Xem mẫu
- Ch p nh chân dung
(Ph n 3)
5. Phân lo i nh chân dung:
nh ch p cũng như tranh v , tuỳ theo m c ích c a ki u nh và v trí, tư
th , t m vóc c a con ngư i ư c th hi n ra trong nh mà ngư i ta x p lo i, m i
lo i, m i ki u cách c a nh chân dung u do cách b c c ã d ng ý hình thành ra
nó.Hi n nay theo em ư c bi t là có 3 cách phân lo i nh chân dung, tuỳ thu c
và s ngư i, tính ch t c a ch , nh...
5.1. Cách phân lo i th nh t:
N u hình con ngư i trong môi trư ng ho c c nh trí nh t nh nào ó mà
m t mũi không rõ nét (không ư c t p trung di n t ) hình th con ngư i chi m
m t t l tương i nh so v i di n tích to àn b b c nh, thì ó ch thu c lo i nh
sinh ho t ho c phong c nh trong ó có ngư i.
N u con ngư i ư c miêu t t p trung b m t; cách ch p làm n i các chi
ti t và hình dáng, l i th hi n ư c c tình c m, n i tâm, ôi khi c tư th i ub ,
thì lo i nh này thu c v lo i chân dung. Tuy nhiên, s phân chia cũng ch là
tương i. Ví d : t ư c các tiêu chí trên nhưng có nh ư c x p vào th lo i
nh báo chí, phóng s ...
- nh chân dung có th là c ngư i (lo i này hi n nay ít dùng), n a ngư i,
hay riêng có b m t, và có khi ch c t có ôi m t, cái mi ng theo ki u i n nh
như ang ư c ph bi n ưa thích trong a s i tư ng thành th .
Trong ch p nh chân dưng ngư i ta còn phân chia thành hai th lo i, m c
d u ranh gi i gi a hai th lo i này nhi u khi không th t d t khoát, ó là chân
dung th tĩnh và chân dung th ng. V i hai th lo i này, căn c vào trình
và phương pháp th hi n l i hình thành ra lo i chân dung lưu ni m bình thư ng
không c u kỳ v ý nghĩa miêu t , và lo i chân dung ct òi h i c hình th c
l n n i dung u ph i t tính ngh thu t cao.
5.1.1. nh chân dung tĩnh
Khi con ngư i ư c miêu t tr ng thái không ho t ng (th tĩnh t i, dù l
à ư c ch p b t ng hay d ng ý cho ng kính thu hình) thu c vào th chân dung
tĩnh.
Th chân dung tĩnh ph n l n ngư i ta ch p n a ngư i, ít khi thu hình c
ngư i ho c 2/3 và ư c th hi n n i tâm b ng ư ng nét c bi t trong khuôn m t
k t h p v i chi u sáng cho n i b t chi ti t theo ý mu n.
Có nhi u nh chân dung m i tho t nhìn tư ng như là tĩnh, nhưng n u chú ý
ng m k , th y tình c m c a nhân v t ư c bi u hi n ra r t mãnh li t các ư ng
nét, khi n ngư i xem nh c m thông ư c cu c s ng bên trong c a nhân v t,
nhi u khi ôi m t th hi n trong nh r t t p trung, nhìn th ng vào phía ngư i xem
nh như thu hút, chinh ph c, trìu m n, h n gi n, yêu thương... B c chân dung
miêu t ư c rõ ràng cá tính và nhân cách, tình ti t c a i tư ng như v y r t s ng,
r t sâu s c, không ai l i có c m giác cho là tĩnh theo nghĩa c ng .
Ch p nh chân dung tĩnh ph i có s hòa h p gi a nhà nhi p nh và i
tư ng, m c d u gi a hai ngư i có cái máy nh ngăn cách. Thi u s ng c m
- này, nh t là thi u hư ng ng và ng h c a i tư ng ch p, b c chân dung r t khó
mà thành công.
Th chân dung tĩnh này r t th nh hành trong th i kỳ u c a l ch s nhi p
nh. Nh ng b c th y v th lo i nh này như Talbot, Bayard, Le Gray, Octavius
Hil1, Nadar, Nappelbaum... tác ph m và tên tu i c a h v n ư c lưu truy n t i
ngày nay.
nư c ta, th chân dung tĩnh v n ư c c d ng trong m t s trư ng h p
c bi t như: ch p nh lãnh t ; ch p các nhân v t i n hình, ch p nh h sơ căn
cư c, s d ng trong thí nghi m, nghiên c u, lưu ni m có tính ch t ngh thu t...
Tuy nhiên do tính ch t mà nó ít mang tính ngh th t m y. ây là trách
nhi m c a các nhà nhi p nh ngh thu t chân chính trong vi c th hi n lo i nh
chân dung ăng trong báo chí, c n có nh ng ki u nh làm m c thư c ư c ph
bi n r ng kh p, b ng cách ó m i thúc y m i ngư i c m máy nâng d n trình
ngh thu t trong cách th hi n nh chân dung.
5.1.2. nh chân dung ng
nh con ngư i ang c ng trong làm vi c, sinh ho t, h c t p, chi n u...
u thu c th chân dung ng.
Trong chân ung ng ngư i ta có th th hi n con ngư i th t rõ nét như
chân ung tĩnh ho c ch miêu t m t s c i m nào ó v các b ph n ch y u
trên khuôn m t, còn các chi ti t, ư ng nét khác cho m nhoè i bi u hi n rõ
cái ng c a nhân v t theo s vi c c n k t h p b i c nh và u ch p b t ng .
Th lo i nh này chính là ch p theo ki u chân dung phóng s : ''b t'', ''ch p"
nh ng dáng i u, c ch và nét m t r t t nhiên tho i mái c a nhân v t, và ngay
khi ta b m máy, b n thân i tư ng không hay bi t.
- nh chân dung ư c th hi n theo ki u này trông r t s ng, ngư i xem nh
d có c m giác như ng trư c con ngư i th t. S c s ng b ng kính ch p g n như
ngưng l i trong giây lát cho ngư i xem nh có th i gian nhìn rõ, phân tích c
ch hành ng c a con ngư i ang s ng mà trong khi g n gũi hàng ngày ít chú ý
ho c không có i u ki n xác nh n ra.
Nhưng n u ngư i c m máy không trình iêu luy n, không nh ng khó
ch p ư c th t úng th i cơ b c l tình c m mang tính ch t tiêu bi u, i n hình
p nh t trong dáng d p, tư th , i u b c a i tư ng, mà còn d thành nh ng
hình tư ng h i h t, ngây ngô, th m chí ngư i xem nh d hi u l m là tác gi ã
bày t gi t o.
Chân dung ng là th lo i ư c phát sinh và thông d ng cùng v i nh
phóng s , sinh ho t, hi n nay ang ư c hâm m và ngày càng chinh ph c ư c
s tín nhi m c a nh ng ngư i yêu nh.
5.1.3. nh chân dung ct
Chân dung c t là lo i nh òi h i t tính ngh thu t cao v miêu t t
hình th c n ý nghĩa n i dung, n u không trình k thu t và ngh thu t iêu
luy n, nh t là quan i m nh n th c không rõ ràng d t khoát khó mà th hi n thành
công, vì không nh ng ph i l a ch n th t chính xác nh ng c i m tiêu bi u cho
v m t, dáng ngư i c a nhân v t, mà còn ph i khéo k t h p cách b c c có s c
h p d n m nh, cách chi u sáng th t tinh t m i làm cho các ư ng nét r t khái
quát mà ch a ch t ý nghĩa súc tích c a n i tâm nhân v t, ăn kh p v i d ng ý
c a tác gi , khi n ngư i xem nh càng ng m nghía hình tư ng càng nh n rõ ý
nghĩa phong phú, như nghiên c u m t bài thơ thâm thuý, càng nghi n ng m càng
phát hi n ra ý t hay.
- nh chân dung c t theo phong cách ngh thu t không l thu c vào
khuôn kh , ki u cách, h u h t do cách sáng t o c a nhà nhi p nh và tài
quy t nh.
Ngư i ta có th c t toàn thân i tư ng b ng m t bóng en k t và dùng
nh ng v t sáng r t c áo, d n gi i nh ng i u c n miêu t ; có th là t b m t
theo ki u chân phương; có th ch c n cho n i th t rõ nét ôi m t, cái mi ng, mái
tóc... k t h p v i các b ph n liên quan m nhoè làm b i c nh; l i có khi ch dùng
hình bóng nhân v t in vào m t phông, ng dài trên n n t ho c soi t trên m t
nư c di n t tâm tr ng b ng m t vài nét r t c bi t v dáng d p và v m t
nhân v t, mà khi xem nh v n nh ng ư ng nét thân quen, v n hi u chi ti t c a
n i dưng ct .
Do xu hư ng và quan i m ngh thu t ã phân bi t, nh chân dung ct
phong cách th hi n khác h n nhau:
5.1.3.1 c t c th
Dùng cách ch p th t g n, ghé sát ng kính vào i tư ng ho c cũng có khi
dùng ng kính ch p xa kéo nhân v t t xa l i.
Thu hình t p trung, y , chính xác b ph n theo ý mu n. Ch ng h n như
c t m t b m t già nua, nh s n i b t t các n p nhăn, l chân lông, t ng s i
râu, tóc, lông mày n c v t tích trên da th t nhân v t, ho c c t v m t non tr
thì không nh ng các lông tơ, t ng s i tóc m m m i, mà n c v thơ ngây trong
ánh m t, cánh mũi, vành môi, k răng... cũng ư c cách chi u sáng làm n i b t lên
r t chu n xác, như ngư i trong nh ghé sát m t t i phía ngư i xem...
Nhìn vào lo i nh này như c m t th văn chương chân th c c a m t áp
án rành rõ mà l i vô cùng h p d n, giàu m c m.
- 5.1.3.2. c t tr u tư ng
Thư ng dùng cách b c c r t ng nghĩnh, c áo, chi u sáng r t c u kỳ
cho n i b t m t s ư ng nét khái quát nào ó cô ng m i ý t súc tích c a
n i dung miêu t .
Nh ng bóng en, v t sáng, c khi ch là m t nét r t nh , m t cái ch m c n
con, m t s ng ngh ch có d ng ý, m t cách chia c t t ng t, m t s ch ng l p
tinh vi... bi u l ra m t nh là c m t dãy móc xích n kín ý tình sâu s c.
M i tho t nhìn lo i nh này r t có th ch ng nh n rõ i u gì mô t , th m
chí có khi c n hình tư ng chưa ch c ã phát hi n ra ngay là tư th nào, nhưng
n u t p trung suy nghĩ xét oán, s l n ra u m i và t ó s gi i áp sáng t d n
theo cách hình dung liên tư ng.
Lo i nh này có th ví như bài thơ ý t thâm tr m, văn chương h t s c trau
chu t, tinh vi; h t như bài tính u n khúc, ph c t p.
Ngh thu t miêu t con ngư i theo quan i m c a ta là áp d ng cách ct
th nh t, còn xu hư ng c a trư ng phái các nư c phương Tây r t chu ng cách
c t th hai.
5.2. Cách phân lo i th 2:
Có th phân thành các lo i sau:
(1) nh chân dung dàn d ng,
(2) nh chân dung t nhiên,
(3) nh chân dung sinh ho t, và
(4) nh chân dung t p th .
- 5.2.1. nh chân dung giàn d ng
S thành th o k thu t và nh y bén v th giác chưa giúp ta vư t qua
nh ng khó khăn c a vi c ch p nh chân dung. thành công v i th lo i nh
chân dung dang d ng (formalportait), c hai con ngư i ph i cùng tham d vào ti n
trình sáng t o và m i tương quan gi a hai con ngư i là i u c t y u nh t.
V i i u ki n ch ng v k thu t và th i gian trong studio hay ngo i
c nh, nh ng b c nh chân dung giàn d ng t yêu c u là nh ng b c nh trông
không có gì là…dàn d ng. Quan h c i m , thân m t gi a ngư i c m máy và
ngư i m u là i u quan tr ng giúp cho ngư i m u c m th y tho i mái, t nhiên.
B n thân ngư i c m máy cũng ph i có phong thái t tin trong nh ng cách t o dáng
cho ngư i m u hay cách x lý k thu t cho mình.
Ch n l a nh ng c i m nào trên gương m t c n nh n m nh, hay c n
gi m nh là m t s l a ch n khó khăn, tùy thu c vào ý c a ngư i c m máy
mu n làm p cho ch hay phơi bày tính cách c a ngư i m u. Không c n
nh ng k thu t ph c t p hay b c c khác thư ng, gương m t con ngư i t thân
v n luôn h p d n, và n u ta có th ch p b t ư c m t bi u hi n thích h p trên nét
m t cũng giúp cho b c nh thành công. N u là chân dung toàn thân hay ba
ph n tư chi u cao, c n ph i c bi t chú ý n hai bàn tay. Hình dáng và tư th c a
hai bàn tay có th cho bi t nhi u i u v ch ch ng kém gì gương m t.
5.2.2. nh chân dung t nhiên
Có th nói nh chân dung t nhiên (informal portrait) là th lo i nh h p
d n ngư i c m máy nh, c dân nghi p dư l n gi i chuyên nghi p. T m t a tr
ang cư i khúc khích trư c ng kính cho t i m t nhà sư chìm l ng trong lúc ng i
thi n, m i chân dung không dàn d ng, t o dáng studio hay t i nhà u có th coi
là chân dung t nhiên.
- Tuy không c n ph i thi t k , b trí gì, nh chân dung lo i này cũng òi h i
ngư i c m máy nhi u k năng không kém gì vi c ch p nch chân dung trong
studio. Ngư i c m máy ph i luôn nh y bén có th quy t nh ch p nhoáng và
ch p b t ư c m t tư th p hay m t nét m t c áo c a ch th trư c khi các
bi u hi n ó bi n m t.
Trong trư ng h p ngư i m u bi t mình ư c ch p nh, ta nên yêu c u h
làm m t công vi c hay thao tác nào ó v n quen thu c v i h . M t ho sĩ v tranh,
m t nh c công chơi àn, m t ch bán hàng qu y ôi quang hàng, m t anh dân chài
ang kéo lư i,…Nh ng thao tác hay công vi c quen thu c s giúp ngư i m u
thêm t nhiên và nh ng công c lao ng, ho c ng tác s góp ph n tăng thêm
tính thông tin l n tính th m m cho b c nh.
Trong studio, h u c nh ch óng vai trò th y u là nh m tôn ngư i m u lên.
Trong i thư ng, h u c nh –cho dù có hơi m nhoè i – v n là m t ph n
không th tách r i v i ch . M t b i c nh không phù h p s phá h ng không
khí c m xúc và b c c c a hình nh. V i lo i hình nh này thì các ông kinh các
Wied có tiêu c t 20mm n 35mm l i t ra h u hi u hơn ng kính tele trong
nhi u trư ng h p.
5.2.3.Ch p nh t p th
nh chân dung t p th cũng ư c chia làm 2 lo i như nh chân dung cá
nhân: nh dàn d ng và nh t nhiên.
nh chân dung t p th dàn d ng
Dàn d ng m t b c nh chân dung t p th (Formal group portrait) là m t
thách th c i v i trí tư ng tư ng và tài ngh c a ngư i c m máy. T p th ngư i
m u ph i ư c b trí sao cho h p d n và cùng lúc ph i b t ư c s chú ý c a t t c
nh ng ngư i trong nhóm.
- Vi c x lý b c c và ánh sáng cho nh chân dung t p th b h n ch r t
nhi u nhưng dù v y, ph i h t s c tránh s ơn i u c a các b trí m i ngư i theo
m t hàng ngang c ng nh c. ánh sáng t t nhiên ph i t o ư c không khí c m xúc
cho vào nhóm ch không ph i ch nh n m nh m t hai cá nhân. T p th càng ông
thì nên ch p càng nhi u phim b o m r ng trong b c nh cu i cùng không
ngư i nào nháy m t, cau mày, b che khu t hay nhìn i ch khác hay kho ng kh c
quan tr ng.
V i t p th ông t 4 ngư i tr lên, b trí m t hàng th ng là cách b trí r t
v ng v , nên chia làm nhi u nhóm nên t t hơn. Dù b trí theo cách nào thì m t
chân máy (tripod) là m t công c t i c n thi t khi ch p nh t p th có dàn d ng,
b i vì nhà nhi p nh c n ph i di chuy n qua l i nh ng nhóm ngư i m u và máy
nh i u ch nh cách s p x p và ki m tra hi u qu qua kính ng m.
nh chân dung t p th t nhiên
Ch p nh chân dung t p th theo l i t nhiên (informal group portrait) là
m t cơ h i cho các tay chơi nh nghi p dư thi th v i các nhà nhi p nh chuyên
nghi p (B c nh c a Bác Letuananh y) . N u ch p nh chân dung t p th lo i
dàn d ng c n ph i có s iêu luy n nhà ngh thành công thì lo i nh chân dung
t p th t nhiên l i không c n i u ó b i vì m c tiêu c a lo i nh này là nghiên
c u nh ng ng tác và tư th tho i mái, b t ch t. Nh ng ngư i chơi nh tài t ,
thư ng là b n h u trong m t t p th nào ó, r t d có cơ h i ch p nh nh ng
ngư i b n c a mình trong nh ng tình hu ng v m t lý thuy t có th nói là lý tư ng.
Trong lo i nh chân dung này, t p th ngư i m u không c n thi t ph i nhìn
vào ng kính, th m trí cũng không bi t n s hi n di n c a m t ng kính nào ó
ang “soi mói”. Ngay c nh ng d p tr nh tr ng cũng là cơ h i cho nh ng b c nh
chân dung t nhiên. Trong khi m t nhà nhi p nh chuyên nghi p nào ó ang dàn
d ng, b trí m t chân dung t p th trang nghiêm, nh ng ngư i chơi nh nghi p dư
- có cơ h i t t hơn th ch p b t nh ng b c nh s ng th c c a tình hu ng vào nh ng
lúc mà nhà nhi p nh chuyên nghi p kia không có m t.
C m máy nh i d o quanh săn lùng nh ng hình nh th c s cho k t qu
hay hơn là s p x p m t t p th theo hàng l p ngay ng n trư c ng kính. Bí quy t
c a nh chân dung lo i này là: càng ơn gi n càng t t. Hãy ch n m t góc nhìn
thích h p và ch i nh ng b c c p ng u nhiên, quan sát nh ng hành ng
và nét m t, s d ng các t c tr p nhanh.
5.2.4.Làm Vi c và vui chơi
Các nhà nhi p nh studio ngày xưa thư ng b trí ngư i m u c a h trư c
m t phông n n v phong c nh nên thơ nh m cho ngư i xem nh bi t thêm ôi
i u v ngư i trong nh. Trong trư ng h p này, nh ng thông tin “b sung” y
ch ơn thu n là m t g i ý lãng m n nhưng r t thô thi n – n u xét theo tiêu
chu n ngày nay – v s sung túc hay h nh phúc. Khuynh hư ng hi n th c
trung th c (honest realism) c a nhi p nh hi n ã thôi thúc nh ng ngư i c m
máy săn lùng ch trong môi trư ng s ng th t. Thay vì áp t nh ng c nh trí
k ch tính, lý tư ng hoá cho ngư i m u, các nhà nhi p nh ngày nay l i mu n th
hi n con ngư i trong cu c theo u i mưu sinh v i b i c nh quen thu c c a t ng
con ngư i trong ch .
ng tác và v linh ho t c a con ngư i khi làm vi c và vui chơi hi n nhiên
là m t vùng t m u m cho nh ng tài nhi p nh. Khác v i ph n l n nh ng
b c nh ch p trong studio trong ó s t ý th c l li u c a ngư i m u v b n thân
mình ã phá h ng c m xúc c a b c nh, nh ng chân dung t nhiên ch p nh ng
con ngư i hoàn toàn thu hút công vi c hay ni m vui th c s c a h l i toát ra m t
s c di n c m m nh m , và t o cho b c nh m t tr ng thái tâm lý và tình c m c
thù không chút gư ng ép.
- M t nhà iêu kh c tr m tư xem xét nh ng góc c nh c a m t t ng á, ngư i
leo núi ng lư ng l trư c m t b v c hay m t a bé tung ngư i b t trong m t
tr n banh trên ư ng ph ; nh ng con ngư i trong nh ng tình hu ng như v y
ch ng m y khi b n tâm n s có m t c a nhà nhi p nh nh y c m ang t do t
nh p vào m t c nh i và ch p b t nh ng n i s hãi không che d u, ni m hoan l c
t t cungc, n i tuy t v ng át, cơn th nh n khôn d n hay th m trí c s ngư ng
ngung, b r i – mi n là s ngư ng ngùng, b i r i y không ph i di chi c máy nh
t o ra.
Nhi u ch có th hoàn toàn ý th c ư c s t nh p c a chi c máy nh,
nhưng vì h ang b n r n v i m t ho t ng không th ng ng ngh , và c bi t là
m t hành ng quen thu c, s t ý th c hi n nhiên c a ngư i m u d dàng tan
bi n ch còn l i m t chút dè d n hay tò mò trên m t. M t dân chài ang kéo lư i
có th nhìn th ng vào ng kính c a m t nhà nhi p nh như nh ng thao tác kéo
lư i c a anh ta ã thành m t ph n x t nhiên và anh ta v ng tin vào công vi c
mình ang làm. Không h có chút gì gi t o hay gư ng ép trong tư th và dáng
i u c a anh dân chài y. Ch p nh con ngư i trong môi trư ng th c h còn giúp
ta xác nh ư c ôi chút gì ó v tính cách c a ch , thư ng là nh ng cá tính
b t ng l ra.
Ch p b t ư c nh ng ph n ng và bi u c m c a ch i v i m t công
vi c hay m t trò chơi mà h ang tham d thì nh ng b c nh ch p ư c s h p
d n hơn là nh ng b c nh thu n tuý trình bày m t s vi c. M i b c nh như
v y s là m t “nhát dao c t vào i s ng” y s c m nh và s thuy t ph c v i t t
c nh ng h n bi tráng ích th c c a con ngư i mà không c n gì n “ nh ng th
pháp” hay “x o thu t” v hình th c. Nh ng ch khác thư ng chưa ch c ã t o
ư c m t b c nh c áo nhưng chúng có th khơi ngu n cho nhi u càm xúc m i.
i u ó giúp ta hi u ư c t i sao nhi u nhà nhi p nh không qu n ng i chui xu ng
c các ư ng lò âm u c a h m m , ng tr c ch bên nh ng giây truy n l p giáp
- trong các công xư ng, vào sâu trong h u trư ng c a các nhà hát, v.v… săn cho
nh ng ch m i l trong môi trư ng phát dinh ích th c c a nh ng n i bu n và
ni m vui.
nh chân dung t nhiên ch p nh ng con ngư i ang tham d vào m t
s vi c th c thư ng g i la nh i thư ng (candid photography) và ó chính là
che c a th lo i nh phóng s (reportage photography).
nguon tai.lieu . vn
