôi noi.
Ôngnhıntôi giândư- hayıt ra thı tôi camthâythê. “Vâng?”
“Tôi rât ghet lam phiên ngươi khac môt cach đôt ngôt như thê nay, nhưng xin hoi ông co phai GrahamGreene?”
“Vâng, nhưng tai sao ông nhân ra tôi?”. Ông mım cươi âm ap, “ơ Panama hâu hêt moi ngươi khôngnhânra tôi.”
Tôi liên thu nhân răng ông la tac gia ma tôi yêu thıch nhât, va sau đo tôi giơi thiêu tomtăt vơi ông vê cuôc đơi mınh, vê công viêc cua tôi ơ MAIN va nhưng lân găp gơ Torrijos. Ông hoi liêu tôi co phai la nha tư vân đa viêt bai bao vê viêc My nên rut khoi Panama không: “Trên tơ Boston Globe thı phai, nêutôi nhơ khôngnhâm?”
Tôi nhac nhiênđênsưngsơ.
“Ơ vao đia vi cua ông, đo la môt hanh đông dung cam”, ông noi: “Ông không ngai chuyên sangngôi cungbanvơi tôi chư?”
Tôi chuyên sang ban cua Greene va ngôi đo vơi ông ca tiêng rươi đông hô. Qua noi chuyên, tôi nhân thây, quan hê giưa Greene va Tương Torrijos đa trơ nên thân thiêt thê nao. Đôi khi
Greene noi vê vi tươngnhư môt ngươi cha noi vê contrai mınhvây.
Ông noi: “Tương Torrijos muôn tôi viêt môt cuôn sach vê đât nươc cua ông ta. Tôi vưa mơi băt tay vao viêc đo. No se la môt câu chuyên co thưc- hơi khac vơi thoi quen thông thương cua tôi”.
Tôi hoi ôngtai sao ôngthươngviêt tiêuthuyêt ma khôngviêt truyênhiênthưc.
“Viêt nhưng điêu hư câu an toan hơn”, ông noi. “Phân lơn nhưng đê tai ma tôi viêt la nhưng vân đê gây tranh cai. Vê Viêt Nam, vê Haiti, vê cach mang Mêxicô. Rât nhiêu nha xuât ban sơ phai xuât ban nhưng cuôn truyên theo chu nghıa hiên thưc vê cac đê tai nay.” Ông chı vao tơ New York Review of Books ma tôi đang đăt bên chiêc ban bên canh. “Nhưng tư ngư kiêu như thê nay co thê đem lai nhưng tôn thât lơn”. Rôi ông cươi noi tiêp: “Bên canh đo, tôi thıch viêt truyên hư câu. Khi viêt hư câu tôi thây mınh tư do hơn”. rôi ông chămchu nhın tôi, noi: “Điêu quan trong la viêt vê nhưngđiêuco ynghıa. Giôngnhư bai bao cua anhtrêntơ Globe vê kênhđao Panama ây”. Ro rang ông rât khâm phuc Tương Torrijos. Co ve như ngươi đưng đâu nha nươc Panama đa gây đươc ân tương manh vơi nha văn nay, giông như đôi vơi nhưng ngươi ngheo va vô san. Tôi
cungcamnhânđươc răngGreene rât lo cho tınhmangcua banmınh.
“Đâu lai vơi tên Không lô cua phương Băc la môt kho khăn ghê gơm”, ông lăc đâu buôn ba, “tôi lo cho sư antoancua ôngây”.
Đa đênluc Greene phai đi.
“Tôi phai kip chuyên bay sang Phap”, ông noi, châm rai đưng dây va băt tay tôi. Ông nhın thăng vao măt tôi: “Sao anh không viêt sach”, ông gât đâu đây khıch lê, “anh rât co năng khiêu. Nhưng anh nên nhơ, phai luôn viêt vê nhưng điêu co y nghıa”. Ông quay bươc đi, rôi chơt dưng lai, quayđâunoi vơi tôi:
“Đưnglo. TươngTorrijos se khôngsao đâu, ôngâyse lâylai đươc kênhđao”.
Torrijos đung la đa lây lai đươc kênh đao. Trong cung năm đo, năm 1977, ông đa đam phan thanh công cac hiêp ươc mơi vê quyên kiêm soat kênh đao Panama vơi Tông thông Carter. Sau đo Nha trăng phai thuyêt phuc Nghi viên My thông qua hiêp ươc. Môt cuôc đâu tranh dai dăng va đây cam go diên ra. Theo kêt qua kiêm phiêu cuôi cung, Hiêp ươc Kênh đao đa đươc phê chuân nhơ hơnđungmôt phiêu. Phe bao thuse tra đua vunay.
Vai năm sau đo, khi cuôn sachTım hiêu vê vi tương cua Graham Greene đươc xuât ban, ông đê tăng: “Tăng nhưng ngươi ban cua ban tôi, Omar Torrijos, ơ Nicaragua, El Salvado va Panama”.
Chương 18
Vua cua nhưng vi vua
Trong khoang thơi gian tư năm1975 đên năm1978, tôi thương đên Iran. Đôi khi tôi di chuyên giưa My Latinh hoăc Inđônêxia va Têhêran.Sa (vua cua nhưng vi vua, danh hiêu chưc thưc cua ông) la môt trươnghơp hoantoankhac vơi nhưngnươc ma chungtôi tưnglamviêc.
Iran rât nhiêu dâu, va giông như Arâp Xêut, no không cân phai vay nơ đê tai trơ cho nhưng dư an đây tham vong cua mınh. Tuy nhiên, Iran hoan toan khac Arâp Xêut vı phân lơn dân sô nươc nay không phai la ngươi Arâp ma chu yêu la ngươi Trung Đông va ngươi theo đao Hôi. Bên canh đo, nươc nay con co môt lich sư đây rây nhưng xao trôn vê chınh tri- kê ca trong nươc va vơi cac nươc lang giêng. Vı thê, chung tôi đa dung môt cach khac: Washington va giơi kinh doanh cung hơp lưc biênSa thanhmôt biêutươngcua sư tiênbô.
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn