Xem mẫu
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 527
MAÂI S AÊÆT NÏN KIM
(Têåp vùn - In theo baãn cuãa NXB Vùn hoåc 1977)
- 528 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 529
MAÂI SØÆT NÏN KIM
Nhûäng caãm nghô trong dõp 19-8 vaâ 2-9-1975
Nhûäng ngaây kyã niïåm Caách maång thaáng Taám nùm
nay, lêìn thûá 30, traân àêìy thaânh tûåu, traân àêìy chiïën
thù’ng, lúán röå möåt cuöåc àûúåc muâa vô àaåi. Töí quöëc ta hoaân
toaân àöåc lêåp, thöëng nhêët veån toaân. “Thù’ng lúåi cuãa nhên
dên Viïåt Nam laâ möåt trong nhûäng chiïën cöng lúán nhêët
cuãa loaâi ngûúâi vaâ möåt thêët baåi nùång nhêët cuãa caác lûåc
lûúång phaãn àöång. Nhên dên Viïåt Nam rêët xûáng àaáng vúái
thù’ng lúåi vô àaåi àoá, vò àaä traãi qua 30 nùm àêëu tranh hy
sinh gian khöí... Thù’ng lúåi cuãa Viïåt Nam laâ thù’ng lúåi cuãa
Höì Chñ Minh” (Phi-àen Cat-tú-rö). “Trong toaân böå lõch sûã,
khöng coá möåt têëm gûúng naâo nhû vêåy vïì tinh thêìn duäng
caãm vaâ deão dai cuãa möåt dên töåc àaä töìn taåi sau möåt cuöåc
neám bom keáo daâi cuãa möåt siïu cûúâng quöëc vaâ vêîn thù’ng
cuöåc chiïën tranh. Nïëu úã chêu Phi chuáng töi chó laâm möåt
phêìn 100 nhûäng viïåc maâ nhên dên Viïåt Nam àaä laâm, thò
têët caã chêu Phi seä àûúåc tûå do (Töíng thöëng Tan-da-ni-a
Ni-ï-rï-rï). Thaáng Taám nùm nay, möîi ngûúâi chuáng ta
giaâu coá gêëp böåi phêìn, vaâ thêëm thña tûâng möîi khuác cuãa
con àûúâng daâi ba mûúi nùm àûa ta túái thaânh cöng vô àaåi.
Baãn thên töi biïët bao xuác caãm vaâ suy nghô, lúán thay laâ
- 530 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
haånh phuác cuãa töi! Töi muöën noái vúái Àaãng Maác - Lï-nin
Viïåt Nam vaâ nûúác Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoâa: ”Chaâo
aánh saáng cuãa mù’t töi!", vaâ caãm ún vïì nhûäng thaânh quaã
cuãa Caách maång maâ töi àûúåc hûúãng.
Coá leä caái haånh phuác trûúác nhêët cuãa töi khi tûâ Haâ Nöåi
àaáp maáy bay vaâo Saâi Goân höm 23-5-1975, laâ sûå chiïëm
lônh, sûå súã hûäu. Töi coá... töi coá... töi coá. .. Cuãa ta... cuãa
ta... cuãa ta... Nuái söng cuãa ta, mùåt àêët cuãa ta, nhûäng
àaám mêy bay trïn trúâi chung quanh chiïëc taâu bay naây
laâ cuãa ta, chuáng noá àuâa búän baây ra lù’m caãnh: khi nhû
soáng baåc àêìu, khi thò nhû caát phùèng gúån àïën muön dùåm,
khi lú thú nhû khoái nêëu cúm chiïìu nheå toãa, khi nhû
nhûäng naâng tiïn mêy noän àeåp chiïëm lônh caã sên khêëu
trúâi... Vaâ töi seä nhúá suöët àúâi töi, saáng höm êëy, töi ngöìi
trïn trúâi nhòn xuöëng hai con söng muáa. Öi! Têy Nguyïn
cuãa ta! Con söng töi nhòn thêëy àêy nûúác àoã thù’m nhû
son, neát lûúån cong röång raäi phoáng khoaáng nhû tûâ möåt
cêy buát àaåi tûå khöíng löì naâo viïët thaão lïn àêët; söng muáa
nhûäng àûúâng cong rêët maånh, söng vûâa muáa vûâa ài,
thù’m thiïët laå thûúâng. Mûúi lùm phuát sau, dûúái xa xa,
möåt con söng khaác laåi muáa... Coá leä laâ söng Àöìng Nai?
Lêìn naây nûúác nhû maâu caâ phï sûäa loaäng, neát söng vêîn
nhû muáa luåa. Möåt con söng tung hoaânh giûäa rûâng nuái vaâ
möåt con söng sù’p vaâo àöìng bùçng... Mù’t töi súã hûäu lêëy
hai con söng êëy, úã àêët miïìn Nam, vaâ cho àïën höm nay,
chuáng vêîn böìi böí maäi cho têm trñ töi vïì tònh yïu àêët
nûúác, tònh Töí quöëc.
Sau ba mûúi nùm àêëu tranh giaânh àöåc lêåp, thöëng
nhêët, tûâ nhûäng höm nay, coá thïí noái laâ möîi chuáng ta,
nhûäng ngûúâi bêy giúâ, laåi nhû coá laåi möåt möëi tònh àêìu vúái
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 531
àêët nûúác xûá súã cuãa ta tûâ Bù’c chñ Nam; chuáng ta run run
maâ súã hûäu laåi toaân böå non söng gêëm voác. Bù’c vaâo Nam
thùm söng Hûúng, nuái Ngûå, Cam Ranh, Àaâ Laåt, Haâ
Tiïn, thùm àöìng bùçng söng Chñn Röìng; Nam ra Bù’c
thùm möå töí Huâng Vûúng, àïën nghiïng mònh thùm Lùng
Baác Höì, thùm võnh Haå Long, thùm nuái Taãn Viïn... Möîi
bûúác töi thùm Nam böå sau 32 nùm xa caách laâ töi laåi nhû
giaâu thïm möåt miïëng thõt cuãa têm höìn. Töi söëng toaân
thên thïí cuãa àêët nûúác, söëng toaân coäi, cho boä 32 nùm töi
xa caách, cho boä luác tònh hònh chiïën tranh daâi dùéng, mònh
cuãa Töí quöëc úã xa xöi hoáa ra nhû laâ trûâu tûúång! Àêy laâ
möåt cuöåc sum hoåp, àêy laâ möåt sûå taái sinh! Öi, töi xuöëng
sên bay Tên Sún Nhêët, àêìu khöng coá muä, nhêån lêëy caái
mùåt trúâi Nam böå; àïm höm àoá, àïm àêìu tiïn vïì vúái Nam
böå, töi söët noáng, töi söët nù’ng; caác baån úã Höåi Vùn nghïå
Giaãi phoáng pha cho töi möåt cöëc nûúác chanh àaá; töi uöëng
nguåm àêìu tiïn sau 32 nùm! Chaâ, sao maâ traái chanh Nam
böå thúm nûác lïn nhû vêåy! Muâi voã noá sûåc vaâo cöí hoång;
chung quanh töi, caác baån töi khöng ai biïët caã, khöng ai
ngúâ àiïìu gò caã! Chó coá töi, caái ngûúâi úã xa Nam böå 32 nùm,
thò seä nhúá caái võ nûúác chanh quaã Nam böå àûúåc uöëng laåi
naây cho àïën suöët àúâi! Röìi trûa höm sau, ùn cúm, töi nhêån
thêëy caác thûá rau thúm cuãa àöìng bùçng Nam böå sao mïìm
maåi thïë! Chù’c laâ taåi phuâ sa cuãa söng Cûãu Long. Töi
thêìm mûâng trong buång, mûâng cho àêët nûúác ta; úã coäi
Viïm bang naây, phêìn àêët coäi Nam cuãa Töí quöëc, ta phaãi
giûä gòn vônh viïîn! Töi thêåt àaä taái sinh, khi ngöìi trong
möåt nhaâ quen úã Phuá Nhuêån (Saâi Goân), nhòn ra cûãa söí,
thêëy caái cêy böng buåt rêët cao ngoaâi vûúân, hoa löìng àeân
àoã thaã tua, gioá àöìng bùçng Nam böå, àïën tûâ Àöng Haãi, thöíi
- 532 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
lay caái cêy böng buåt Nam böå! Öi! Loâng cuãa ngûúâi thi sô,
caái laân da cuãa anh rêët xuác caãm vúái nù’ng súám mûa chiïìu;
mûa cuãa muâa mûa Nam Böå thêåt laâ hiïìn laânh, nhû möåt
ngûúâi vûâa múái giêån caäi nhau thò böîng chöëc àaä nñn, röìi
móm cûúâi trúã laåi! - Töi nghô, mai sau, möîi chuáng ta, úã
Bù’c vaâi nùm, laåi möåt chuyïën vö Nam, úã Nam vaâi nùm
laåi möåt kyâ ra Bù’c, möîi lêìn traãi qua vaâi nghòn cêy söë nhû
vêåy, caái xuác caãm laåi múái trúã laåi, treã trúã laåi. - Ban naäy túái
giúâ, töi múái noái súã hûäu non söng, súã hûäu thúâi tiïët, töi
chûa noái súã hûäu lêëy àöìng baâo muön quñ ngaân yïu cuãa
chuáng ta. Caác em nhoã miïìn Nam, caác baâ maá miïìn Nam!
Möåt àöìng chñ laänh tuå cuãa ta coá toã yá: Khi chiïën thù’ng
hoaân toaân luä giùåc, nïn taåc möåt caái tûúång cuãa ngûúâi phuå
nûä Viïåt Nam tûúång trûng cho baâ meå, cuäng laâ tûúång
trûng cho Töí quöëc. Tiïëp theo yá àoá, nhiïìu phuå nûä ngoaâi
Bù’c, caãm àöång thay, àaä phaát biïíu: nïëu taåc möåt caái tûúång
yá nghôa nhû vêåy, thò chuáng töi, phuå nûä miïìn Bù’c, muöën
rùçng bûác tûúång àoá seä mùåc aáo baâ ba, seä coá buái toác, seä
khùn rùçn vù’t vai, nghôa laâ seä laâ bûác tûúång baâ maá miïìn
Nam! Öi! Múái mêëy thaáng thöi, chuáng ta àang úã thúâi kyâ
àêìu chiïëm lônh, súã hûäu; coân say sûa, khaám phaá naâo
bùçng! Coân ngaåc nhiïn múái meã naâo bùçng! Tuy vêåy cuöåc
chiïëm lônh súã hûäu naây seä laâ mûúâi nùm, trùm nùm, khöng
bao giúâ dûát, búãi Töí quöëc laâ vônh cûãu...
Caãm nghô thûá hai cuãa töi, laâ nghô vïì sûå chiïën thù’ng
cuãa loâng chung thuãy. Chuáng ta àêu coá phaãi chó laâ thù’ng
trêån àún thuêìn, chiïën thù’ng khaãi hoaân - maâ àêy laâ, húäi
caác liïåt sô cuãa ta, tûâ em Taám têím dêìu àïën ngûúâi thúå àiïån
Nguyïîn Vùn Tröîi! Àêy laâ cuöåc chiïën thù’ng cuãa trúâi àêët.
Thiïn àõa quó thêìn úi! Cha öng chuáng ta vêîn dùån con
chaáu: “Øn úã sao cho coân coá trúâi coá àêët”, caái luác Caách
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 533
maång coân gùåp muön vaân khoá khùn, luác àoá úã trong caác
thaânh thõ taåm chiïëm, tûúãng nhû sûå àúâi löån àêìu xuöëng
àêët maâ ài; tïn moác tuái thò laâm töíng thöëng, con vúå noá, muå
Thiïåu, àaáng leä úã caác nûúác ngûúâi ta laâm hònh chòm trong
túâ giêëy baåc, ñt nhêët cuäng laâ hònh cuãa baâ Cöng lyá, hay baâ
Phaáp luêåt, soi lïn thêëy àêìu baâ ta coá nhûäng tia saáng tuãa
ra, àùçng naây nhûäng giêëy baåc cuãa caái nûúác goåi laâ “Viïåt
Nam Cöång hoâa” soi lïn thêëy hònh chòm cuãa muå Thiïåu
buön lêåu, vúái möåt caái buái toác úã sau oát! Hïët noái röìi! Chuáng
chiïëm lêëy caác thûá trang thúâ, caác thûá diïîn àaâi àïí maâ rïu
rao baán reã Töí quöëc; chuáng noá lï maáy cheám ài, lñnh cuãa
Myä - nguyå möí buång ngûúâi yïu nûúác lêëy gan maâ nhêåu
rûúåu! Nhûäng luác àoá àêët trúâi àaão ngûúåc, àen trù’ng löån
pheâo, tûúãng nhû caái thúâi trõ vò cuãa Myä - nguyå keáo daâi
maäi trong vuâng taåm chiïëm! Phaãi traãi qua möåt cuöåc gieo
tröìng 30 nùm tûâ 1945 àïën nay, traái àöåc lêåp thöëng nhêët
múái chñn trïn cêy. Höìi Caách maång thaáng Taám 1945, taåi
Haâ Nöåi, baån cuãa töi Nguyïn Höìng höì húãi noái vúái chõ
Hoaâng Hûúng Bònh (bêy giúâ àaä mêët): “- Chõ úi, Caách
maång thaânh cöng röìi!”; nhaâ vùn Nguyïn Höìng àaä tham
gia caách maång tûâ khi Höåi Vùn hoáa cûáu quöëc coân trong
boáng töëi nïn coá lyá do àùåc biïåt vui sûúáng. Nhûng Caách
maång chûa thaânh cöng toaân veån, maâ phaãi traãi qua
Khaáng chiïën chöëng Phaáp, röìi laåi traãi Khaáng chiïën chöëng
Myä, möåt vaån chñn trùm nùm mûúi ngaây gian khöí, hy
sinh, chïët choác, àïí àïën caái buöíi saáng ngaây 30 thaáng tû
1975: chuáng töi àang úã taåi toâa soaån taåp chñ Taác phêím
múái cuãa Höåi Nhaâ vùn Viïåt Nam: Trong àaâi phaát thanh,
lúâi cuãa Dûúng Vùn Minh kïu goåi lñnh nguyå àûâng chöëng
cûå àang àûúåc phaát ài phaát laåi; böîng tiïëng phaáo úã cú quan
bïn caånh nöí gioân giaä! Àoá laâ theo ûúác heån cuãa Haâ Nöåi,
khi quên giaãi phoáng vaâo cù’m cúâ lïn dinh töíng thöëng
- 534 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
nguyå taåi Saâi Goân, thò caác cú quan àöët phaáo ûáng nhau.
Nghe tiïëng phaáo, anh baån Nguyïn Höìng 60 tuöíi cuãa töi
coá choâm rêu ngù’n dûúái cùçm, böîng lêëy hai tay àêåp vaâo
caánh cûãa toâa baáo thònh thònh, vaâ la lïn: “Quên nguyå
haâng röìi! Quên nguyå haâng röìi!” nhû möåt àûáa con nñt. Töi
phaãi quay mùåt ài, vò bêët giaác hai doâng lïå voåt lïn trong
mù’t töi. ÖÌÌ! Caách maång bêy giúâ múái thêåt sûå laâ thaânh
cöng röìi! Möåt vaån chñn trùm nùm mûúi ngaây chiïën àêëu,
caái luác chó coân coá vaâi böën trùm ngaây nûäa chñnh laåi laâ möåt
luác rêët gay! Coá nhûäng ngûúâi àaä túái luác àoá maâ coân boã
Khaáng chiïën maâ ài... Öi! Nhû möåt cuöåc treâo lïn nuái cao:
55 ngaây cuöëi cuâng nûäa laâ túái àónh. Chiïën dõch Höì Chñ
Minh hoaân toaân thaânh cöng. Lïn túái àónh tuyïåt vúâi, bêy
giúâ nhòn laåi, sao maâ roä möìn möåt:
Hònh khe thïë nuái gêìn xa
Àûát thöi laåi nöëi, thêëp àaâ laåi cao.
Tûúãng suöëi àaä àûát, nhûng chûa, laåi nöëi, laåi chaãy ra
kia; tûúãng nuái thêëp teåt xuöëng chó coân laâ möåt caái àöìi, möåt
caái queân, nhûng khöng! Nuái laåi lïn dêìn röìi cao vuát!
Caái niïìm vui sûúáng vö haån vûäng vaâng, vö cuâng vûäng
chaäi cuãa chuáng ta, laâ loâng tin cuãa cha öng ta rùçng coá trúâi
coá àêët, coá phaãi coá traái, coá trung coá nõnh, coá chñnh coá taâ,
àûúåc chûáng minh laâ àuáng.
Chûä rùçng: “Thiïn voäng khöi khöi
Sú nhi bêët lêåu” lûúái trúâi buãa giùng(1)
Trúâi laâ quy luêåt cuãa lõch sûã, trúâi laâ chên lyá cuãa nhên
dên, trúâi laâ mùåt trúâi cuãa Caách maång. ÚÃ thúâi àiïím naây,
chuáng ta àûúåc chûáng kiïën “quaã baáo nhaän tiïìn”: roä raâng
(1) Ca dao miïìn Nam, nghôa laâ: Lûúái trúâi mang mang, thûa nhûng
maâ khöng loåt àûúåc.
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 535
trûúác mù’t ta, töíng thöëng Myä Nñch-xún, àûáa àaä ra lïånh
cho B.52 mûúâi hai ngaây àïm neám bom xuöëng Haâ Nöåi, tïn
moác tuái söë möåt êëy bõ àaá àñt ra khoãi Nhaâ Trù’ng; vaâ möåt
nhaâ baáo nûúác ngoaâi noái: “Nhû möåt lêu àaâi bùçng caát bõ
triïìu dêng queát saåch, chïë àöå nguyå bõ cuöën ài búãi caái biïín
du kñch vaâ quên chñnh quy Giaãi phoáng traân vaâo thaânh
phöë”. Baáo Saâi Goân giaãi phoáng àùng baâi vïì Vuä Höìng
Khanh, Trêìn Trung Dung, v.v... bao nhiïu àêìu soã theo
giùåc laâm haåi nhên dên, nay àêìu haâng nhên dên vaâ xin
tha töåi.
Boån àïë quöëc Myä àang thêëy thïë giúái co heåp laåi trûúác
mù’t chuáng, rung chuyïín dûúái chên chuáng, chuáng noá vaäi
àö la maâ mua caái thua, caái nhuåc. Chûá coân nhên dên ta,
caách maång ta thò moåi sûå vêåt àïìu naãy núã, phaát huy. Vûâa
röìi, thùm quï Nam, töi àûúåc gùåp laåi baâ con baån beâ thên
thuöåc, coá ngûúâi àaä àoåc lïn cêu thú cuãa Nguyïîn Du: “Trúâi
coân àïí coá höm nay - Tan sûúng àêìu ngoä, veán mêy cuöëi
trúâi”; chuáng töi nhù’c cêu thú Nguyïîn Du, laâ àïí sung
sûúáng trong giúâ phuát naây vêîn nhúá àïën caái thêìn cuãa ngön
ngûä dên töåc; khöng phaãi “trúâi coân àïí”, maâ Àaãng ta, Dên
ta ba chuåc nùm kiïn trò àaánh giùåc àùång coá höm nay. Öi!
Coá höm nay, höm nay laâ núi cûãa söng lúán ra tiïëp giaáp
vúái biïín, nghôa laâ khöng phuå cöng lao cuãa möåt gioåt nûúác
naâo caã, tûâ luác húi sûúng àoång laåi trïn mùåt laá rûâng, thaânh
gioåt nûúác chaãy theo gên laá maâ rúi xuöëng àêët, àïën luác
nûúác thêëm qua àêët laåi ri ró chaãy dêìn ra khe, tûâ maåch
khe nûúác kiïn nhêîn goáp laåi chaãy vaâo loâng suöëi, tûâ suöëi
ra söng con, söng caái, tûâ söng caái ra cûãa biïín ngöìn ngöån
bao la... Sûå nghiïåp xêy dûång cuäng bïìn bó nhû vêåy, “gioåt
maáu noáng thêëm quanh höìn nûúác”, húäi caác liïåt sô trong
ngoát möåt thïë kyã nay àaä ngûúâi trûúác ngaä, ngûúâi sau tiïën,
- 536 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
ngûúâi sau ngaä, ngûúâi sau nûäa laåi tiïën lïn, maáu cuãa caác
võ tiïn liïåt khöng mêët ài möåt gioåt naâo, maâ àaä têåp àaåi
thaânh vaâo cuöåc khaãi hoaân chiïën thù’ng höm nay, “Xaä tù’c
tûâ àêy vûäng bïìn, Giang sún tûâ àêy àöíi múái. Kiïìn khön
bô maâ laåi thaái, Nhêåt nguyïåt höëi maâ laåi minh”(1). Möåt àêët
nûúác luön luön chiïën tranh khöng ngúát trong ba mûúi
nùm, luön luön meå tiïîn con, vúå tiïîn chöìng ài àaánh giùåc,
maâ höm nay coá thïí noái: Hoâa bònh lêu daâi, hoâa bònh maäi
maäi. Möåt àêët nûúác phaãi cù’t xeã ra tûâng chiïën khu nhoã,
coá nhûäng caán böå, nhên viïn úã trong rûâng haâng chuåc nùm
chó thêëy laá cêy xanh, bêy giúâ trúâi cao àêët röång möåt maâu
bao la, nuái söng gêëm voác tûâ Laång Sún àïën Caâ Mau coá àuã
biïín, nuái, rûâng, àöìng, mù’t nhòn túái àêu chên seä coá thïí
ài túái àoá.
Öi! Hai con mù’t cuãa Nguyïîn Àònh Chiïíu:
Sau trúâi Thuác Quyâ tan mêy,
Söng trong biïín lùång mù’t thêìy saáng ra.
Hai con mù’t cuãa nhaâ thú muâ vô àaåi êëy àaä saáng laåi
röìi. - Ba mûúi nùm nay cuãa Caách maång Viïåt Nam laâ têëm
gûúng saáng treo giûäa nhên hoaân, àoá laâ baâi hoåc thuãy
chung vúái caách maång, trung thaânh vúái caách maång.
Àïë quöëc Myä laâ xêëu, laâ khaã öë; tû baãn Myä laâ phaãn laåi
con ngûúâi. Thaáng trûúác àêy, cuäng trong ngöi nhaâ úã Phuá
Nhuêån maâ ngoaâi vûúân coá cêy böng buåt Nam böå gioá Nam
haãi àung àûa êëy, töi àaä thêëy trïn tûúâng coá ghim möåt bûác
tranh quaãng caáo cuãa Myä, àêy laâ bûác veä cuãa Cöng ty
Bananas (Chuöëi): Möåt con khó àöåc mùåc aáo ngûúâi, quêìn
ngûúâi, àêìu khó, chên khó, àang ngöìi trïn höë tiïu maáy,
(1) Trúâi àêët gùåp vêån àen maâ laåi àïën luác múã mang. Mùåt trùng mùåt
trúâi àaä múâ maâ laåi saáng (trñch Bònh Ngö àaåi caáo ).
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 537
möåt tay noá giú lïn nù’m caái chuöi sûá cuãa súåi dêy giêåt
nûúác, möåt tay noá coân cêìm traái chuöëi chñn vaâng àang boác
ùn dúã dang. Àoá, löëi quaãng caáo giêåt gên cuãa Myä, àêåp vaâo
sûå chuá yá, cöët sao cho ngûúâi ta mua nhiïìu chuöëi cuãa cöng
ty mònh, coân töët hay xêëu cho xaä höåi, thò coác cêìn. Àoá laâ
con khó Myä, chuåp aãnh àïí quaãng caáo cho cöng ty chuöëi,
nhûng mang bao nhiïu yá nghôa àiïín hònh! Con khó cuäng
mù’c vaâo möåt voâng mêu thuêîn khöng giaãi quyïët àûúåc:
tham ùn chuöëi thò phaãi ài ngoaâi nhiïìu, nhûng chuöëi cuãa
cöng ty chuöëi Bananas ngon quaá, nïn cûá phaãi tham ùn;
con khó Myä cuäng vûúng vaâo vêën àïì nan giaãi. Con khó Myä
cuäng bõ “ngûúâi Myä hoáa”, noá cuäng bïånh hoaån, noá khöng
laânh maånh: - Töi phên trêìn nhûäng àiïìu nghô naây vúái
ngûúâi baån chuã nhaâ keám tuöíi hún töi; anh noái: “Boån con
caái trong nhaâ thêëy laå mù’t thò treo, töi cuäng khöng nghô
túái”, röìi anh rûát têëm hònh xuöëng vûát vaâo möåt xoá; bûác
tûúâng àûúåc giaãi phoáng, nheå saáng hùèn lïn. Trong caái xaä
höåi Myä kia, khó laåi ra gûúng cho con ngûúâi; thïë nïëu con
ngûúâi laåi bù’t chûúác khó tham ùn nhiïìu chuöëi àïí àïën nöîi
phaãi suöët ngaây ngöìi trïn cêìu tiïu maáy thò sao?
Àaåo lyá cuãa ta hoaân toaân khaác. Àoá laâ loâng nhên aái cuãa
ta, têët caã vò lúåi ñch cuãa nhên dên, cuãa nhên loaåi. - Àöìng
chñ Thuã tûúáng Phaåm Vùn Àöìng noái vúái caác vùn nghïå sô:
Chuáng ta seä phêën àêëu àïí coá nhiïìu àiïån, nhiïìu theáp cho
nhên dên duâng; tuy nhiïn chuáng ta khöng ào têët caã theo
tiïu chuêín àiïån hay theáp tñnh cho möîi àêìu ngûúâi. Maâ khi
coá àuã àiïån, àuã theáp, chuáng ta laåi chuá yá xêy dûång möåt cuöåc
söëng coá vùn hoáa, coá tònh thûúng yïu trên troång lêîn nhau...
Nöîi lo cuãa Àaãng ta röång lù’m, sêu lù’m. Khi giùåc Myä
àang hoåp höåi nghõ úã àaão Hö-nö-lu-lu àïí baân caách àaánh ta
maånh hún nûäa, thò thuã tûúáng Phaåm Vùn Àöìng coá cuöåc hoåp
- 538 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
vúái caác nhaâ vùn, nhaâ ngön ngûä, caác nhaâ giaáo àïí baân vïì
Baão vïå sûå trong saáng cuãa tiïëng Viïåt. Phaãi cêìn àïën ba buöíi
hoåp raãi ra trong ba thaáng; àïën cuöåc hoåp thûá ba, Thuã tûúáng
phaát biïíu yá kiïën, thò àuáng vaâo luác höåi nghõ Hö-nö-lu-lu.
Àaãng ta àêu coá böëi röëi! Noá hoåp àïí tñnh chuyïån àaánh ta
maånh hún nûäa, thò ta laåi àaánh traã noá caâng maånh hún.
“Nhûng, Thuã tûúáng noái, cuöåc hoåp baân vïì ”Baão vïå sûå trong
saáng cuãa tiïëng Viïåt" coá caái àaåo lyá cuãa noá".
*
* *
Tûâ khi thaânh lêåp nûúác Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoâa
ngaây 2 thaáng 9 nùm 1945, laâ chuáng ta àaä bûúác vaâo cuöåc
Trûúâng kyâ Khaáng chiïën ba mûúi nùm. Nûúác ta coá Nuái
Meå böìng con úã Xuên Löåc (Nam Böå), laåi coá Nuái Voång Phu
úã Bònh Àõnh (Trung Böå); àêy laâ àêët nûúác cuãa tònh chung
thuãy; àêët nûúác mònh daâi nhû vêåy, tûâ Bù’c maâ Nam tiïën,
khöng gian tñnh haâng trùm haâng nghòn dùåm, thúâi gian
tñnh haâng nùm, haâng mûúâi nùm, khöng thuãy chung sao
àûúåc?
Àêy laâ möåt cuöåc maâi sù’t nïn kim daâi dùéng kiïn trò.
Anh baån cuãa töi, àûúåc dûå Höåi nghõ phuå nûä Nam Böå nùm
1969, khi trúã ra Bù’c, àaä kïí laåi vaâ tùång cho töi hònh aãnh
möåt phuå nûä miïìn Nam àïën bêy giúâ vêîn khöng phai nhaåt
àûúåc trong têm trñ töi. - Anh ngöìi dûúái nhòn lïn; trïn
diïîn àaân, àang àûáng möåt phuå nûä; khuön mùåt gian khöí
phong sûúng, àaä traãi qua töë cöång trùm thûá, toác baåc
trù’ng, khoaãng 50 tuöíi. Anh biïët laâ ngûúâi àaáng kñnh
troång; tuy tuöíi anh cuäng xêëp xó nhû vêåy, maâ anh thêëy
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 539
àêy nhû baâ meå cuãa mònh, möi anh muöën mêëp maáy goåi
bùçng maá. Hoãi ra, laâ ngûúâi quen biïët cuä úã thön xaä. Biïët
röìi, anh vêîn khöng ruát laåi caái caãm tûúãng coi laâ baâ meå.
Búãi àêy laâ meå tinh thêìn, meå miïìn Nam, àöëi vúái böå àöåi,
àöëi vúái caán böå, àaä tûâng che chúã hoå; quïn mònh, quïn sinh
maång mònh, têët caã laâ cöëng hiïën. Ngaây Tïët úã xaä, thñm coá
hai chuåc traái dûa hêëu, lûåa traái àeåp nhêët àïí lïn baân thúâ
Höì Chuã tõch, 19 quaã cho böå àöåi, du kñch ài qua; cuáng röìi,
àem traái dûa mang xuöëng tûâ baân thúâ cho nöët nhûäng
ngûúâi àang cuöëc con àûúâng söë 4 tûâ Myä Tho qua Trung
Lûúng àïën phaâ Myä Thuêån. Coá caái khùn rùçn naâo laåi cho,
chó duâng möåt khùn rùçn raách, nhiïìu luác khöng coá khùn.
Caác thûác ùn cuäng vêåy; nhû baäi caát khö huát nûúác, hïî coá
caái gò laâ cuäng cho. Àöìng baâo goåi laâ “chõ Saáu” nhûng tïn
cuäng àöíi nhiïìu lêìn.
Quï hûúng úã tónh Myä Tho, trong möåt xaä nùçm ven
àûúâng söë 4, thuöåc huyïån Cai Lêåy. Nhêîn naåi, kiïn trò.
Àïm huy àöång àöìng baâo ài àaâo àûúâng 4, laâm cho chuáng
noá chêåm haânh quên möåt giúâ laâ àúä cho ta möåt giúâ, chuáng
noá chêåm tiïëp tïë lûúng thûåc möåt ngaây laâ lúåi cho ta möåt
ngaây. Chõ Saáu àïm àïm àaâo höë trïn àûúâng; ban ngaây,
nhiïìu khi chuáng noá bù’t phaãi lêëp; khi bù’t lêëp, thò lêëp
thêåt chêåm, khi àaâo, thò àaâo thêåt nhanh, thêåt sêu. Phaãi
àù’p nhûäng uå àêët àïí chùån noá, raâo àûúâng àùång caãn noá,
cho nïn cêìn nhûäng cêy chaâ. Maâ tûâ àûúâng caái vaâo àïën
xoám, laâ nùm cêy söë, chûá gêìn àûúâng, coá sùén chaâ àêu! Phaãi
tröìng nhûäng dêy khöí qua(1), dêy àêåu, dêy mûúáp àïí mûúån
cúá maâ bù’c giaân cho noá leo, àùång dûå trûä chaâ. Àïën luác cêìn,
múái coá chaâ maâ raâo àûúâng, àù’p uå.
(1) Khöí qua: Quaã mûúáp àù’ng.
- 540 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
Anh baån töi cûá nhòn “chõ Saáu” trïn diïîn àaân, coá caái
caãm tûúãng nhû khöng coá gò quêåt nöíi chõ. ÖËm àau thò cuã
gûâng, cuã saã, nöìi xöng. Anh coá caãm giaác nhû chõ ài nù’ng
khöng cêìn àöåi khùn, ài mûa khöng cêìn àöåi noán, truâi truäi
söëng giûäa trúâi giûäa àêët, ùn cûåc, úã cûåc, laâm cûåc; hoãi cöng
traång gò thêåt nöíi lïn, thò cuäng khöng nöíi bêåt; àaä diïåt
àûúåc möåt trung àöåi àõch? Khöng. Nhûng chõ Saáu coá ba
mûúi nùm cöång laåi, möåt cuöåc àúâi cöång laåi. Nhûäng ngûúâi
nhû chõ laâ khöng ñt, nïn múái thaânh sûå nghiïåp to lúán nhû
thïë naây.
Thñm Saáu laâ möåt àaåi biïíu trong àoaân phuå nûä Myä Tho,
baáo caáo vïì viïåc phaá àûúâng söë 4. Möåt ngûúâi nhû vêåy do
giúâ giêëc cuãa höåi nghõ quy àõnh cho hoå thöi, thò hoå thöi,
chûá hoå coá thïí noái maäi, vò àêy laâ àem caã cuöåc àúâi mònh.
Thöng minh tuyïåt vúâi: Àõch àöíi khaác, thò ta laåi saáng kiïën
múái, ta vúái noá quêìn nhau ghï gúám lù’m. Vaâ khi thñm Saáu
noái, khöng lêëy àêu ra möåt cêu, möåt chûä hay möåt thaái àöå
khoe thaânh tñch cuãa mònh, maâ noái nhû chuyïån ai laâm,
möåt caách vö àiïìu kiïån, võ tha dûä döåi lù’m.
Töë Hûäu viïët: “Coá gò àeåp trïn àúâi hún thïë - Ngûúâi yïu
ngûúâi, söëng àïí yïu nhau”; Töí quöëc vúái tònh thûúng; loâng
nhên aái cuãa Baác Höì; tònh bïìn bó thuãy chung vúái nhên dên
vaâ caách maång. - Khi töi laâm cöng chûác trong xaä höåi cuä úã
Myä Tho, caác cö, thñm úã Myä Tho nhiïìu luác haát ru con:
Hoâ ú, Vñ dêìu tònh bêåu(1) muöën thöi,
Bêåu gieo tiïëng dûä cho rúâi bêåu ra.
Ai boã caách maång thò tûå hoå, chûá caách maång khöng boã
ai hïët. Vaâ khi coân laâ àûáa con nñt úã Bònh Àõnh, töi nghe
(1) Bêåu: Tiïëng bònh dên trong Nam, nghôa laâ em (noái vúái ngûúâi phuå
nûä maâ mònh yïu).
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 541
maá töi coåt keåt àûa caái voäng ru em töi vaâ haát ài haát laåi
cêu naây:
Húâi húâi, Möåt mai ai chúá boã ai,
Chó thïu nïn gêëm, sù’t maâi nïn kim.
Nhûäng ngûúâi maâi sù’t nïn kim laâ chuáng ta; nhûäng
ngûúâi chó thïu nïn gêëm cuäng laâ chuáng ta.
30-8-1975
- 542 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
CHUÁNG TA VÖ
THAÂNH PHÖË RÛÅC RÚÄ TÏN VAÂNG
Ai vö
thaânh phöë Höì Chñ Minh
rûåc rúä tïn vaâng.
Mûúâi möåt giúâ rûúäi saáng ngaây 30 thaáng tû nùm 1975
quên àöåi caách maång àaä vaâo thaânh phöë Saâi Goân, Chiïën
dõch Höì Chñ Minh bù’t àêìu tûâ höm 9 thaáng 4, chùång cao
àónh cuãa cuöåc Trûúâng kyâ Khaáng chiïën ba mûúi nùm trïn
vaån dùåm àûúâng ài cuãa nhên dên ta, àaä túái thaânh phöë Saâi
Goân, giûäa cúâ vaâ hoa chiïën thù’ng. Àêy laâ thaânh, àêy laâ
caãng; ta ài túái, vaâ ta túái, ta túái röìi vaâ ta túái troån veån. Con
àûúâng moân Höì Chñ Minh “Xeã doåc Trûúâng Sún ài cûáu
nûúác” àaä túái núi àêy; lúâi Baác noái cûúng quyïët trûúác ngaây
Töíng khúãi nghôa Thaáng Taám 1945: “Luác naây thúâi cú
thuêån lúåi àaä túái, duâ hy sinh túái àêu, duâ phaãi àöët chaáy caã
Trûúâng Sún, cuäng kiïn quyïët giaânh cho àûúåc Àöåc lêåp”,
àöåc lêåp àaä giaânh àûúåc hoaân toaân.
Thaáng 11-1946, àoaân àaåi biïíu quöëc höåi Saâi Goân - Chúå
Lúán àïì nghõ lïn Quöëc höåi: “Saâi Goân àûúåc mang tïn Chuã
tõch Höì Chñ Minh vö vaân kñnh yïu cuãa nhên dên ta”, vaâ
tûâ àoá, thaânh phöë Höì Chñ Minh thûúng yïu, vöën laâ “hoân
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 543
ngoåc Viïîn Àöng”, maäi maäi laâ hoân ngoåc trong têm höìn
chuáng ta!
Ai vö thaânh phöë Höì Chñ Minh rûåc rúä tïn vaâng... Chuáng
ta vö, chuáng ta vö... Caác sû àoaân söë 5, söë 18, söë 25 cuãa
àõch nguyå tan raä, phoâng tuyïën cuãa nguyå khöng caãn nöíi
xñch xe tùng cuãa Quên giaãi phoáng, caác binh àoaân chuã lûåc
cuãa ta àaánh thùèng vaâo nöåi thaânh, chiïëm sên bay Tên Sún
Nhêët, chiïëm Caãng múái, chiïëm caác súã chó huy nguyå, caác
cöng súã, caác võ trñ quan troång. Trong khi êëy àöìng baâo Saâi
Goân nöíi dêåy tûâ bïn trong giaânh quyïìn laâm chuã.
Nùm 1911, Baác Höì 21 tuöíi, tïn laâ Nguyïîn Vùn Ba, tûâ
Phan Thiïët vaâo Saâi Goân vaâ úã laåi Saâi Goân möåt thúâi gian,
röìi xuöëng laâm phuå bïëp trïn chiïëc taâu Phaáp “Àö àöëc
Latusú Trïvin”; Baác rúâi Töí quöëc laâ rúâi tûâ caãng Saâi Goân,
vaâ tûâ êëy, nhûäng biïën àöíi lúán seä àïën vúái Saâi Goân tûâ cuöåc
ra ài êëy. Caãng Saâi Goân, bùçng nhiïìu àûúâng haâng haãi, do
nhiïìu loaåi taâu buön àïën tûâ caãng Maác-xêy (Phaáp), tûâ caãng
Quaãng Chêu (Trung Quöëc), trên troång tiïëp nhêån baáo
Ngûúâi cuâng khöí (1922), saách Baãn aán chïë àöå thûåc dên
Phaáp (1925), Àûúâng kaách mïånh (1927) cuãa àöìng chñ
Nguyïîn AÁi Quöëc. Nùm 1925, Thanh niïn caách maång
àöìng chñ höåi ra àúâi úã Saâi Goân. - Ai vö thaânh phöë Höì Chñ
Minh rûåc rúä tïn vaâng... Chuáng ta vö... chuáng ta vö...
Àoaân xe tùng Quên giaãi phoáng rêìm rêåp vaâo dinh Töíng
thöëng nguyå, huác àöí chiïëc cöåt cúâ bùçng theáp, cúâ ba que rúi
xuöëng àêët. Lñnh nguyå gaác dinh Töíng thöëng giú tay haâng
vaâ têåp húåp laåi chúâ lïånh Quên giaãi phoáng. Àaåi baác trïn
caác xe tùng cuãa ta, caác loaåi suáng cuãa ta nöí gêìm lïn chaâo
mûâng. Nhû khi quên ta tiïën vaâo Mûúâng Thanh úã Àiïån
Biïn Phuã trûúác àêy, quên Phaáp keáo cúâ trù’ng, haâng, bêy
- 544 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
giúâ, Quên giaãi phoáng vaâo, thò caác cú quan nguåy luåc tuåc
keáo cúâ trù’ng, trong luác nhên dên hai bïn caác àûúâng phöë
àöí ra chaâo mûâng àoán Quên giaãi phoáng. Taåi Töíng nha
caãnh saát nguåy, nhûäng caãnh saát nguåy àûáng thaânh haâng
raâo danh dûå àoán quên caách maång.
Àoaân xe tùng cuãa ta dûâng laåi möîi chiïëc caách nhau ba
mûúi meát; tûâ xe tùng, caác anh böå àöåi giaãi phoáng xuöëng,
àöìng baâo quêy quêìn chung quanh caác anh thaânh tûâng
nhoám möåt; nhaâ baáo nûúác ngoaâi taã: Caác anh lñnh treã giaãi
phoáng ài deáp cao su, daáng nhû laâ beän leän vêåy, trong luác
àöìng baâo cûúâi höìn nhiïn, bù’t tay caác anh bùçng caã hai
tay. Quên giaãi phoáng àaä vaâo Saâi Goân giûäa loâng khao
khaát chúâ mong àaä lêu cuãa àöìng baâo!
*
* *
Ngöi sao vaâng trïn cúâ giaãi phoáng phêët phúái tung bay
trïn phuã Töíng thöëng nguåy quyïìn. Hoå àaä haå vuä khñ àêìu
haâng khöng àiïìu kiïån.
Ai vö thaânh phöë Höì Chñ Minh...
Tûâ ngaây 23 thaáng chñn 1945, cho àïën suöët nùm 1946,
nhûäng àoaân quên Nam tiïën tûâ Trung vaâ Bù’c ài vaâo
àaánh giùåc Phaáp trúã laåi xêm lûúåc Saâi Goân vaâ Nam böå.
Chiïëc gêåy têìm vöng chöëng Phaáp tûâ thúâi cuå Àöì Chiïíu
“ngoaâi cêåt coá möåt manh aáo vaãi, trong tay cêìm möåt ngoån
têìm vöng”, bêy giúâ laåi xuêët hiïån trong tay haâng vaån
Thanh niïn tiïìn phong cuãa Saâi Goân. Tinh thêìn caãm tûã
cuãa àöìng baâo Saâi Goân, núi bõ giùåc Phaáp trúã laåi têën cöng
àêìu tiïn, àaä truyïìn ra cho Haâ Nöåi, núi àêìu tiïn àaánh laåi
- MAÂI SÙÆT NÏN KIM 545
giùåc Phaáp, múã àêìu toaân quöëc Khaáng chiïën. Ngoån àuöëc
söëng cuãa Saâi Goân, em thiïëu niïn Lï Vùn Taám àöët buâng
caã kho xùng Ximöng Piïtri cuãa àõch chaáy suöët hai ngaây
àïm liïìn, àaä truyïìn laåi tinh thêìn cao àeåp êëy cho Àöåi
quyïët tûã cuãa Trung àoaân Thuã àö chöëng giûä Haâ Nöåi, àûúåc
Höì Chuã tõch khen ngúåi: “Caác em quyïët tûã cho Töí quöëc
quyïët sinh”.
“Thaânh phöë Höì Chñ Minh”, àöìng baâo Saâi Goân àaä söëng
xûáng àaáng vúái tïn vaâng rûåc rúä. Thaânh phöë ra àúâi àaä mêëy
trùm nùm, chó söëng tûå do coá 29 ngaây ngù’n nguãi sau
Caách maång thaáng Taám. Nhûng tûâ ngaây 24 thaáng chñn
1945, böën mùåt trêån àaä bao quanh Saâi Goân: Thõ Ngheâ,
Phuá Nhuêån, Baâ Queåo, Thuã Thiïm, vaâ ngay trong ngaây
êëy, 200 giùåc Phaáp àaä boã maång taåi Tên Àõnh. Saâi Goân cuãa
cuöåc biïíu tònh ngaây 9 thaáng giïng 1950, hai nghòn hoåc
sinh chöëng Chñnh phuã buâ nhòn, vaâ khi em Trêìn Vùn Ún
hy sinh, thò àaám tang em ngaây 12 thaáng giïng àaä coá 50
vaån ngûúâi ài biïíu thõ tinh thêìn bêët khuêët. Saâi Goân cuãa
ngaây 19 thaáng ba 1950, haâng chuåc vaån ngûúâi àïën xua
àuöíi hai chiïën haåm Myä buöåc chuáng phaãi cuát ngay höm
êëy khoãi Saâi Goân!
Vaâ Saâi Goân chöëng Myä cuãa giaáo sû Lï Quang Võnh,
cuãa anh thúå àiïån Nguyïîn Vùn Tröîi, cuãa nûä sinh Voä Thõ
Thù’ng, cuãa sinh viïn Nguyïîn Thaái Bònh; Saâi Goân anh
huâng cuãa cuöåc Töíng tiïën cöng Tïët Mêåu Thên 1968. Àöìng
baâo Saâi Goân - Gia Àõnh hai lêìn ài àêìu trong cuöåc Khaáng
chiïën chöëng Phaáp, laåi ài àêìu trong cuöåc Khaáng chiïën
chöëng Myä, nay vúái cuöåc töíng cöng kñch, töíng khúãi nghôa
lõch sûã naây, àaä kïët thuác choái loåi vinh quang cuöåc àêëu
nguon tai.lieu . vn