Xem mẫu
- Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc
ÑIEÀU TRÒ VIEÂM MUÕI XOANG MAÕN TÍNH COÙ POLÍP MUÕI
BAÈNG PHAÃU THUAÄT NOÄI SOI TRIEÄT ÑEÅ
Nguyeãn Ngoïc Minh*
TOÙM TAÉT
Vieâm muõi xoang maïn tính (VMXMT) thöôøng raát naëng ôû Vieät Nam. Thöôøng beänh nhaân ñeán khaùm baùc
só Tai muõi hoïng vôùi tình traïng VMX coù políp lan toaû. Vì theá chuùng toâi phaûi ñoái maët vôùi nhöoõng tình traïng
beänh lyù voâ cuøng khoù khaên ñoù laø phaûi ñieàu trò maø khoâng ññeå cho políp taùi phaùt sau phaãu thuaät vaø ñieàu trò
noäi khoa. Theo nhieàu nghieân cöùu, nhöõng phaãu thuaät quy öôùc vaø ngay caû vôùi phaãu thuaät noäi soi chöùc naêng
(FESS) cuûng ñaõ coù tæ leä thaát baïi raát cao trong vieäc ñieàu trò políp muõi, do ñoù, chuùng toâi coá gaéng heát söùc ñeå
giaûm tæ leä taùi phaùt laâu daøi neáu coù theå ñöôïc baèng phöông phaùp ngoaïi khoa, ñoù laø phaãu thuaät noäi soi trieät ñeå
(RESS). Trong nghieân cöùu 72 tröôøng hôïp ñöôïc phaãu thuaät baèng phöông phaùp RESS, chuùng toâi ghi nhaän tæ
leä taùi phaùt cuûa políp raát thaáp sau 3 naêm theo doõi. Trong töông lai chuùng toâi hy voïng raèng phöông phaùp
naøy seõ ñöôïc duøng roäng raûi ñeå ñieàu trò VMXMT coù políp vôùi caáp ñoä thaønh coâng cao hôn.
SUMMARY
RADICAL ETHMOIDAL SINUS SURGERY IN TREATMENT OF DIFFUSE NASAL
POLYPOSIS : A LONG TERM FOLLOW UP STUDY ON 72 SURGICAL CASES
Nguyen Ngoc Minh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 124 – 127
Chronic rhinosinusopathy is very severe in Vietnam. Usually patients consult E.N.T doctors with a
diffuse polypoid rhinosinusitis. So we must deal with a very difficult pathological status it’s to treat without
the returning of polyps after operations and medical treatment. According to many studies, the
conventional surgeries and even FESS have also had a highly failed rate in treatment of nasal polyps,
therefore, we try the best to reduce the long-term recurrent rate as the most possible with a surgical
procedure, radical endoscopic sinus surgery (RESS). In our report of 72 cases operated with RESS, we
have a very low recurrent rate of nasal polyps after 3 year follow-up. In future, we hope that this method
will be widely used to treat the chronic rhinosinusopathy with polyps in high successful range.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ Tuy nhieân phöông phaùp naøy khoâng theå giaûi quyeát
toát beänh lyù vieâm muõi xoang maõn tính coù polyps nhaát laø
Vieâm muõi xoang maõn tính (VMXMT) laø 1 beänh lyù
ñoái vôùi beänh lyù naøy taïi Vieät Nam, thöôøng beänh nhaân ñeå
khoù ñieàu trò, keùo daøi, deã taùi phaùt.
beänh ôû giai ñoaïn naëng luùc ñeán ñieàu trò. Vì vaäy chuùng toâi
Vieâm muõi xoang maõn tính coù polyps muõi 1 beân duøng moät moät phöông phaùp moå noäi soi trieät ñeå nhaèm
hoaëc 2 beân laïi caøng khoù ñieàu trò hôn. khoâng ñeå polyps taùi phaùt maø vaån duy trì ñöôïc nhöõng
Vôùi phöông phaùp phaãu thuaät kinh ñieån, tyû leä taùi chöùc naêng sinh lyù töï nhieân cuûa muõi xoang, chuùng toâi
phaùt khaù cao trong moät thôøi gian ngaén (>95%) trong goïi laø phöông phaùp moå noäi soi muõi xoang trieät ñeå
thôøi gian 1 naêm. (radical endoscopic sinus surgery, vieát taét laø RESS).
Phöông phaùp moå noäi soi mang laïi keát quaû toát hôn Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi nhaèm
so vôùi phöông phaùp cuõ. Hieän nay phaãu thuaät noäi soi nghieân cöùu laïi söï öu vieät cuûa RESS trong ñieàu trò
daàn daàn thay theá haún phöông phaùp cuû, chuû yeáu laø vieâm muõi xoang maõn tính (VMXMT) coù polyps
phaãu thuaät noäi soi chöùc naêng (FESS). treân 72 beänh nhaân.
* Khoa Tai Muõi Hoïng - Beänh Vieän An Bình TP. Hoà Chí Minh
124 Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét
- Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN BAØN LUAÄN
CÖÙU Chuùng toâi nhaän thaáy caàn neâu ra moät soá ñieåm caàn
Ñoái töôïng nghieân cöùu nhaán maïnh trong phaãu thuaät moät beänh lyù khaù ñaëc
72 beänh nhaân töø 18 tuoåi ñeán 70 tuoåi. thuø naøy:
51 nam vaø 21 nöõ. + Chaån ñoaùn töông ñoái deã nhöng caàn tìm
nhöõng yeáu toá beänh sinh saâu xa hôn veà cô ñòa, thay
Phöông phaùp nghieân cöùu
ñoåi CTH taïi choå cuûng nhö aûnh höôûng toaøn thaân
Beänh nhaân caàn laøm caùc böôùc nhö sau: treân töøng beänh nhaân tröôùc khi coù chæ ñònh phaãu
- Khaùm tai muõi hoïng toång quaùt. thuaät, loaïi phaãu thuaät, möùc ñoä phaãu thuaät. Ñöøng
- Chæ ñònh noäi soi tai muõi hoïng, choïn ra nhöõng coi polyps nhö moät beänh lyù ñôn ñoäc vaø vì vaäy caàn
beänh nhaân VMXMT coù polyps muõi phoái hôïp ñieàu trò hôïp lyù vaø ñaày ñuû.
- Ñieàu trò noäi khoa TMH töø 2-4 tuaàn bao goàm + Quan ñieåm ñieàu trò vaø chæ ñònh phaãu thuaät
khaùng sinh, khaùng vieâm, steroids taïi choå vaø toaøn polyps muõi thay ñoåi tuøy thuoäc nhieàu yeáu toá:
thaân, thuoác choáng cöông tuï nieâm maïc. - Tröôùc tieân khaùc nhau do quan ñieåm caù nhaân
- Chæ ñònh phaãu thuaät vôùi nhöõng beänh nhaân cuûng nhö ñònh höôùng rieâng trong tactic ñieàu trò.
thaát baïi vôùi phöông phaùp ñieàu trò noäi khoa hoaëc vôùi - Kinh nghieäm, kieán thöùc vaø khaû naêng cuûa töøng
nhöõng bònh nhaân coù chæ ñònh roõ raøng. baùc só.
- Beänh nhaân ñöôïc chuïp hình noäi soi tröôùc vaø - Ñieàu kieän cô sôû, trang thieát bò trong chaån ñoaùn
moåi laàn taùi khaùm vaø theo doõi töø 6/1999 ñeán 12/2002. vaø phaãu thuaät.
- CT scan tröôùc moå taát caû caùc tröôøng hôïp.
- Caùc XN hoã trôï nhö noäi soi, CTscan ...
- Chuùng toâi loaïi tröø nhöõng ca vieâm muõi xoang
- Tình traïng beänh lyù polyps, toång traïng vaø khaû
maõn tính khoâng coù polyps muõi trong nghieân cöùu naøy.
naêng taøi chính cuûa beänh nhaân.
Nhöõng ca khoâng theo doõi ñöôïc ñuû thôøi gian cuûng
khoâng ñöa vaøo soá lieäu. + Trong phaãu thuaät VMXMT coù polyps muõi
chuùng toâi thöôøng tieán haønh phaãu thuaät trieät ñeå
- Chuïp hình noäi soi tröôùc moå vaø sau moå moåi
(RESS) trong nhöõng tröôøng hôïp sau ñaây:
vaøi thaùng.
* Polyps lan toaõ 1 beân ôû caùc xoang tröôùc vaø sau.
- XN tieàn phaãu.
* Polyps lan toaû 2 beân.
KEÁT QUAÛ
* Polyps nhieàu.
Chuùng toâi tieán haønh RESS caùc ca VMXMT coù
polyps muõi: 72 ca. * Polyps deã taùi phaùt sau moå.
Trong ñoù nöõ coù 20 ca(29,20%) vaø nam coù 52 ca Nhöng khaùc vôùi phaãu thuaät De Lima kinh ñieån laø
(70,80%). RESS chæ can thieäp xoang traùn khi thaät caàn thieát,
Vò trí phaãu thuaät: beân traùi 5 nam, 6 nöõ khoâng môû khe döôùi, moå döôùi gaây meâ.
Beaân phaûi 4 nam, 0 nöõ . + Veà maët kyõ thuaät moå chuùng toâi tieán haønh vôùi
nhöõng ñaëc ñieåm:
Hai beân 43 nam, 14 nöoõ.
- Chuû yeáu Tb saøng tröôùc vaø sau, xoang böôùm, ít
Bieán chöùng vaø di chöùng sau moå (caùc bieán chöùng
khi can thieäp xoang traùn.
khaùc khoâng coù):
Daây dính 10/72 ca( 14 %). - Coá gaéng laáy taát caû nieâm maïc thoaùi hoaù ôû caùc
vuøng quanh ostium, gaàn pheåu xoang, trong Tb saøng
Tuï maùu hoác maét 3 ca(4%).
vaø böôùm, thaäm chí nieâm maïc vaùch ngaên thoaùi hoùa.
Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng – Maét 125
- Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc
-Polyps coù theå töø TB saøng traøn vaøo xoang haøm vaø -Trieäu chöùng xoang haøm vaø xoang traùn khoâng
xoang böôùm, vaø ta khoâng caàn phaãu thuaät xoang haøm lieân quan hoaøn toaøn vôùi toaøn boä khoái polyps. Coù theå
hoaëc böôùm. chæ vieâm vaøi teá baøo saøng khu truù nhöng laøm môø caû
-Chuùng ta coù theå moå traùn-saøng-haøm-böôùm 2 beân xoang haøm vaø traùn.
moät thì trong khi vôùi phaãu thuaät kinh ñieån khoù maø -Ñaùnh giaù beänh lyù xoang haøm vaø traùn toát nhaát laø
laøm ñöôïc. ngay trong luùc moå qua ostium môû roäng hoaëc qua
-Môû roäng loã thoâng töï nhieân xoang haøm 10-12mm trocard xuyeân qua hoá nanh.
ñöôøng kính. -Nhöõng beänh nhaân coù hoäi chöùng xoang-pheá quaûn
-Khoâng gioáng nhö FESS (kyõ thuaät (sino-bronchial syndrome) coù theå coù nhöõng cuïc ñaøm
Messerklinger): chuùng toâi coù theå caét boû moät phaàn nhaày troøn gioáng polyps.
hoaëc toaøn boä cuoán giöõa beänh lyù, caét moät phaàn nieâm -VMXMT polyps lan toaû (diffuse polypoid
maïc cuoán döôùi khi caàn thieát nhaát laø phaàn nieâm maïc rhinosinopathy=DPSRP) chuùng ta caàn chuù yù trong
phì ñaïi laøm taéc ostium. Trong beänh lyù polyps muõi chaån ñoaùn vaø phaãu thuaät vì:
xoang FESS khoâng theå mang laïi tæ leä thaønh coâng cao
+Nieâm maïc thöôøng thoaùi hoaù raát naëng vì vaäy caàn
ñöôïc(Stamberger).
tieán haønh RESS.
+Thoâng thöôøng polyps muõi naëng ñaùp öùng it vôùi
+Sau moå polyps taùi faùt raát nhanh thaäm chí vaøi
khaùng dò öùng vaø corticoid taïi choå. Duø vaäy polyps muõi
tuaàn.
phaûi ñöôïc xem nhö moät beänh toaøn thaân vaø neân coù
ñieàu trò noäi khoa ñi keøm tröôùc vaø sau moå. +Nguyeân nhaân ñeán nay khoâng roõ. Noù khoâng
+Keát quaû ñieàu trò phaãu thuaät khoù so saùnh vì tieâu thuoäc nhoùm dò öùng qua trung gian igE maø thöôøng
chuaån ñaùnh giaù vaø chæ ñònh khaùc nhau. Theo lieân quan ñeán asthma, cystic fibroma, vaø nhoùm phaûn
Stamberger, trong phaãu thuaät VMXMT coù polyps, oâng öùng vôùi aspirin.
nhaän thaáy FESS thaát baïi nhieàu, coøn phaãu thuaät trieät Nhieàu taùc giaû so saùnh keát quaû sau moå hai phaãu
ñeå (RESS) mang laïi keát quaû nhieàu hôn, nhöng keát thuaät quy öôùc kinh ñieån vaø phaãu thuaät noäi soi:
quaû laâu daøi, theo oâng, laïi khoâng coù khaùc bieät treân Thoâøi gian theo doõi
thoáng keâ, maø vaán ñeà haäu phaãu laïi nhieâu kheâ hôn.
Vôùi phaãu thuaät cuõ tæ leä coù keát quaû toát: 2 naêm 63%
+Trong chaån ñoaùn chuùng toâi nhaän thaáy: (Kilder), 3 naêm 73%(Lawson), treân 4 naêm 69%
-Caàn phaân bieät VMXMT polyps lan toaû vaø VMX (Sogg), 85%(Friedman).
nieâm maïc phuø neà khu truù daïng polyps. Loaïi sau deã trò
Vôùi phaãu thuaät noäi soi coù keát quaû toát: 2 naêm 92%
vaø keát quaû toát laâu daøi hôn.
(Kennedy), 3 naêm 85%(Vleming), treân 4 naêm 91%
-Vôùi daïng VMX xuaát tieát phaãu thuaät trieät ñeå (Schaitkin).
giuùp giaûm tieát, bôùt ngheït muõi, giaûm nhöùc ñaàu sau
Trong nghieân cöùu chuùng toâi 100% chöa ghi nhaän
moå. Tuy nhieân môû cöûa soå khe döôùi nhaèm daån löu
taùi phaùt polyps. Tuy nhieân trieäu chöùng VMXMT nhö
dòch tieát vaån coøn giaù trò trong tröôøng hôïp naøy vaø
soå muõi, nhöùc ñaàu, ngheït muõi, aùch xì vaån thaáy taùi phaùt
ñoâi khi khoâng caàn RESS.
vaø vôùi ñieàu trò noäi khoa vaøi ngaøy thì giaûm.
-Trong nhöõng ca coù keøm hen pheá quaûn hoaëc ñaõ
So saùnh keát quaû ñieàu trò noäi khoa
moå tröôùc gaây seïo dính vaø khoâng coøn moác phaãu thuaät,
neân chaån ñoaùn chính xaùc vaø phaãu thuaät thaän troïng. -Virloainen & Pahakka 1980 thaáy raèng 80% ca
-Chính polyps ñaõ laøm chæ ñònh phaãu thuaät caùc loaïi khoâng coù taùi phaùt trieäu chöùng khi duøng corticoid taïi
VMXMT taêng leân. Nhieàu tröôøng hôïp chuùng toâi chæ choå trong khi khoâng duøng thì chæ 60% toát.
phaùt hieän polyps ngay trong cuoäc moå maëc duø tröôùc -Smith 1993 88% ca moå noäi soi coù keát quaû toát thì
ñoù coù khaùm noäi soi kyõ caøng. trong ñoù coù 41,5% coù ñieàu trò noäi khoa sau moå.
126 Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét
- Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004
Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vieäc ñieàu trò sau - Naém kyõ cô theå hoïc muõi xoang nhaát laø vaùch
moå goàm nhöõng ñieåm sau: beân vaø nhöõng thay ñoåi cuûa noù.
+Trong khoûang moät tuaàn ñaàu: Khaùng sinh, - Ñoøi hoûi phaãu thuaät vieân kheùo leùo vaø nhieàu
khaùng vieâm, giaûm ñau. kinh nghieäm.
+ Corticoid duøng sau khi bôùt vaåy muõi vaø thoâng - Tröôùc khi phaãu thuaät treân ngöôøi caàn thao taùc
thöôøng vôùi Fluticasone 50mcg, hoaëc Budesonide 200 treân xaùc nhuaàn nhuyeãn döôùi söï höôùng daãn hoaëc video
mcg trong 2 3 tuaàn. Vôùi nhöõng ca polyps naëng coù höôùng daãn.
theå 2 3 thaùng sau moå. - Keát quaû ñieàu trò do söï keát hôïp giöõa phaãu
+ Ñeå traùnh daây dinh vaø xöû trí kòp thôøi daïng phuø thuaät vaø ñieàu trò noäi khoa sau moå.
neà nieâm maïc daïng polyps (polypoid mucosal eodema) - Khaû naêng thaát baïi vaø taùi phaùt polyps khaù cao,
sau moå caàn theo doõi vaø huùt röûa, laáy vaåy muõi cho beänh caàn coù theo doõi laâu daøi sau moå.
nhaân.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Lawson 1994 so saùnh:
1/ .Casiano R. Using the medial orbital floor as a
_Phaãu thuaät moâû khe giöõa: 86-94% coøn thoaâng landmark in ESS. Laryngoscope 2001; 111:964-974.
2/. Maru J K; Gupta Y. Significance of concha bullosa in
thoauøng. Chronic sinusitis. Indian Journal of Otolaryngology
_Phaãu thuaät moâû khe döôùi: 55-92% coøn thoâng and Head and Neck Surgery 2001; 52:1: 40-44.
3/. Damn M, Quante G, Jungehuelsing, M; Stennert, E
thoaùng. Impact of FESS on symptomsand quality of life in
Chronic rhinosinusitis. Larygoscope 2002;112:310-315.
Trong 72 ca moå cuûa chuùng toâi theo doõi ñöôïc chöa 4/. Stewart MG., Middle turbinate resection. Archives of
ghi nhaän bít taèc (100%) caùc loã môû khe giöõa. Otolaryngology-Head and Neck Surgery 1998;124:104.
5/. Yung MW., Gould J, Graham J. G. Upton, Nasal
KEÁT LUAÄN polyposis in children with cystic fibrosis: A long term
follow-up study. Ann Otol Rhinol Laryngol 2002:1081-
- Caàn coù ñaùnh giaù chính xaùc tröôùc phaãu thuaät 1086.
möùc ñoä polyps muõi vaø tình traïng caùc xoang töø ñoù ñöa 6/. Nicola Y. Busaba, MD; David Kieff, MD. Endoscopic
sinus surgery for inflammatory maxillary sinus
ra chæ ñònh moå thích hôïp. disease. Laryngoscpe 2002; 112:1378-1383.
7/. Bachmann G, Djenabi U, Med C; Yungehuelsing M;
- RESS ñöôïc chæ ñònh trong nhöõng tröøông hôïp
Petereit H, Olaf M, .Incidence of occult cerebrospinal
polyps trung bình hoaëc naëng. Vôùi polyps nheï, tuøy tình fluid fistula during paranasal sinus surgery. Arch
traïng thoaùi hoùa nieâm maïc ñöôïc ñaùnh giaù trong luùc Otolaryngol Head and Neck Surg. 2002; 128: 1299-
1302.
moå ñeå coù chæ ñònh thích hôïp. 8/. Jones A.S; Phillips E D; Hilgers F. JM. Disease of The
Head and Neck, Nose and Throat. Arnold 1998.
- RESS giuùp ñieàu trò laâu daøi sau moå ñôn giaûn
Disease of the nose p.689-868.
hôn. Vieäc söû duïng corticoid taïi choå khoâng caàn thieát 9/. Stanley RE., FRCS. Current management of
quaù laâu vaø læeàu löôïng maïnh do ñoù raát thích hôïp cho rhinosinositis. International Herald Tribune
November 28, 1996, Health Science.
nhöõng beänh nhaân khoâng theo doõi nhieàu vaø ôû xa. 10/ .Stamberger H. Functional endoscopic sinus surgery.
- Ñeå ñaûm baûo keát quaû toát vaø traùnh nhöõng bieán The Messerklinger Technique B.C. Decker
Philadelphia 1991. p.145-473.
chöùng nguy hieåm caàn coù cheá ñoä huaán luyeän kyõ.
Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng – Maét 127
nguon tai.lieu . vn
