Xem mẫu
- DESIGN VÀ ĐỜI SỐNG TRONG
THIẾT KẾ MỸ THUẬT
- Ngày nay, Design được công nhận như là một lĩnh vực của lịch sử văn hoá. Những
triển lãm Design lớn, cũng như các triển lãm nghệ thuật khác ngày càng thu hút số
lượng khách tham quan.
Trong công nghiệp, Design là yếu tố quyết định kiểu dáng của sản phẩm. Không
những thế, Design còn có tầm quan trọng trong chính sách thương mại, đóng vai
trò quyết định sự lớn mạnh của Công ty. Trong thời đại công nghệ cao, chỗ đứng
của sản phẩm trong thị trường không chỉ còn là chất lượng và giá cả. Vì vậy sự
khác biệt duy nhất của sản phẩm trong cạnh tranh được nhờ vào hoạt động Design.
Sự thâm nhập của Design vào sản xuất là việc làm tích cực, kích thích và cải tiến
sản xuất.
Một là, Design tổ chức môi trường thẩm mỹ nơi ở, nơi lao động. ở nơi lao động có
thẩm mỹ, thói quen tự giác của người lao động được thay đổi và nâng cao, trở
thành lao động tự nguyện. Tự nguyện lao động giúp người lao động thắng nổi
những cơn dầy vò thường xuất hiện, đổi được hình thức lao động bắt buộc thành
lao động sáng tạo. Hướng tới vẻ đẹp nơi sản xuất đồng nghĩa với trọng tâm công
việc là làm ra các sản phẩm có chất lượng toàn vẹn.
Hai là, Design được coi như người bạn đường của công nghiệp, tạo cho sản phẩm
một vẻ đẹp giống như một tác phẩm nghệ thuật, được cảm nhận khi nhìn, khi sử
dụng. Khi cải thiện hình dáng một sản phẩm để có sự hoà hợp của vẻ ngoài với cấu
- trúc bên trong, nhà Design vẫn phải xác định nhiều mặt thuộc kỹ thuật, xác định độ
ồn của máy nổ, sự nhẫn nại của máy tiện, vẻ hăm hở của máy khoan, nhưng không
phải để tìm ra những sai số của kỹ thuật mà để tạo nên một cỗ máy có vẻ đẹp như
một sinh thể. Chính vì thế, với việc đi tìm vẻ đẹp cho một sản phẩm, Design được
coi như một hoạt động hữu hiệu để cải tiến sản xuất và nâng cao chất lượng hàng
hoá. Design là một hoạt động nghệ thuật kiểu mới bao gồm các kiến thức khoa
học, công nghệ, kinh tế, nghệ thuật. Design hình thành trên cơ sở những thành tựu
của khoa học kỹ thuật hiện đại và trên cơ sở của những tương quan mới, để giải
quyết những vấn đề có liên quan đến sự tổng hợp kỹ thuật và mỹ thuật, ở trình độ
đã đạt tới mức độ cao và khả năng sản xuất lớn.
Design tạo các hình thức giao tiếp mới, thông qua vật phẩm mới nhờ ứng dụng, tổ
chức sản xuất có khoa học, nhờ tiêu chuẩn hoá và quy cách hoá, nhờ sự tăng trội
tính đa dạng của vật phẩm theo thời gian so với tính đa dạng của hàng hoá trong
không gian và cuối cùng, Design nhằm đạt tới sự tương ứng của sản phẩm với các
yêu cầu của người mua và người tiêu dùng. Và thông qua hình dáng của mình, sản
phẩm đã trở thành vật tải thông tin về công dụng về ý nghĩa xã hội. Từ điểm này,
mà người ta dễ nhận ra, Design chính là cái cầu nối giữa sản xuất và thương mại,
Design là bộ phận thống nhất của Marketing. Chính Design là “cách nhìn” về thiết
kế mỹ thuật theo quan điểm người tiêu dùng, nó đem lại cho hàng hoá các tính chất
Marketing. Tại hội nghị quốc tế (Lon don 1966) có ý kiến đã cho rằng Design
- thống nhất với các lợi ích hoặc hữu dụng mà người tiêu dùng thu nhận được khi
mua sản phẩm. Và ở Mỹ do chỗ Design được hiểu hơn người khác về mối tương
quan giữa con người và sản phẩm, nên nhiều tập đoàn công nghiệp đã mời các
Designer tham gia vào việc kế hoạch hoá sản phẩm, vào việc nghiên cứu thị
trường, vào công việc tổng kết kế hoạch hoá và quy hoạch hoá của hãng. Theo
cách hiểu đầy đủ của vấn đề này, thì phần lớn công việc đối với sản phẩm đều dựa
trên quan niệm là sản phẩm là bộ phận của phức hợp Marketing toàn vẹn (bao gồm
cả hình dáng và bao bì). Thiết kế Design không phải là thiết kế kỹ thuật đơn thuần
nhằm mục đích hoàn thiện hoặc vận hành thuần tuý hệ thống kỹ thuật và cũng
không phải là công tác thiết kế mỹ thuật biểu thị niềm hưng phấn của hoạ sĩ, nó là
việc làm mà thông qua việc làm ấy sản xuất được nối liền với thị trường. Thường
người thiết kế sản phẩm phải có giác quan thứ sáu về người mua hàng đại chúng,
không thiết kế sản phẩm từ yêu cầu biểu thị cá nhân mình. Mà chính nhu cầu của
người tiêu thụ trở thành nhu cầu sáng tác chân thực của Design. Tuy nhiên, việc
tạo hình dáng sản phẩm vẫn phải theo quy luật phát triển thẩm mỹ. Đó là mục đích.
Còn xét về thực tế thì thẩm mỹ có cả trong hành động mua bán. Mua bán giờ đây
không chỉ là hành động kinh tế đơn thuần mà còn có cả hành động thẩm mỹ.
Sự có mặt của Design đã giúp cho sản xuất thu lượm nhiều điều tốt đẹp. Vào
những năm giữa thế kỷ 19 Michael Thonet thử nghiệm với quy trình uốn cong gỗ,
theo hình tròn, hình chữ S dưới sức ép của hơi nước. Những chiếc ghế mà ông tạo
- ra phù hợp một cách lý tưởng với quy trình sản xuất trong các nhà máy, đồng thời
có thể tháo lắp và vận chuyển. Số lượng ghế tung ra thị trường ngày một nhiều,
đỉnh cao là nhà máy ở Frankenberg mỗi ngày sản xuất được 4000 sản phẩm. Kiểu
dáng của chiếc ghế do Thonet sáng chế mang ký hiệu số 14 có sức sống lâu dài từ
cuối thập niên 50 đến 70 của thế kỷ 19, ngày nay vẫn được trưng bày tại các triển
lãm quốc tế và các sản phẩm vẫn được sản xuất cho các nhà sưu tập và cho các bảo
tàng.
Còn ở ý, do có thành công trong ngành sản xuất thép, và cùng với nó, ra đời nền
sản xuất vật dụng như Ô tô, máy chữ, xe máy. Xe máy Vespa Scooter và Fiat 500
của ý rất nổi tiếng, khiến đã có một thời, cả dân Mỹ và châu Âu đều muốn có giầy
và váy của ý, đi xe Vespa Scooter hay xe Lambretas và uống cà phê Espresso.
Bên cạnh sự tồn tại một sản phẩm nổi tiếng, còn có sự tồn tại và nổi tiếng của một
tên tuổi. Raymond Loewy được coi là một nhà tạo dáng người Mỹ tinh tuý. ý
tưởng của ông đã tạo nên một hình ảnh của “Lối sống Mỹ” và khiến ông đã trở
thành một Designer thành công nhất trong thế kỷ 20, Loewy có niềm say mê với
công nghệ hiện đại, ông muốn làm tương thích người tiêu dùng với công nghệ,
thông qua vẻ đẹp của hình dáng. Ông cũng muốn là Designer tiên phong đặt tác
phẩm của mình trong thị trường hiện đại và giới thiệu sản phẩm của mình ra quảng
đại quần chúng thông qua các chiến dịch quảng cáo rầm rộ. Ông đã làm lại nhiều
- sản phẩm, tạo cho chúng một bề ngoài hấp dẫn và mới hơn, đẹp hơn để tăng doanh
số và lợi nhuận. Phương châm của ông là “không bao giờ bằng lòng”. Trong các
thập kỷ bẩy và tám mươi, khi người tiêu dùng càng trở nên khó tính, thì khẩu hiệu
“không bao giờ bằng lòng”, “hàng xấu bán không chạy” càng đúng đắn hơn bao
giờ hết. Với các thiết kế nổi tiếng, như Máy copy hãng Gestener, đầu máy xe lửa
SI của hãng xe lửa Pennsylvania, thùng đựng sođa Cocacola, logo hãng Sheell,
logo Spa, bao bì và quảng cáo cho Lucky Strike, chai Soda khô Canada, xe bus
Greyhound, ông đã được người Nga mời tạo dáng ôtô Moskwitch, được mời với
vai trò nhà tư vấn đối với việc phát triển khái niệm cho tầu vũ trụ và phòng thí
nghiệm vũ trụ. Nước Mỹ đã tỏ ra tích cực đối với hoạt động Design. Design Mỹ có
khách hàng ở hơn 20 nước. Design đã tạo được ước mơ Mỹ. Nó đã sáng tạo những
giá trị tượng trưng của hình dáng vật phẩm phân biệt hình thể trong mối liên quan
với ý nghĩa của chúng gây ấn tượng mạnh mẽ với người tiêu thụ. Hình dáng của
vật dụng hiện đại trong sinh hoạt, nếu tách khỏi công dụng hữu ích của nó, hoàn
toàn có thể thụ cảm như một tác phẩm điêu khắc hoặc hội hoạ trừu tượng. Khi mà
trước kia nghệ thuật trừu tượng đã chuẩn bị cho sự ra đời của Design, thì đến lượt
mình Design lại tạo cơ sở cho một khuynh hướng mới trong nghệ thuật.
Nhìn sự phát triển của Design và trên khung cảnh đổi mới của xã hội, thì một cách
nhìn Design như tên gọi mỹ thuật công nghiệp cần phải thay đổi. Thay đổi không
phải chỉ ở phương diện từ ngữ, mà là nội hàm công việc. Design không đồng nghĩa
- với trang trí và cũng không phải là ứng dụng mỹ thuật vào sản xuất. Cần phải thấy
sự tiến triển của Design gắn bó với sự tiến bộ của sản xuất, là kết quả nảy sinh,
phát triển của nhu cầu tiêu dùng và với tính cách của người đồng thời tạo dựng môi
trường văn hoá thời đại. Với Design, ở nước ta thỉnh thoảng lại dội lên những cổ
động, như triển lãm mẫu thiết kế sản phẩm, lời hô hào trên báo chí, nhưng cả tới
bây giờ nền kinh tế đã mở cửa, Design vẫn chưa trở thành bộ phận hữu cơ của nền
sản xuất công nghiệp. Lời kêu gọi các cơ sở sản xuất phải có mẫu, mã hàng mới.
Nhưng nào thấy ai “tự nguyện” chi tiêu cho nghiên cứu Design. Thường là khi cần
thì sao chép mẫu của nước ngoài, nếu không thì nằm chờ để ký hợp đồng gia công.
Ngành may, tuy đã có nhiều cuộc thi sáng tác mẫu thời trang, nhưng vẫn ở trong
tình trạng may gia công. Phải may theo mẫu nước ngoài, thì còn nói gì đến cải
thiện đời sống văn hoá, mà có chăng một nỗi lo, liệu cơ sở sản xuất có tồn tại tốt
không? Với đồng lương gia công ít ỏi. Về phía đào tạo, cũng cần có thay đổi, cần
sản xuất những Designer thực thụ có nghề Design, xóa dần sự ngăn cách giữa đào
tạo với sản xuất.
Muốn vậy, Design phải trở thành nguồn gốc tích luỹ của các trào lưu cách tân văn
hoá và kinh tế. Đầu tư cho Design phải có chiều sâu, ngoài nối tiếp từ truyền thống
xa xưa, còn phải biết đặt nó vào dòng phát triển của nền công nghiệp. Trong quan
niệm, chúng ta chỉ đặt Design (thường vẫn đặt nó vào chuyên ngành nghệ thuật
ứng dụng) vào lĩnh vực nghệ thuật, nhưng tiếc thay các nhà lãnh đạo văn hoá cũng
- chẳng làm gì cho Design tốt hơn. Còn trong thời kinh tế đang hoà nhập toàn cầu,
các nhà kinh tế mong muốn có sự cân bằng trong xuất và nhập khẩu. Từ lãnh đạo
đến các doanh nghiệp đều thấy phải có mẫu hàng mới trong xuất khẩu. Cứ theo sự
phân tích trên, thì Design có vị trí quan trọng với công việc này. Nhưng thái độ đối
với nó ra sao? Nói chung còn thờ ơ, chỉ thu hoạch ở nó những trái quả như ở các
“cây hoang dại”, với đầu óc thiển cận như trước đây đã nghĩ: “hàng đã đủ đâu mà
phải đẹp”, (cái bát ve lòng, phế phẩm loại ba vẫn tiêu thụ hết) hay như hiện nay, lại
vội vàng vơ lấy nó, tưởng rằng sẽ kiếm lời nhanh hơn.
Thực tế với sự đóng góp của các nhà thiết kế Design, một số mặt hàng như đồ
gốm, giầy da, quạt máy, đồ gỗ, đồ thủ công mỹ nghệ đã phần nào để chúng len
chân vào thị trường tiêu thụ. Song vẫn là cách làm tạm bợ Design không thể đứng
bên lề sản xuất, Nhà nước cũng cần có chính sách khuyến khích với Design (tối
thiểu cũng được một phần như các ngành nghệ thuật khác). Cái cây Design phải
được vun trồng. Quỹ gien của nó nếu bị tổn thất không dễ gì khôi phục. Thời điểm
nền kinh tế mở cửa, cần nhanh chóng nắm lấy “nhịp đập của Design” mới thắng
nổi những cơn dầy vò của thị trường cạnh tranh khắc nghiệt.
Với bài viết này, khi kết thúc đọng lại trong tôi điều suy nghĩ là, từ chối Design
hôm nay sẽ là suy sụp kinh tế ngày mai, xô đẩy nền văn hoá đến độ mất cân bằng
nghiêm trọng, trong việc hình thành con người nhân cách và xã hội văn minh.
nguon tai.lieu . vn
