Xem mẫu

  1. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 527 MAÂI S AÊÆT NÏN KIM (Têåp vùn - In theo baãn cuãa NXB Vùn hoåc 1977)
  2. 528 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
  3. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 529 MAÂI SØÆT NÏN KIM Nhûäng caãm nghô trong dõp 19-8 vaâ 2-9-1975 Nhûäng ngaây kyã niïåm Caách maång thaáng Taám nùm nay, lêìn thûá 30, traân àêìy thaânh tûåu, traân àêìy chiïën thù’ng, lúán röå möåt cuöåc àûúåc muâa vô àaåi. Töí quöëc ta hoaân toaân àöåc lêåp, thöëng nhêët veån toaân. “Thù’ng lúåi cuãa nhên dên Viïåt Nam laâ möåt trong nhûäng chiïën cöng lúán nhêët cuãa loaâi ngûúâi vaâ möåt thêët baåi nùång nhêët cuãa caác lûåc lûúång phaãn àöång. Nhên dên Viïåt Nam rêët xûáng àaáng vúái thù’ng lúåi vô àaåi àoá, vò àaä traãi qua 30 nùm àêëu tranh hy sinh gian khöí... Thù’ng lúåi cuãa Viïåt Nam laâ thù’ng lúåi cuãa Höì Chñ Minh” (Phi-àen Cat-tú-rö). “Trong toaân böå lõch sûã, khöng coá möåt têëm gûúng naâo nhû vêåy vïì tinh thêìn duäng caãm vaâ deão dai cuãa möåt dên töåc àaä töìn taåi sau möåt cuöåc neám bom keáo daâi cuãa möåt siïu cûúâng quöëc vaâ vêîn thù’ng cuöåc chiïën tranh. Nïëu úã chêu Phi chuáng töi chó laâm möåt phêìn 100 nhûäng viïåc maâ nhên dên Viïåt Nam àaä laâm, thò têët caã chêu Phi seä àûúåc tûå do (Töíng thöëng Tan-da-ni-a Ni-ï-rï-rï). Thaáng Taám nùm nay, möîi ngûúâi chuáng ta giaâu coá gêëp böåi phêìn, vaâ thêëm thña tûâng möîi khuác cuãa con àûúâng daâi ba mûúi nùm àûa ta túái thaânh cöng vô àaåi. Baãn thên töi biïët bao xuác caãm vaâ suy nghô, lúán thay laâ
  4. 530 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU haånh phuác cuãa töi! Töi muöën noái vúái Àaãng Maác - Lï-nin Viïåt Nam vaâ nûúác Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoâa: ”Chaâo aánh saáng cuãa mù’t töi!", vaâ caãm ún vïì nhûäng thaânh quaã cuãa Caách maång maâ töi àûúåc hûúãng. Coá leä caái haånh phuác trûúác nhêët cuãa töi khi tûâ Haâ Nöåi àaáp maáy bay vaâo Saâi Goân höm 23-5-1975, laâ sûå chiïëm lônh, sûå súã hûäu. Töi coá... töi coá... töi coá. .. Cuãa ta... cuãa ta... cuãa ta... Nuái söng cuãa ta, mùåt àêët cuãa ta, nhûäng àaám mêy bay trïn trúâi chung quanh chiïëc taâu bay naây laâ cuãa ta, chuáng noá àuâa búän baây ra lù’m caãnh: khi nhû soáng baåc àêìu, khi thò nhû caát phùèng gúån àïën muön dùåm, khi lú thú nhû khoái nêëu cúm chiïìu nheå toãa, khi nhû nhûäng naâng tiïn mêy noän àeåp chiïëm lônh caã sên khêëu trúâi... Vaâ töi seä nhúá suöët àúâi töi, saáng höm êëy, töi ngöìi trïn trúâi nhòn xuöëng hai con söng muáa. Öi! Têy Nguyïn cuãa ta! Con söng töi nhòn thêëy àêy nûúác àoã thù’m nhû son, neát lûúån cong röång raäi phoáng khoaáng nhû tûâ möåt cêy buát àaåi tûå khöíng löì naâo viïët thaão lïn àêët; söng muáa nhûäng àûúâng cong rêët maånh, söng vûâa muáa vûâa ài, thù’m thiïët laå thûúâng. Mûúi lùm phuát sau, dûúái xa xa, möåt con söng khaác laåi muáa... Coá leä laâ söng Àöìng Nai? Lêìn naây nûúác nhû maâu caâ phï sûäa loaäng, neát söng vêîn nhû muáa luåa. Möåt con söng tung hoaânh giûäa rûâng nuái vaâ möåt con söng sù’p vaâo àöìng bùçng... Mù’t töi súã hûäu lêëy hai con söng êëy, úã àêët miïìn Nam, vaâ cho àïën höm nay, chuáng vêîn böìi böí maäi cho têm trñ töi vïì tònh yïu àêët nûúác, tònh Töí quöëc. Sau ba mûúi nùm àêëu tranh giaânh àöåc lêåp, thöëng nhêët, tûâ nhûäng höm nay, coá thïí noái laâ möîi chuáng ta, nhûäng ngûúâi bêy giúâ, laåi nhû coá laåi möåt möëi tònh àêìu vúái
  5. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 531 àêët nûúác xûá súã cuãa ta tûâ Bù’c chñ Nam; chuáng ta run run maâ súã hûäu laåi toaân böå non söng gêëm voác. Bù’c vaâo Nam thùm söng Hûúng, nuái Ngûå, Cam Ranh, Àaâ Laåt, Haâ Tiïn, thùm àöìng bùçng söng Chñn Röìng; Nam ra Bù’c thùm möå töí Huâng Vûúng, àïën nghiïng mònh thùm Lùng Baác Höì, thùm võnh Haå Long, thùm nuái Taãn Viïn... Möîi bûúác töi thùm Nam böå sau 32 nùm xa caách laâ töi laåi nhû giaâu thïm möåt miïëng thõt cuãa têm höìn. Töi söëng toaân thên thïí cuãa àêët nûúác, söëng toaân coäi, cho boä 32 nùm töi xa caách, cho boä luác tònh hònh chiïën tranh daâi dùéng, mònh cuãa Töí quöëc úã xa xöi hoáa ra nhû laâ trûâu tûúång! Àêy laâ möåt cuöåc sum hoåp, àêy laâ möåt sûå taái sinh! Öi, töi xuöëng sên bay Tên Sún Nhêët, àêìu khöng coá muä, nhêån lêëy caái mùåt trúâi Nam böå; àïm höm àoá, àïm àêìu tiïn vïì vúái Nam böå, töi söët noáng, töi söët nù’ng; caác baån úã Höåi Vùn nghïå Giaãi phoáng pha cho töi möåt cöëc nûúác chanh àaá; töi uöëng nguåm àêìu tiïn sau 32 nùm! Chaâ, sao maâ traái chanh Nam böå thúm nûác lïn nhû vêåy! Muâi voã noá sûåc vaâo cöí hoång; chung quanh töi, caác baån töi khöng ai biïët caã, khöng ai ngúâ àiïìu gò caã! Chó coá töi, caái ngûúâi úã xa Nam böå 32 nùm, thò seä nhúá caái võ nûúác chanh quaã Nam böå àûúåc uöëng laåi naây cho àïën suöët àúâi! Röìi trûa höm sau, ùn cúm, töi nhêån thêëy caác thûá rau thúm cuãa àöìng bùçng Nam böå sao mïìm maåi thïë! Chù’c laâ taåi phuâ sa cuãa söng Cûãu Long. Töi thêìm mûâng trong buång, mûâng cho àêët nûúác ta; úã coäi Viïm bang naây, phêìn àêët coäi Nam cuãa Töí quöëc, ta phaãi giûä gòn vônh viïîn! Töi thêåt àaä taái sinh, khi ngöìi trong möåt nhaâ quen úã Phuá Nhuêån (Saâi Goân), nhòn ra cûãa söí, thêëy caái cêy böng buåt rêët cao ngoaâi vûúân, hoa löìng àeân àoã thaã tua, gioá àöìng bùçng Nam böå, àïën tûâ Àöng Haãi, thöíi
  6. 532 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU lay caái cêy böng buåt Nam böå! Öi! Loâng cuãa ngûúâi thi sô, caái laân da cuãa anh rêët xuác caãm vúái nù’ng súám mûa chiïìu; mûa cuãa muâa mûa Nam Böå thêåt laâ hiïìn laânh, nhû möåt ngûúâi vûâa múái giêån caäi nhau thò böîng chöëc àaä nñn, röìi móm cûúâi trúã laåi! - Töi nghô, mai sau, möîi chuáng ta, úã Bù’c vaâi nùm, laåi möåt chuyïën vö Nam, úã Nam vaâi nùm laåi möåt kyâ ra Bù’c, möîi lêìn traãi qua vaâi nghòn cêy söë nhû vêåy, caái xuác caãm laåi múái trúã laåi, treã trúã laåi. - Ban naäy túái giúâ, töi múái noái súã hûäu non söng, súã hûäu thúâi tiïët, töi chûa noái súã hûäu lêëy àöìng baâo muön quñ ngaân yïu cuãa chuáng ta. Caác em nhoã miïìn Nam, caác baâ maá miïìn Nam! Möåt àöìng chñ laänh tuå cuãa ta coá toã yá: Khi chiïën thù’ng hoaân toaân luä giùåc, nïn taåc möåt caái tûúång cuãa ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam tûúång trûng cho baâ meå, cuäng laâ tûúång trûng cho Töí quöëc. Tiïëp theo yá àoá, nhiïìu phuå nûä ngoaâi Bù’c, caãm àöång thay, àaä phaát biïíu: nïëu taåc möåt caái tûúång yá nghôa nhû vêåy, thò chuáng töi, phuå nûä miïìn Bù’c, muöën rùçng bûác tûúång àoá seä mùåc aáo baâ ba, seä coá buái toác, seä khùn rùçn vù’t vai, nghôa laâ seä laâ bûác tûúång baâ maá miïìn Nam! Öi! Múái mêëy thaáng thöi, chuáng ta àang úã thúâi kyâ àêìu chiïëm lônh, súã hûäu; coân say sûa, khaám phaá naâo bùçng! Coân ngaåc nhiïn múái meã naâo bùçng! Tuy vêåy cuöåc chiïëm lônh súã hûäu naây seä laâ mûúâi nùm, trùm nùm, khöng bao giúâ dûát, búãi Töí quöëc laâ vônh cûãu... Caãm nghô thûá hai cuãa töi, laâ nghô vïì sûå chiïën thù’ng cuãa loâng chung thuãy. Chuáng ta àêu coá phaãi chó laâ thù’ng trêån àún thuêìn, chiïën thù’ng khaãi hoaân - maâ àêy laâ, húäi caác liïåt sô cuãa ta, tûâ em Taám têím dêìu àïën ngûúâi thúå àiïån Nguyïîn Vùn Tröîi! Àêy laâ cuöåc chiïën thù’ng cuãa trúâi àêët. Thiïn àõa quó thêìn úi! Cha öng chuáng ta vêîn dùån con chaáu: “Øn úã sao cho coân coá trúâi coá àêët”, caái luác Caách
  7. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 533 maång coân gùåp muön vaân khoá khùn, luác àoá úã trong caác thaânh thõ taåm chiïëm, tûúãng nhû sûå àúâi löån àêìu xuöëng àêët maâ ài; tïn moác tuái thò laâm töíng thöëng, con vúå noá, muå Thiïåu, àaáng leä úã caác nûúác ngûúâi ta laâm hònh chòm trong túâ giêëy baåc, ñt nhêët cuäng laâ hònh cuãa baâ Cöng lyá, hay baâ Phaáp luêåt, soi lïn thêëy àêìu baâ ta coá nhûäng tia saáng tuãa ra, àùçng naây nhûäng giêëy baåc cuãa caái nûúác goåi laâ “Viïåt Nam Cöång hoâa” soi lïn thêëy hònh chòm cuãa muå Thiïåu buön lêåu, vúái möåt caái buái toác úã sau oát! Hïët noái röìi! Chuáng chiïëm lêëy caác thûá trang thúâ, caác thûá diïîn àaâi àïí maâ rïu rao baán reã Töí quöëc; chuáng noá lï maáy cheám ài, lñnh cuãa Myä - nguyå möí buång ngûúâi yïu nûúác lêëy gan maâ nhêåu rûúåu! Nhûäng luác àoá àêët trúâi àaão ngûúåc, àen trù’ng löån pheâo, tûúãng nhû caái thúâi trõ vò cuãa Myä - nguyå keáo daâi maäi trong vuâng taåm chiïëm! Phaãi traãi qua möåt cuöåc gieo tröìng 30 nùm tûâ 1945 àïën nay, traái àöåc lêåp thöëng nhêët múái chñn trïn cêy. Höìi Caách maång thaáng Taám 1945, taåi Haâ Nöåi, baån cuãa töi Nguyïn Höìng höì húãi noái vúái chõ Hoaâng Hûúng Bònh (bêy giúâ àaä mêët): “- Chõ úi, Caách maång thaânh cöng röìi!”; nhaâ vùn Nguyïn Höìng àaä tham gia caách maång tûâ khi Höåi Vùn hoáa cûáu quöëc coân trong boáng töëi nïn coá lyá do àùåc biïåt vui sûúáng. Nhûng Caách maång chûa thaânh cöng toaân veån, maâ phaãi traãi qua Khaáng chiïën chöëng Phaáp, röìi laåi traãi Khaáng chiïën chöëng Myä, möåt vaån chñn trùm nùm mûúi ngaây gian khöí, hy sinh, chïët choác, àïí àïën caái buöíi saáng ngaây 30 thaáng tû 1975: chuáng töi àang úã taåi toâa soaån taåp chñ Taác phêím múái cuãa Höåi Nhaâ vùn Viïåt Nam: Trong àaâi phaát thanh, lúâi cuãa Dûúng Vùn Minh kïu goåi lñnh nguyå àûâng chöëng cûå àang àûúåc phaát ài phaát laåi; böîng tiïëng phaáo úã cú quan bïn caånh nöí gioân giaä! Àoá laâ theo ûúác heån cuãa Haâ Nöåi, khi quên giaãi phoáng vaâo cù’m cúâ lïn dinh töíng thöëng
  8. 534 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU nguyå taåi Saâi Goân, thò caác cú quan àöët phaáo ûáng nhau. Nghe tiïëng phaáo, anh baån Nguyïn Höìng 60 tuöíi cuãa töi coá choâm rêu ngù’n dûúái cùçm, böîng lêëy hai tay àêåp vaâo caánh cûãa toâa baáo thònh thònh, vaâ la lïn: “Quên nguyå haâng röìi! Quên nguyå haâng röìi!” nhû möåt àûáa con nñt. Töi phaãi quay mùåt ài, vò bêët giaác hai doâng lïå voåt lïn trong mù’t töi. ÖÌÌ! Caách maång bêy giúâ múái thêåt sûå laâ thaânh cöng röìi! Möåt vaån chñn trùm nùm mûúi ngaây chiïën àêëu, caái luác chó coân coá vaâi böën trùm ngaây nûäa chñnh laåi laâ möåt luác rêët gay! Coá nhûäng ngûúâi àaä túái luác àoá maâ coân boã Khaáng chiïën maâ ài... Öi! Nhû möåt cuöåc treâo lïn nuái cao: 55 ngaây cuöëi cuâng nûäa laâ túái àónh. Chiïën dõch Höì Chñ Minh hoaân toaân thaânh cöng. Lïn túái àónh tuyïåt vúâi, bêy giúâ nhòn laåi, sao maâ roä möìn möåt: Hònh khe thïë nuái gêìn xa Àûát thöi laåi nöëi, thêëp àaâ laåi cao. Tûúãng suöëi àaä àûát, nhûng chûa, laåi nöëi, laåi chaãy ra kia; tûúãng nuái thêëp teåt xuöëng chó coân laâ möåt caái àöìi, möåt caái queân, nhûng khöng! Nuái laåi lïn dêìn röìi cao vuát! Caái niïìm vui sûúáng vö haån vûäng vaâng, vö cuâng vûäng chaäi cuãa chuáng ta, laâ loâng tin cuãa cha öng ta rùçng coá trúâi coá àêët, coá phaãi coá traái, coá trung coá nõnh, coá chñnh coá taâ, àûúåc chûáng minh laâ àuáng. Chûä rùçng: “Thiïn voäng khöi khöi Sú nhi bêët lêåu” lûúái trúâi buãa giùng(1) Trúâi laâ quy luêåt cuãa lõch sûã, trúâi laâ chên lyá cuãa nhên dên, trúâi laâ mùåt trúâi cuãa Caách maång. ÚÃ thúâi àiïím naây, chuáng ta àûúåc chûáng kiïën “quaã baáo nhaän tiïìn”: roä raâng (1) Ca dao miïìn Nam, nghôa laâ: Lûúái trúâi mang mang, thûa nhûng maâ khöng loåt àûúåc.
  9. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 535 trûúác mù’t ta, töíng thöëng Myä Nñch-xún, àûáa àaä ra lïånh cho B.52 mûúâi hai ngaây àïm neám bom xuöëng Haâ Nöåi, tïn moác tuái söë möåt êëy bõ àaá àñt ra khoãi Nhaâ Trù’ng; vaâ möåt nhaâ baáo nûúác ngoaâi noái: “Nhû möåt lêu àaâi bùçng caát bõ triïìu dêng queát saåch, chïë àöå nguyå bõ cuöën ài búãi caái biïín du kñch vaâ quên chñnh quy Giaãi phoáng traân vaâo thaânh phöë”. Baáo Saâi Goân giaãi phoáng àùng baâi vïì Vuä Höìng Khanh, Trêìn Trung Dung, v.v... bao nhiïu àêìu soã theo giùåc laâm haåi nhên dên, nay àêìu haâng nhên dên vaâ xin tha töåi. Boån àïë quöëc Myä àang thêëy thïë giúái co heåp laåi trûúác mù’t chuáng, rung chuyïín dûúái chên chuáng, chuáng noá vaäi àö la maâ mua caái thua, caái nhuåc. Chûá coân nhên dên ta, caách maång ta thò moåi sûå vêåt àïìu naãy núã, phaát huy. Vûâa röìi, thùm quï Nam, töi àûúåc gùåp laåi baâ con baån beâ thên thuöåc, coá ngûúâi àaä àoåc lïn cêu thú cuãa Nguyïîn Du: “Trúâi coân àïí coá höm nay - Tan sûúng àêìu ngoä, veán mêy cuöëi trúâi”; chuáng töi nhù’c cêu thú Nguyïîn Du, laâ àïí sung sûúáng trong giúâ phuát naây vêîn nhúá àïën caái thêìn cuãa ngön ngûä dên töåc; khöng phaãi “trúâi coân àïí”, maâ Àaãng ta, Dên ta ba chuåc nùm kiïn trò àaánh giùåc àùång coá höm nay. Öi! Coá höm nay, höm nay laâ núi cûãa söng lúán ra tiïëp giaáp vúái biïín, nghôa laâ khöng phuå cöng lao cuãa möåt gioåt nûúác naâo caã, tûâ luác húi sûúng àoång laåi trïn mùåt laá rûâng, thaânh gioåt nûúác chaãy theo gên laá maâ rúi xuöëng àêët, àïën luác nûúác thêëm qua àêët laåi ri ró chaãy dêìn ra khe, tûâ maåch khe nûúác kiïn nhêîn goáp laåi chaãy vaâo loâng suöëi, tûâ suöëi ra söng con, söng caái, tûâ söng caái ra cûãa biïín ngöìn ngöån bao la... Sûå nghiïåp xêy dûång cuäng bïìn bó nhû vêåy, “gioåt maáu noáng thêëm quanh höìn nûúác”, húäi caác liïåt sô trong ngoát möåt thïë kyã nay àaä ngûúâi trûúác ngaä, ngûúâi sau tiïën,
  10. 536 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU ngûúâi sau ngaä, ngûúâi sau nûäa laåi tiïën lïn, maáu cuãa caác võ tiïn liïåt khöng mêët ài möåt gioåt naâo, maâ àaä têåp àaåi thaânh vaâo cuöåc khaãi hoaân chiïën thù’ng höm nay, “Xaä tù’c tûâ àêy vûäng bïìn, Giang sún tûâ àêy àöíi múái. Kiïìn khön bô maâ laåi thaái, Nhêåt nguyïåt höëi maâ laåi minh”(1). Möåt àêët nûúác luön luön chiïën tranh khöng ngúát trong ba mûúi nùm, luön luön meå tiïîn con, vúå tiïîn chöìng ài àaánh giùåc, maâ höm nay coá thïí noái: Hoâa bònh lêu daâi, hoâa bònh maäi maäi. Möåt àêët nûúác phaãi cù’t xeã ra tûâng chiïën khu nhoã, coá nhûäng caán böå, nhên viïn úã trong rûâng haâng chuåc nùm chó thêëy laá cêy xanh, bêy giúâ trúâi cao àêët röång möåt maâu bao la, nuái söng gêëm voác tûâ Laång Sún àïën Caâ Mau coá àuã biïín, nuái, rûâng, àöìng, mù’t nhòn túái àêu chên seä coá thïí ài túái àoá. Öi! Hai con mù’t cuãa Nguyïîn Àònh Chiïíu: Sau trúâi Thuác Quyâ tan mêy, Söng trong biïín lùång mù’t thêìy saáng ra. Hai con mù’t cuãa nhaâ thú muâ vô àaåi êëy àaä saáng laåi röìi. - Ba mûúi nùm nay cuãa Caách maång Viïåt Nam laâ têëm gûúng saáng treo giûäa nhên hoaân, àoá laâ baâi hoåc thuãy chung vúái caách maång, trung thaânh vúái caách maång. Àïë quöëc Myä laâ xêëu, laâ khaã öë; tû baãn Myä laâ phaãn laåi con ngûúâi. Thaáng trûúác àêy, cuäng trong ngöi nhaâ úã Phuá Nhuêån maâ ngoaâi vûúân coá cêy böng buåt Nam böå gioá Nam haãi àung àûa êëy, töi àaä thêëy trïn tûúâng coá ghim möåt bûác tranh quaãng caáo cuãa Myä, àêy laâ bûác veä cuãa Cöng ty Bananas (Chuöëi): Möåt con khó àöåc mùåc aáo ngûúâi, quêìn ngûúâi, àêìu khó, chên khó, àang ngöìi trïn höë tiïu maáy, (1) Trúâi àêët gùåp vêån àen maâ laåi àïën luác múã mang. Mùåt trùng mùåt trúâi àaä múâ maâ laåi saáng (trñch Bònh Ngö àaåi caáo ).
  11. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 537 möåt tay noá giú lïn nù’m caái chuöi sûá cuãa súåi dêy giêåt nûúác, möåt tay noá coân cêìm traái chuöëi chñn vaâng àang boác ùn dúã dang. Àoá, löëi quaãng caáo giêåt gên cuãa Myä, àêåp vaâo sûå chuá yá, cöët sao cho ngûúâi ta mua nhiïìu chuöëi cuãa cöng ty mònh, coân töët hay xêëu cho xaä höåi, thò coác cêìn. Àoá laâ con khó Myä, chuåp aãnh àïí quaãng caáo cho cöng ty chuöëi, nhûng mang bao nhiïu yá nghôa àiïín hònh! Con khó cuäng mù’c vaâo möåt voâng mêu thuêîn khöng giaãi quyïët àûúåc: tham ùn chuöëi thò phaãi ài ngoaâi nhiïìu, nhûng chuöëi cuãa cöng ty chuöëi Bananas ngon quaá, nïn cûá phaãi tham ùn; con khó Myä cuäng vûúng vaâo vêën àïì nan giaãi. Con khó Myä cuäng bõ “ngûúâi Myä hoáa”, noá cuäng bïånh hoaån, noá khöng laânh maånh: - Töi phên trêìn nhûäng àiïìu nghô naây vúái ngûúâi baån chuã nhaâ keám tuöíi hún töi; anh noái: “Boån con caái trong nhaâ thêëy laå mù’t thò treo, töi cuäng khöng nghô túái”, röìi anh rûát têëm hònh xuöëng vûát vaâo möåt xoá; bûác tûúâng àûúåc giaãi phoáng, nheå saáng hùèn lïn. Trong caái xaä höåi Myä kia, khó laåi ra gûúng cho con ngûúâi; thïë nïëu con ngûúâi laåi bù’t chûúác khó tham ùn nhiïìu chuöëi àïí àïën nöîi phaãi suöët ngaây ngöìi trïn cêìu tiïu maáy thò sao? Àaåo lyá cuãa ta hoaân toaân khaác. Àoá laâ loâng nhên aái cuãa ta, têët caã vò lúåi ñch cuãa nhên dên, cuãa nhên loaåi. - Àöìng chñ Thuã tûúáng Phaåm Vùn Àöìng noái vúái caác vùn nghïå sô: Chuáng ta seä phêën àêëu àïí coá nhiïìu àiïån, nhiïìu theáp cho nhên dên duâng; tuy nhiïn chuáng ta khöng ào têët caã theo tiïu chuêín àiïån hay theáp tñnh cho möîi àêìu ngûúâi. Maâ khi coá àuã àiïån, àuã theáp, chuáng ta laåi chuá yá xêy dûång möåt cuöåc söëng coá vùn hoáa, coá tònh thûúng yïu trên troång lêîn nhau... Nöîi lo cuãa Àaãng ta röång lù’m, sêu lù’m. Khi giùåc Myä àang hoåp höåi nghõ úã àaão Hö-nö-lu-lu àïí baân caách àaánh ta maånh hún nûäa, thò thuã tûúáng Phaåm Vùn Àöìng coá cuöåc hoåp
  12. 538 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU vúái caác nhaâ vùn, nhaâ ngön ngûä, caác nhaâ giaáo àïí baân vïì Baão vïå sûå trong saáng cuãa tiïëng Viïåt. Phaãi cêìn àïën ba buöíi hoåp raãi ra trong ba thaáng; àïën cuöåc hoåp thûá ba, Thuã tûúáng phaát biïíu yá kiïën, thò àuáng vaâo luác höåi nghõ Hö-nö-lu-lu. Àaãng ta àêu coá böëi röëi! Noá hoåp àïí tñnh chuyïån àaánh ta maånh hún nûäa, thò ta laåi àaánh traã noá caâng maånh hún. “Nhûng, Thuã tûúáng noái, cuöåc hoåp baân vïì ”Baão vïå sûå trong saáng cuãa tiïëng Viïåt" coá caái àaåo lyá cuãa noá". * * * Tûâ khi thaânh lêåp nûúác Viïåt Nam Dên chuã Cöång hoâa ngaây 2 thaáng 9 nùm 1945, laâ chuáng ta àaä bûúác vaâo cuöåc Trûúâng kyâ Khaáng chiïën ba mûúi nùm. Nûúác ta coá Nuái Meå böìng con úã Xuên Löåc (Nam Böå), laåi coá Nuái Voång Phu úã Bònh Àõnh (Trung Böå); àêy laâ àêët nûúác cuãa tònh chung thuãy; àêët nûúác mònh daâi nhû vêåy, tûâ Bù’c maâ Nam tiïën, khöng gian tñnh haâng trùm haâng nghòn dùåm, thúâi gian tñnh haâng nùm, haâng mûúâi nùm, khöng thuãy chung sao àûúåc? Àêy laâ möåt cuöåc maâi sù’t nïn kim daâi dùéng kiïn trò. Anh baån cuãa töi, àûúåc dûå Höåi nghõ phuå nûä Nam Böå nùm 1969, khi trúã ra Bù’c, àaä kïí laåi vaâ tùång cho töi hònh aãnh möåt phuå nûä miïìn Nam àïën bêy giúâ vêîn khöng phai nhaåt àûúåc trong têm trñ töi. - Anh ngöìi dûúái nhòn lïn; trïn diïîn àaân, àang àûáng möåt phuå nûä; khuön mùåt gian khöí phong sûúng, àaä traãi qua töë cöång trùm thûá, toác baåc trù’ng, khoaãng 50 tuöíi. Anh biïët laâ ngûúâi àaáng kñnh troång; tuy tuöíi anh cuäng xêëp xó nhû vêåy, maâ anh thêëy
  13. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 539 àêy nhû baâ meå cuãa mònh, möi anh muöën mêëp maáy goåi bùçng maá. Hoãi ra, laâ ngûúâi quen biïët cuä úã thön xaä. Biïët röìi, anh vêîn khöng ruát laåi caái caãm tûúãng coi laâ baâ meå. Búãi àêy laâ meå tinh thêìn, meå miïìn Nam, àöëi vúái böå àöåi, àöëi vúái caán böå, àaä tûâng che chúã hoå; quïn mònh, quïn sinh maång mònh, têët caã laâ cöëng hiïën. Ngaây Tïët úã xaä, thñm coá hai chuåc traái dûa hêëu, lûåa traái àeåp nhêët àïí lïn baân thúâ Höì Chuã tõch, 19 quaã cho böå àöåi, du kñch ài qua; cuáng röìi, àem traái dûa mang xuöëng tûâ baân thúâ cho nöët nhûäng ngûúâi àang cuöëc con àûúâng söë 4 tûâ Myä Tho qua Trung Lûúng àïën phaâ Myä Thuêån. Coá caái khùn rùçn naâo laåi cho, chó duâng möåt khùn rùçn raách, nhiïìu luác khöng coá khùn. Caác thûác ùn cuäng vêåy; nhû baäi caát khö huát nûúác, hïî coá caái gò laâ cuäng cho. Àöìng baâo goåi laâ “chõ Saáu” nhûng tïn cuäng àöíi nhiïìu lêìn. Quï hûúng úã tónh Myä Tho, trong möåt xaä nùçm ven àûúâng söë 4, thuöåc huyïån Cai Lêåy. Nhêîn naåi, kiïn trò. Àïm huy àöång àöìng baâo ài àaâo àûúâng 4, laâm cho chuáng noá chêåm haânh quên möåt giúâ laâ àúä cho ta möåt giúâ, chuáng noá chêåm tiïëp tïë lûúng thûåc möåt ngaây laâ lúåi cho ta möåt ngaây. Chõ Saáu àïm àïm àaâo höë trïn àûúâng; ban ngaây, nhiïìu khi chuáng noá bù’t phaãi lêëp; khi bù’t lêëp, thò lêëp thêåt chêåm, khi àaâo, thò àaâo thêåt nhanh, thêåt sêu. Phaãi àù’p nhûäng uå àêët àïí chùån noá, raâo àûúâng àùång caãn noá, cho nïn cêìn nhûäng cêy chaâ. Maâ tûâ àûúâng caái vaâo àïën xoám, laâ nùm cêy söë, chûá gêìn àûúâng, coá sùén chaâ àêu! Phaãi tröìng nhûäng dêy khöí qua(1), dêy àêåu, dêy mûúáp àïí mûúån cúá maâ bù’c giaân cho noá leo, àùång dûå trûä chaâ. Àïën luác cêìn, múái coá chaâ maâ raâo àûúâng, àù’p uå. (1) Khöí qua: Quaã mûúáp àù’ng.
  14. 540 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU Anh baån töi cûá nhòn “chõ Saáu” trïn diïîn àaân, coá caái caãm tûúãng nhû khöng coá gò quêåt nöíi chõ. ÖËm àau thò cuã gûâng, cuã saã, nöìi xöng. Anh coá caãm giaác nhû chõ ài nù’ng khöng cêìn àöåi khùn, ài mûa khöng cêìn àöåi noán, truâi truäi söëng giûäa trúâi giûäa àêët, ùn cûåc, úã cûåc, laâm cûåc; hoãi cöng traång gò thêåt nöíi lïn, thò cuäng khöng nöíi bêåt; àaä diïåt àûúåc möåt trung àöåi àõch? Khöng. Nhûng chõ Saáu coá ba mûúi nùm cöång laåi, möåt cuöåc àúâi cöång laåi. Nhûäng ngûúâi nhû chõ laâ khöng ñt, nïn múái thaânh sûå nghiïåp to lúán nhû thïë naây. Thñm Saáu laâ möåt àaåi biïíu trong àoaân phuå nûä Myä Tho, baáo caáo vïì viïåc phaá àûúâng söë 4. Möåt ngûúâi nhû vêåy do giúâ giêëc cuãa höåi nghõ quy àõnh cho hoå thöi, thò hoå thöi, chûá hoå coá thïí noái maäi, vò àêy laâ àem caã cuöåc àúâi mònh. Thöng minh tuyïåt vúâi: Àõch àöíi khaác, thò ta laåi saáng kiïën múái, ta vúái noá quêìn nhau ghï gúám lù’m. Vaâ khi thñm Saáu noái, khöng lêëy àêu ra möåt cêu, möåt chûä hay möåt thaái àöå khoe thaânh tñch cuãa mònh, maâ noái nhû chuyïån ai laâm, möåt caách vö àiïìu kiïån, võ tha dûä döåi lù’m. Töë Hûäu viïët: “Coá gò àeåp trïn àúâi hún thïë - Ngûúâi yïu ngûúâi, söëng àïí yïu nhau”; Töí quöëc vúái tònh thûúng; loâng nhên aái cuãa Baác Höì; tònh bïìn bó thuãy chung vúái nhên dên vaâ caách maång. - Khi töi laâm cöng chûác trong xaä höåi cuä úã Myä Tho, caác cö, thñm úã Myä Tho nhiïìu luác haát ru con: Hoâ ú, Vñ dêìu tònh bêåu(1) muöën thöi, Bêåu gieo tiïëng dûä cho rúâi bêåu ra. Ai boã caách maång thò tûå hoå, chûá caách maång khöng boã ai hïët. Vaâ khi coân laâ àûáa con nñt úã Bònh Àõnh, töi nghe (1) Bêåu: Tiïëng bònh dên trong Nam, nghôa laâ em (noái vúái ngûúâi phuå nûä maâ mònh yïu).
  15. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 541 maá töi coåt keåt àûa caái voäng ru em töi vaâ haát ài haát laåi cêu naây: Húâi húâi, Möåt mai ai chúá boã ai, Chó thïu nïn gêëm, sù’t maâi nïn kim. Nhûäng ngûúâi maâi sù’t nïn kim laâ chuáng ta; nhûäng ngûúâi chó thïu nïn gêëm cuäng laâ chuáng ta. 30-8-1975
  16. 542 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU CHUÁNG TA VÖ THAÂNH PHÖË RÛÅC RÚÄ TÏN VAÂNG Ai vö thaânh phöë Höì Chñ Minh rûåc rúä tïn vaâng. Mûúâi möåt giúâ rûúäi saáng ngaây 30 thaáng tû nùm 1975 quên àöåi caách maång àaä vaâo thaânh phöë Saâi Goân, Chiïën dõch Höì Chñ Minh bù’t àêìu tûâ höm 9 thaáng 4, chùång cao àónh cuãa cuöåc Trûúâng kyâ Khaáng chiïën ba mûúi nùm trïn vaån dùåm àûúâng ài cuãa nhên dên ta, àaä túái thaânh phöë Saâi Goân, giûäa cúâ vaâ hoa chiïën thù’ng. Àêy laâ thaânh, àêy laâ caãng; ta ài túái, vaâ ta túái, ta túái röìi vaâ ta túái troån veån. Con àûúâng moân Höì Chñ Minh “Xeã doåc Trûúâng Sún ài cûáu nûúác” àaä túái núi àêy; lúâi Baác noái cûúng quyïët trûúác ngaây Töíng khúãi nghôa Thaáng Taám 1945: “Luác naây thúâi cú thuêån lúåi àaä túái, duâ hy sinh túái àêu, duâ phaãi àöët chaáy caã Trûúâng Sún, cuäng kiïn quyïët giaânh cho àûúåc Àöåc lêåp”, àöåc lêåp àaä giaânh àûúåc hoaân toaân. Thaáng 11-1946, àoaân àaåi biïíu quöëc höåi Saâi Goân - Chúå Lúán àïì nghõ lïn Quöëc höåi: “Saâi Goân àûúåc mang tïn Chuã tõch Höì Chñ Minh vö vaân kñnh yïu cuãa nhên dên ta”, vaâ tûâ àoá, thaânh phöë Höì Chñ Minh thûúng yïu, vöën laâ “hoân
  17. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 543 ngoåc Viïîn Àöng”, maäi maäi laâ hoân ngoåc trong têm höìn chuáng ta! Ai vö thaânh phöë Höì Chñ Minh rûåc rúä tïn vaâng... Chuáng ta vö, chuáng ta vö... Caác sû àoaân söë 5, söë 18, söë 25 cuãa àõch nguyå tan raä, phoâng tuyïën cuãa nguyå khöng caãn nöíi xñch xe tùng cuãa Quên giaãi phoáng, caác binh àoaân chuã lûåc cuãa ta àaánh thùèng vaâo nöåi thaânh, chiïëm sên bay Tên Sún Nhêët, chiïëm Caãng múái, chiïëm caác súã chó huy nguyå, caác cöng súã, caác võ trñ quan troång. Trong khi êëy àöìng baâo Saâi Goân nöíi dêåy tûâ bïn trong giaânh quyïìn laâm chuã. Nùm 1911, Baác Höì 21 tuöíi, tïn laâ Nguyïîn Vùn Ba, tûâ Phan Thiïët vaâo Saâi Goân vaâ úã laåi Saâi Goân möåt thúâi gian, röìi xuöëng laâm phuå bïëp trïn chiïëc taâu Phaáp “Àö àöëc Latusú Trïvin”; Baác rúâi Töí quöëc laâ rúâi tûâ caãng Saâi Goân, vaâ tûâ êëy, nhûäng biïën àöíi lúán seä àïën vúái Saâi Goân tûâ cuöåc ra ài êëy. Caãng Saâi Goân, bùçng nhiïìu àûúâng haâng haãi, do nhiïìu loaåi taâu buön àïën tûâ caãng Maác-xêy (Phaáp), tûâ caãng Quaãng Chêu (Trung Quöëc), trên troång tiïëp nhêån baáo Ngûúâi cuâng khöí (1922), saách Baãn aán chïë àöå thûåc dên Phaáp (1925), Àûúâng kaách mïånh (1927) cuãa àöìng chñ Nguyïîn AÁi Quöëc. Nùm 1925, Thanh niïn caách maång àöìng chñ höåi ra àúâi úã Saâi Goân. - Ai vö thaânh phöë Höì Chñ Minh rûåc rúä tïn vaâng... Chuáng ta vö... chuáng ta vö... Àoaân xe tùng Quên giaãi phoáng rêìm rêåp vaâo dinh Töíng thöëng nguyå, huác àöí chiïëc cöåt cúâ bùçng theáp, cúâ ba que rúi xuöëng àêët. Lñnh nguyå gaác dinh Töíng thöëng giú tay haâng vaâ têåp húåp laåi chúâ lïånh Quên giaãi phoáng. Àaåi baác trïn caác xe tùng cuãa ta, caác loaåi suáng cuãa ta nöí gêìm lïn chaâo mûâng. Nhû khi quên ta tiïën vaâo Mûúâng Thanh úã Àiïån Biïn Phuã trûúác àêy, quên Phaáp keáo cúâ trù’ng, haâng, bêy
  18. 544 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU giúâ, Quên giaãi phoáng vaâo, thò caác cú quan nguåy luåc tuåc keáo cúâ trù’ng, trong luác nhên dên hai bïn caác àûúâng phöë àöí ra chaâo mûâng àoán Quên giaãi phoáng. Taåi Töíng nha caãnh saát nguåy, nhûäng caãnh saát nguåy àûáng thaânh haâng raâo danh dûå àoán quên caách maång. Àoaân xe tùng cuãa ta dûâng laåi möîi chiïëc caách nhau ba mûúi meát; tûâ xe tùng, caác anh böå àöåi giaãi phoáng xuöëng, àöìng baâo quêy quêìn chung quanh caác anh thaânh tûâng nhoám möåt; nhaâ baáo nûúác ngoaâi taã: Caác anh lñnh treã giaãi phoáng ài deáp cao su, daáng nhû laâ beän leän vêåy, trong luác àöìng baâo cûúâi höìn nhiïn, bù’t tay caác anh bùçng caã hai tay. Quên giaãi phoáng àaä vaâo Saâi Goân giûäa loâng khao khaát chúâ mong àaä lêu cuãa àöìng baâo! * * * Ngöi sao vaâng trïn cúâ giaãi phoáng phêët phúái tung bay trïn phuã Töíng thöëng nguåy quyïìn. Hoå àaä haå vuä khñ àêìu haâng khöng àiïìu kiïån. Ai vö thaânh phöë Höì Chñ Minh... Tûâ ngaây 23 thaáng chñn 1945, cho àïën suöët nùm 1946, nhûäng àoaân quên Nam tiïën tûâ Trung vaâ Bù’c ài vaâo àaánh giùåc Phaáp trúã laåi xêm lûúåc Saâi Goân vaâ Nam böå. Chiïëc gêåy têìm vöng chöëng Phaáp tûâ thúâi cuå Àöì Chiïíu “ngoaâi cêåt coá möåt manh aáo vaãi, trong tay cêìm möåt ngoån têìm vöng”, bêy giúâ laåi xuêët hiïån trong tay haâng vaån Thanh niïn tiïìn phong cuãa Saâi Goân. Tinh thêìn caãm tûã cuãa àöìng baâo Saâi Goân, núi bõ giùåc Phaáp trúã laåi têën cöng àêìu tiïn, àaä truyïìn ra cho Haâ Nöåi, núi àêìu tiïn àaánh laåi
  19. MAÂI SÙÆT NÏN KIM 545 giùåc Phaáp, múã àêìu toaân quöëc Khaáng chiïën. Ngoån àuöëc söëng cuãa Saâi Goân, em thiïëu niïn Lï Vùn Taám àöët buâng caã kho xùng Ximöng Piïtri cuãa àõch chaáy suöët hai ngaây àïm liïìn, àaä truyïìn laåi tinh thêìn cao àeåp êëy cho Àöåi quyïët tûã cuãa Trung àoaân Thuã àö chöëng giûä Haâ Nöåi, àûúåc Höì Chuã tõch khen ngúåi: “Caác em quyïët tûã cho Töí quöëc quyïët sinh”. “Thaânh phöë Höì Chñ Minh”, àöìng baâo Saâi Goân àaä söëng xûáng àaáng vúái tïn vaâng rûåc rúä. Thaânh phöë ra àúâi àaä mêëy trùm nùm, chó söëng tûå do coá 29 ngaây ngù’n nguãi sau Caách maång thaáng Taám. Nhûng tûâ ngaây 24 thaáng chñn 1945, böën mùåt trêån àaä bao quanh Saâi Goân: Thõ Ngheâ, Phuá Nhuêån, Baâ Queåo, Thuã Thiïm, vaâ ngay trong ngaây êëy, 200 giùåc Phaáp àaä boã maång taåi Tên Àõnh. Saâi Goân cuãa cuöåc biïíu tònh ngaây 9 thaáng giïng 1950, hai nghòn hoåc sinh chöëng Chñnh phuã buâ nhòn, vaâ khi em Trêìn Vùn Ún hy sinh, thò àaám tang em ngaây 12 thaáng giïng àaä coá 50 vaån ngûúâi ài biïíu thõ tinh thêìn bêët khuêët. Saâi Goân cuãa ngaây 19 thaáng ba 1950, haâng chuåc vaån ngûúâi àïën xua àuöíi hai chiïën haåm Myä buöåc chuáng phaãi cuát ngay höm êëy khoãi Saâi Goân! Vaâ Saâi Goân chöëng Myä cuãa giaáo sû Lï Quang Võnh, cuãa anh thúå àiïån Nguyïîn Vùn Tröîi, cuãa nûä sinh Voä Thõ Thù’ng, cuãa sinh viïn Nguyïîn Thaái Bònh; Saâi Goân anh huâng cuãa cuöåc Töíng tiïën cöng Tïët Mêåu Thên 1968. Àöìng baâo Saâi Goân - Gia Àõnh hai lêìn ài àêìu trong cuöåc Khaáng chiïën chöëng Phaáp, laåi ài àêìu trong cuöåc Khaáng chiïën chöëng Myä, nay vúái cuöåc töíng cöng kñch, töíng khúãi nghôa lõch sûã naây, àaä kïët thuác choái loåi vinh quang cuöåc àêëu
nguon tai.lieu . vn