Xem mẫu
- MÔI TRƯỜNG & PHÁT TRIỂN
Chuyện về Người chuyên săn hình
các loài chim trời và động vật hoang dã
VVNhiếp ảnh gia Tăng A Pẩu
T
rong thế giới nhiếp ảnh hiện nay, nhiều “TAY CHƠI” LẬP DỊ hết chương trình đại học, ông
nhiếp ảnh gia không lấy việc chụp ảnh Tăng A Pẩu là người Nùng không làm luận văn tốt nghiệp
để mưu sinh, cầu danh. Họ đến với nhiếp Hoa. Ông sinh ra ở ngôi làng mà bỏ ngang đi làm nhiều
ảnh bằng niềm đam mê cái đẹp. Bên cạnh nhỏ Lương Sơn, gần Sông Lũy, công việc khác mưu sinh. Bởi
những thành công có được trong suốt nhiều thuộc xã Suối Nhuôm, quận thế, vài chục năm sau đó, khi
năm theo đuổi đam mê, cái giá phải trả không Hòa Đa, tỉnh Bình Thuận. có dịp quay lại rừng, ông rất
chỉ là việc tốn nhiều tiền bạc, thời gian, công Trước nhà ông, rừng thăm ngạc nhiên vì sự biến mất của
sức, mà đôi khi là cả những thứ thuộc về cuộc thẳm xanh, kéo dài 15 km tới những khu rừng ông từng đến,
sống riêng tư của bản thân, thậm chí là sự xa tận thềm biển. Sau năm 1975, do đó, chụp ảnh về rừng là
cách của gia đình... Nói đến những con người bước vào đại học, ông chọn cách ông giữ lại cho bản thân
tâm huyết ấy, không thể không nhắc đến nhiếp ngành Lâm nghiệp. Thế hệ những ký ức đẹp về nơi mà
ảnh gia Tăng A pẩu - Người mê lội rừng với tâm ông là thế hệ sinh viên đầu ông từng gắn tuổi thanh xuân
thế “trong veo”, quyết liệt bảo vệ từng cánh chim tiên sau ngày đất nước thống của mình vào đó.
rừng, từng con thú hoang. Tăng A Pẩu không nhất vào rừng để vẽ bản đồ. Nhắc đến Tăng A Pẩu, giới
nhận mình là “nhà” gì cả! Ông đứng ngoài mọi Ông còn nhớ rất rõ về khu nhiếp ảnh gọi ông là “tay chơi”
danh hiệu, xa lạ với mọi cuộc vinh danh. Nể bạn rừng đầu tiên mà ông đến là lập dị, bởi ông ít khi giao du
bè tham gia Câu lạc bộ nhiếp ảnh Gia Định, rừng Mã Đà, nay thuộc Khu với hội, nhóm nhiếp ảnh, tất
thỉnh thoảng ông ghé giao lưu chứ không dự bất bảo tồn Thiên nhiên Văn hóa cả thời gian rảnh rỗi, ông đều
kỳ cuộc thi nào, dù đa số giới cầm máy mỗi khi Đồng Nai, huyện Vĩnh Cửu, dành cho rừng. Suốt ngày rong
nhắc đến ông đều trầm trồ, thán phục. tỉnh Đồng Nai. Tuy nhiên, học ruổi trong những khu rừng với
Tạp chí
SỐ 6/2021 | MÔI TRƯỜNG 65
- MÔI TRƯỜNG & PHÁT TRIỂN
khoảng 300 loài là khá phổ
biến, còn chụp được 500 thì
khá hiếm. Tăng A Pẩu thuộc
loại khá hiếm này, tính đến
nay ông đã chụp được hơn 500
loài”. Nhiếp ảnh gia Hoàng Thế
Nhiệm - Người chuyên chụp
phong cảnh thiên nhiên Việt
Nam cũng dành cho Tăng A
Pẩu những lời nhận xét thán
phục: “Có nhiều người yêu
thiên nhiên, yêu chim, chụp
ảnh chim... nhưng anh Pẩu là
trường hợp đặc biệt hơn tất cả.
Anh được coi như là người của
rừng. Bình thường anh là một
doanh nhân, nhưng công sức,
tiền của kiếm được, anh đã đổ
rất nhiều để đi chụp ảnh trong
rừng. Nhìn bộ ảnh chim của
VVCú cá đồng hung - Loài chim cực kỳ quý hiếm ở Việt Nam được Tăng A Pẩu
anh, đủ để hiểu anh đã tốn
chụp tại Cà Mau
công thế nào để chụp được
nhiều loài chim như vậy”. Còn
đủ loại kích cỡ ống kính máy ảnh, đến nay, Tăng đỏ IUCN. Đây là Triển lãm ảnh chuyên gia bảo tồn sinh học
A Pẩu đã chụp hơn 500 loài chim, góp những đầu tiên về chim rừng Việt Trần Lê Trà lại tìm thấy ở Tăng
hình ảnh quý cho công cuộc bảo tồn các loài Nam, là sự kiện lớn đầu tiên A Pẩu một “tâm hồn trong veo,
động vật hoang dã của Việt Nam. Vì thế, không giúp công chúng biết tới Tăng tinh thần hiệp sĩ, tài hoa nghệ
chỉ giới nhiếp ảnh mà cả những phóng viên báo A Pẩu. Toàn bộ số tiền thu sĩ, chỉ bảo vệ, dâng hiến chứ
chí khi cần ảnh về chim hay muốn tìm hiểu về được từ việc bán ảnh tại Triển không hề vụ lợi” đối với động
các loài chim đều liên hệ với ông. Không chỉ lãm được ông sử dụng để gây vật hoang dã... Đặc biệt, năm
nổi tiếng trong nước, nhiều nhiếp ảnh gia nước quỹ từ thiện cho WAR và trẻ 2019, khi làm bộ ảnh quảng bá
ngoài cũng biết đến và thường xuyên nhờ ông em nghèo Tây Nguyên; đồng Vườn Quốc gia Cát Tiên, nhiếp
dẫn vào rừng chụp ảnh hoặc học hỏi thêm kiến thời, kêu gọi cộng đồng nâng ảnh gia Tăng A Pẩu đã chụp
thức về các loài chim ở vùng nhiệt đới. Nhiệt cao ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ và quay được clip cả đàn bò
tình với bạn bè khắp nơi, năm 2014, ông được các loài động vật hoang dã, các tót gần 30 con - Loài vật nằm
nhóm nhiếp ảnh Malaixia mời sang tham quan hệ sinh thái tự nhiên của Việt trong Sách đỏ Việt Nam này
đất nước của họ và cùng đi Indđônêxia để chụp Nam. Ngoài Triển lãm Chim hiện ra sinh động, khỏe khoắn
ảnh núi lửa. Những bức ảnh độc đáo tại vùng rừng mùa kết bạn, người ta và đẹp đến sững sờ. Đây là một
núi lửa Bromo - Indđônêxi đăng trên mạng xã còn biết đến Tăng A Pẩu qua trong số những lần hiếm hoi
hội facebook cá nhân của ông nhận được nhiều những triển lãm chính thức đàn bò tót hiện lên trên ống
lời khen ngợi từ cộng đồng nhiếp ảnh. Đây là và không chính thức về chim. kính với số lượng lớn đến vậy.
vinh dự không phải người Việt nào cũng có Quả đúng là không ngờ bởi đến Năm 2011, nhiếp ảnh gia Tăng
được. tuổi 50, ông mới quyết định A Pẩu cũng chụp được ảnh
Từ ngày 24 - 28/1/2015, tại Nhà Văn hóa vác máy sống vì đam mê, theo đàn bò nhưng chỉ có khoảng
Thanh niên Thành phố Hồ Chí Minh đã diễn đuổi những sinh vật biết bay 13 con.
ra Triển lãm ảnh với tên gọi “Chim rừng mùa trong tự nhiên, nhưng thành Người đàn ông với nước da
kết bạn”, do Tổ chức Bảo vệ động vật hoang dã quả ông đạt được sau hơn 15 ngăm đen vì nắng mưa, giọng
(WAR) và Nhà văn hóa Thanh niên phối hợp tổ năm lội rừng không phải là nói khỏe pha chút hài hước sâu
chức Triển lãm trưng bày hơn 130 bức ảnh chim nhỏ. Theo chuyên gia khoa cay. Khi được hỏi tình yêu rừng,
rừng Việt Nam của tác giả Tăng A Pẩu với trọng học về chim tự nhiên Nguyễn yêu chim đến từ đâu, Tăng A
tâm là bộ ảnh (gồm 12 bức ảnh rất sinh động về Hoài Nam, “với số lượng các Pẩu từ tốn chia sẻ: “Những tác
loài sếu đầu đỏ - Loài chim quý hiếm bị đe dọa loài chim ở Việt Nam hiện nay, phẩm văn chương về rừng mà
tuyêt chủng ở mức sẽ nguy cấp (VU) theo Sách mỗi nhiếp ảnh gia chụp được tôi từng đọc khi còn ngồi trên
Tạp chí
66 MÔI TRƯỜNG | SỐ 6/2021
- MÔI TRƯỜNG & PHÁT TRIỂN
ghế nhà trường, tiêu biểu như Đường rừng của
Lan Khai, Nhớ rừng của Thế Lữ... đã kích thích
trí tò mò và tưởng tượng trong tôi. Đi đến độ
tuổi ngoài 50, chưa vợ con đã hết nửa đời người,
lúc đó tôi nghĩ, phải sống sao để đoạn đời còn lại
không phí hoài, thế là tôi quyết định mua máy
ảnh, sắm đủ thứ vật dụng cần thiết cho những
cuộc rong ruổi, rồi lên đường, tới bất cứ vùng đất
nào chưa qua. Cũng từ những chuyến đi này, vẻ
đẹp của những cánh chim trời đã khiến tôi rời
bỏ dần thú vui nơi đô thị để tìm về với những
mảnh rừng tìm chốn bình yên. Hễ ngơi việc, tôi
lại về với rừng, dần dà, thấy yêu rừng hơn phố.
Tấm ảnh ưng ý đầu tiên tôi chụp được đúng loài
chim đẹp nhất trong các loài chim quý ở Việt
Nam: Chim Thiên đường đuôi phướn, tên khoa
học là Asian Parradise Flycatcher. Từ đó, niềm VVLoài chim Khứu hông đỏ, động vật đặc hữu của Việt Nam
say mê săn tìm, lưu lại khoảnh khắc của các loài nằm trong sách Đỏ
chim qua những tấm ảnh cứ lớn dần trong tôi và
trở thành thói quen tự lúc nào không biết. Ban hay khi cất công leo lên đỉnh Cúc Phương (Ninh Bình), leo
đầu tôi đi theo đoàn, về sau, có lúc đi cùng nhóm Ngọc Linh (tỉnh Kon Tum), lên những dốc núi đá chênh
nhỏ hoặc một mình, nhưng thường thì tôi tự lái ông cũng chỉ chụp được 2 con vênh. Loài khứu đầu đen thì
ô tô vào rừng. Ở trong đó khoảng ba, bốn ngày, khứu thuộc loại đặc hữu Đông chui rúc trong bụi rậm, lủi rất
có khi là hẳn một tuần, dựng lều ẩn mình chờ Dương mà phải hơn 6 năm tìm nhanh. Khứu Ngọc Linh chỉ
đợi cơ duyên, với tâm thế nhàn du, khám phá. kiếm ông mới có duyên gặp nó. có trên đỉnh núi Ngọc Linh ở
Tôi tìm thấy niềm vui bất tận khi săn ảnh chim Chụp chim rừng dễ mà cũng độ cao 2.500 m. Khứu đầu đen
rừng và động vật hoang dã, với tình yêu vô điều khó. Nó đòi hỏi công sức rất má xám chỉ bay lượn trên đỉnh
kiện. Thế giới này đâu chỉ dành cho loài người? nhiều để lội rừng tìm chim, sau Bidoup-Núi Bà (Lâm Đồng)...
Chúng ta không có quyền chiếm hữu, độc tôn. đó phải trang bị những thiết bị Đặc biệt, trong lần săn ảnh
Tôi chỉ mong những bức ảnh mình chụp được đặc dụng như xe đi rừng; máy loài khứu đặc hữu rừng Kon Ka
sẽ đánh thức phần nào tính thiện tiềm ẩn, thúc tạo tiếng chim để dụ chim ra; Kinh, Tăng A Pẩu phải bỏ công
đẩy mọi người chung tay bảo vệ chim rừng và ống kính khủng để chụp được 4 lần từ Thành phố Hồ Chí
thiên nhiên Việt Nam”. những bức ảnh đẹp và rõ nét… Minh đi Kon Tum, vào rừng
Ngoài chim, Tăng A Pẩu còn có nhiều bộ Có khi chim quý hiện ngay ra Kon Ka Kinh để chụp. Nhưng
ảnh về các loài thú rừng hoang dã quý hiếm, giá trước mắt, người chụp ảnh cả bốn bận, loài chim này hoặc
trị khác, nhưng sự nghiệp săn ảnh của ông rực bấm máy lia lịa. Nhưng cũng không xuất hiện, hoặc thoắt
rỡ nhất vẫn là kho ảnh khổng lồ và định danh có con trốn biệt, hoặc thoắt ẩn thoắt lủi trong bụi rậm,
công phu được hơn 500 loài chim, trong tổng số ẩn thoắt hiện, nhiếp ảnh gia khiến ông không kịp bấm máy.
khoảng 830 loài chim có tên trong Bảng thống trở tay không kịp. Hơn nữa, Nói về công việc của mình,
kê chim rừng Việt Nam. nhiều giống chim đặc hữu chỉ Tăng A Pẩu khiêm tốn: “Tôi
sống ở một khu vực núi non xem việc chụp ảnh chim rừng
DÀY CÔNG SĂN ẢNH ĐỂ... KÊU CỨU CHO hiểm trở, đòi hỏi người muốn là thú vui, chứ cũng không thi
ĐỘNG VẬT HOANG DÃ chụp được phải kiên trì lặn lội vị hóa gì công việc của mình.
Ngắm kho ảnh đồ sộ và theo dõi hành vào rừng sâu... Chỉ riêng săn Ở Việt Nam, người chụp ảnh
trình không ngừng nghỉ ngược Bắc xuôi Nam, ảnh các loài chim khứu khác chim chỉ đếm trên đầu ngón
lao theo những cánh chim trời với các loại ống nhau, ông phải hao tâm tổn trí, tay, cũng chỉ chụp quanh
kính to oành, nặng trĩu của Tăng A Pẩu, ít ai ngờ khó chụp nhất là khứu đá vôi, quanh thành thị. Nhưng thú
chẳng bao lâu nữa, ông sẽ bước vào độ tuổi “xưa kích thước rất bé, thân chỉ dài chụp ảnh chim trên thế giới đã
nay hiếm”. Sau mỗi cuộc săn tìm, khi có thời khoảng 5 - 6 cm, nhảy lóc chóc phát triển rất mạnh. Tại Thái
gian ngắm nhìn lại mỗi bức ảnh chụp những trên các mỏm đá. Loài này cả Lan, có hơn 20.000 người hoạt
loài chim quý, ông đều rưng rưng xúc động. Bởi thế giới chỉ có ở Việt Nam và động trong hội chụp ảnh chim;
có khi phải lội bộ 3 ngày ở tận đỉnh Fansipan một vùng nhỏ ở Lào. Để tìm nó, Singapo thì có khoảng 10.000
nhưng ông chỉ chụp được đúng 3 con chim quý, ông phải bay ra Vườn Quốc gia người... Họ đi khắp thế giới để
Tạp chí
SỐ 6/2021 | MÔI TRƯỜNG 67
- MÔI TRƯỜNG & PHÁT TRIỂN
loạt “du nhập” loại lưới bắt chim
của Trung Quốc, họ bán với giá
siêu rẻ và cung ứng bằng mọi
hình thức, vì thế, lưới giăng kín
các cánh đồng, tầng cao tầng
thấp, quây ba bề bốn bên; lưới
như thiên la địa võng ở cửa
sông, cửa biển, đầm phá, ao hồ.
Chim to sải cảnh cả 1,5 m, 2 m
như giang sen; loài bé hơn như
sâm cầm, rồi đủ loài lớn, bé, già,
trẻ, mẹ, con. Dù ban ngày hay
ban đêm, cứ nghe tiếng loa giả
tiếng đủ loài chim trống mái,
rồi trưng bày hình nộm các
con chim được chế tác “giống
con chim hơn cả con chim” ở
mọi ngõ ngách, thôn quê hay
chụp ảnh chim. Những lần qua Việt Nam, họ dính bẫy, trúng đạn... Theo Tăng phố thị. Chim kéo đến hoặc vô
cũng nhờ tôi dẫn vào rừng để chụp ảnh chim”. A Pẩu, một trong những nguyên tình bay qua, bay cao hoặc bay
Với Tăng A Pẩu, chim cũng có linh giác đặc biệt, nhân chính dẫn đến sự tuyệt thấp, mắc lưới “tàng hình” tất.
có thể cảm nhận được sự thân thiện, an toàn chủng này chính là nạn phá Lưới trong suốt, nhẹ bẫng, một
của con người dành cho chúng. Khi ánh mắt rừng, săn bắt và buôn bán trái khi đã mắc, chim giãy mạnh có
ta không thân thiện, chúng liền bay đi ngay. phép các loài chim quý hiếm, thể gãy cánh, càng giãy càng bị
Chúng có sự hồn nhiên, sự tương thích, hòa hủy hoại sinh cảnh của các loài mắc nhiều vòng nhiều sợi lưới
lẫn, thích nghi môi trường. Mức độ linh động động vật với tốc độ chóng mặt hơn. Bởi vậy, thông điệp Tăng
với môi trường của chúng cũng rất cao, thay đổi ở Việt Nam. Riêng đối với các A Pẩu gửi gắm qua những bức
về khí hậu, thức ăn ít đi hay không còn trong loài chim, ít ai ngờ, không phải ảnh chân dung các loài chim
mùa nhất định nào đó, chúng sẽ di chuyển đến là súng lớn, đạn to, thợ săn tinh là muốn góp tiếng nói kêu cứu
vùng khác. Mức độ độc lập của chúng cũng vậy, quái và độc ác mới là thảm họa cho rừng, cho sự biến mất của
luôn tránh sự xung khắc, chim nào giang sơn lớn nhất tàn sát chim hoang dã. rừng tự nhiên, cho loài chim nói
nấy. Chúng khu trú rừng nào thì trở về rừng đấy Mà thủ phạm tràn lan nhất, giết riêng và các loài động vật hoang
sau chuyến di cư dài tìm đồ ăn hay khi có loài chóc khốc liệt nhất, hành hoành dã nói chung ở Việt Nam.
khác đến… trên diện rộng nhất trong việc Đây cũng là lý do thôi thúc
Cái đặc biệt trong nghiệp nhiếp ảnh của tận diệt chim trời hiện nay Tăng A Pẩu không ngừng công
Tăng A Pẩu là, tuy xem việc chụp ảnh chim rừng chính là nạn bẫy lưới mờ/lưới việc vào rừng, chụp thú, đặc
là thú vui, nhưng ông cũng không giấu được nỗi vô hình/lưới tàng hình. Trước biệt là chim, chụp thật đẹp, mô
lo âu và trăn trở của mình về sự tuyệt chủng một kia, các nhà khoa học dùng lưới tả ánh mắt của chúng, móng,
cách nhanh chóng của loài chim nói riêng và các dạng này để bắt chim, gắn vòng vuốt, sải cánh… đưa những ý
loài động vật hoang dã nói chung ở Việt Nam. theo dõi vào chân chim, lấy mẫu niệm triết học vào mỗi tấm
Nỗi đau của Tăng A Pẩu về đời sống mong manh máu của chim để phục vụ công ảnh để mọi người cảm thấy
của những cánh chim trời, trước sự vô minh của tác nghiên cứu, bảo tồn. Lưới đó tấm hình toát ra linh hồn biết
con người trong việc tàn sát chim thú hiện rõ qua thường được mua từ Cộng hòa nói. Một mai, khi những cánh
từng bức ảnh, với từng dòng chú thích tỉ mỉ như Liên bang Đức, có trị giá hàng rừng im lặng như tờ, không
những lời kêu cứu. Trong những bức tranh treo nghìn đô la một chiếc và chỉ có tiếng chim, ngay cả giọng
quanh không gian buổi giao lưu của nhiếp ảnh những nhà khoa học có “chứng hót của chích chòe. Nếu loài
gia Tăng A Pẩu với những người yêu nhiếp ảnh chỉ” giăng lưới, bắt chim trời người tìm về thiên nhiên bằng
cũng như yêu môi trường tự nhiên ở salon văn mới được thực hiện thao tác cách chiếm hữu, tàn phá, đem
hóa Cà phê thứ 7 (số 38 Võ Văn Tần, quận 3, Thành này. Thế nhưng, khoảng 5 năm của thiên nhiên về thành của
phố Hồ Chí Minh) vào tháng 5/2018, có nhiều bức nay, trên thị trường Việt Nam riêng cho mình, thì hãy nhớ
khiến người xem không khỏi đau lòng, như bức và nhiều nước lân cận như Lào, câu “ăn của rừng rưng rưng
ảnh những chú khỉ hiếm bị nhốt trong lồng bán Thái, Campuchia, Băngladet, nước mắt”...
ngoài phố, hay những con lợn rừng bị thương vì Sri-lanka, Myanmar… đều đồng LÊ NGỌC - ĐĂNG HẢI
Tạp chí
68 MÔI TRƯỜNG | SỐ 6/2021
nguon tai.lieu . vn
