Xem mẫu
- Đề tài:
“Một số giải pháp hoàn
thiện chính sách phát triển
công nghiệp Việt Nam giai
đoạn 2001 2020”,
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi më ®Çu
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· cã ®îc
nh÷ng thµnh c«ng to lín nhê cã c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
®óng ®¾n mµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n lµ cã ®îc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp phï hîp. Tiªu biÓu cho sù thµnh c«ng nµy ph¶i kÓ ®Õn c¸c níc
NIC. MÆc dï víi xuÊt ph¸t ®iÓm kh«ng cao nhng nhê cã chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp ®óng ®¾n, c¸c níc nµy ®· nhanh chãng trë thµnh nh÷ng
con rång ch©u ¸ vµ ®ang c¹nh tranh víi nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
kh¸c.
Dù th¶o b¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng kho¸
VIII tr×nh §¹i héi ®¹i biÓu toanf quèc lÇn thø IX cã nªu: “ Môc tiªu tæng qu¸t
cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 n¨m 2001 2010 lµ : §Èy m¹nh
CNH H§H ®a ®Êt níc ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn , tËp trung søc x©y
dùng cã chän läc mét sè c¬ së c«ng nghiÖp nÆng quan träng vµ c«ng nghÖ cao
s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt cÇn thiÕt ®Ó trang bÞ vµ trang bÞ l¹i kü thuËt; c«ng
nghÖ chÕ biÕn tiªn tiÕn cho c¸c ngµnh kinh tÕ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp , dÞch
vô vµ ®¸p øng nhu cÇu quèc phµng, t¹o nÒn t¶ng ®Õn 2020 níc ta trë thµnh
mét níc c«ng nghiÖp “.
§Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã, ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng vf thùc
hiÖn ®îc mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ mét chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp h÷u hiÖu nãi riªng. Song ®èi víi ViÖt Nam quan niÖm vÒ
chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cßn cha ¸o sù nhÊt u¸n. v× vËyn viÖc nghiªn cøu
chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn
quan träng cho viÖc thùc hiÖn dêng lèi ®Èy m¹nh CNHH§H ®Êt níc, ®a
ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét cíc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020.
§ã còng lµ lý do khiÕn em chän ®Ò tµi: “Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 2020”, víi
mong muèn gopã mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo c«ng cuéc x©y
dùng ®Êt níc .
Víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña Gi¸o viªn híng dÉn: NguyÔn TiÕn Dòng vµ
C¸n bé híng dÉn: Lª Thuû Chung , Em xin m¹nh r¹n ®a ra c¬ cÊu ®Ò tµi
nh sau :
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng I. C¬ së lý lluËn cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp .
Ch¬ng II . Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam .
Ch¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
ViÖt Nam giai ®o¹n 20012020.
Do cã h¹n chÕ v×i thêi gian vµ tr×nh ®é, ®Ò tµi ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu
thiÕu sãt, Em rÊt mong cã ®îc sù phª b×nh, söa ch÷a cña thµy c« ®Ó chuyªn
®Ò thùc tËp ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
I.Bèi c¶nh ra ®êi cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
Hai thËp kû sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II, cã thÓ coi lµ thêi kú t¨ng
trëng kinh tÕ nhanh nhÊt cña chñ nghÜa t b¶n . TÊt c¶ c¸c níc c«ng nghiÖp
chÝnh trong giai ®o¹n nµy ®Òu tr¶i qua mät giai ®o¹n t¨ng trëng nhanh víi
l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp thÊp. §©y còng lµ lý do ®a häc thuyÕt cña J. Keynes-
Nhµ kinh tÕ häc ngêi Mü (1883-1946) trë thµnh mét t tëng kinh tÕ phæ
biÕn réng r·i ë c¸c trung t©m quyÒn lùc cña thÕ giíi t b¶n .
ThÕ nhng, víi c¸c có sèc dÇu löa thËp kû 70s ®· më ®Çu cho sù sôp ®æ
cña mét giai ®o¹n t¨ng trëng ®Çy Ên tîng tríc ®©y.§· cã rÊt nhiÒu nh÷ng
thay ®æi mang tÝnh chÊt c¬ cÊu trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Sù dÞch chuyÓn lao
®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp truyÒn thèng sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ
dÞch vô t¹o ra mét thÞ trêng lao ®éng vãi gi¸ nh©n c«ng t¨ng vµ sù lín m¹nh
cña c¸c tæ chøc nghiÖp ®oµn.
Bªn c¹nh c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ph¬ng T©y, NhËt B¶n xuÊt
hiÖn víi t cc¸ch lµ mét trung t©m kinh tÕ lín cña thÕ giíi. C¸c níc míi c«ng
nghiÖp ho¸ ë §«ng ¸ vµ §«ng nam ¸ ciÕm vÞ trÝ hµng ®Çu trªn mét sè thÞ
trêng thÕ giíi nh : dÖt may, ®iÖn tö d©n dông, ®ãng tµu vµ s¾t thÐp. Nh÷ng
thay ®æi nµy ®· lµm phong phó h¬n cho bøc tranh c«ng nghiÖp thÕ giíi. T¨ng
trëng nhanh chãng trong giai ®o¹n 1970 ®· che dÊu mét thùc tÕ lµ c¸c nÒn
kinh tÕ t b¶n cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ .
Tríc nh÷ng thay ®æi ë tren, ®i kÌm víi sù chÊm døt cña thêi kú t¨ng
trëng nhanh víi l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp thÊp, c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn ®· buéc ph¶i ®iÒu chØnh t tëng kinh tÕ chñ ®¹o, xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu c¸c
cè g¾ng t×m kiÕm nh÷ng ph¬ng thøc can thiÖp cña ChÝnh phñ .
Mét trong nh÷ng cè g¾ng ®ã ®îc thÓ hiÖn qua thuËt ng÷ “ChÝnh s¸ch
c«ng nghiÖp ”.
MÆc dï chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mét sè
níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh NhËt B¶n, Ph¸p vµ c¸c níc NIC Ch©u ¸ nh:
Hµn Quèc, §µi Loan, Singapo thêi kú sau ChiÕn tranh thÕ giíi II, song cho
®Õn cuèi nh÷ng n¨m 1970 kh¸i niÖm Ýt ®îc nh¾c ®Õn trªn ph¬ng diÖn lý
thuyÕt. Nh÷ng ngêi ñng hé chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp chñ yÕu tËp trung vµo
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
xem xÐt chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp trªn khÝa c¹nh c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch thùc thÕ
mµ kh«ng nghiªn cøu nhiÒu vÒ nÒn t¶ng lý thuyÕt cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
. Thc tÕ nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngay c¶ nh÷ng ngêi ñng hé rÊt m¹nh mÏ
chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp còng kh«ng thÓ m« t¶ thùc tÕ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
vËn hµnh nh thÕ nµo.
II. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
1.Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
1.1. C¸c quan ®iÓm .
ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ mét kh¸i niÖm g©y nhiÒu tranh c·i. ChØ xÐt
riªng ë NhËt B¶n ®· cã nh÷ng quan ®iÓm bÊt ®ång vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp.
a. Quan ®iÓm cña Trezise(1983).
¤ng lµ mét trong nh÷ng ngêi ph¶n ®èi c«ng nghiÖp c«ng nghiÖp vµ
cho r»ng trî cÊp cña ChÝnh phñ vµ c¸c kho¶n vay u ®·i cho khu vùc doanh
nghiÖp NhËt B¶n lµ nhá h¬n t¬ng ®èi so v¬Ý mét quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña
NhËt B¶n.
b. Quan ®iÓm cña Reich(1982).
Lµ mét trong nh÷ng häc gi¶ ñng hé rÊt m¹nh mÏ quan ®iÓm vÒ chÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp ë Mü .Theo quan ®iÓm cña «ng, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp bao
gåm nh÷ng néi dung sau:
+ C¸c chÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng khu vùc c«ng nghiÖp ®îc u tiªn .
+ ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc
+ ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng
+ ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn vïng
c. Quan ®iÓm cña Pinder(1982)
Néi dung cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp gåm:
+ C¸c chÝnh s¸ch trî gióp ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
+ C¸c u ®·i vÒ tµi chÝnh cho ®Çu t
+ Ch¬ng tr×nh ®Çu t c«ng céng
+ Dù tr÷ cña khu vùc c«ng céng
+ Trî cÊp tµi chÝnh cho R & D
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
+ Chèng ®éc quyÒn
+ LËp luËn ngµn c«ng nghiÖp non trÎ
+ C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch u ®·i c¸c doanh nghiÖp quy m« võa vµ
nhá
+ ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn vïng
+ C¸c biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch
1.2. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
Trªn ph¬ng diÖn lý thuyÕt, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®îc xem xÐt díi
nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cã thÓ cã ph¹m vi tæng
qu¸t hay môc tiªu cô thÓ, nhÊn m¹nh vµo sö dông c¸c c«ng cô theo chiÒu däc
hay chiÒu ngang, vµ cã thÓ cã t¸c dông tiªu cùc hoÆc tÝch cùc ®èi víi t¨ng
trëng kinh tÕ .
Mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cã ph¹m vi réng nh»m vµo khuyÕn khÝch
tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp , trong khi ®ã mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cã
ph¹m vi hÑp th× chØ tËp trung vµo mét hay mét sè khu vùc c«ng nghiÖp ®îc
lùa chän theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh .
Nh vËy, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®îc hiÓu lµ sù can thiÖp
trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp cña ChÝnh phñ híng vµo nh÷ng ngµnh nhÊt ®Þnh ®Ó
®¹t ®îc nh÷ng ngµnh nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cô thÓ (Môc tiªu nµy cã
thÓ lµ t¨ng trëng, x©y dùng n¨ng lùc c¹nh tranh, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm).
ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp thêng ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng tæ chøc ngµnh, chän
ngµnh u tiªn, chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tÝn dông (thuÕ, tî cÊp, ®Çu t trùc tiÕp
cña Nhµ níc, tÝn dông u ®·i) ®èi víi ngµnh, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån
nh©n lc cña ngµnh, chÝnh s¸ch t¨ng tû lÖ néi ®Þa ho¸ c¸c s¶n phÈm cña
ngµnh, chÝnh s¸ch ®Çu t níc ngoµi vµo c¸c ngµnh, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi
víi c¸c ngµnh , chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c khu vùc chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp
tËp trung.
2. Néi dung vµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp .
2.1 Néi dung
Mét lµ, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp bao gåm toµn bé nh÷ng ho¹t
®éng ho¹ch ®Þnh cña mét níc ng»m ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, liªn quan tíi
nh÷ng ho¹t ®éng ho¹ch dÞnh nµy lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
vµ ®Çu t , hiÖn ®¹i ho¸ vµ c¶i tæ c¬ cÊu c«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch thÞ trêng vµ
xuÊt nhËp khÈu , chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch R & D , chÝnh s¸ch ®èi víi s¶n xuÊt
quy m« nhá vµ c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn nguån lùc vµ n¨ng
lîng.
Hai lµ, trong chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cÇn ®Þnh râ c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp cô thÓ sÏ ®îc khuyÕn khÝch vµ dµnh cho nhõng lÜnh vùc nµy nh÷ng u
tiªn kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c
nguån lùc cña ®Êt níc vµo viÖc ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng
kinh tÕ .
Ba lµ, x©y dùng ®ång bé hÖ thèng c¸c ph¬ng tiÖn khuyÕn khÝch ph¸t
triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· dîc lùa chän . Liªn quan ®Õn c¸c ph¬ng tiÖn
nµy lµ khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh, x©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t thÝch hîp hç
trî ho¹t ®éng R & D, ®Æc biÖt quan t©m tíi c¸c môc tiªu vµ kÕ ho¹ch dµi h¹n
,...
2.2. Môc tiªu.
VÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng lµ x¸c ®Þnh môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp. PhÇn lín ë c¸c níc khi x©y dùng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp thêng ®a ra nhiÒu môc tiªu. Tuy nhiªn, cã thÓ nªu lªn 2 môc
tiªu chÝnh lµ : ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c©n ®èi vµ c«ng b»ng.
- Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c©n ®èi ®ßi hái ph¶i ®¶m b¶o ®îc sù c©n ®èi
gi÷a ngµnh c«ng nghiÖp, gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ. HÇu hÕt c¸c
níc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Òu kh«ng tËp trung ®Çu t qu¸
møc vµo mét ngµnh c«ng nghiÖp nµo vµ t×m c¸ch ®Ó duy tr× ®îc c¸c thÞ
trêng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín.
Ngoµi ra, môc tiªu ph¸t triÓn c©n ®èi cßn ®îc thÓ hiÖn ë chç : Bªn
c¹nh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp cña c¸c thµnh phè lín, nhiÒu níc ddax
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c vïng n«ng th«n vµ coi viÖc ®Þnh vÞ l¹i c«ng
nghiÖp nh lµ ph¬ng tiÖn quan träng cho môc tiªu nµy.
§Ó thiÕt lÇp ®îc mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp c©n ®èi, c¸c cíc chó ý vµo
hai vÊn ®Ò lµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp quy m« nhá vµ lùa chän,
ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi mhän.
- Môc tiªu c«ng b»ng lµ mét trong hai môc tiªu chÝnh cña chÝnh s¸ch
c«ng nghiÖp. Nã bao gåm c¸c mÆt nh c«ng b»ng x· héi vµ c«ng b»ng gi÷a
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
c¸c nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc. ViÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy cã ý ngi·
®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c«ng nghiÖp nãi riªng vµ cña c¶ nÒn
kinh tÕ nãi chung.
Ngoµi hai môc tiªu trªn cßn cã nh÷ng môc tiªu kh¸c nh: ®¶m b¶o
“chÊt lîng cuéc sèng” th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¸c quy t¾c x· héi ®Ó kiÓm
so¸t « nhiÔm vµ chÊt th¶i, ban h¹nh luËt vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm, hoÆc còng
cã níc ®Æt môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ nh»m t¨ng thu
nhËp vÒ ngo¹i hèi nh»m c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n. Trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, gíi xu thÕ gia t¨ng vÒ héi mhaapj kinh tÕ, c¸c níc cßn coi môc tiªu t¨ng
cêng hîp t¸c kinh tÕ víi thÕ giíi vµ khu vùc lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp…
3. Träng t©m cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.
ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®Æt träng t©m vµo ph¸t triÓn khu vùc chÕ t¹o
cña nÒn kinh tÕ. Nh÷ng ngêi ñng hé chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cho r»ng hiÖn
tîng phi c«ng nghiÖp ho¸ ë Anh vµ Mü trong kho¶ng 3 thËp kû qua xuÊt
ph¸t tõ viÖc coi nhÑ vai trß cña khu vùc chÕ t¹o, lam gi¶m ®ãng gãp cña khu
vùc nµy vµo GDP vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng.
Theo Cohen vµ Zysman (1987): víi tÇm quan träng cña khu vùc chÕ t¹o
th× ®©y lµ mét sù sai lÇm vÒ ®Þnh híng chÝnh s¸ch. Thªm vµo ®ã, c¸c biÖn
ph¸p ®iÒu chØnh kinh tÕ vÜ m« cã thÓ lÇ cha ®ñ ®Ó cã thÓ thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn cña khu vùc chÕ t¹o v× ®èi víi t¨ng trëng n¨ng suÊt cña khu vùc nµy, sù
ph©n bæ vèn cßn cã ý nghÜa quan träng h¬n lµ tæng gi¸ trÞ vèn ®Çu t. ChÝnh
v× vËy, ChÝnh phñ cÇn can thiÖp trùc tiÕp ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.
Tuy nhiªn, ®ã còng lµ trong t©m g©y nhiÒu tranh c·i. Nh÷ng ngêi ph¶n
®èi quan ®iÓn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cho r»ng t¨ng trëng kinh tÕ trong thêi
kú hËu c«ng nghiÖp ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®Æt träng t©m vµo khu vùc
dÞch vô, dÞch vô trë thµnh trung t©m cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. V× vËy, c¸c
biÖn ph¸p can thiÖp cña ChÝnh phñ theo híng u tiªn khu vùc c«ng nghiÖp
mµ kh«ng tËp trung cho ph¸t triÓn khu vùc dÞch vô kh«ng nhngx lµ kh«ng
cÇn thiÕt mµ cßn cã ¶nh hëng tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp sÏ c¶n trë c¬ chÕ chän läc tù nhiªn cña thÞ trêng vµ ng¨n c¶n viÖc t¸i
ph©n bæ c¸c nguån lùc khan hiÕm cña nÒn kinh tÕ cho khu vùc dÞch vô, v× vËy
¶nh hëng tiªu cùc ®Õn triÓn väng t¨ng trëng l©u dµi cña nªn kinh tÕ (quan
®iÓm cña Burt¬n-1983).
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Song sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu theo híng ph¸t triÓn dÞch vô kh«ng ph¶i chØ
®¬n thuÇn lµ v× con ngêi mong muèn tiªu dïng nhiÒu dÞch vô khi ®íi sèng
®îc c¶i thiÖn. Lý do chñ yÕu nhÊt cña sù dÞch chuyÓn vÒ c¬ cÊu nµy lµ do chi
phÝ l¹m ph¸t t¬ng ®èi cña khu vùc dÞch vô t¨ng trëng chËm trong n¨ng suÊt
cña khu vùc nµy, chø kh«ng ph¶i lµ do sù dÞch chuyÓn thËt sù cña nhu cÈu thÞ
trêng vÒ phÝa khu vùc dÞch vô khi thu nhËp gia t¨ng.
Bªn c¹nh ®ã, xu híng phi c«ng nghiÖp ho¸ quan s¸t ®îc ë mét sè
níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lµ mét kÕt qu¶ tÊt yÕu trong dµi h¹n cña sù chªnh
lÖch n¨ng suÊt lao ®éng gi÷a hai khu vùc nµy chø kh«ng nhÊt thiÕt lµ do khu
vùc c«ng nghiÖp suy gi¶m søc c¹nh tranh. Ngay c¶ c¸c nÒn kinh tÕ híng
m¹nh vµo xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh NhËt B¶n, §øc còng chÞu
nh÷ng ¶nh hëng nhÊt ®Þnh cña phi c«ng nghiÖp ho¸. Nãi c¸ch kh¸c, phi c«ng
nghiÖp ho¸ vµ sù suy gi¶m cña khu vùc c«ng nghiÖp lµ hai kh¸i niÖm kh¸c
nhau, mÆc dï sù gi¶m sót cña khu vùc c«ng nghiÖp cã thÓ ¶nh hëng ®Õn møc
®é phi c«ng nghiÖp ho¸. V× vËy, kh«ng thÓ kÕt luËn r»ng khu vùc c«ng nghiÖp
cña mét nÒn kinh tÕ nµo ®ã ®ang xuèng dèc nÕu chØ c¨n cø vµo nh÷ng biÓu
hiÖn cña phi c«ng nghiÖp ho¸ mµ nã ®ang ph¶i tr¶i qua theo ®Þnh nghÜa ë trªn.
4. TÝnh tÊt yÕu cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp.
ChÝnh s¸ch bao hµm ý nghÜa cã sù can thiÖp cña ChÝnh phñ díi bÊt cø
h×nh thøc nµo. CÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch lµ v× thÞ trêng cã nh÷ng khiÕm khuyÕt
nhÊt ®Þnh:
4.1.Do nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ trêng vµ vai trß can thiÖp cña ChÝnh phñ .
Lý thuyÕt phæ biÕn nhÊt lý gi¶i cho sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo nÒn
kinh tÕ lµ lý thuyÕt vÒ sù thÊt b¹i cña thÞ trêng. T tëng trong t©m cña
trêng ph¸i nµy tËp trung vµo thÊt b¹i cña c¬ chÕ thÞ trêng trong viÖc c©n
b»ng gi÷a chi phÝ vµ lîi Ých gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi, ®ång thêi cho r»ng ChÝnh
phñ cã thÓ can thiÖp ®Ó kh¾c phôc khuyÕt tËt cña thÞ trêng.
Hµng ho¸ c«ng céng lµ mét thÊt b¹i hay ®îc nh¾c ®Õn nhÊt cña c¬ chÕ
thÞ trêng. V× tÝnh kh«ng ngo¹i trõ cña hµng ho¸ c«ng céng, c¸c c¸ nh©n lu«n
cã ®«ng lùc thùc hiÖn hµnh vi cña nh÷ng ngêi ¨n theo, ¶nh hëng cña vÊn ®Ò
nh÷ng ngêi ¨n theo lµ c¸c hµng ho¸ c«ng céng sÏ ®îc cung cÊp Ýt h¬n møc
x· héi mong muèn. V× vËy ChÝnh phñ cÇn can thiÖp th«ng qua trùc tiÕp cung
cÊp hµng ho¸ c«ng céng.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
TiÕp n÷a, sù tån t¹i cña tÝnh kinh tÕ nhê quy m« cã thÓ lµ mét yÕu tè
dÉn ®Õn nh÷ng c¬ cÊu thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. Trong mét c¬
cÊu thÞ trêng nh vËy, møc gi¸ cung cÊp sÏ cao h¬n møc gi¸ c¹nh tranh hoµn
h¶o dÉn ®Õn tæn thÊt thÆng d tiªu dïng. PhÇn tæn thÊt nµy ®îc chuyÓn mét
phÇn vµo thÆng d s¶n xuÊt díi d¹ng lîi nhuËn ®éc quyÒn, phÇn cßn l¹i lµ lîi
Ých mÊt kh«ng cña x· héi. MÆc dï lý thuyÕt “§iÒu tèt thø nh×”vµ quan ®iÓm
cho r»ng can thiÖp cña ChÝnh phñ cã thÓ lµ nguyªn nh©n cña thÞ trêng c¹nh
tranh kh«ng hoµn h¶o, sù tån t¹i cña c¬ cÊu thÞ trêng nµy vÉn lµ mét lý do
quan träng biÖn minh cho vai trß cña ChÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng.
4.2. XuÊt ph¸t tõ lý thuyÕt vÒ sù thÊt b¹i cña ChÝnh phñ.
Trong thùc tÕ, còng nh kh¶ n¨ng thÞ trêng tù do cã nh÷ng khuyÕt tËt,
sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo nÒn kinh tÕ còng cã thÓ kh«ng thµnh c«ng v×
b¶n th©n ChÝnh phñ còng cã nh÷ng th¸t baÞ cña nã.
Cã hai yÕu tè chÝnh c¶n trë ChÝnh phñ cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu can
thiÖp vµo nÒn kinh tÕ.
Thø nhÊt, chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó ChÝnh phñ cã thÓ thu thËp ®ñ vµ xö lý tèt c¸c
th«ng tin vÒ thÊt b¹i thÞ trêng trong nhiÒu trêng hîp cã thÓ cßn lín h¬n c¶
lîi Ých mµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc khuyÕt tËt thÞ trêng mang l¹i.
Thø hai, v× cã sù xuÊt hiÖn cña viÖc thu thËp , xö lý th«ng tin, sù can thiÖp
cña ChÝnh phñ cã thÓ l¹i dÉn ®Õn nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh ®èi víi x· héi, vµ
chi phÝ nµy còng cã thÓ lín h¬n lîi Ých mµ nã mang l¹i.
4.3. Lý thuyÕt thÓ chÕ míi vÒ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo nÒn kinh tÕ.
Nh ®· ph©n tÝch trong phÇn trªn, can thiÖp cña ChÝnh phñ ®Ó kh¾c
phôc nh÷ng khuyÕt tËt cñ© thÞ trêng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh mµ
nh÷ng chi phÝ nµy cã thÓ lín h¬n c¶ lîi Ých thu ®îc tõ sù can thiÖp cña ChÝnh
phñ. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng ®ñ ®Ó cã thÓ kÕt luËn r»ng ChÝnh phñ kh«ng
thÓ can thiÖp cã hiÖu qu¶ vµo nÒn kinh tÕ.
Lý thuyÕt thÓ chÕ míi cho r»ng chi phÝ vÒ th«ng tin cã thÓ gi¶m thong
qua nh÷ng thay ®æi thichs hîp trong hÖ thèng tæ chøc cña bé n¸y hµnh chÝnh
vµ trong quan niÖm vÒ gi¸ trÞ cña c¸c c¸ nh©n lµ thµnh viªn cña bé v¸y chÝnh
quyÒn vµ x· héi. Nh÷ng chi phÝ thu thËp vµ xö lý th«ng tin sÏ cã thÓ ®îc lo¹i
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
bá th«ng qua viÖc cho phÐp c¹nh tranh gi÷a c¸c §¶ng ph¸i vµ sö dông c¸c
c«ng cô can thiÖp thÝch hîp.
Ngoµi ra, lý thuyÕt nµy cßn cho r»ng thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ mét c¬
chÕ ®iÒu phèi duy nhÊt ®èi víi sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo nÒn kinh tÕ. ThÞ
trêng,ChÝnh phñ, c¸c h·ng, vµ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ kh¸c ®Òu cã vai trß trong
mét c¬ chÕ phèi hîp ®Ó da ra c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch. Nh÷ng ngêi ñng hé
quan ®iÓm nµy cho r»ng ChÝnh phñ cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò phèi hîp gi÷a c¸c
t¸c nh©n ë trªn víi chi phÝ thÊp h¬n møc chi phÝ phèi hîp cña thÞ trêng, th«ng
qua viÖc x¸c lËp mét hÖ thèng quyÒn së h÷u phï hîp, ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ
vÜ m«, t¸i cÊu tróc x· héi theo c¸c nhãm, tÇng líp lín, ®iÒu phèi vµ ®Þnh
híng ®Çu t, x©y dùng tù hµo vµ b¶n s¾c d©n téc.
4.4. Quan ®iÓm kinh tÕ chÝnh trÞ.
Lý thuyÕt thÊt b¹i thÞ trêng biÖn minh cho sù can thiÖp cña ChÝnh phñ
dùa trªn gi¶ ®Þnh cho r»ng môc tiªu cña ChÝnh phñ lµ ph¶i can thiÖp vµo thÞ
trêng, phôc vô lîi Ých cña x· héi.
Quan ®iÓm kinh tÕ chÝnh trÞ, ë mét th¸i cùc lµ c¸c nhµ kinh tÕ Marxist,
ë th¸i cùc kh¸c lµ trêng ph¸i Chicago xuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan ®iÓm kh¸c.
ChÝnh phñ cã thÓ cã mét møc ®é ®éc lËp nhÊt ®Þnh ®èi víi ®ai chóng,
nhÊt lµ khi kh«ng cã giai cÊp nµo cã ®ñ kh¶ n¨ng ¶nh hëng m¹nh ®Õn c¸c
quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch. Trong t×nh huèng nµy ChÝnh phñ cã thÓ hµnh ®éng theo
môc tiªu tèi ®a ho¸ nguån thu vµo ng©n s¸ch.
Theo Findlay (1990), ChÝnh phñ cã thÓ ®îc coi nh lµ mét lùc lîng
®éc lËp ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña x·
héi.
Quan ®iÓm vÒ nhãm lîi Ých coi ChÝnh phñ nh lµ chiÕc hép ®en mµ c¸c
nhãm lîi Ých trong x· héi cã thÓ ®èi kh¸ng, hay liªn minh víi nhau ®Ó ®a ra
c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch. Khi mét khu vùc c«ng nghiÖp nµo ®ã cã tÇm
quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ, søc Ðp cña nhãm lîi Ých nµy cã thÓ dÉn ®Õn c¸c
quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch thuËn lîi ®èi víi nhãm lîi Ých ®ã mµ cã thÓ g©y
ph¬ng h¹i ®Õn nh÷ng nhãm lîi Ých kh¸c trong x· héi.
Mét sè nhµ kinh tÕ Marxist cho r»ng sù tån t¹i cña mét Nhµ níc phu
thuéc chÆt chÏ vµo ph¬ng thøc t¸i s¶n xuÊt cña x· héi, vµ v× vËy, ChÝnh phñ
ph¶i hµnh ®éng v× lîi Ých cña giai cÊp ®ãng vai trß chñ ®¹o vÒ kinh tÕ trong
cÊu tróc x· héi.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nãi tãm l¹i, kh¸c víi lý thuyÕt vÒ thÊt b¹i cña thÞ trêng, quan ®iÓm kinh tÕ
chÝnh trÞ cho r»ngcp cã thÓ cã sù can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ nhng cã thÓ ®¬c
biÖn minh bëi nh÷ng nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm, møc ®é ®éc lËpcña
tõng hÖ thèng chÝnh quyÒn.
Tõ nh÷ng lý do nãi trªn dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ lÜnh vùc c«ng
nghiÖp nãi riªng cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn ®ã lµ ChÝnh s¸ch
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.
5. Ph©n lo¹i chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp .
B¶n th©n nÒn c«ng nghiÖp, ®èi tîng cña chÝnh s¸ch, lµ thùc thÓ lu«n
lu«n ®éng. H¬n n÷a, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ c¸i lu«n biÕn ®æi tõng giê,
tõng phót víi sù biÕn ®éng cña thêi ®¹i cña x· héi vµ cã rÊt nhiÒu lo¹i ®èi
tîng. Kh«ng cã lý luËn chung cho chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Do vËy, ph¶i
ph©n lo¹i chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp theo môc ®Ých, chñng lo¹i, vµ tÝnh chÊt.
5.1. Ph©n lo¹i theo vai trß cña Nhµ níc trong sù ph©n c«ng gi÷a Nhµ
níc vµ c¸c doanh nghiÖp.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chøc n¨ng cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp híng
vµo 3 môc ®Ých chÝnh:
- Hç trî ph¸t triÓn ngµnh: chÝnh s¸ch t¹o kh¶ n¨ng ®èi kh¸ng víi doanh
nghiÖp t nh©n (chØ ®¹o hay quy chÕ cho pjhÐp c«ng nghiÖp hîp t¸c, bæ sung
hoÆc hç trî ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n). C¸c chÝnh s¸ch nµy kh¸c nhau ë
chç lµ dùa vµo ph¸p luËt (quyÒ lùc hay chØ ®¹o híng dÉn, …).
- Khèng chÕ c¸c giao dÞch bÊt chÝnh: Bao gåm chÝnh s¸ch cã môc ®Ých
duy tr× trËt tù (chØ ®¹o, ng¨n cÊm, cho phÐp) hay c¸c chÝnh s¸ch cã tÝnh ph¸n
quyÕt h×nh thøc (®¨ng ký, th«ng b¸o,…).
- Dù th¶o luËt: gåm chÝnh s¸ch t¹o lËp m«i trêng míi hay chÝnh s¸ch
xuÊt ph¸t tõ th¸i ®é thô ®éng t¹o ra trËt tù ®Ó ®èi phã víi m«i trêng míi.
5.2. Ph©n lo¹i theo ®èi tîng môc ®Ých cña chÝnh s¸ch.
- C¸c vÊn ®Ò c¬ cÊu c«ng nghiÖp : gåm chÝnh s¸ch cã ®èi tîng lµ toµn
bé c¬ cÊu c«ng nghiÖp víi chÝnh s¸ch cã ®èi tîng lµ tõng ngµnh (hay tõng
doanh nghiÖp ).
ChÝnh s¸ch ®iÒu chØnh ngîc víi c¸c ngµnh suy tho¸i hay chÝnh s¸ch
chÊn hng cho c¸c ngµnh míi (tû träng c«ng nghÖ cao trong c¬ cÊu c«ng
nghiÖp ).
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- V Ên ®Ò thÞ trêng .
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch bæ sung kh¾c phôc c¸c thÊt v¹i cña thÞ trêng víi
chÝnh s¸ch bæ ung hoµn thiÖn h¹n chÕ cña thÞ trêng.
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh trËt tù thÞ trêng bÞ lÖch l¹c (tæ chøc
ngµnh s¶n xuÊt ) víi chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh yÕu tè bªn ngoµi bÞ lÖch l¹c(m«i
trêng tù nhiªn, quyÒn lîi ngêi tiªu dïng).
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch ngay trong b¶n th©n trËt tù s½n cã víi chÝnh s¸ch
®Ó tiÕn hµnh trËt tù míi.
- VÊn ®Ò ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cã tÝnh chiÕn lîc .
CÇn ph©n biÖt râ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh cã tÝnh chiÕn lîc (ngµnh
xuÊt khÈu, ®iÖn tö …) víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¬ së h¹
tÇng (s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu chñ yÕu, linh kiÖn, phô kiÖn, …).
5.3. Ph©n biÖt theo thñ ph¸p chÝnh s¸ch ( theo c¸ch thøc ®Ó thùc hiÖn môc
tiªu )
- VÊn ®Ò hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng.
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng phÇn cøng vµ chÝnh
s¸ch hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng phÇn mÒm (m«i trowngf c«ng nghiÖp ).
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng (nh tµi chÝnh, tiÒn tÖ,
thuÕ…) víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kü thuËt cho phÇn c¬ së h¹ tÇng (nh nghiªn
cøu , quy c¸ch ho¸, chÕ ®é quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ) vµ c¶ chÝnh s¸ch c¬
cÊu c«ng nghiÖp c¬ së h¹ tÇng ( nh c¬ cÊu s¶n xuÊt phô tïng cña c¸c doanh
nghiÖp trong ngµnh c¬ khÝ).
- VÒ kÕ ho¹ch triÓn väng.
+ Ph©n biÖt kÕ ho¹ch mang tÝnh chÊt gi¸o dôc, nhËn thøc, hay môc tiªu
chÝnh s¸ch, hay kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh ®Þnh híng.
+ Ph©n biÖt kÕ ho¹ch ®îc x©y dùng b»ng ý trÝ cña ChÝnh phñ hoÆc
®îc x©y dùng trªn c¬ së cña sù tho¶ thuËn víi ngêi cã lieen quan.
- VÒ ph¬ng ph¸p luËn.
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch bÊt biÕn, chÝnh s¸ch t¹m thêi hay chÝnh s¸ch
khÈn cÊp.
+ Ph©n biÖt chÝnh s¸ch cã tÝnh uy quyÒn (chØ huy, c¬ chÕ,…) víi c¸c
chÝnh s¸ch hç trî (tµi trî, cho vay vèn , chÕ ®é thuÕ…) hoÆc chÝnh s¸ch cã
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
tÝnh hoµn thiÖn m«i trêng (nh cung cÊp th«ng tin, ®a ra quy c¸ch, ph¸t
triÓn kü thuËt,…) hay chÝnh s¸ch mang tÝnh híng ®¹o.
Tèm l¹i, cã thÓ tæng kÕt chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh sau:
ChÝnh s¸ch nh»m ¶nh hëng tíi c¬ cÊu cña mét níc. Tøc lµ mét chÝnh
s¸ch can thiÖp vµo ho¹t ®éng giao dÞch víi níc ngoµi nh : ngo¹i th¬ng, ®Çu
t trùc tiÕp, chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn vµ b¶o hé (trî cÊp thuÕ) chÝnh s¸ch
®iÒu tiÕt vµ sö dông nguån lùc.
C¸c chÝnh s¸ch söa ch÷a c¸c thÊt b¹i cña thÞ trêng do tÝnh kh«ng hoµn
thiÖn cña ho¹t ®éng kü thuËt vµ th«ng tin. Tøc lµ mét chÝnh s¸ch kh¾c phôc
c¸c d¹ng thÊt b¹i cña thÞ trêng b»ng c¸ch cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c, sö
dông c¸c c«ng cô chÝnh qua trî cÊp, thuÕ vµ chØ ®¹o viÖc ph©n phèi nguån lùc
theo híng m«ng muèn.
ChÝnh s¸ch can thiÖp vÒ mÆt hµnh chÝnh vµo tæ chøc s¶n xuÊt theo tõng
ngµnh nh»m n©ng cao phóc lîi kinh tÕ. Cô thÎ lµ chÝnh s¸ch nh»m trùc tiÕp
can thiÖp vµo c¬ cÊu c¹nh tranh vµ ph©n bæ nguån lùc trong c¸c nhµnh s¶n
xuÊt th«ng qua h×nh thøc liªn minh gi¶m gi¸, liªn minh ®Çu t thiÕt bÞ,…
ChÝnh s¸ch ®îc ho¹ch ®Þnh theo yªu cÇu chÝnh trÞ lµ cñ yÕu chø kh«ng
ph¶i mang tÝnh kinh tÕ. Tøc lµ chÝnh s¸ch bao gåm quy chÕ tù chñ xuÊt khÈu
hay hiÖp ®Þnh ®a ph¬ng nh»m xö lý m©u thuÉn ngo¹i th¬ng.
6. Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam.
Nh ®· ph©n tÐch trong c¸c phÇn ë trªn, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ mét
kh¸i niÖm réng, phøc t¹p vµ vßn t¬ng ®èi míi mÎ ®èi víi c¸c nhµ nghiªn cøu
trªn thÕ giíi, nhÊt lµ trªn ph¬ng diÖn lý thuyÕt.
Trong bèi c¶nh nh vËy :
a. Cã nªn tån t¹i hay kh«ng mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam.
b. NÕu lµ cã tån t¹i th× chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®îc m« t¶
nh thÕ nµo?
c. ¶nh hëng cña nã ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ ViÖt Nam (nhÊt lµ trong nh÷ng
n¨m ®æi míi) nh thÕ nµo.
Trong phÇn nµy, em sÏ ®i s©u t×m hiÓu c©u hái (b) trªn phong diÖn lý
thuyÕt, c¸c vÊn ®Ò cßn l¹i lµ néi dung nghiªn cøu cña Ch¬ng II vµ III- PhÇn
thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ThuËt ng÷ “chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp” cho ®Õn nay vÉn rÊt Ýt xuÊt hiÖn
trªn c¸c pg¬ng tiªn th«ng tin ®¹i chóng cña ViÖt Nam, còng nh trong c¸c
c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ níc. Trong khi ®ã, mét thuËt ng÷ kh¸c
hay ®îc sö dông cã liªn quan ®Õn néi dung chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ thuËt
ng÷ “c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ”.
XÐt vÒ b¶n chÊt, thuËt ng÷ “c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ “ ë ViÖt Nam
bao hµm hÖ thèng c¸c môc tiªu, c¸c ®Þnh híng vµ hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch
nh»m chuyÓn ViÖt Nam tõ mét níc n«ng nghiÖp thµnh mét níc c«ng
nghiÖp. Trong hÖ thèng c¸c môc tiªu vµ ®Þnh híng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò ph¸t triÓn c¸c ngµnh, c¸c khu vùc, c¸c lo¹i h×nh
quy m« vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ chiÕm vÞ trÝ quan träng, ë ®©y, nh÷ng vÊn ®Ò
chung ®îc ®Ò cËp thêng lµ:
- C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ : c«ng nghiÖp – n«ng nghiÖp- dÞch vô , ë ®©y,
c¸c c¬ cÊu ®îc chó ý trong thiÕt kÕ chÝnh s¸ch lµ : c¬ cÊu c«ng nghiÖp khai
th¸c- c«ng nghiÖp chÕ biÕn- c«ng nghiÖp ®iÖn níc; c¬ cÊu trång trät vµ ch¨n
nu«i, c¬ cÊu c¸c lo¹i h×nh dÞch vô .
- C¬ cÊu g÷a ®o thÞ vµ n«ng th«n
- C¬ cÊu gi÷a quy m« doanh nghiÖp lín, doanh nghiÖp võa vµ doanh
nghiÖp nhá.
-C¬ cÊu gi÷a doanh nghiÖp Nhµ níc, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh
vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
Trªn c¬ së c¸c môc tiªu vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh vËy,
ph¶i thiÕt lËp hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ®îc sö dông ®Ó hç trî cho ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn mét sè chÝnh s¸ch chÝnh nh : chÝnh s¸ch
vèn, chÝnh s¸ch nguån nh©n lùc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc vµ chÝnh s¸ch
thuÕ quan.
Nh vËy, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam cã thÓ ®îc hiÓ lµ tËp
hîp cña c¸c ®Þnh híng, chÝnh s¸ch, c«ng cô ®iÒu chØnh ®èi víi mét sè ngµnh
c«ng nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®a ViÖt Nam tõ mét níc n«ng nghiÖp
sang mét níc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. NhiÖm vô cña chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp cã thÓ thay ®æi qua mçi thßi kú nhng ®Òu cã môc tiªu chung lµ ®iÒu
chØnh c¸c ho¹t ®éng cu¶ c¸c khu vùc c«ng nghiÖp theo chiÒu híng cã lîi cho
sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt níc.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NhiÖm vô nµy ®îc thÓ hiÖn trªn hai mÆt sau :
Mét lµ, t¹o ®iÒu kiÖn thu©n lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong níc më r«ng thÞ
trêng ra níc ngoµi, tham gia m¹nh mÏ vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ
mËu dÞch quèc tÕ, khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ so s¸nh cña nÒn
kinh tÕ trong níc.
Hai lµ, b¶o vÖ thÞ trêng néi ®Þa, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong
níc ®øng v÷ng vµ v¬n lªn trong ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ, ®¸p øng cho
yªu cÇu t¨ng cêng lîi Ých quèc gia.
Thªm vµo ®ã, còng cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng c¸ch hiÓu ë c¸c phÇn trªn
vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ quan ®iÓm ¸p dông cho c¸c nÒn kinh tÕ thÞ
trêng. RÊt nhiÒu m« t¶ vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®¬c kh¸i qu¸t tõ thùc tÕ
vËn hµnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ë nh÷ng níc nh NhËt B¶n, Hµn Quèc,
§µi Loan, lµ nh÷ng níc cã hÖ thèng chÝnh trÞ kh¸c víi ViÖt Nam vµ hiÖn
®ang ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n ViÖt Nam.
NhËn ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i ®îc xÏmÐt
trong bèi c¶nh ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi sang mét nÒn
kinh tÕ thÞ trêng , ChÝnh phñ ®ang ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò c¶i c¸ch khu vùc
doanh nghiÖp Nhµ níc, lµ mét trong nh÷ng träng t©m cña c«ng cuéc c¶i c¸ch
kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1986 ®Õn nay. Khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc
ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. C¶i c¸ch khu
vùc doanh nghiÖp Nhµ níc ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn th«ng qua nhiÒu ph¬ng
thøc, b¸n doanh nghiÖp, cæ phÇn ho¸, cho thuª, kho¸n kinh doanh, s¸p nhËp,
gi¶i thÓ,… V× vËy,m« t¶ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam bªn c¹nh
nh÷ng ®Æc diÓm chung cña mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp theo lý thuyÕt cÇn
ph¶i ®Ò cËp ®Õn nh÷ng c«ng cô chÝnh s¸ch s¾p xÕp l¹i khu vùc doanh nghiÖp
Nhµ níc.
Ngoµi ra, sù tham gia cña ViÖt Nam vµo AFTA, APEC, vµ qu¸ tr×nh
®µm ph¸n vÒ kh¶ n¨ng gia nhËp WTO víi t c¸ch thµnh viªn chÝnh thøc lµ
nh÷ng minh chøng m¹nh mÏ ®èi víi xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i ë ViÖt
Nam. XÐt vÒ m«i trêng chÝnh s¸ch tù do ho¸ th¬ng m¹i võa khuyÕn khÝch
xuÊt khÈu nhng còng kh«ng t¹o ra c¸c rµo c¶n ®èi víi nhËp khÈu. Bèi c¶nh
®ã kh«ng cho phÐp ViÖt Nam cã thÓ sö dông c¸c rµo c¶n b¶o hé thuÕ quan vµ
phi thuÕ quan ®Ó trä gióp cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong dµi h¹n.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
III. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña mét sè quèc gia §«ng ¸ vµ bµi
häc kinh nghiªm cho ViÖt Nam. (NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi
loan).
Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c níc §«ng ¸ cho thÊy chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó c¸c níc §«ng ¸ x©y dùng kinh tÕ sau sù
tµn ph¸ cña chiÕn tranh vµ ph¸t triÓn trë thµnh c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp
ho¸ míi nh : Hµn Quèc, §µi Loan, hay nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
nh NhËt B¶n.
ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña c¸c níc nµy cã hai ®Æc ®iÓm chÝnh :
1. TËp trung vµo x©y dùng c¬ së kinh tÕ trong níc.
Víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ c¸c nÒn kinh tÕ bÞ tµn ph¸ vµ kiÖt quÖ sau chiÕn
tranh, vÊn ®Ò ®Æt ra ®Çu tiªn trong chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ ë NhËt B¶n,
Hµn Quèc, §µi Loan lµ t¸i thiÕt nÒn kinh tÕ.
§µi Loan, b¾t tay vµo c«ng cuéc x©y dùng l¹i nÒn kinh tÕ sau 1949 víi viÖc
quèc h÷u ho¸ c¸c c¬ së kinh tÕ tõ tay ngêi NhËt thµnh c¸c doanh nghiÖp Nhµ
níc trong c¸c lÜnh vùc nh: tinh chÕ ®êng, diÖn lùc, läc dÇu. C¸c c«ng ty
thuéc lÜnh vùc xi m¨ng, giÊy vµ nh÷ng c«ng ty nhá h¬n ®îc t nh©n ho¸, nhê
®ã gióp chuyÓn vèn cña c¸c ®Þa chñ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµo khu vùc c«ng
nghiÖp. §ång thêi ChÝnh phñ ñng hé sù ph¸t triÓn cña c¸c khu vùc thay thÕ
nhËp khÈu b»ng c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, chó ý ph¸t triÓn c¸c
c«ng ty t nh©n th«ng qua viÖc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ b»ng nguån viÖn
trî cña Mü.
NhËt B¶n, nÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh ®ang trong t×nh tr¹ng ®æ n¸t vµ tôt hËu
kh¸ xa vÒ c«ng nghÖ so víi c¸c quèc gia c«ng nghiÖp ho¸. nh÷ng n¨m ®Çu
sau chiÕn tranh, chiÕn lîc cña Mü ®èi víi NhËt B¶n lµ kiÒm chÕ t¨ng trëng
kinh tÕ. T¨ng trëng nhanh cña Liªn X« cò vµ sù më réng nhanh chãng cña
thÕ giíi céng s¶n buéc Mü thay ®«Ø chiÕn lîc ®èi ngo¹i ®èi víi NhËt B¶n. KÕ
ho¹ch Marshall do Mü ®a ra nh»m môc tiªu hç trî qu¸ tr×nh t¸i thiÕt NhËt
B¶n vµ Ch©u ¢u sau chiÕn tranh. C¸c nç lùc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ChÝnh phñ
NhËt B¶n trong thêi kú ®Çu lµ tËp trung vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh ®iªn, than, s¾t thÐo, vµ ®ong tµu.
Còng trong giai ®o¹n nµy, métkhu«n khæ c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ccn ®· ®îc
x¸c lËp víi c¸c lÜnh vùc u tiªn khuyÕn khÝch vÒ thuÕ, tµi chÝnh vµ ®Çu t níc
ngoµi. Ngoµi ra, ChÝnh phñ NhËt B¶n cßn qu¶n lý chÆt chÏ, ph©n bæ c¸c chØ
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
tiªu nhËp khÈu m¸y mãc vµ nguyªn vËt liÖu, kiÓm so¸t vÒ gi¸ c¶ ¸p dông cho
c¸c khu vùc u tiªn.
Sù kÕt thóc t¹m thêi cña c¨ng th¼ng Nam – B¾c cã ¶nh hëng ®Õn nÒn
kinh tÕ Hµn Quèc trªn ba ph¬ng diªn : c¶i c¸ch ruéng ®Êt, chñ nghÜa d©n téc,
vµ viÖn trî cña Hoa Kú. ChÕ ®é ®Þa chñ b¾t ®Èu b·i bá tõ 1953. N«ng d©n
®îc chia ®Êt vµ trë thµnh nh÷ng ngêi së h÷u ®Êt ®ai. TÇng líp ®Þa chñ bÞ b¾t
buéc ph¶i chuyÓn sang c¸c khu vùc th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp. thªm vµo ®ã,
sù tån t¹i cña c¬ chÕ qu¶n lý së h÷u ruéng ®Êt chÆt chÏ cho phÐp chÝnh quyÒn
cã thÓ thùc thi nh÷ng chÝnh s¸ch nhÊt ®Þnh ®Ó ¸p ®Æt c¸c ®Þnh h¬ng ph¸t
triÓn ®èi víi khu vùc n«ng nghiÖp. B»ng viÖc kh«ng chó ý ®Çu t ph¸t triÓn
n«ng th«n trong khi t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho khu vùc c«ng nghiÖp,
chÝnh quyÒn Hµn Quèc trong kho¶ng thêi gian tõ 1949-1962 ®· cã khëng 5
triÖu ngêi d©n tõ khu vùc n«ng th«n di d©n ®Õn c¸c vïng thµnh thÞ lµm viÖc
trong khu vùc c«ng nghiÖp.
N»m trong tæng thÓ chiÕn lîc cñng cè søc m¹nh cña quèc gia ®Ó ®èi
phã víi c¸c thÕ lùc céng sanr, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®îc coi lµ mét néi dung
u tiªn hµng ®Çu. Trong thêi gian 1953-1958, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ t nh©n cã
quy m« lín (gäi lµ Cheabols) ®îc thµnh lËp víi sù hËu thuÉn cña chÝnh quyÒn
TW .
Trong nh÷ng n¨m 50s, c«ng nghiÖp Hµn Quèc chøng kiÕn sù t¨ng
trëng m¹nh mÏ trªn c¶ hai lÜnh vùc c«ng nghiÖp nÆng(ho¸ ch©t, luyÖn kim…)
vµ c«ng nghiÖp nhÑ (nh dÖt may, chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm).
§Ó ®¶m b¶o sù tËp trung ñng hé vÒ thÓ chÕ, chÝnh quyÒn còng sö dông
nh÷ng biÖn ph¸p b¹o lùc vµ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý x· héi chÆt chÏ ®Ó ng¨n
ngõa vµ dÑp bá méi sù chèng ®èi tõ c¸c phe ph¸i ®èi lËp. Sù ph¸t triÓn cña c¸c
Cheabols trong khu vùc c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt lµ sù thÓ hiÖn râ nÐt cña
mét chiÕn lîc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp híng néi, nh»m vµo môc tiªu ®éc lËp
kinh tÕ.
§Ó khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu, ChÝnh phñ Hµn Quèc duy tr× chÕ ®é tû gi¸
hèi ®o¸i kÐp, ®a ra møc tû gi¸ cè ®Þnh quy ®Þnh riªng cho xuÊt khÈu vµ nhËp
khÈu. §ång thêi gi¶m thuÕ cho m¸y mãc , thiÕt bÞ nhËp khÈu.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
B¶ng 1 - Tãm t¾t c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c«ng nghiÖp ë NhËt B¶n, Hµn
Quèc vµ §µi Loan.
NhËt B¶n Hµn Quèc §µi Loan
Hîp lý ho¸ c«ng nghiÖp Sau néi chiÕn TriÒu Tiªn C«ng nghiÖp ho¸ thay
thÕ nhËp khÈu
(nöa ®Çu thËp kû 50) (Nh÷ng n¨m 50)
(nöa ®Çu thËp kû 50)
¦u tiªn ®Çu t nhËp khÈu Ph¸t triÓn vµ khuyÕn khÝch
thiÕt bÞ, ®Çu t vµo m¸y c¸c ngµnh c«ng nghiÖp §iÒu chØnh c¸c ngµnh
mãc/ c¸c kho¶n cho vay thay thÕ nhËp khÈu/ hÖ c«ng nghiÖp c«ng
cña ng©n hµng ph¸t triÓn thèng trî cÊp b»ng h¹n céng chñ chèt (®êng,
NhËt B¶n / MiÔn gi¶m ng¹ch/ tû gi¸ hèi ®o¸i kÐp/ xi m¨ng, ph©n ho¸
miÔn gi¶m thuÕ cho m¸y
thuÕ. häc…)/ khuyÕn khÝch
mãc, nguyªn liÖu nhËp c«ng nghiÖp dÖt b»ng
khÈu h¹n chÕ sè lîng
KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn Thêi kú qu¸ ®é sang
c«ng nghiÖp CNH híng vÒ xuÊt
khÈu (nöa sau 1950s)
(nöa sau thËp kû 50)
H×nh thµnh nh÷ng
B¶o hé b»ng thuÕ quan
ngµnh c«ng nghiÖp
víi c¸c s¶n phÈm sîi
chñ ®¹o/ ph¸t triÓn
tæng hîp, dÖt may, ho¸
c«ng nghiÖp dÖt vµ chÕ
dÇu, m¸y mãc, ®iÖn tö
biÕn n«ng s¶n.
d©n dông/ chÝnh s¸ch tµi
chÝnh vµ thuÕ kho¸ cã
chän läc/ khuyÕn khÝch
¸p dông c«ng nghÖ míi
T¨ng trëng cao ChuyÓn sang c«ng nghiÖp C«ng nghiÖp ho¸
híng xuÊt khÈu híng xuÊt khÈu
(nh÷ng n¨m 60)
(nh÷ng n¨m 60)
(nh÷ng n¨m 60)
Ph¸t triÓn mét nªn kinh
T¨ng cêng sö dông
tÕ më/ hîp t¸c gi÷a Nhµ ¦u tiªn t¨ng trëng kinh
vèn níc ngoµi (c¸c
níc vµ t nh©n/ ®iÒu tÕ/ thu hót vèn ®Çu t níc
kho¶n vay vµ ®Çu t
chØnh c¬ cÊu ®Çu t/ phèi ngoµi/ khuyÕn khÝch c«ng
trùc tiÕp)/ tËp trung
hîp c¸c lÜnh vùc s¶n nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt
vµo khu vùc kinh tÕ t
xuÊt/ thùc hiÖn ch¬ng khÈu/ miÔn thuÕ/ khuyÕn
nh©n/ lËp c¸c KCX/
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ khÝch ph¸t triÓn c¸c ngµnh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ngµnh(c¸c gi¶i ph¸p cho c«ng nghiÖp chñ ®¹o miÔn gi¶m thuÕ/
c«ng nghiÖp m¸y mãc vµ th«ng qua can thiÖp cña khuyÕn khÝch c¸c
ChÝnh phñ vµ ®Çu t cho c«ng ty th¬ng m¹i .
khu vùc ®iÖn tö)
nghiªn cøu øng dông.
T¨ng trëng æn ®Þnh CNH c¸c ngµnh c«ng CNH híng xuÊt khÈu
nghiÖp nÆng, ho¸ chÊt (nh÷ng n¨m 70)
(tõ nh÷ng n¨m 70)
híng xuÊt khÈu LËp kÕ ho¹ch ph¸t
LËp c¸c kÕ ho¹ch tÇm
triÓn chÝnh thøc cho
(nh÷ng n¨m 70)
xa/ sö dông c¬ chÕ thÞ
c¸c c«ng ty Nhµ níc
trêng / ph¸t triÓn c¸c KÕ ho¹ch chiÕn lîc ph¸t
vÒ s¾t thÐp, ho¸ dÇu,
ngµnh sö dông nhiÒu yÕu triÓn c«ng nghiÖp nÆng,
vµ ®ãng tµu/ h×nh
tè tri thøc, c«ng nghÖ cao ho¸ chÊt/ tµi trî cã kiÓm
thµnh quü vèn ®Çu t
so¸t cho c¸c ho¹t ®éng
x· héi.
kinh doanh/ cho vay l·i
suÊt ®èi víi c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp nÆng, ho¸
chÊt vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt
khÈu/ khuyÕn khÝch më
réng trang thiÕt bÞ trong
c¸c xÝ nghiÖp t nh©n.
Tù do ho¸ phèi hîp c¸c KhuyÕn khÝch ph¸t
ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, triÓn c¸c ngµnh c«ng
ho¸ chÊt. nghiÖp kü thuËt cao.
(nh÷ng n¨m 80) (nh÷ng n¨m 80)
Tù do ho¸ kinh tÕ/ t nh©n X¸c ®Þnh c¸c ngµnh
ho¸ mét sè khu vùc c«ng c«ng nghiÖp chiÕn
céng/ tù do ho¸ qu¶n lý lîc/ miÔn thuÕ ®èi
cèn ®Çu t níc ngoµi/ tù víi c¸c ngµnh ®iÖn tö
do ho¸ tµi chÝnh/ tiÕp tôc vµ m¸y mãc/ l·i suÊt
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn cho vay thÊp/ khuyÕn
doanh nghiÖp quy m« võa khÝch c«ng nghiÖp «
vµ nhá. t«.
nguon tai.lieu . vn