Xem mẫu
- Đề tài: “Thực trạng và
những giải pháp chủ
yếu nhằm đẩy mạnh
xuất khẩu gia vị của
của Việt Nam”
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
Lêi më ®Çu
Héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang lµ xu thÕ tÊt yÕu
kh¸ch quan cña thêi ®¹i. ViÖc héi nhËp mang l¹i nh÷ng c¬ héi còng nh
nh÷ng th¸ch thøc cho sù ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quèc
gia ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã viÖt nam. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, c¸c mÆt
hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung vµ mÆt hµng gia vÞ nãi riªng ®ang
®øng tríc søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t víi hµng ho¸ níc ngoµi.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ trong ®ã cã h¹t tiªu cã ý nghÜa ®¸ng kÓ
®èi víi xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam. Víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c
lo¹i gia vÞ gåm: h¹t tiªu ®en, quÕ, håi, gõng, nghÖ nh÷ng n¨m 1999 - 2000 ë
møc 147 - 158 triÖu USD/n¨m, ViÖt Nam ®· thµnh mét trong nh÷ng níc
cung cÊp gia vÞ chÝnh cña thÕ giíi.
Tuy nhiªn, thùc tÕ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ thêi gian qua ë ViÖt
Nam lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t tríc t¸c ®éng cña
gi¸ c¶ trªn thÞ trêng thÕ giíi. Trong khi ®ã, c«ng t¸c qu¶n lý tá ra bÊt cËp vµ
rÊt bÞ ®éng tríc sù ph¸t triÓn cña t×nh h×nh. Nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n mµ s¶n
xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ ®ang gÆp ph¶i ®ã lµ cha cã mét chiÕn lîc ph¸t
triÓn gia vÞ cho phï hîp tõ kh©u trång ®Õn kh©u chÕ biÕn, xuÊt khÈu...
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®· ®Æt ra trªn ®©y, em
m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy
m¹nh xuÊt khÈu gia vÞ cña cña ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi luËn v¨n tèt nghiÖp,
nh»m ph¸c ho¹ bøc tranh kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh thùc tiÔn kinh doanh gia vÞ
trªn thÞ trêng thÕ giíi, t×nh h×nh s¶n xuÊt, xuÊt khÈu vµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng
tíi xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam. Hy väng ®Ò tµi sÏ cung cÊp c¸c luËn cø
khoa häc cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chiÕn lîc xuÊt khÈu gia vÞ,
®ång thêi cã thÓ gãp phÇn nhá bÐ vµo viÖc gióp c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam
cã c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt vµ marketing hµng gia vÞ ®óng ®¾n ®Ó tËn dông
tèt c¬ héi thÞ trêng xuÊt khÈu, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
ngoµi më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n c¬ b¶n gåm:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng thÞ trêng gia vÞ cña thÕ giíi vµ t×nh h×nh s¶n
xuÊt, xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gia
vÞ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
1
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
CH¦¥NG I
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ s¶n xuÊt
vµ xuÊt khÈu gia vÞ
1. Kh¸i niÖm, vai trß vµ t¸c dông cña gia vÞ.
Gia vÞ lµ mÆt hµng bu«n b¸n truyÒn thèng trªn thÞ trêng thÕ giíi.
Trong thêi gian 5 n¨m qua, lîng bu«n b¸n gia vÞ trªn thÕ giíi hµng n¨m
vît 1.100 ngµn tÊn víi trÞ gi¸ kho¶ng 2,3 - 2,6 tû USD. Gia vÞ ®îc dïng
hÇu hÕt c¸c c«ng ®o¹n cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, nhÊt lµ
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®å hép thÞt, c¸, ®å uèng cã cån, b¸nh, kÑo vµ
c¸c thùc phÈm thÝch hîp kh¸c. Ngoµi ra, c¸c lo¹i gia vÞ cßn ®îc dïng réng
r·i trong ngµnh c«ng nghiÖp mü phÈm, h¬ng liÖu, dîc phÈm, c¸c ngµnh
dÞch vô ¨n uèng vµ rÊt phæ biÕn trong tiªu thô gia ®×nh.
TËp qu¸n sö dông gia vÞ trong b÷a ¨n hµng ngµy, chÕ biÕn c¸c lo¹i
b¸nh nh÷ng mïa lÔ héi còng rÊt phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ
giíi. ë c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n ®¹t møc cao, nhu cÇu
vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm ®· ®Õn møc b·o hoµ, nhng nhu cÇu vÒ chÊt gia vÞ
trong b÷a ¨n mçi gia ®×nh ngµy cµng t¨ng. Mét thÝ dô gÇn ®©y nhÊt lµ: th¸ng
6 - 2003, vô thu ho¹ch h¹t tiªu cña In®«nªxia dù kiÕn sÏ bÞ chËm 20 ngµy ®·
khiÕn thÞ trêng Mü xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng khan hiÕm h¹t tiªu trong hai tuÇn.
ThÞ trêng vµ gi¸ c¶ lo¹i s¶n phÈm nµy ngµy cµng më réng vµ cßn
nhiÒu tiÒm n¨ng. §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ ®Æc tÝnh vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cña gia vÞ,
kh«ng dõng l¹i ë t¸c dông gia vÞ lµ kÝch thÝch khÈu vÞ ¨n ngon miÖng mµ cßn
cã t¸c dông vÒ kÝch thÝch tiªu ho¸, chèng viªm nhiÔm, t¨ng søc ®Ò kh¸ng
cña c¬ thÓ ®èi víi mét sè bÖnh lý th«ng thêng.
Tiªu thô gia vÞ nãi chung chÞu t¸c ®éng ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè thu
nhËp cña d©n c, d©n sè, c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, tËp
qu¸n tiªu thô vµ thãi quen nÊu níng.
2. Thµnh phÇn c¬ cÊu gia vÞ vµ nhu cÇu vÒ gia vÞ.
Danh môc c¸c mÆt hµng gia vÞ kh¸c nhau tõ níc nµy qua níc kh¸c.
Theo hiÖp héi bu«n b¸n gia vÞ Mü (ASTA) th× cã 41 lo¹i gia vÞ. Trong khi
®ã danh môc gia vÞ cñac¬ quan qu¶n lý gia vÞ Ên ®é gåm 52 lo¹i, cßn c¬
quan tiªu chuÈn cña Ên ®é l¹i ®a ra danh môc 63 lo¹i gia vÞ. Theo tæ chøc
tiªu chuÈn quèc tÕ - ISO th× gia vÞ gåm 109 lo¹i... Do vËy, sè liÖu s¶n xuÊt
vµ xuÊt khÈu gia vÞ tõ c¸c nguån kh¸c nhau cã thÓ rÊt kh¸c nhau trªn thÞ
trêng gia vÞ thÕ giíi.
C¸c lo¹i gia vÞ ®îc ph©n lo¹i theo c¸c nhãm HS sau:
M· sè:
- HS 0904.11.00 h¹t tiªu
- HS 0904.20.00 ít
- HS 0905.00.00 vani
- HS 0906.10.00 quÕ
- HS 0907.00 ®inh h¬ng
2
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
- HS 0908.10.00 nhôc ®Ëu khÊu
- HS 0908.30 b¹ch ®Ëu khÊu
- HS 0909.10 h¹t th¬m
- HS 0909.20 h¹t mïi
- HS 0910.20 nghÖ
- HS 0910.50 ca ri
- HS 0909.10, 30, 40, 50 / 0910.20, 40, 91, 99 C¸c lo¹i gia vÞ kh¸c
Trong sè c¸c lo¹i gia vÞ ®îc bu«n b¸n trªn thÞ trêng thÕ giíi gåm
h¹t tiªu, gõng, b¹ch ®Ëu khÊu, ®inh h¬ng, ít, vani, quÕ, nghÖ...h¹t tiªu cã
khèi lîng vµ kim ng¹ch bu«n b¸n lín nhÊt (chiÕm 37% trong tæng kim
ng¹ch bu«n b¸n c¸c mÆt hµng gia vÞ trªn thÞ trêng thÕ giíi n¨m 2000), tiÕp
theo lµ mÆt hµng ít (34%), b¹ch ®Ëu khÊu vµ nhôc ®Ëu khÊu (9%), h¹t gia vÞ
(7%), gõng (6%), ®inh h¬ng (5%), quÕ (4%)...
S¶n lîng h¹t tiªu cña thÕ giíi ®· t¨ng liªn tôc tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m
2002, n¨m 1998: 205.000tÊn; n¨m 1999: 218.340tÊn; n¨m 2000: 254210
tÊn; n¨m 2001: 299.895 tÊn; n¨m 2002 ®¹t 309.962 tÊn; n¨m 2003 íc ®¹t
300.000 tÊn. Trong khi ®ã, lîng nhËp khÈu h¹t tiªu cña thÕ giíi nh÷ng n¨m
qua ë møc 210.000 - 230.000 tÊn/n¨m... dù b¸o nhu cÇu tiªu thô h¹t tiªu cña
thÕ giíi tiÕp tôc t¨ng theo ®µ t¨ng trëng cña c¸c thùc phÈm chÕ biÕn s½n,
c¸c mãn ¨n nhanh vµ mét sè mãn ¨n truyÒn thèng sö dông h¹t tiªu lµm gia
vÞ chÝnh.
3. Dù b¸o nhu cÇu gia vÞ hiÖn nay vµ trong thêi gian tíi.
C¨n cø vµo xu híng nhu cÇu gia vÞ trong thêi gian tíi vµ thùc tr¹ng
tiªu thô gia vÞ thêi gian 5 n¨m cuèi thËp kû 90 (nhÞp ®é t¨ng nhËp khÈu gia
vÞ trung b×nh hµng n¨m lµ 3% vÒ mÆt lîng), gi¶ sö thêi gian tíi, nhÞp ®é
t¨ng nhËp khÈu gia vÞ cña ThÕ giíi hµng n¨m vÉn ®¹t møc cao lµ 3% vµ tû
träng cña c¸c lo¹i gia vÞ vÉn duy tr× nh møc cña n¨m 2000 th× khèi lîng
cña gia vÞ nhËp khÈu cña ThÕ giíi vµo n¨m 2005 sÏ ®¹t 1.350.000 tÊn, vµ
nÕu møc gi¸ dù b¸o duy cña møc ë n¨m 2000, th× vµo n¨m 2005, kim ng¹ch
nhËp khÈu gia vÞ cña thÕ giíi sÏ ®¹t kho¶ng 3 tû USD. Trong ®ã dù b¸o cô
thÓ lîng nhËp khÈu c¸c lo¹i gia vÞ ®îc thÓ hiÖn qua. (B¶ng sè 1)
3
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng sè 1: Dù b¸o nhËp khÈu gia vÞ cña thÕ giíi vµo n¨m 2005
Dù Baã nhËp khÈu
Thùc hiÖn n¨m 2000
n¨m 2005
Lo¹i gia vÞ Ph¬ng ¸n Ph¬ng ¸n
Lîng Tû träng
thÊp cao
(tÊn) (%)
(+1,5%/n¨m) (+3%/n¨m)
Tæng gia vÞ 1.162.722 100 1.250.000 1.350.000
H¹t tiªu 232.715 20 250.000 270.000
225.518 19,4 242.500 261.900
ít
Vani 4237 0,36 4555 4860
QuÕ 79.728 6,8 85.712 91.800
§inh h¬ng 47.489 4,0 50.000 54.000
35.504 3,0 38.169 40.500
B¹ch ®Ëu khÊu vµ
nhôc ®Ëu khÊu
H¹t gia vÞ 182.020 15,6 195.689 210.600
Gõng 192.838 16,5 207.313 222.750
15.624 1,3 16.796 17.550
Rau th¬m, nghÖ, l¸
nguyÖt quÕ
C¸c lo¹i gia vÞ kh¸c 147.349 12.6 158.409 170.100
Nguån: ViÖn nghiªn cøu th¬ng m¹i - Bé th¬ng m¹i
C¸c thÞ trêng nhËp khÈu gia vÞ chÝnh cña thêi gian 5 n¨m tíi, dù
®o¸n vÉn lµ liªn minh Ch©u ©u, Mü, NhËt, c¸c níc Trung §«ng vµ dù ®o¸n
nhËp khÈu cña c¸c níc nµy vÉn sÏ chiÕm kho¶ng 70-80% lîng nhËp khÈu
gia vÞ cña thÕ giíi.
4. VÞ trÝ, vai trß s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ nãi chung vµ h¹t tiªu nãi riªng cã ý nghÜa
lín ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1999, ViÖt Nam
®· trë thµnh níc s¶n xuÊt h¹t tiªu lín thø 3 trªn thÕ giíi chØ sau Ên §é vµ
In®«nªxia vµ lµ níc xuÊt khÈu h¹t tiªu lín thø 2 thÕ giíi sau In®«nªxia.
§Æc biÖt, víi kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m vît 100 triÖu USD, n¨m cao
nhÊt n¨m 2000 ®¹t 153 triÖu USD. h¹t tiªu n»m trong sè 10 mÆt hµng n«ng
s¶n cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nhÊt ViÖt Nam hiÖn nay. Ngoµi xuÊt khÈu
h¹t tiªu, ViÖt Nam cßn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mét sè gia vÞ quan träng kh¸c
nh: quÕ, håi, ít, gõng, nghÖ, hµnh, tái... hai mÆt hµng quÕ vµ håi ®¹t kim
ng¹ch xuÊt khÈu kho¶ng 5-7 triÖu USD/n¨m/mÆt hµng...
XuÊt khÈu gia vÞ trong ®ã cã xuÊt khÈu h¹t tiªu hµng n¨m ®· thu nhËp
ngo¹i tÖ trªn 145-160 triÖu USD cho ®Êt níc, ®ãng gãp lín vµo viÖc chuyÓn
®æi c¬ cÊu c©y trång, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, gãp phÇn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo,
c¶i thiÖn thu nhËp cho ngêi n«ng d©n...
5. Nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ.
ChÊt lîng:
4
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
PhÇn lín c¸c mÆt hµng gia vÞ cña ViÖt Nam nh: h¹t tiªu, quÕ, håi, ít,
gõng, tái ®Òu cã hµm lîng tinh dÇu cao, th¬m ngon h¬n c¸c mÆt hµng cïng
lo¹i cña c¸c níc trong khu vùc. YÕu tè nµy khiÕn nhiÒu kh¸ch hµng t×m ®Õn
®Æt mua nguyªn liÖu th« trong nhiÒu n¨m qua.
N¨ng suÊt cao:
HiÖn nay, c©y hå tiªu cña ViÖt Nam cho n¨ng suÊt kh¸ cao so víi c¸c
níc s¶n xuÊt hå tiªu kh¸c trªn thÕ giíi. Ch¼ng h¹n, t¹i B×nh Phíc, §¾c l¾c,
cã vô n¨ng suÊt ®¹t tõ 4-7 tÊn/ha, trong khi Ên ®é, níc s¶n xuÊt hå tiªu lín
nhÊt thÕ giíi chØ ®¹t kho¶ng 2 tÊn/ha.
Ngêi s¶n xuÊt n¨ng ®éng, s¸ng t¹o:
§iÒu nµy thÓ hiÖn râ nhÊt trong viÖc trång c©y hå tiªu. Tríc n¨m
2000, phÇn kh¸ tèn kÐm trong ®Çu t ph¸t triÓn c©y hå tiªu ë ViÖt Nam lµ
cäc cho¸i ®Ó c¸c näc tiªu leo lªn (ph¶i dïng c¸c c©y gç kh« víi chi phÝ 3
triÖu ®ång/ha), chiÕm tíi 60% gi¸ thµnh h¹t tiªu. Vµi ba n¨m trë l¹i ®©y, c¸c
hé trång tiªu ®· nghiªn cøu vµ m¹nh d¹n trång c¸c lo¹i c©y th©n gç, mäc
th¼ng nh c©y muång lµm cho¸i (hä gäi lµ dïng c©y sèng lµm cho¸i cho c©y
chÕt). KÕt qu¶ lµ võa t¹o ®îc bãng m¸t cho c©y tiªu ph¸t triÓn tèt, l¹i kh«ng
ph¶i t×m nguån gè thay thÕ hµng n¨m khi ch©n tho¸i kh« bÞ môc vµ ®Æc biÖt
lµ h¹ gi¸ thµnh h¹t tiªu thµnh phÈm xuèng cßn mét nöa so víi tríc.
Mét ®iÒu quan träng n÷a lµ trong viÖc nu«i dìng c©y hå tiªu, níc
tíi lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu. VËy mµ ë Qu¶ng B×nh, cã nh÷ng vïng
®åi rÊt xa nguån níc nhng c©y tiªu vÉn ph¸t triÓn tèt. §ã lµ nhê sù s¸ng
t¹o cña nh÷ng ngêi n«ng d©n n¬i ®©y khi hä nghÜ ra c¸ch nèi c¸c d©y kim
tiªm (lo¹i dïng mét lÇn) ®· bÞ th¶i tõ nh÷ng bÖnh viÖn vµo c¸c èng cao su
dÉn níc, ®Ó lîng níc rØ ra tõ nh÷ng chiÕc kim tiªm suèt ngµy ®ªm võa ®ñ
gi÷ ®é Èm liªn tôc cho c©y hå tiªu.
Lîi thÕ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam cßn ®îc thÓ hiÖn ë
diÖn tÝch canh t¸c vïng ®åi nói, vïng t©y nguyªn réng lín, khÝ hËu Êm ¸p
phï hîp víi c¸c lo¹i c©y gia vÞ nhÊt lµ h¹t tiªu. TËp qu¸n trång c¸c lo¹i c©y
nµy ®· h×nh thµnh tõ l©u, nay cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. C¸c lo¹i c©y nµy ®îc
xÕp vµo lo¹i c©y xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ë c¸c vïng d©n
cÇn cã c«ng ¨n viÖc lµm, ®· cã tËp qu¸n trång vµ khai th¸c. Ngoµi ra ®îc
nhµ níc khuyÕn khÝch, lo¹i h×nh kinh tÕ gia ®×nh vµ th«n xãm, lµng b¶n,
canh t¸c tuú theo thêi gian thuËn tiÖn cña n«ng d©n nªn ngêi n«ng d©n
ch¨m chØ lµm ¨n, t¨ng thu nhËp cho gia ®×nh.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam cã ®îc nh÷ng lîi thÕ nhÊt
®Þnh vÒ chÊt lîng, n¨ng suÊt, níc tíi tiªu, nguån nh©n lùc dåi dµo vµ
nh©n c«ng rÎ. Nh vËy, cÇn cã mét chiÕn lîc ®óng ®¾n ®Ó khai th¸c mét
c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt nh÷ng lîi thÕ mµ ta cã ®îc. Tõ nh÷ng lîi thÕ nªu
trªn, thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét chiÕn lîc ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn s¶n
xuÊt vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gia vÞ.
5
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
CH¦¥NG II
Thùc tr¹ng thÞ trêng gia vÞ thÕ giíi vµ t×nh h×nh
s¶n xuÊt, xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt nam
Trong thêi gian võa qua
I. Thùc tr¹ng thÞ trêng gia vÞ thÕ giíi.
1. NhËp khÈu vµ tiªu thô gia vÞ trªn thÕ giíi.
Bu«n b¸n gia vÞ cña thÕ giíi trong thêi gian 5 n¨m tõ n¨m1996 ®Õn
n¨m 2000 ®· t¨ng tõ møc 984.000 tÊn n¨m 1996 lªn trªn 1.162.000tÊn n¨m
2000 víi trÞ gi¸ t¨ng tõ 2,01 tû USD lªn 2,54 tû USD. C¸c lo¹i gia vÞ ®îc
bu«n b¸n phæ biÕn nhÊt trªn thÞ trêng thÕ giíi hiÖn nay lµ: h¹t tiªu, ít, b¹ch
®Ëu khÊu vµ nhôc ®Ëu khÊu, h¹t gia vÞ gõng, ®inh h¬ng, quÕ, vani, rau
th¬m, nghÖ vµ l¸ nguyÖt quÕ...
C¸c thÞ trêng tiªu thô gia vÞ lín nhÊt trªn thÞ trêng trªn ThÕ giíi vµ
EU, Mü vµ NhËt B¶n. Trong thêi gian 1996-2000, chØ riªng 3 thÞ trêng nµy
®· mua h¬n 60% lîng gia vÞ xuÊt khÈu cña ThÕ giíi (trong ®ã thÞ trêng
EU mua tíi 31%, vµ thÞ trêng Mü mua 21,5% vµ thÞ trêng NhËt B¶n mua
gÇn 8,0% lîng gia vÞ xuÊt khÈu cña ThÕ giíi). N¨m níc nhËp khÈu lín
tiÕp theo lµ Singapore (7,3%), ¶RËp Saudi(3,9%), Malaysia (2,5%), Mªhic«
(2,4%), Canada (2,4%). Tùu trung l¹i, 8 níc vµ khu vôc nµy ®· mua ®Õn
80% lîng gia vÞ xuÊt khÈu cu¶ ThÕ giíi.
NhËp khÈu gia vÞ cña thÕ giíi ®· t¨ng víi tèc ®é trung b×nh hµng n¨m lµ
6,1% trong thêi gian 1996-2000. Do hÇu hÕt c¸c níc nhËp khÈu kh«ng ph¶i
lµ c¸c níc s¶n xuÊt gia vÞ nªn tèc ®é nµy lµ chØ sè ph¶n ¸nh tiªu thô gia vÞ
t¨ng trªn thÞ trêng thÕ giíi.
Tiªu thô tõng lo¹i gia vÞ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh d©n sè, thu
nhËp vµ chÞu ¶nh hëng bëi c¬ cÊu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc
phÈm, c¸c thãi quen x· héi. ViÖc gia t¨ng sè lîng c¸c céng ®ång d©n téc Ýt
ngêi, t¨ng sè lîng ngêi ®i du lÞch níc ngoµi vµ viÖc häc hái c¸ch chÕ
biÕn c¸c mãn ¨n míi l¹ vÒ chÕ biÕn ë nhµ, ¶nh hëng cña c¸c ph¬ng tiÖn
truyÒn th«ng... dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi lín trong thãi quen tiªu thô ... tÊt c¶
nh÷ng ®iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc t¨ng nhu cÇu nhËp khÈu c¸c lo¹i gia vÞ trªn thÞ
tr¬ng thÕ giíi.
HiÖn nay, c¸c hé gia ®×nh lµ khu vùc tiªu thô chÝnh gia vÞ ë c¸c níc
®ang ph¸t triÓn. Trong khi ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ngµnh c«ng
nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm (nhÊt lµ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thÞt, c¸, s¶n
xuÊt ®å uèng cã cån, chÕ biÕn b¸nh kÑo, thùc phÈm ¨n s½n...) l¹i lµ ngµnh
tiªu thô gia vÞ quan träng nhÊt chiÕm kho¶ng 50 - 60%, sau ®ã ®Õn tiªu thô
gia vÞ t¹i c¸c gia ®×nh chiÕm kho¶ng 30 - 40% vµ cuèi cïng, ngµnh dÞch vô
¨n uèng c«ng céng chiÕm kho¶ng 10% tæng tiªu thô gia vÞ.
6
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng sè 2: T×nh h×nh nhËp khÈu gia vÞ cña mét sè níc/ khu vùc nhËp
khÈu chÝnh thêi gian 1996-2000
§¬nvÞ: triÖuUSD
Níc nhËp khÈu/ N¨m 1996 1997 1998 1999 2000
ThÕ giíi 2018,05 2293,63 2440,11 2596,03 2544,54
Trong ®ã: EU-15 559,92 756,47 794,79 814,74 788,88
Trong ®ã: CHLB §øc 144,72 182,39 191,27 202,73 180,27
Hµ lan 91,17 129,59 131,22 157,55 145,72
Ph¸p 76,35 86,65 97,57 98,86 102,6
Anh 69,39 94,74 96,17 88,27 95,61
T©y Ban Nha 69,98 90,23 96,49 83,01 80,86
§«ng ¢u 36,66 46,20 40,65 38,65 40,74
Trung ®«ng 63,49 59,37 64,15 72,21 98,77
(¶ rËp Xª ót)
B¾c Mü 424,83 491,82 536,26 588,29 609,29
Trong ®ã: Mü 378,07 439,67 478,45 522,74 548,12
525,58 560,75 466,17 554,58 544,51
Ch©u ¸
Trong ®ã: NhËt B¶n 238,51 236,59 185,69 198,31 200,06
Singapore 138,94 183,54 148,22 201,23 185,19
... ... ... ... ... ...
Nguån: ITC/UNCTAD/WTO “Global Spice Markets - Imports1996 - 2000”
Geneva, Switzerland, Sept, 2002
2. XuÊt khÈu vµ cung cÊp gia vÞ trªn thÞ trêng thÕ giíi.
VÒ phÝa cung cÊp cho xuÊt khÈu, hÇu hÕt c¸c lo¹i gia vÞ bu«n b¸n trªn
thÞ trêng thÕ giíi ®Òu ®îc trång ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t
triÓn ë miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi ch©u ¸, ch©u Phi vµ Mü
Latinh. T×nh h×nh ph©n bè s¶n xuÊt cô thÓ mét sè lo¹i gia vÞ ®îc thÓ hiÖn
qua.(B¶ng sè 3)
7
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng sè 3: C¸c níc s¶n xuÊt gia vÞ chÝnh cña thÕ giíi.
Lo¹i gia vÞ Níc vµ khu vùc s¶n xuÊt chÝnh
H¹t tiªu Ên ®é, In®«nªxia, ViÖt Nam, Malaixia, Braxin
ít Pimento Ên ®é, Chi lª, Giamaica, Malaixia, Trung quèc,
Malawi
Vani Ma®agaxca, In®«nªxia, Trung quèc, C«xta Rica,
Mªhic«, Tahiti
QuÕ Xrilanca, X©ysen, Trung quèc, In®«nªxia, ViÖt Nam
§inh h¬ng Ma®agaxca, Tan®ania, Xrilanca, Braxin, In®«nªxia
Nhôc ®Ëu khÊu vµ Guatªmala, Ên ®é, Xrilanca, Grªnada
b¹ch ®Ëu khÊu
Gõng cha chÕ biÕn Trung quèc, Ên ®é, In®«nªxia, Nigiªria, Jamaica
C¸c lo¹i gia vÞ kh¸c * Iran, Ên ®é, Trung quèc, Thæ nhÜ kú, Pakixtan,
Marèc, ViÖt Nam
C¸c lo¹i gia vÞ vµ hçn Ên ®é, Thæ nhÜ kú, Mªhic«, In®«nªxia, Th¸i lan
hîp gia vÞ kh¸c **
Nguån: Micaele Maftei, chuyªn gia s¶n phÈm chÝnh cña ITC “Hå s¬ mÆt
hµng - xuÊt khÈu gia vÞ cña c¸c níc kÐm ph¸t triÓn: c¬ héi vµ th¸ch thøc”
Chó thÝch: (*) gåm cã: th¬m, h¹t mïi, h¹t th× lµ...
(**) gåm cã: nghÖ, hçn hîp mäi gia vÞ, hoa håi...
C¸c níc s¶n xuÊt chÝnh còng ®ång thêi lµ nh÷ng níc cung cÊp gia
vÞ chñ yÕu cho thÞ trêng thÕ giíi. Trõ Ên ®é, Trung quèc, In®«nªxia lµ
nh÷ng níc s¶n xuÊt lín ®ång thêi còng lµ nh÷ng níc tiªu thô gia vÞ lín,
hÇu hÕt c¸c níc kh¸c s¶n xuÊt gia vÞ chñ yÕu cho môc tiªu xuÊt khÈu thu
ngo¹i tÖ.
In®«nªxia thay thÕ Ên ®é trë thµnh níc xuÊt khÈu gia vÞ lín nhÊt thÕ
giíi n¨m 2000. Trong thêi gian 5 n¨m qua, xuÊt khÈu gia vÞ hµng n¨m cña
In®«nªxia dao ®éng trong kho¶ng 240 - 370 triÖu USD, n¨m cao nhÊt lµ n¨m
2000 níc nµy xuÊt khÈu 371,5 triÖu USD hµng gia vÞ chiÕm 14% tæng kim
ng¹ch nhËp khÈu gia vÞ cña thÕ giíi. C¸c níc xuÊt khÈu lín tiÕp theo lµ Ên
®é, Trung quèc ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m tõ trªn 200 triÖu ®Õn trªn
300 triÖu USD. §Æc biÖt, Ên ®é ®· tõng ®¹t møc xuÊt khÈu 386 triÖu USD
gia vÞ n¨m 1999. Malaixia vµ ViÖt Nam n»m trong sè 5 níc xuÊt khÈu gia
vÞ ®øng ®Çu thÕ giíi thêi gian 5 n¨m qua víi kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m
®¹t trªn 100 triÖu USD. Ngoµi ra, Ma®agaxca vµ Braxin còng lµ nh÷ng thÞ
trêng truyÒn thèng xuÊt khÈu gia vÞ. TÝnh chung l¹i, xuÊt khÈu cña 7 níc
®øng ®Çu thÕ giíi chiÕm h¬n 50% lîng xuÊt khÈu gia vÞ thÕ giíi vµ tû träng
nµy cã xu híng t¨ng thêi gian 1996 - 2000.
3. DiÔn biÕn gi¸ c¶ quèc tÕ c¸c lo¹i gia vÞ trong thêi gian qua.
Nh×n chung, gi¸ c¶ quèc tÕ c¸c lo¹i gia vÞ biÕn ®éng rÊt lín trong thêi
gian qua vµ phô thuéc chñ yÕu vµo t×nh h×nh cung cÊp gia vÞ trªn thÞ trêng
8
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
thÕ giíi. Trong khi nhu cÇu tiªu thô cña thÕ giíi æn ®Þnh theo xu híng t¨ng
thêi gian qua th× sù biÕn ®éng lín vÒ gi¸ quèc tÕ c¸c lo¹i gia vÞ ph¶n ¸nh
t×nh h×nh biÕn ®éng cña lîng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu gia vÞ cña thÕ giíi tríc
t¸c ®éng ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt thay ®æi ë c¸c níc s¶n
xuÊt gia vÞ chÝnh, chu kú ph¸t triÓn tù nhiªn cña c¸c lo¹i c©y gia vÞ, biÕn
®éng cña lîng dù tr÷ mÆt hµng gia vÞ, t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c
níc xuÊt khÈu gia vÞ... Nh÷ng biÕn ®éng thÊt thêng vÒ gi¸ mét sè lo¹i gia
vÞ trªn thÞ trêng thÕ giíi thêi gian qua theo sù biÕn ®éng cña s¶n xuÊt nh
sau:
H¹t tiªu: §¬n gi¸ nhËp khÈu h¹t tiªu cña thÕ giíi lµ 2,59 USD/kg
n¨m1996 ®· t¨ng m¹nh n¨m 1997 vµ ®¹t ®Ønh cao 4,84 USD/kg n¨m1998
tríc khi b¾t ®Çu chu kú gi¶m tõ n¨m 1999 ®Õn nay, tuy vô n¨m 2002 cã xu
híng nhÝch lªn nhng cã thÓ xu híng gi¶m gi¸ vÉn cha dõng l¹i do vô
thu ho¹ch míi s¾p ®Õn vµ c¸c níc trång hå tiªu kh«ng cã kÕ ho¹ch ®iÒu
chØnh cung øng ra thÞ trêng thÕ giíi.
B¹ch ®Ëu khÊu: gi¸ b¹ch ®Ëu khÊu trªn thÞ trêng thÕ giíi phô thuéc
chñ yÕu vµo s¶n xuÊt cña Guatªmala - níc s¶n xuÊt b¹ch ®Ëu khÊu lín nhÊt
thÕ giíi ngoµi ra gi¸ còng bÞ chi phèi bëi c¸c nhµ s¶n xuÊt Ên §é - níc s¶n
xuÊt lín thø hai thÕ giíi. S¶n lîng cña Guatªlama 1999 ®¹t kho¶ng 13.000
tÊn vµ cña Ên §é lµ kho¶ng 7.000. Mét nöa s¶n lîng cña Ên §é ®îc b¸n
®Êu gi¸ t¹i thÞ trêng trong níc, gi¸ c¶ t¨ng gÊp 2 lÇn n¨m 1999. Tuy nhiªn
vµo ®Çu th¸ng 12/1999, gi¸ gi¶m kho¶ng 30% khi cã tin vÒ s¶n lîng cña
Guatªmala. Vµo ®Çu n¨m 2000, gi¸ tiÕp tôc gi¶m do t¨ng cung cÊp cña
Guatªmala ra thÞ trêng thÕ giíi. Nhng sau ®ã gi¸ l¹i t¨ng cao do gi¶m
m¹nh diÖn tÝch trång ë Ên §é (chØ cßn 80.000 ha) lµm gi¶m lîng cung cÊp
cña níc nµy.
§inh h¬ng: thÞ trêng ®inh h¬ng cã ®Æc ®iÓm lµ cung cÊp thiÕu ®·
trë thµnh yÕu tè c¬ cÊu. Thu ho¹ch cña Ma®agaxca niªn vô 1998/1999 chØ
b»ng 25% møc thu nhËp cña c¸c n¨m ®îc mïa trong khi s¶n lîng cña
In®«nªxia íc gi¶m 50% kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu cho ngµnh c«ng nghiÖp
thuèc l¸. Gi¸ c¶ t¨ng tõ 1350USD/ tÊn (CIF Ma®agaxca) vµo th¸ng giªng
1999 lªn 6000USD/ tÊn vµo th¸ng 7/1999 tríc khi gi¶m xuèng cßn
3300USD/ tÊn vµo cuèi n¨m. Vµo ®Çu n¨m 2000 gi¸ l¹i tiÕp tôc t¨ng. Xu
híng chung lµ gi¸ ®inh h¬ng t¨ng liªn tôc thêi gian 1996 - 2000 vµ vµo
n¨m 2000 ®¬n gi¸ nhËp khÈu ®inh h¬ng cña thÕ giíi ®· t¨ng gÊp 2,85 lÇn
so víi møc gi¸ cña n¨m 1996.
QuÕ: Trong thêi gian 5 n¨m 1996 - 2000, gi¸ quÕ biÕn ®éng theo xu
híng gi¶m liªn tôc qua c¸c n¨m, n¨m 1996 gi¸ ®¹t møc cao nhÊt trong thêi
kú xem xÐt lµ 2,11 USD/kg, n¨m 1997 gi¸ vÉn æn ®Þnh ë møc nµy vµ b¾t ®Çu
tôt dèc tõ 1998, gi¸ gi¶m m¹nh qua c¸c n¨m 1999 - 2000 vµ chØ cßn
1,39USD/kg.
ít: Gi¸ ít quèc tÕ cã xu híng gi¶m liªn tôc tõ n¨m 1996 ®Õn 1999
vµ b¾t ®Çu nhÝch lªn vµo n¨m 2000. N¨m 1996 ®¬n gi¸ nhËp khÈu ít cña thÕ
giíi ®¹t 1,91 USD/kg, gi¸ cã xu híng gi¶m liªn tôc qua c¸c n¨m 1997-
9
Khoa Th¬ng m¹i Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
1999, ®Õn n¨m 1999 gi¸ chØ cßn 1,60 USD/kg, n¨m 2000 gi¸ cã nhÝch lªn
chót Ýt vµ ®¹t 1,63 USD/kg...
Vani: Gi¸ vani quèc tÕ, sau khi ®· gi¶m 60% n¨m 1996 l¹i tiÕp tôc
gi¶m 26,5% vµ 12,7% c¸c n¨m 1997 vµ 1998, gi¸ vÉn chÞu søc Ðp lín vµo
n¨m 1999 vµ chØ ®îc c¶i thiÖn vµo n¨m 2000. §¬n gi¸ nhËp khÈu vani cña
thÕ giíi ®· gi¶m tõ 24,73 USD/kg n¨m 1996 xuèng cßn 15,47 USD/kg
n¨m1999 tríc khi t¨ng lªn 25,46 USD/kg vµo n¨m 2000. S¶n xuÊt gi¶m sót
c¶ vÒ mÆt sè lîng vµ chÊt lîng sau khi gi¸ vani quèc tÕ l¹i biÕn ®éng
m¹nh ®· dÉn tíi xu híng c¸c nhµ sö dông cuèi cïng chuyÓn sang sö dông
vani tæng hîp thay thÕ s¶n phÈm va ni tù nhiªn. §©y còng lµ nguyªn nh©n
lµm cho vani tù nhiªn cña thÕ giíi gi¶m m¹nh n¨m 1998 vµ vÉn rÊt yÕu n¨m
1999. Xu híng sö dông vani tæng hîp lµm h¬ng liÖu thay thÕ cho vani tù
nhiªn trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm hiÖn nay vÉn tiÕp tôc do
sù biÕn ®éng thÊt thêng cña gi¸ vani tù nhiªn...
C¸c lo¹i gia vÞ kh¸c: Trong sè c¸c lo¹i gia vÞ cßn l¹i, gi¸ gõng vµ c¸c
lo¹i h¹t gia vÞ biÕn ®éng theo xu híng gi¶m liªn tôc t¬ng tù nh sù biÕn
®éng cña gi¸ quÕ, riªng gi¸ rau th¬m, nghÖ, l¸ nguyÖt quÕ lµ biÕn ®éng thÊt
thêng, gi¸ gi¶m n¨m 1997 nhng l¹i ®¹t ®Ønh cao vµo n¨m 1998, sau ®ã
gi¶m m¹nh vµo c¸c n¨m 1999 - 2000.
Níc xuÊt khÈu vµ thu tiÒn cña níc nhËp khÈu vµ chuyÓn khÈu, trong
®ã hµng ho¸ ®i th¼ng tõ níc xuÊt khÈu sang níc nhËp khÈu. Níc t¸i xuÊt
tr¶ tiÒn cho níc xuÊt khÈu vµ thu tiÒn cña níc nhËp khÈu.
Ph¬ng thøc nµy còng ®îc ¸p dông nhiÒu ®èi víi hµng gia vÞ, trong ®ã c¸c
thÞ trêng t¸i xuÊt lín lµ singapore, Hµ lan, §øc…
4. Kªnh ph©n phèi gia vÞ thÞ trêng thÕ giíi.
Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm
vµ dÞch vô nhµ hµng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc c«ng nghiÖp
ph¸t triÓn ®· ®Õn sù thay ®æi c¸c kªnh ph©n phèi trªn thÞ trêng quèc tÕ: c¸c
nhµ chÕ biÕn c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng ty dÞch vô thùc phÈm lín ngµy cµng
t¨ng vai trß trong nhËp khÈu hµng gia vÞ. C¸c nhµ sö dông cuèi cïng vµ c¸c
nhµ chÕ biÕn gia vÞ lín trong lÜnh vùc chÕ biÕn thùc phÈm vµ dÞch vô nhµ
hµng ngµy cµng cã xu híng Ýt sö dông ®¹i lý vµ m«i giíi mµ hä thÝch quan
hÖ trùc tiÕp víi c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ h¬n. §Ó ®¶m b¶o nguån
cung cÊp gia vÞ æn ®Þnh víi chÊt lîng cao, nh÷ng c«ng ty ®a quèc gia nµy
thêng tham gia liªn doanh víi c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ ë c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn míi nµy trong bu«n b¸n gia vÞ quèc tÕ cã
thÓ sÏ dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c chiÕn lîc míi ®èi víi xuÊt khÈu gia vÞ ë
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
5. C¸c ph¬ng thøc bu«n b¸n, ®ãng gãi vµ vËn chuyÓn hµng gia vÞ
5.1. Ph¬ng thøc bu«n b¸n.
Nh×n chung trªn thÞ trêng thÕ giíi hiÖn nay cã nh÷ng ph¬ng thøc
giao dÞch bu«n b¸n chñ yÕu sau : giao dÞch th«ng thêng, giao dÞch qua
trung gian, bu«n b¸n ®èi lu, ®Êu gi¸ quèc tÕ, ®Êu thÇu quèc tÕ, giao dÞch t¹i
së giao dÞch hµng hãa, giao dÞch t¹i héi chî triÓn l·m, giao dÞch t¸i xuÊt
10 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
khÈu… Trong ®ã, c¸c ph¬ng thøc bu«n b¸n th«ng thêng, bu«n b¸n qua
trung gian vµ bu«n b¸n t¹i së giao dÞch, giao dÞch t¸i xuÊt lµ nh÷ng ph¬ng
thøc giao dÞch chñ yÕu ®èi víi hµng gia vÞ trªn thÞ trêng thÕ giíi.
5.1.1.Bu«n b¸n th«ng thêng.
Bu«n b¸n th«ng thêng cã thÓ lµ bu«n b¸n trùc tiÕp gi÷a bªn mua víi
bªn b¸n, còng cã thÓ lµ bu«n b¸n th«ng qua th¬ng nh©n trung gian ®îc
thùc hiÖn ë mäi n¬i mäi lóc trªn c¬ së tù nguyÖn cña c¸c bªn.
Ph¬ng thøc giao dÞch bu«n b¸n th«ng thêng ngµy cµng ph¸t triÓn do
tr×nh ®é n¨ng lùc lµm c«ng t¸c ngo¹i th¬ng cña ngêi s¶n xuÊt ®îc n©ng
cao, c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh. §ång thêi, cïng víi sù ph¸t triÓn
cña s¶n xuÊt, s¶n phÈm cµng phong phó vµ ®a d¹ng, chi tiÕt phøc t¹p, do ®ã
trong ph¬ng thøc bu«n b¸n nµy còng thêng g¾n víi dÞch vô trong vµ sau
b¸n.
5.1.2. Giao dÞch t¸i xuÊt.
Giao dÞch t¸i xuÊt bao gåm nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu víi môc ®Ých thu
vÒ mét sè ngo¹i tÖ lín h¬n vèn bá ra ban ®Çu. Giao dÞch nµy lu«n thu hót 3
níc : níc xuÊt khÈu, níc t¸i xuÊt vµ níc nhËp khÈu, v× vËy ngêi ta cßn
gäi giao dÞch t¸i xuÊt lµ giao dÞch ba bªn hay giao dÞch tam gi¸c.
T¸i xuÊt cã thÓ thùc hiÖn b»ng mét trong hai c¸ch :c¸ch xuÊt theo
®óng nghÜa cña nã, trong ®ã hµng ho¸ ®i tõ níc xuÊt khÈu ®Õn níc t¸i
xuÊt, råi l¹i ®îc xuÊt khÈu tõ níc t¸i xuÊt sang níc nhËp khÈu. Ngîc
chiÒu víi sù vËn ®éng cña hµng ho¸ lµ sù vËn ®éng cña ®ång tiÒn. Níc t¸i
xuÊt tr¶ tiÒn níc xuÊt khÈu vµ thu tiÒn cña níc nhËp khÈu. Níc t¸i xuÊt
tr¶ tiÒn cho níc xuÊt khÈu vµ thu tiÒn cña níc nhËp khÈu. Ph¬ng thøc
nµy còng ®îc ¸p dông nhiÒu ®èi víi hµng gia vÞ trong ®ã c¸c thÞ trêng t¸i
xuÊt lín lµ Singapore, Hµ lan, §øc…
5.2. C¸c ph¬ng thøc ®ãng gãi hµng gia vÞ.
Trong bu«n b¸n quèc tÕ, tuy kh«ng Ýt mÆt hµng ®Ó rêi nhng ®¹i bé
phËn hµng ho¸ ®ßi hái ph¶i ®îc bao gãi trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vµ b¶o
qu¶n. V× vËy, tæ chøc ®ãng gãi, bao b×, ký m· hiÖu lµ kh©u quan träng cña
viÖc chuÈn bÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu.
Tæ chøc vÒ tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ ®· thiÕt lËp ra tiªu chuÈn quèc tÕ
®èi víi bao b× c¸c s¶n phÈm gia vÞ. Trong hÇu hÕt c¸c trêng hîp, c¸c tiªu
chuÈn liªn quan chÆt chÏ víi chÊt lîng s¶n phÈm, vµ ®Ò cËp ®Õn c¸c nh©n tè
nh kÝch cì, träng lîng, mµu s¾c, ®é Èm vµ ®é chÝn.
Bªn c¹nh tiªu chuÈn chÝnh thøc, cã mét sè yªu cÇu liªn quan ®Õn b¶o
qu¶n vµ ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn. Ch¼ng h¹n, ®èi víi quÕ th× thêng ®îc ®ãng
theo c¸c tiªu chuÈn sau ®©y : QuÕ Srilanca ®îc ®ãng gãi víi träng lîng
45kg, QuÕ In®«nªxia lµ 50 vµ 60kg, QuÕ ViÖt nam lµ 30 vµ 60kg.
C¸c lo¹i bao b× cho mÆt hµng c¸c lo¹i:
Bao t¶i dÖt : lo¹i bao b× nµy vÉn ®îc sö dông phæ biÕn cho hµng gia
vÞ xuÊt khÈu. VËt liÖu truyÒn thèng ®Ó lµm bao b× nµy lµ ®ay vµ sisal. Tuy
nhiªn, nhng bao b× xuÊt khÈu nµy cha phï hîp víi viÖc ®ãng gãi vµ vËn
chuyÓn theo yªu cÇu cña c¸c níc ph¸t triÓn.
11 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
Bao b× b»ng giÊy vµ b×a (cã thÓ giÊy kÕt hîp víi c¸c vËt liÖu kh¸c):
lo¹i bao b× nµy còng ®îc sö dông cho xuÊt khÈu gia vÞ víi nhiÒu lo¹i kÝch
cì kh¸c nhau cã nhiÒu tÝnh n¨ng hãa lý. Theo hiÖp héi gia vÞ Ch©u ¢u, ®èi
víi hÇu hÕt c¸c nhµ chÕ biÕn gia vÞ ë Anh c¸c bao giÊy nhiÒu líp ®îc u
dïng nhÊt. C¸c nhµ nhËp khÈu Anh coi bao b× giÊy lý tëng theo ®¬n vÞ lµ
5kg hoÆc 12,5kg ®èi víi th¶o dîc. C¸c líp bao b× cã thÓ thay ®æi tïy thuéc
vµo s¶n phÈm, qu·ng ®êng nhng bao t¶i ba líp lµ tèt nhÊt.
Bao t¶i nhùa: th«ng thêng ®îc lµm tõ mµng nhùa polyethylene. Cã
nhiÒu lo¹i nhùa kh¸c nhau nh LDP,HDP… Vµ c¸c mµu s¾c kh¸c nhau. Tïy
thuéc vµo träng lîng ®îc bao gãi, mµ ®é dÇy cña mµng cã thÓ thay ®æi tõ
60 - 100 microns. Bao t¶i nhùa cã rÊt nhiÒu h×nh d¹ng kh¸c nhau ®îc thiÕt
kÕ, chÕ t¹o dùa trªn c¸c s¶n phÈm cô thÓ vµ yªu cÇu cña nhµ nhËp khÈu.
Thïng nhùa: c¸c thïng nhùa lín ®· ph¸t triÓn tõ c¸c thïng b»ng gç
truyÒn thèng, c¸c thïng nhùa nµy thêng ®Ó chøa nh÷ng hµng gia vÞ cã gi¸
trÞ cao vµ vËt liÖu chÕ t¹o lµ LDP, c¸c thïng nµy ®îc a dïng v× rÊt tiÖn lîi
trong viÖc ®ãng hµng vµ dì hµng. C¸c thïng nhùa hiÖn nay cã dung tÝch
chøa tõ 30 - 200 lÝt, bÊt kÓ h×nh d¹ng vµ hÖ thèng ®ãng më nh thÕ nµo,
hµng ho¸ chøa ®ùng b»ng thïng nhùa ®ßi hái ph¶i hoµn toµn kh« r¸o ®Ó
phßng ngõa kh¶ n¨ng sinh ra mèc. ViÖc xÕp dì thïng nhùa thêng b»ng
ph¬ng tiÖn m¸y mãc.
5.3. C¸c ph¬ng thøc vËn chuyÓn hµng gia vÞ.
ChÝnh xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña hµng gia vÞ mµ c¸c
doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lín lùa chän ph¬ng thøc vËn chuyÓn b»ng
®êng biÓn. Trong trêng hîp chuyªn chë b»ng contain¬, hµng ®îc giao
cho ngêi vËn t¶i theo mét hay hai ph¬ng thøc:
NÕu hµng ®ñ mét contain¬, chñ hµng ph¶i ®¨ng kÝ thuª contain¬, chÞu
chi phÝ chë contain¬ tõ b·i contain¬ vÒ c¬ së cña m×nh ®ãng hµng vµo
contain¬, råi giao hµng cho ngêi vËn t¶i.
NÕu hµng kh«ng ®ñ mét contain¬, th× chñ hµng ph¶i giao cho ngêi
vËn t¶i t¹i ga contain¬ vµ ngêi vËn t¶i tæ chøc thu xÕp contain¬ cña nhiÒu
chñ hµng råi cÊp vËn ®¬n cho tõng chñ hµng.
ViÖc thuª tµu, lu cíc ®ßi hái cã kinh nghiÖm nghiÖp vô, cã th«ng
tin vÒ t×nh h×nh thÞ trêng thuª tµu vµ tinh th«ng c¸c ®iÒu kiÖn thuª tµu. V×
vËy trong nhiÒu trêng hîp, chñ hµng xuÊt khÈu thêng uû th¸c viÖc thuª
tµu, lu cíc cho mét c«ng ty hµng h¶i.
Còng nh c¸c hµng ho¸ chuyªn chë trªn biÓn ®Ó tr¸nh rñi ro tæn thÊt.
CÇn b¶o hiÓm hµng ho¸ ®êng biÓn, dïng lo¹i b¶o hiÓm phæ biÕn nhÊt trong
ngo¹i th¬ng.
6. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn nhËp khÈu gia vÞ cña c¸c níc.
- Cung vµ cÇu lµ yÕu tè quan träng mµ chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn xuÊt nhËp
khÈu cña c¸c níc.
- ThÞ hiÕu tiªu dïng gia vÞ cña c¸c thÞ trêng tiªu thô. Nhu cÇu cña c¸c
níc nhËp khÈu c¶ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÒ gia
vÞ vÉn t¨ng, ®©y lµ c¬ héi ®Ó c¸c níc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu…
12 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
- C¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña c¸c níc nhËp khÈu trong ®ã ®Æc
biÖt lµ chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ quan : ®èi víi hµng gia vÞ, lµ s¶n phÈm
xuÊt khÈu chñ yÕu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn vµ kh«ng
c¹nh tranh trùc tiÕp víi s¶n phÈm cña c¸c níc ph¸t triÓn lªn møc thuÕ quan
nh×n chung kh«ng cao vµ nhiÒu gia vÞ xuÊt khÈu ®îc miÔn thuÕ. Nhng do
yªu cÇu vÒ vÖ sinh, an toµn thùc phÈm vµ m«i trêng rÊt cao, yªu cÇu ngÆt
nghÌo vÒ ®iÒu kiÖn quy c¸ch phÈm chÊt lªn ®· c¶n trë lín tíi xuÊt khÈu cña
c¸c níc xuÊt khÈu…
- TÝnh c¹nh tranh vµ c¸c kªnh ph©n phèi trªn c¸c thÞ trêng nhËp
khÈu:
VÝ dô : ThÞ trêng gia vÞ Ch©u ¢u cã tÝnh c¹nh tranh rÊt cao vµ do c¸c
nhµ chÕ biÕn, c¸c nhµ xay, nghiÒn lín chi phèi. §èi víi mét sè ph©n ®o¹n thÞ
trêng ph¸t triÓn nhanh, cã c¬ héi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm gia
vÞ mµ chÊt lîng ®¶m b¶o ®é tin cËy, ®¸p øng ®îc nhng tiªu chuÈn ngÆt
nghÌo cña EU vµ ®¶m b¶o giao hµng ®Òu ®Æn. RÊt lªn sö dông c¸c nhµ nhËp
khÈu, c¸c ®¹i lý hay m«i giíi, nh÷ng ngêi cã th«ng tin tèt vÒ xu híng míi
nhÊt cña thÞ trêng, biÕt c¸ch trng bµy, giíi thiÖu s¶n phÈm nh»m th©m
nhËp thÞ trêng thµnh c«ng.
- Gi¸ c¶, c¸c ®iÒu kiÖn giao hµng vµ thanh to¸n.
- Ho¹t ®éng qu¶ng c¸o xóc tiÕn xuÊt khÈu cña c¸c nhµ xuÊt khÈu,
ph©n phèi…
II. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam.
1. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn gia vÞ cña ViÖt Nam.
1.1. H¹t tiªu
* S¶n xuÊt:
H¹t tiªu ®· ®îc biÕt ®Õn vµ dïng lµm gia vÞ c¸ch ®©y trªn 3.000 n¨m.
C¸c ®Æc tÝnh cña h¹t tiªu ®· khiÕn mÆt hµng gia vÞ nµy kh«ng nh÷ng trë
thµnh mét trong yÕu tè cÇn thiÕt trong nghÖ thuËt Èm thùc cña thÕ giíi hiÖn
®¹i ngµy nay, mµ cßn ®îc øng dông trong dîc phÈm.ë níc ta, thêi gian
gÇn ®©y, c©y hå tiªu ®ang dÇn chiÕm u thÕ trong m« h×nh kinh tÕ vên
trang tr¹i v× lîi Ých kinh tÕ mang l¹i cao h¬n so víi c¸c lo¹i c©y trång kh¸c
nh: cµ phª, ®iÒu, cao su (cao h¬n 1,5 lÇn). HiÖn hå tiªu tËp trung nhiÒu ë
c¸c tØnh phÝa nam nh: B×nh Phíc 8.246 ha; §¾c L¾c 8.000 ha; Bµ Ri¹-
Vòng Tµu 4.720 ha; Gia Lai 2.000 ha; §ång Lai 4.370 ha; B×nh ThuËn 1.730
ha; Qu¶ng TrÞ 2.025 ha; B×nh D¬ng 890 ha; Kiªn Giang 898 ha; T©y Ninh
894 ha; L©m §ång 383 ha vµ mét sè tØnh kh¸c nh: Qu¶ng B×nh, Phó Yªn,
Qu¶ng ng·i, TP Hå ChÝ Minh, B×nh §Þnh, Kh¸nh Hoµ, Kon Tum… còng
ph¸t triÓn m¹nh c©y hå tiªu, ®a tæng diÖn tÝch c©y tiªu trong c¶ níc hiÖn
lªn 50.000 ha, mét con sè kh¸ lín. Tuy nhiªn, ngµnh s¶n xuÊt hå tiªu cßn
®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n do ngêi s¶n xuÊt ®a sè lµ c¸c hé n«ng d©n nhá,
vèn Ýt nªn viÖc ®Çu t ch¨m sãc còng nh b¶o qu¶n sau thu ho¹ch cßn nhiÒu
h¹n chÕ. Díi ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ vÒ s¶n xuÊt h¹t tiªu.
13 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng sè 4: T×nh h×nh s¶n xuÊt h¹t tiªu cña ViÖt Nam thêi kú 1996 – 2003
§/v: DT:1.000 ha; SL: 1.000 tÊn
N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
DiÖn tÝch 7,4 9,8 12,8 17,6 27,9 36,1 47,8 50,0
S¶n lîng 10,5 13,0 15,9 31,0 39,2 60,0 80,0 88,0
Nguån: Tæng côc thèng kª, 2001 - 2003 ®¸nh gi¸ cña hiÖp héi hå tiªu VN
* ChÕ biÕn :
HÇu hÕt h¹t tiªu sau khi thu ho¹ch tõ ngêi n«ng d©n ®Òu ®îc ph¬i
vµ cÊt gi÷ theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng (ph¬i kh« tù nhiªn trong bãng
r©m) nªn chÊt lîng kh«ng ®Òu. Do vËy, sù ®Çu t ®ång bé vÒ s©n ph¬i, m¸y
sÊy hoÆc b¶o qu¶n ®óng quy tr×nh lµ rÊt cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay
còng chØ cã mét sè c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ mét vµi c«ng ty ViÖt
Nam ®Çu t vµo thiÕt bÞ chÕ biÕn tiªn tiÕn ®Ó sö lý h¹t tiªu x« thµnh h¹t tiªu
cã chÊt lîng cao víi c«ng xuÊt chØ ®¶m b¶o ®îc kho¶ng 30% tæng s¶n
lîng h¹t tiªu xuÊt khÈu trong c¶ níc. Nh vËy, ®©y ®ang lµ lÜnh vùc bá
ngá cho ngµnh hå tiªu ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn mét ngµnh c«ng
nghiÖp chÕ biÕn nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng kh¾t khe h¬n vÒ vÖ
sinh an toµn thùc phÈm cña thÞ trêng còng nh sù ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n
phÈm tõ h¹t tiªu.
1.2. Nhãm gia vÞ cã chøa tinh dÇu( quÕ, håi, gõng, nghÖ, ít, tái ).
* S¶n xuÊt :
Nh÷ng n¨m 80 lµ thêi kú nhãm hµng nµy ph¸t triÓn m¹nh vÒ diÖn tÝch.
C¶ níc thêi gian ®ã cã s¶n lîng trªn 10.000 tÊn quÕ thanh (tËp trung ë
Yªn B¸i, L¹ng S¬n vµ Qu¶ng Nam – Qu¶ng Ng·i ); 5.000 tÊn håi (chñ yÕu ë
L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh , Cao B»ng ); tái, gõng, nghÖ ®îc trång nhiÒu t¹i
c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång, ®Æc biÖt lµ tái vµ ít víi s¶n lîng hµng chôc
ngµn tÊn sÊy kh«. Nhng tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, do thÞ trêng tiªu thô bÞ
co hÑp, nªn c¸c lo¹i c©y gia vÞ trªn ®· bÞ thay thÕ b»ng c¸c lo¹i c©y kh¸c.
Nh÷ng ®Þa ph¬ng tríc ®©y cã vïng tËp trung lín vÒ tái, ít, nghÖ nh:
Hng Yªn, H¶i D¬ng, Th¸i B×nh, H¶i Phßng, nay ®· chuyÓn sang canh t¸c
rau, cñ vô ®«ng nh cµ chua, b¾p c¶i, da chuét …
* ChÕ biÕn :
Nhãm hµng gia vÞ trªn ®îc xuÊt khÈu díi d¹ng ph¬i, sÊy kh« (bét,
th¸i l¸t hoÆc nguyªn qu¶ nh ít). C«ng nghÖ chÕ biÕn chñ yÕu lµ thñ c«ng
theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng. Do vËy, chÊt lîng cha cao vµ kh«ng æn
®Þnh. §©y lµ ®iÓm yÕu khiÕn nhãm hµng nµy kh«ng cã søc c¹nh tranh trong
c¬ chÕ thÞ trêng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña Trung Quèc.
Ch¼ng h¹n tái ViÖt Nam tuy th¬m vµ hµm lîng tinh dÇu cao h¬n tái Trung
Quèc 1,5 lÇn nhng do cñ bÐ, n¨ng suÊt thÊp, nhiÒu tÐp vôn nªn khi chÕ
biÕn, c¸c l¸t tái hay bÞ vì vôn, mµu s¾c tèi, gi¸ thµnh cao gÊp gÇn 2 lÇn tái
Trung Quèc nªn dÇn mÊt kh¸ch hµng( hiÖn tái l¸t sÊy kh« Trung Quèc gi¸
thµnh 550USD/ tÊn, VN lµ 900 - 1.000USD/ tÊn). T¬ng tù, mÆt hµng ít
14 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
còng vËy. ít bét Trung Quèc mµu s¾c ®á t¬i, rÊt hÊp dÉn vµ gi¸ rÎ h¬n ít
bét ViÖt Nam kho¶ng 15 - 20 USD/ tÊn, trong khi ít bét kh« cña ViÖt Nam
thêng cã lÉn nh÷ng s¾c thÉm, xØn mµu vµ dÔ mèc mÆc dï gi÷ ®îc ®é cay
®Æc trng nhng khã hÊp dÉn kh¸ch hµng.
2. T×nh h×nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam.
2.1. Kh¸i qu¸t chung t×nh h×nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam.
ViÖt Nam n»m trong sè c¸c níc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ truyÒn
thèng cña thÕ giíi. Trong thêi gian qua, víi sù bïng næ s¶n xuÊt h¹t tiªu,
ViÖt Nam ®· trë thµnh mét trong ba níc s¶n xuÊt vµ cung cÊp h¹t tiªu ®en
lín nhÊt ra thÞ trêng thÕ giíi. Víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c lo¹i gia vÞ
gåm: h¹t tiªu ®en, quÕ, håi, gõng, nghÖ nh÷ng n¨m 1999 - 2000 ë møc 147-
158 triÖu USD/ n¨m, ViÖt Nam ®· lµ mét trong nh÷ng níc cung cÊp gia vÞ
chÝnh cña thÕ giíi, nÕu so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu gia vÞ cña thÕ giíi
lµ kho¶ng 2,3-2,6 tû USD/n¨m th× ViÖt Nam chiÕm thÞ phÇn kho¶ng 6,0-6,3%.
Cßn nÕu so s¸nh víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ 11,54 tû
USD (1999) vµ 14,45 tû USD (2000) th× xuÊt khÈu gia vÞ chiÕm kho¶ng 1,3-
1,6%. Nh vËy, lîi thÕ so s¸nh hiÓn thÞ cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu gia vÞ
lµ rÊt cao (4,6-5,5).
Trong thêi gian 1996 - 2000, xuÊt khÈu c¸c gia vÞ chÝnh cña ViÖt Nam
®· t¨ng tõ 52,33 triÖu USD lªn 158 triÖu USD tøc lµ t¨ng gÊp 3,3 lÇn, nhÞp
®é t¨ng xuÊt khÈu trung b×nh hµng n¨m ®¹t xÊp xØ 25% ®a tû träng xuÊt
khÈu cña nhãm gia vÞ trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung cña ®Êt níc
lªn trªn 1%. T×nh h×nh cô thÓ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam ®îc thÓ hiÖn
qua (B¶ng sè 5).
B¶ng sè 5: xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam thêi kú 1996 - 2000
§¬n vÞ: 1000 USD
M· sè HS Lo¹i gia
1996 1997 1998 1999 2000
vÞ
0904.11.00 H¹t tiªu 46.440,2 65.658,1 64.957,7 139.070,6 146.281.0
®en
0906.10.00 QuÕ 3.639,9 4.415,4 3.760,6 4.493,7 5.253,0
0909.10.00 Håi 1.829,7 1.741,8 306,3 1.981,9 6.761.8
0910.10.00 Gõng 415,0 558,1 540,3 1.597,6 206,1
0910.30.00 NghÖ 5,6 6,8 63,2 6,4 18,9
Tæng 5 lo¹i gia vÞ 52.384,4 72.380,2 69.629,1 147.150,2 158.250,8
NhÞp ®é t¨ng qua n¨m % - +38,2 -3,8 +111,3 +7,5
Tæng xk cña ViÖt nam 7.225.950 9.185.000 9.360.300 11.540.000 14.488.677
Tû träng (%) XK gia vÞ
0,7 0,8 0,7 1,3 1,1
trong xuÊt khÈu chung
Nguån: Tæng côc thèng kª ViÖt Nam 1996 - 2000.
15 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
Còng qua B¶ng Sè 5, chóng ta thÊy xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam chñ
yÕu lµ xuÊt khÈu h¹t tiªu, tû träng ¸p ®¶o (88 - 92%) vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu
t¨ng liªn tôc hµng n¨m thêi gian 1996 -2000 cña h¹t tiªu ®· gãp phÇn quyÕt
®Þnh lµm t¨ng xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam thêi gian qua.
2.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam.
ViÖt Nam s¶n xuÊt tiªu ®en lµ chñ yÕu. Tiªu thô néi ®Þa chØ 5-10%
tæng s¶n lîng s¶n xuÊt hµng n¨m, trªn 90% tham gia vµo mËu dÞch thÕ giíi.
Khèi lîng xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng trong nh÷ng
n¨m qua: N¨m 1998 c¶ níc xuÊt khÈu 15 ngµn tÊn, chiÕm kho¶ng 8% tæng
khèi lîng mËu dÞch thÕ giíi. Nhng chØ sau 3 n¨m (2001) khèi lîng tiªu
xuÊt khÈu ®¹t 57 ngµn tÊn, chiÕm 25% mËu dÞch tiªu cña thÕ giíi, trë thµnh
quèc gia ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu h¹t tiªu ®en. N¨m 2002 c¶ níc xuÊt khÈu
78 ngµn tÊn, chiÕm gÇn 30% tæng khèi lîng mËu dÞch thÕ giíi; dù kiÕn ®¹t
tõ 80-100 ngµn tÊn trong c¸c n¨m 2003 - 2005.
B¶ng sè 6: KÕt qu¶ xuÊt khÈu mÆt hµng hå tiªu thêi kú 1996 - 2002
§/v: KL: 1.000 tÊn; GT: triÖu USD
C¸c n¨m
ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Khèi lîng 25,3 24,7 15,1 34,8 37,0 57,0 78,2
Gi¸ trÞ 46,7 67,2 64,5 137,3 145,9 91,2 109,3
Nguån: 1996 - 2000 Tæng côc thèng kª; 2001 - 2002 Tæng côc H¶i quan
HiÖn cã trªn 30 quèc gia nhËp khÈu s¶n phÈm h¹t tiªu ViÖt Nam (theo
HiÖp héi hå tiªu ViÖt Nam, s¶n phÈm tiªu cña níc ta ®· ®Õn víi thÞ trêng
tiªu dïng cña trªn 70 níc trªn thÕ giíi). Ngo¹i trõ n¨m 1998, khèi lîng
xuÊt khÈu h¹t tiªu t¨ng liªn tôc tõ n¨m 1995 ®Õn nay, nhanh nhÊt trong 4
n¨m 1999 - 2002, b×nh qu©n t¨ng 25%/ n¨m.
§Æc biÖt trong vµi n¨m gÇn ®©y, khèi lîng xuÊt khÈu trùc tiÕp tíi c¸c
thÞ trêng lín vµ khã tÝnh nh Hoa Kú, EU t¨ng nhanh: Tríc n¨m 2001 chØ
chiÕm tíi 10% tæng khèi lîng tiªu xuÊt khÈu hµng n¨m, n¨m 2002 ®¹t trªn
15%. C¸c níc cã khèi lîng nhËp khÈu s¶n phÈm h¹t tiªu cña ViÖt Nam
chiÕm tû träng lín trong n¨m võa qua gåm Hoa Kú: 11,2 ngµn tÊn (15%);
Hµ Lan: 10 ngµn tÊn (13%); Singapore: 8,2 ngµn tÊn (11%); CHLB §øc: 5,0
ngµn tÊn (6,5%). C¸c tiÓu V¬ng quèc ¶ rËp thèng nhÊt, Liªn bang Nga,
Trung Quèc nhËp víi khèi lîng tõ 2 ®Õn trªn 5 ngµn tÊn. Díi ®©y lµ c¬
cÊu cña mét sè thÞ trêng chÝnh nh (B¶ng sè 7).
Gi¸ xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam biÕn ®éng theo gi¸ thÞ trêng thÕ
giíi. Theo tµi liÖu cña tæng côc thèng kª, thêi kú n¨m 1996 - 2000 gi¸ b×nh
qu©n ®¹t 3.345,8 USD/tÊn; cao nhÊt lµ n¨m 1998 víi møc 4.272 USD/tÊn.
N¨m 1999 - 2000 gi¶m xuèng díi 4.000 USD/tÊn. Do ¸p lùc cung tiÕp tôc
16 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
vît cÇu nªn tõ n¨m 2001 ®Õn nay gi¸ xuÊt khÈu h¹t tiªu liªn tôc sôt gi¶m,
tõ 1.600 USD/tÊn n¨m 2001 xuèng díi 1.400 USD/tÊn trong n¨m 2002.
GÝa xuÊt khÈu biÕn ®éng ¶nh hëng ®Õn gi¸ mua trong níc: n¨m
1998 gi¸ 42-46 ngµn ®ång/kg, lóc cao nhÊt n¨m 1999 lªn trªn 60-62 ngµn
®ång/kg, nhng cuèi n¨m 2000 gi¶m xuèng 37-38 ngµn ®ång/kg. N¨m 2001
gi¸ néi ®Þa chØ xung quanh 23-25 ngµn ®ång/kg vµ tiÕp tôc trît xuèng møc
20 ngµn ®ång/kg trong n¨m 2002. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2003 gi¸ mua hå tiªu
trong níc vµo kho¶ng 1.800 ®ång/kg vµ gi¸ xuÊt khÈu chØ trªn díi 1.350
USD/tÊn (FOB).
B¶ng sè 7: ThÞ trêng xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam
§¬n vÞ: KL: tÊn; TG: triÖu USD
N¨m 2001 N¨m 2002
C¸c thÞ trêng TrÞ gi¸ Khèi lîng TrÞ gi¸
Khèi lîng
B¾c Mü 3.291 5,67 11.811 17,82
17,82 25.645 36,54
11.094
Ch©u ©u
29.020 45,34 27.066 36,38
Ch©u ¸
Ch©u Phi vµ Nam Mü 3.399 6,40 2.906 4,07
Trung §«ng 3.228 5,47 4.199 5,55
C¸c vïng kh¸c 6.990 10,537 6.588 8,95
Tæng céng 57.022 91,237 78.155 109,31
Nguån: Tæng côc H¶i quan vµ HiÖp héi Hå tiªu ViÖt Nam
GÇn ®©y, mét sè ®Þa ph¬ng vïng §«ng Nam Bé chÕ biÕn h¹t tiªu
tr¾ng tõ h¹t tiªu ®en ®¹t chÊt lîng kh¸, gi¸ b¸n trong níc ®¹t trªn 30 ngµn
®ång/kg, gi¸ xuÊt khÈu 2.300 - 2400 USD/tÊn (FOB).
Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu h¹t tiªu, bíc ®Çu c¸c doanh nghiÖp ®·
thiÕt lËp ®îc kªnh xuÊt khÈu h¹t tiªu vµo mét sè thÞ trêng cã nhu cÇu lín,
më ra triÓn väng ph¸t triÓn s©u réng h¬n ®èi víi thÞ trêng h¹t tiªu thÕ giíi.
3. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña
ViÖt Nam.
3.1. DiÖn tÝch c©y trång kh«ng æn ®Þnh.
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, c¸c lo¹i c©y gia vÞ hÇu hÕt ®Òu t¨ng gi¶m
theo gi¸ c¶ thÞ trêng mµ kh«ng cã quy ho¹ch còng nh ®Þnh híng râ rµng.
Ch¼ng h¹n, thêi kú 1995 - 2000 h¹t tiªu xuÊt khÈu rÊt ®îc gi¸, nªn ®· kÝch
thÝch viÖc ph¸t triÓn diÖn tÝch c©y hå tiªu mét c¸ch å ¹t (hiÖn 50.000 ha -
®©y lµ diÖn tÝch ®Õn n¨m 2010 theo kÕ ho¹ch). Theo ®ã s¶n xuÊt vµ sè lîng
xuÊt khÈu còng t¨ng m¹nh. NÕu nh n¨m 1998 ViÖt Nam míi xuÊt khÈu
®îc 18.000 tÊn h¹t tiªu, th× ®Õn n¨m 2002 níc ta ®· xuÊt khÈu ®îc
80.000 tÊn, gÊp h¬n 4 lÇn, nhng gi¸ trÞ kim ng¹ch kh«ng t¨ng t¬ng øng do
gi¸ xuÊt khÈu gi¶m nhiÒu so víi c¸c n¨m 1995 - 1999. VÒ phÝa Nhµ níc
còng muèn t¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trong khi cha tÝnh kü vÒ thÞ trêng
17 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Do ®ã cha kiÓm so¸t chÆt chÏ sù t¨ng trëng diÖn tÝch
trång vµ lîng h¹t tiªu xuÊt khÈu.
3.2. ThiÕu dù b¸o chÝnh x¸c vÒ thÞ trêng.
Níc ta míi bíc vµo nÒn kinh tÕ thÞ trßng nªn c¶ níc, ngêi n«ng
d©n vµ c¸c nhµ chÕ biÕn, kinh doanh ®Òu cha cã kinh nghiÖm vµ rÊt yÕu
trong c«ng t¸c dù b¸o thÞ trêng. Doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu
thÊy l·i lµ lµm, sù nghiªn cøu chiÕn lîc l©u dµi cho thi trêng cßn yÕu. VÒ
phÝa n«ng d©n, phÇn lín lµ s¶n xuÊt nhá, tr×nh ®é th«ng tin cßn l¹c hËu, tiÕp
xóc Ýt, gÆp nhiÒu trë ng¹i trong t×m hiÓu thÞ trêng, nªn nhiÒu khi hä ph¸t
triÓn s¶n xuÊt theo kiÓu “phong trµo”, thÊy ngêi kh¸c lµm thu l·i lín lµ hä
còng lµm theo, kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ l©u dµi còng nh sù æn ®Þnh cña mÆt
hµng ®ã. VÝ dô, tõ n¨m 1998, hÇu hÕt c¸c níc s¶n xuÊt hå tiªu ®Òu t¨ng rÊt
m¹nh diÖn tÝch c©y tiªu (trung b×nh tõ 30 - 40%/n¨m). Ngêi trång tiªu ViÖt
Nam hÇu nh kh«ng n¾m ®îc th«ng tin nµy, nªn cïng thêi gian nµy, diÖn
tÝch trång tiªu cña ta còng t¨ng nªn qu¸ nhanh. KÕt qu¶ lµ cung vît cÇu kh¸
lín (20-30%), vµ ®¬ng nhiªn lµ gi¸ bÞ gi¶m m¹nh, g©y thiÖt h¹i cho ngêi
s¶n xuÊt vµ c¶ nhµ xuÊt khÈu.
3.3. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm n«ng s¶n cßn h¹n chÕ.
Nhãm hµng gia vÞ thuéc lo¹i hµng n«ng s¶n ë ViÖt Nam, phô thuéc
nhiÒu vµo diÔn biÕn thêi tiÕt vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c nªn nh÷ng n¨m ®îc mïa
th× gi¸ gi¶m, mÊt mïa th× gi¸ t¨ng. §Æc biÖt ®èi víi h¹t tiªu, rñi ro rÊt cao v×
sù biÕn ®éng gi¸ rÊt lín so víi nhiÒu lo¹i n«ng phÈm kh¸c nh g¹o, h¹t ®iÒu,
cao su…trong khi thêi gian qua, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm cho ngµnh hµng h¹t
tiªu gÇn nh bÞ l·ng quªn. §©y còng chÝnh lµ yÕu tè khiÕn nhiÒu nhµ xuÊt
khÈu ViÖt Nam e ng¹i, kh«ng d¸m g¾n bã chÆt chÏ víi mÆt hµng nµy. Qua
kh¶o s¸t 4 doanh nghiÖp ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t tiªu trªn 10 triÖu
USD/n¨m ë Hµ néi, hä ®Òu cã chung mét quan ®iÓm: kh«ng ®Çu t lín vµo
nhãm hµng gia vÞ, nhÊt lµ h¹t tiªu. Lý do lµ ®é m¹o hiÓm cao, cã thÓ thu l·i
lín nhng còng cã thÓ mÊt nghiÖp v× mÆt hµng nµy. Ch¼ng h¹n, khi mua vµo
gÆp thêi ®iÓm gi¸ thÊp (kho¶ng 40.000 ®ång/kg), lóc xuÊt khÈu ®îc gi¸
(kho¶ng 120.000 ®ång/kg), lîi nhuËn thu vÒ lín. NÕu ngîc l¹i, thiÖt h¹i lªn
®Õn hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m tû ®ång (tuú thuéc vµo khèi lîng hµng
xuÊt ®i), rÊt dÔ bÞ tr¾ng tay.
C¸c doanh nghiÖp ®ã còng cho biÕt r»ng, h¹t tiªu lµ mÆt hµng cã thÓ
dù tr÷ ®îc do quy tr×nh b¶o qu¶n kh«ng tèn kÐm vµ phøc t¹p nh mét sè
hµng n«ng s¶n kh¸c nh g¹o, cµ phª, nhng Ýt ai d¸m lµm. Nguyªn nh©n l¹i
vÉn lµ gi¸ c¶ t¨ng gi¶m thÊt thêng víi ®é chªnh lÖch qu¸ lín (lªn xuèng tõ
15-20 USD/tÊn, thËm chÝ cã thêi ®iÓm 100 - 200 USD/tÊn, trong khi mÆt
hµng g¹o xuÊt khÈu møc chªnh lªn xuèng chØ 2-3 USD/tÊn).
Trªn thùc tÕ, hiÖn c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng mÆn mµ l¾m víi lÜnh
vùc s¶n xuÊt n«ng s¶n nãi chung vµ hµng gia vÞ nãi riªng. T¹i ViÖt Nam,
hiÖn chØ cã mét c«ng ty lµ Groupama (100% vèn níc ngoµi, nhËn giÊy
phÐp tõ cuèi n¨m 2001) kinh doanh c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm thuéc lÜnh vùc
n«ng nghiÖp, n«ng th«n.Nhng ph¹m vi rñi ro ®îc b¶o hiÓm còng cßn h¹n
18 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NguyÔn M¹nh Hng MSV 99D 454 LuËn v¨n tèt nghiÖp
chÕ, chñ yÕu lµ nh÷ng rñi ro cã thÓ kiÓm so¸t ®îc hoÆc x¶y ra víi tÇn suÊt
rÊt thÊp. Nh×n chung, ë ViÖt Nam hiÖn cha cã quü b¶o hiÓm vÒ n¨ng suÊt
c©y trång còng nh vÒ gi¸ c¸c mÆt hµng. Thêi gian qua, Nhµ níc ®· cã mét
sè chÝnh s¸ch ®Ó b¶o hiÓm vµ trî gi¸ cho mét sè hµng n«ng s¶n nhng míi
tËp trung vµo c¸c mÆt hµng nh g¹o cµ phª lµ hai mÆt hµng ®îc ®¸nh gi¸ cã
gi¸ trÞ kim ng¹ch lín, trùc tiÕp ¶nh hëng tíi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nhiÒu
hé n«ng d©n. Cßn mÆt hµng h¹t tiªu xuÊt khÈu, tõ n¨m 2002 b¾t ®Çu ®îc
hëng chÝnh s¸ch xuÊt khÈu 100 ®ång/1 USD. Nhng theo c¸c doanh
nghiÖp, møc thëng nµy kh«ng ®ñ bï ®¾p sù thua lç khi gi¶m gi¸.
Tuy nhiªn theo thêi gian, h¹t tiªu ®· trë thµnh mét trong sè 6 mÆt
hµng xuÊt khÈu n«ng s¶n chñ lùc cña ViÖt Nam (bao gåm: g¹o, cµ phª, cao
su, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu vµ rau qu¶), ®ång thêi theo ®Ò nghÞ cña HiÖp héi hå tiªu
ViÖt Nam, ngµy 20/5/2003, Bé Tµi chÝnh ®· cã c«ng v¨n ®ång ý thµnh lËp
quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu hå tiªu. Quü cã t c¸ch ph¸p nh©n, con dÊu riªng vµ
do Bé tµi chÝnh qu¶n lý. §èi tîng tham gia quü nµy cã thÓ më réng ra c¸c
doanh nghiÖp cha ph¶i lµ thµnh viªn cña hiÖp héi. Møc thu phÝ tham gia
®îc tÝnh kh«ng qu¸ 0,6% doanh thu xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp, riªng
n¨m 2003 lµ 0,25%.
3.4. Cha cã hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm hoÆc tÝnh kh¶ thi trong
thùc hiÖn hîp ®ång cßn thÊp gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ doanh nghiÖp xuÊt
khÈu.
PhÇn lín viÖc mua c¸c mÆt hµng gia vÞ trong níc c¸c doanh nghiÖp
®Òu th«ng qua c¸c ®Çu mèi t nh©n nªn cßn bÞ ®éng nhiÒu vÒ sè lîng vµ gi¸
c¶. Hîp ®ång cã thÓ ®îc ký kÕt, nhng viÖc ph¸ vì hîp ®ång bÞ x¶y ra
thêng xuyªn do t¸c ®éng cña nhiÒu ®èi t¸c theo kiÓu: ai tr¶ gi¸ cao h¬n th×
b¸n cho ngêi ®ã.
Ph©n tÝch râ h¬n biÖn ph¸p nµy thùc sù cha ph¸t huy t¸c dông trong
s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu bëi 3 lý do.
Thø nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng gia vÞ cña ViÖt Nam cßn kh¸ manh món.
§Ó cã ®ñ hµng ho¸, trong nhiÒu trêng hîp doanh nghiÖp ph¶i ký hîp ®ång
vµ theo dâi tiÕn ®é thùc hiÖn hîp ®ång cña rÊt nhiÒu hé n«ng d©n, ®ßi hái
nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ.
Thø hai, doanh nghiÖp chØ cã thÓ ký hîp ®ång dµi h¹n víi ngêi s¶n
xuÊt khi hä cã ®Çu ra æn ®Þnh. Trong khi bèi c¶nh kinh doanh nhiÒu biÕn
®éng nh hiÖn nay, viÖc cã ®Çu ra æn ®Þnh rÊt Ýt. §· thÕ trªn thùc tÕ thêng
x¶y ra chuyÖn ngêi s¶n xuÊt (hé n«ng d©n) kh«ng thùc hiÖn ®óng theo hîp
®ång ®· cam kÕt, s¶n xuÊt hµng kh«ng ®óng chÊt lîng, hoÆc tõ chèi giao
hµng cho doanh nghiÖp ®Ó b¸n th¼ng ra thÞ trêng khi thÊy gi¸ cao h¬n, bá
qua nh÷ng ®Çu t ®· nhËn tríc cña doanh nghiÖp nh gièng, c¸ch thøc
ch¨m sãc, ph©n bãn, khiÕn nhiÒu doanh nghiÖp bÞ thua thiÖt hµng tr¨m triÖu
®ång, vµ kh«ng cã hµng ®Ó giao cho ®èi t¸c dÉn ®Õn mÊt b¹n hµng.
3.5. ë thÕ bÞ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh.
MÆc dï lµ níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu h¹t tiªu nhng ho¹t
®éng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy cßn bÞ phô thuéc
19 Trêng §H Qu¶n lý & Kinh doanh
Khoa Th¬ng m¹i
nguon tai.lieu . vn
