Chuyên đề tốt nghiệp: Chăm sóc và điều trị cho bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP
CHĂM SÓC VÀ ĐIỀU TRỊ CHO BỆNH NHÂN LIỆT NỬA
NGƯỜI DO TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO

Người hướng dẫn : Thạc sỹ, Bác sỹ Đỗ Gia Quý
Học viên

: Phí Thị Hòa

Mã học viên

: B00031

Chuyên ngành

: Điều dưỡng

Hà Nội 01/2011

Mục lục
Mở đầu
Chương 1: Giải phẫu – sinh lý hệ thống tuần hoàn não
1.1.

Giải phẫu hệ thống động mạch não

1.2.

Sinh lý tuần hoàn não

Chương 2: Bệnh nguyên – bệnh sinh tai biến mạch máu não
2.1. Sinh lý bệnh nhồi máu não
2.2. Sinh lý bệnh xuất huyết não
Chương 3: Chẩn đoán tai biến mạch máu não
3.1. Định nghĩa và phân loại
3.2. Chẩn đoán – điều trị mạch máu não
3.3. Chẩn đoán và điều trị xuất huyết não
Chương 4: Chăm sóc bệnh nhân liệt người do tai biến mạch máu não
4.1. Mục tiêu
4.2. Tiến triển của bệnh
4.3. Nhận định
4.4. Chẩn đoán điều dưỡng
4.5. Lập kế hoạch chăm sóc
4.6. Thực hiện kế hoạch chăm sóc
4.7. Lượng giá
Kết luận

Thang Long University Library

MỞ ĐẦU
Tai biến mạch máu não ( TBMMN ) là một vấn đề thời sự và cấp bách trên thế
giới cũng như ở Việt Nam. Đây là một nguyên nhân gây tử vong và tàn tật cao.Theo
thống kê của tổ chức y tế thế giới tỉ lệ tử vong do TBMMN đứng thứ 3 sau bệnh tim và
ung thư [9].
Hàng năm ở Mỹ có khoảng 500.000 trường hợp tai biến mới , phần lớn xảy ra sau
55 tuổi [4]. Theo thống kê của tổ chức Y tế thế giới thì tuổi càng cao tỷ lệ bị TBMMN
càng tăng. Theo số liệu của Sudlow và Warlow cho thấy tỷ lệ mới mắc chiếm 50% ở tuổi
trên 75. Trong đó tỷ lệ nam nữ là gần như nhau. Ở Việt Nam, theo thống kê của Khoa
Thần kinh Bệnh viện Bạch Mai từ 2001-2005 cho thấy bệnh nhân vào điều trị do bệnh lý
mạch máu não là 39,96 %[9]. Hậu quả của TBMMN là cướp đi sinh mạng của nhiều
người hoặc để lại di chứng nặng nề gây thiệt hại to lớn cho gia đình và xã hội.
Ngày nay với các phương tiện chẩn đoán hiện đại cho phép chẩn đoán sớm
TBMMN và đặc biệt chẩn đoán phân biệt được tổn thương TBMMN để có phác đồ điều
trị thích hợp.Việc điều trị cho bệnh nhân TBMMN đòi hỏi phải rất khẩn trương và tích
cực “Thời gian là não”. Do vậy một số đơn vị chống đột quỵ ở Việt Nam đã được thành
lập.
Cùng với việc điều trị TBMMN hết sức khẩn trương thì vấn đề chăm sóc bệnh
nhân TBMMN trong và sau giai đoạn cấp cũng giữ vai trò hết sức quan trọng. Bệnh nhân
được nuôi dưỡng đúng cách, làm giảm tỉ lệ tử vong, hạn chế thương tật thứ phát, giảm
nhẹ mức độ di chứng cho bệnh nhân, để bệnh nhân sớm thích nghi với cuộc sống cộng
đồng.
Trong bài viết này chúng tôi đề cập một cách hệ thống các phương pháp điều trị, chăm
sóc, phục hồi chức năng cho bệnh nhân TBMMN trong và sau giai đoạn cấp.

1

Chương 1: GIẢI PHẪU - SINH LÝ HỆ THỐNG TUẦN HOÀN NÃO
1.1 . Giải phẫu hệ thống động mạch não
Não được nuôi dưỡng bởi hai hệ thống động mạch là hệ thống động mạch cảnh
trong ở phía trước, cung cấp máu cho phần lớn bán cầu đại não và hệ thống động
mạch sống nền nuôi dưỡng cho thân não, tiểu não và phần sau của bán cầu đại não.
1.1.1. Hệ thống động mạch cảnh trong
Động mạch cảnh trong xuất phát từ xoang cảnh. Ở cổ động mạch cảnh trong nằm ở
vùng cổ bên, dưới bờ trước của cơ ức đòn chũm. Sau đó chui vào trong sọ đi qua xương
đá, nằm trong xoang tĩnh mạch hang. Sau khi ra khỏi xoang tĩnh mạch hang, động mạch
cảnh trong cho một nhánh bên là động mạch mắt và phân chia thành 4 nhánh tận là động
mạch não trước, động mạch não giữa, động mạch thông sau và động mạch mạch mạc
trước.
- Động mạch não trước: Nằm ở mặt trong của thùy trán, hai động mạch não trước đi rất
gần nhau và có một nhánh nối gọi là động mạch thông trước. Động mạch não trước chia
ra các nhánh nhỏ nuôi dưỡng cho não. Các nhánh nông chi phối cho khu vực vỏ não và
dưới vỏ bao gồm các vùng như mặt trong của thùy trán và thùy đỉnh, bờ trên và một phần
nhỏ mặt ngoài bán cầu. Nhánh sâu nuôi dưỡng cho phần đầu nhân đuôi, phần trước nhân
đậu, nửa trước của bao trong và phần dưới đồi trước.
- Động mạch não giữa: Đi sâu vào phía trong và tận hết sau khi phân ra nhiều nhánh nhỏ,
bao gồm các nhánh nông và nhánh sâu. Các nhánh nông cấp máu cho phần lớn mặt ngoài
bán cầu đại não, phần ngoài mặt dưới của thùy trán, thùy đảo. Các nhánh sâu tưới máu
cho thể vân, bao trong và bao ngoài.
- Động mạch thông sau: Động mạch này rất ngắn, nối giữa hệ động mạch cảnh và hệ
động mạch sống nền. Nó cũng có các nhánh chi phối cho đồi thị, vùng dưới đồi, cánh tay
sau và chân cuống não.

2

Thang Long University Library

- Động mạch mạch mạc trước: Đi ra phía sau cấp máu cho dải thị, thể gối ngoài, đuôi
nhân đuôi, phần trước của não hải mã và đám rối mạch mạc.
1.1.2. Hệ thống động mạch sống nền
Động mạch sống nền xuất phát từ động mạch dưới đòn, đi lên trên chui qua ống
xương ở mỏm ngang của các đốt sống cổ.Tiếp theo nó chui qua lỗ chẩm vào trong sọ đi ở
mặt trước hành tủy. Đến rãnh hành cầu hai động mạch sống hợp lại thành động mạch
thân nền nằm ở mặt trước cầu não. Động mạch thân nền tận hết ở rãnh cầu cuống và chia
ra hai nhánh tận là hai động mạch não sau. Hệ động mạch sống nền tưới máu cho các
vùng như cầu não, hành tủy, tai trong, tiểu não, đồi thị, vùng dưới đồi sau, mặt trong thùy
chẩm, thể gối ngoài, và hồi thái dương 3,4,5.
1.1.3. Các hệ thống tiếp nối
- Vòng nối đa giác Willis là hệ thống nối độc đáo duy nhất trong cơ thể nối các động
mạch với nhau. Ở não động mạch thông trước nối thông hai động mạch não trước. Động
mạch thông sau nối hai động cảnh trong và động mạch đốt sống thân nền.
- Vòng nối động mạch cảnh trong - động mạch cảnh ngoài cùng bên.
- Vòng nối giữa các nhánh nông của động mạch não trước, não giữa, não sau ở bề mặt
của bán cầu đại não.
1.1.4. Hoạt động của hệ thống tiếp nối
Trong điều kiện sinh lý bình thường, các nhánh tiếp nối không hoạt động do
không có sự chênh lệch áp lực máu giữa các hệ thống tiếp giáp nhau. Khi có một động
mạch bị tắc, các hệ thống tiếp nối sẽ phát huy tác dụng. Hiện tượng tưới máu bù sẽ diễn
ra do có sự chênh lệch áp lực. Qua chụp động mạch não người ta có thể thấy rõ sự hoạt
động của hệ thống tuần hoàn bàng hệ này.

3