Xem mẫu
- THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 15, Số 1, Tháng 01 – 2015
Chẩn đoán và điều trị táo bón trong thai kỳ
Lê Thị Thu Hà *
* TS.,BS. Bv. Từ Dũ, Email: tmv_thuha@yahoo.com
Mở đầu Biểu đồ 1: Tần suất táo bón gia tăng theo tuổi
Táo bón là một sự thay đổi thói quen của ruột
hoặc cách đại tiện mà bệnh nhân có thể nhận
thấy, thường mô tả các triệu chứng như rặn
(52%), phân giống viên tròn, cứng (44%),
không có khả năng đại tiện khi muốn (34%),
đại tiện không thường xuyên (33%).
Táo bón là than phiền đứng thứ 2 trong rối
loạn hệ thống tiêu hóa trong thai kỳ sau cảm
giác buồn nôn. Chiếm 40% các trường hợp
phụ nữ trong suốt quá trình mang thai, gồm:
35% trong tam cá nguyệt thứ 1, 39% trong
tam cá nguyệt thứ 2, 21% trong tam cá nguyệt
thứ 3 và 17% sau khi sinh.2
đường tiêu hóa. Progesteron và Somatostatin
Tiêu chuẩn chẩn đoán táo bón ức chế tiết Motilin (hormon kích thích sự co
cơ trơn đường tiêu hóa), ảnh hưởng đến cơ
Đối với phụ nữ mang thai, chỉ cần có ít nhất 2 trơn đường tiêu hóa. Aldosteron gia tăng quá
triệu chứng kể sau đây được xem là táo bón: trình hấp thu nước trên phụ nữ mang thai đặc
1. Đại tiện dưới 3 lần/ tuần. biệt là trong tam cá nguyệt thứ 2, ảnh hưởng
của việc hấp thụ nước trong đại tràng.
2. Rất khó đại tiện: phải rặn khi đại tiện hoặc
phân cứng. Ảnh hưởng cơ học do sự phát triển của thai
nhi và nhau. Tử cung lớn lên chèn ép vào
3. Cảm giác đại tiện chưa hết phân.
ruột già và đại tràng sigma, trực tràng, gây ứ
4. Cảm giác tắc nghẽn hậu môn trực tràng. trệ phân trong lòng đại tràng.
Táo bón kéo dài trên 3 tháng được xem là Những thay đổi trong thói quen ăn uống: Vào
bệnh mạn tính. những tháng đầu thai kỳ, do nghén nên thai
phụ ăn uống kém gây nên táo bón. Vào những
Các yếu tố gây táo bón thai kỳ tháng cuối, tử cung lớn chèn vào dạ dày ảnh
Ảnh hưởng của hormon sinh dục trên đường hưởng đến khả năng ăn uống. Ngoài ra, sự
tiêu hóa. Việc tăng nồng độ Progesteron thứ thay đổi khẩu vị và thói quen ăn uống khi
phát làm giảm nhu động ruột xuất hiện trong mang thai cũng gây nên tình trạng táo bón.
thai kỳ là do sự giãn cơ trơn đường ruột (chủ Giảm mức độ hoạt động của cơ thể. Do mệt
yếu là trong tam cá nguyệt thứ 2 và 3). Sự mỏi, nặng nề nên thai phụ hạn chế vận động.
gia tăng nồng độ Progesteron và Estradiol Đối với những trường hợp dọa sẩy thai, dọa
ảnh hưởng rõ đến thời gian vận chuyển của sinh non hoặc nhau tiền đạo, hở eo tử cung,..
58
- THÔNG TIN CẬP NHẬT
thai phụ cần nghỉ ngơi nhiều và hạn chế đi 4. Thuốc nhuận trường ở phụ nữ có thai:
lại. Các cơ đường tiêu hóa cũng giảm hoạt
- Nhóm thuốc ưu tiên sử dụng: nhuận trường
động nên dễ táo bón.
cơ học, nhuận trường thẩm thấu
Dùng thuốc: bổ sung các chế phẩm sắt,
- Nhóm thuốc hạn chế sử dụng: nhuận trường
calcium, thuốc chống co thắt, …
làm trơn, nhuận trường làm mềm phân
Tác hại của táo bón trong thai kỳ - Chống chỉ định: nhuận trường kích thích.
Táo bón gây tâm trạng thai phụ mệt mỏi,
Phân loại thuốc nhuận trường
cáu gắt, khó tập trung, đau đầu. Đi tiêu phân
cứng dễ làm nứt hậu môn, trĩ, chán ăn, sụt Thuốc nhuận trường cơ học3,8
cân. Tiêu hóa giảm hấp thu. Điều này sẽ dẫn
Loại thuốc này an toàn và hiệu quả cho phụ
đến thai chậm phát triển. Bệnh nhân phải rặn
nữ có thai.
lâu mỗi khi đại tiện thì lâu ngày sẽ dẫn đến sa
tạng vùng chậu. Tác dụng: giúp tăng cường chất xơ, bao gồm:
Cellulose, agar-agar, hemicellulose, gomme
Phòng ngừa và điều trị táo bón ở phụ sterculia, vv… Thuốc có đặc điểm: không
nữ mang thai hòa tan, không hấp thu trong ruột, có khả
năng hấp thu nước và làm tăng thể tích phân.
Để phòng ngừa táo bón, thai phụ cần điều
chỉnh cách sống như: Thời gian tác dụng: 1-3 ngày. Thuốc khởi
1. Uống nhiều nước đồng thời tránh những phát tác dụng chậm nên: Không phù hợp cho
đồ uống có chứa chất kích thích như rượu, các trường hợp giảm thiểu triệu chứng cấp.
bia, cà phê. Nên uống 2 – 3 lít nước/ ngày. Chỉ sử dụng trong các trường hợp táo bón
không phức tạp và không nghiêm trọng.
2. Ăn nhiều các chất xơ (25-30 g/ngày)
Các loại thuốc thuộc nhóm này:
3. Tập thể dục nhẹ (20-30 phút/ngày) và
thường xuyên (3 lần/tuần) Hoạt chất Liều dùng
Methylcellulose 1-2g * 1-3 lần/ngày
4. Tạo thói quen đại tiện đúng giờ.
Psylium 3.5-7g * 1-3 lần/ngày
5. Hạn chế việc bổ sung chất sắt quá mức. Polycarbophil 1g * 1-4 lần/ngày
Để điều trị táo bón thai kỳ, thai phụ nên Thuốc nhuận trường thẩm thấu3,8
theo trình tự sau:
Là các chất không hấp thu, có tính thẩm thấu
1. Tăng vận động, thay đổi chế độ ăn: tăng gây giữ nước trong lòng ruột.
rau và chất xơ…
Cần lưu ý: không nên sử dụng lâu dài các
2. Chỉ nên sử dụng thuốc nhuận trường khi chế phẩm có muối Natri cho sản phụ bị tăng
người bệnh đã cố gắng thay đổi chế độ ăn, lối
huyết áp.
sống nhưng vẫn không có hiệu quả. Chọn lựa
thuốc nhuận trường cho phụ nữ mang thai là Trong thuốc có muối phosphat làm giảm calci
những loại đem lại hiệu quả cao, không gây huyết và tăng huyết áp nên cần thận trọng khi
quái thai, không qua sữa mẹ, dung nạp tốt. sử dụng cho người bị bệnh tim, co giật, giảm
calci huyết.
3. Khi sử dụng thuốc nhuận trường, bệnh
nhân cần phải uống nhiều nước để tăng hiệu Thuốc loại này được xếp nhóm B cho phụ
quả của thuốc. nữ có thai
59
- THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 15, Số 1, Tháng 01 – 2015
Hoạt chất Dạng dùng Thời gian cứng bụng làm: đau bụng, buồn nôn. Có thể
và liều dùng khởi phát gây rối loạn cân bằng nước điện giải (làm
Muối Natri, - Dạng thụt 15 – 30 phút giảm K huyết). Nếu dùng lâu dài làm mất
muối Magie, trực tràng
glycerin, 2 – 6 giờ trương lực ruột, ảnh hưởng đến niêm mạc
sorbitol - Dạng uống
ruột.
Lactullose Uống 1-2 gói/ 1 – 3 ngày
ngày tăng đến Thuốc được phân loại nhóm C cho phụ nữ
4 gói
có thai.
Thuốc nhuận trường làm trơn3,8
Một số nghiên cứu về thuốc nhuận
Thuốc có đặc điểm: chứa dầu parafin là chất trường thẩm thấu–Lactulose
có độ nhớt cao, tác động chủ yếu ở ruột già,
làm cho phân trong ruột trơn hơn, làm giảm Cấu trúc Lactulose
sự rặn trong quá trình đi tiêu. Thời gian khởi Lactulose – một disaccharide, gồm galactose
phát tác dụng: 1-3 ngày. Hạn chế sử dụng và fructose. Phân tử galactose liên kết với
cho phụ nữ có thai vì dầu parafin ảnh hưởng phân tử fructose bởi liên kết β-1,4. Liên kết
đến sự hấp thu các thuốc tan trong dầu và này không bị phá vỡ bởi các enzyme ở người.
các vitamin tan trong dầu. Dầu parafin sẽ gây
Lactulose (công thức cấu tạo: 4-0-β-D-
bệnh viêm phế quản không điển hình nếu đi galactopyranosyl-D-fructofuranose) được
qua đường hô hấp. tổng hợp do sự đồng phân hóa từ lactose.
Thuốc nhuận trường làm mềm phân3,8 Tác dụng
Đặc điểm: muối docusate là các chất diện Lactulose giúp nhuận trường sinh lý, làm
hoạt có khả năng nhũ hóa khối phân, làm giảm pH đại tràng giúp kích thích nhu động
mềm phân do mỡ và nước trộn lẫn trong phân ruột, có tác dụng giữ nước trong lòng ruột
gây hạn chế phản xạ rặn. Thời gian khởi phát giúp làm mềm phân và tăng khối lượng phân.
tác dụng: 1-3 ngày. Tác dụng dài hạn sẽ làm tăng khối lượng vi
Liều dùng: Phòng ngừa táo bón: 50-360 mg/ khuẩn có lợi ở đại tràng.
ngày (Docusate Natri), 240 mg (Docusate Tăng cường vi khuẩn có lợi cho đường
Kali). Thụt tháo trực tràng: 50-120 mg. ruột: Ballongue J. et al(1997)1 nghiên cứu
Tác dụng phụ: đau dạ dày, tiêu chảy, trên 36 người tình nguyện khỏe mạnh nhóm
buồn nôn. vi khuẩn có lợi bifidobacteria tăng gấp 1.000
lần sau khi sử dụng 2 gói (# 30ml) Lactulose
Thuốc được phân loại nhóm C cho phụ nữ mỗi ngày trong 42 ngày.
có thai
Tăng số lần đại tiện: Nghiên cứu đa trung
Thuốc nhuận trường kích thích3,8 tâm (Müller M,Schweiz Med Wochenschr.
Đặc điểm: làm tăng nhu động ở ruột non 1995)7 (n=62 phụ nữ mang thai bị táo bón),
(dầu thầu dầu) hay ruột già (anthraquinon, điều trị Lactulose trong 4 tuần cho 34% phụ
bisacodyl, picosulfate), giảm hấp thụ nước nữ bị táo bón mạn tính và 66% phụ nữ bị táo
tại đại tràng. Thời gian khởi phát tác dụng: bón do mang thai với liều khởi đầu 20ml/
6-12 giờ sau khi uống. ngày. Kết quả: tăng số lần đại tiện một cách
có ý nghĩa trong tuần đầu (4,0 so với 2,5 lần/
Liều dùng thay đổi tùy theo từng bệnh nhân.
tuần, p
- THÔNG TIN CẬP NHẬT
Đánh giá tính hiệu quả và sự dung nạp của Codein. (P
- THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 15, Số 1, Tháng 01 – 2015
femme enceinte. Rev Fr Gynecol Obstet 1985; 80: obstetric anal sphincter tear. Diseases of the Colon
663–665 & Rectum 2004; 47(N1): 12–17
5. Magán JLA, Soto CR: Lactulose (Duphalac) in 7. Müller M et al, Schweiz Med Wochenschr.
postpartum constipation. Pharmatherapeutica Treatment of constipation in pregnant women. A
1977; 1: 430–433. multicenter study in a gynecological practice. 1995
Sep 9;125(36):1689-93.
6. Mahony R, Behan M, O’Herlihy C, O’Connell PR:
Randomized, clinical trial of bowel confinement vs. 8. NIH Publication No. 072759; July 2007: www.
laxative use after primary repair of a third-degree digestive.niddk.nih.gov.
62
- THÔNG TIN HOẠT ĐỘNG
Hội thảo Cập nhật thông tin về các phương pháp tầm soát Ung thư cổ tử cung
Hình: Sinh hoạt tại Hội trường chính.
Hội thảo được tổ chức vào ngày 20-12-2014, tại hội trường của Khách sạn Equatorial,
Tp Hồ Chí Minh. Đã có hơn 700 bác sĩ sản phụ khoa tham gia chương trình hội thảo. Hội thảo
đã mang lại những cập nhật mới nhất từ các tài liệu hướng dẫn của Tổ chức y tế thế giới, và các
hội y học có uy tín trên thế giới.
Trong hội thảo những kỹ thuật mới trong tầm soát ung thư cổ tử cung cũng được giới thiệu
và cung cấp thêm nhiều thông tin các nghiên cứu so sánh phương pháp kỹ thuật mới với các
kỹ thuật trước đây. Trong đó xét nghiệm Hybrid Capture 2 (HC2) được nhiều đại biểu tham dự
quan tâm và đặt nhiều câu hỏi.
Hội thảo được nhiều đại biểu đánh giá là có giá trị ứng dụng thực tiễn cao, có thể giải đáp
những thắc mắc trong thực hành lâm sàng của một số đại biểu. Hy vọng trong thời gian tới với
những thông tin được cập nhật việc tầm soát ung thư cổ tử cung sẽ được thực hiện tốt hơn, bảo
vệ tốt hơn sức khỏe của người phụ nữ.
Thông tin và tài liệu của hội thảo đã được gửi đến quý đại biểu tham gia chương trình. Trong
nội dung của các tập tạp chí tiếp theo Hội sẽ truyền tải thêm những bài viết liên quan đến nội
dung này để quý thành viên có thể tham khảo và cập nhật.
63
- THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 15, Số 1, Tháng 01 – 2015
Một số hình ảnh tại đại hội
64
- Kỹ thuật xét nghiệm tế bào CTC - công nghệ phết mỏng Liqui-PREPTM
Giúp phụ nữ phòng tránh nguy cơ ung thư hiệu quả và kinh tế hơn.
Thông tin chi tiết xin vui lòng liên hệ:
CTY TNHH TM-DV VẠN HƯNG
31 đường 284 Cao Lỗ, Phường 4, Quận 8, Tp. HCM
Điện thoại: (08) 3852 1661~2
Email: vanhungdc@vnn.vn
nguon tai.lieu . vn
