Xem mẫu
- Cẩm nang sử dụng filter trong nhiếp ảnh
Như một kính đeo mắt, các loại filter có công dụng điều tiết và điều chỉnh quang học lượng ánh
sáng đi vào ống kính, giúp lọc và loại bỏ các các tia sáng không tốt đối với ảnh , tạo ra các hiệu
ứng quang học lên ảnh , ngoài ra filter cũng đóng vai trò bảo vệ thấu kính ngoài của ống kính.
Filter dùng được cho tất cả các loại máy ảnh từ máy film SLR, Digital SRL đến máy số P&S, kể
cả các loại thiết bị chuyên dụng như kính thiên văn, ống nhòm vv. Có rất nhiều loại filter, xin
được nêu ra một vài filter thông dụng như sau:
1. UV Filter
2. ND Filters, GND Filter, Graduated Filter
3. Polarizers Filter
4. Color Correction Filter
5. Black & White filter (for monochrome films filter)
6. Infrared filter
7. Close-up Filter ( Close-Up Lens, Macro Filter )
8. Effect filter - Kính lọc hiệu ứng
Ngoài giới thiệu tính năng của filter các loại, trong bài viết còn đề cập tới các vấn đề liên quan
đến filter như:
9. Cấu trúc, vật liệu và các phụ kiện cho filter
10. Tip, mẹo và các lưu ý khi sử dụng filter
Bài viết do phantayho dịch và biên soạn từ B+W Filters Handbook , Cokin Creative system,
Marumi Digital Pro General Filters và wikipedia . Đăng trong mục “Trao đổi về các loại máy
ảnh , thiết bị nhiếp ảnh, kỹ thuật “ trên diễn đàn nhiếp ảnh nikonvn.
UV Filter
UV – ultraviolet ray: Đây là tia cực tím, không thấy được đối với mắt thường, tuy nhiên film hoặc
sensor đều ghi nhận. Do tán sắc, tia UV sẽ làm cho ảnh bị ám màu lam ( blue ). Sử dụng filter UV
rất cần thiết cho mọi cảnh chụp ban ngày đặc biệt là khi chụp ở vùng núi cao, và cảnh sông
biển. Khi gắn filter này, ảnh chụp sẽ giảm được hiện tượng ám màu giúp ảnh sẽ được rỏ hơn,
không khí trong ảnh sẽ trong và sạch hơn mà không giảm lượng ánh sáng vào trong thấu kính.
Ngoài ra, filter này cũng như được dùng như lớp bảo vệ chống lại sự va đâp hay đọng nước trên
bề mặt thấu kính ngoài.
Các loại UV filter khác là:
1. UV / IR cut filter: giúp lọc và ngăn cản các loại ánh sáng là các tia UV – ultraviolet ( tia tử
ngoại ) và cả IR – Infrared ( hồng ngoại ) nó sẽ lọc toàn bộ tất cả ánh sáng mà mắt thường
không thấy được.( Không nên lẩn lộn giữa filter UV/IR cut và IR Filter )
- Marumi UV / IR cut filter
2. UV/ haze Filter : Nó dùng để lọc bỏ những thành phần tia sáng đục do sương, khói, mây mù
trong không khí và gia tăng độ bảo hoà của kênh màu vàng. Ví dụ như filter B+W UV/Haze KR =
1.5 ( ~ A=1 ) nó sẽ giảm đi màu xanh thay bằng 29% sắc độ vàng đối với ánh sáng có bước sóng
400nm ( ánh sáng màu lam tía - violet )
B+W 127MM SLIM UV HAZE MRC
Chỉ số KR ( Kelvin Colour Temperature Reduction ) trên filter cho người dùng biết nhiệt độ màu
sẽ thay thế bao nhiêu phần trăm. Nếu để ý ta sẽ thấy những filter này có sắc vàng ( yellowish )
hoặc hồng ( pink )
3. UV/Skylight : Ngoài công dụng “block” tia UV, nó còn có chức năng làm dịu lại kênh màu cam
( reddish yellow ), do đó kênh màu xanh ( blue ) trong vùng màu đặc và bóng đổ sẽ nổi bật hơn.
Nó cũng có chức năng tương tự như haze nhưng ít hơn là lọc bỏ phần đục của không khí.
B+W 105MM UV SLIM KR-1.5 (SKYLIGHT)
- Trong thời điểm hiện tại, rất nhiều các hãng sản xuất filter nổi tiếng như Marumi, B+W, Hama
… có sản xuất các loại filter UV đi cùng chức năng với các loại filter khác như Sky light, IR Cut
( Infra Red light Cut ), Haze … khi lựa chọn nên để ý đây là UV filter loại gì mà dùng đúng mục
đích. Ví dụ Filter B+W Sky Light KR 1.5 sẽ mặc định có luôn chức năng chống lại tia UV hoặc
Marumi UV/IR cut sẽ mặc định có chức năng lọc bỏ tia Infra Red và nó cũng có chức năng lọc bỏ
tia UV. Và cũng nên lắc nhẹ trước ánh sáng mặt trời để xem nó được “ coated “ màu gì.
Theo hãng B+W “ Good lenses are far more expensive than UV filters, therefore it makes good
sense to attach a filter to protect the lens’ sensi¬tive front element” ( filter bao giời cũng kinh tế
hơn so với một ống kính loại tốt, hãy luôn gắn phía filter UV phía trước để bảo vệ thấu ngoài ! )
ND Filter ( Neutral Density Filter )
Những máy ảnh hiện đại ngày nay, đều cho phép người chụp đẩy tốc độ chụp lên rất cao hoặc
giảm tốc độ chụp xuống rất thấp để bù trừ với lượng ánh sáng giới hạn bởi khẩu độ cho ra tác
phẩm hết sức thú vị. Khẩu độ lớn sẽ tạo ra DOF mỏng cô lập chủ thể ra khỏi tiền cảnh và hậu
cảnh, tuy nhiên do ảnh hưởng của một số điều kiện ánh sáng đôi khi ta không thể tuỳ chỉnh được
độ mở mong muốn để tạo ra ảnh trường DOF theo ý, trong trường hợp này thì filter ND là một
giải pháp. Hoặc như trong trường hợp cần giảm đi thời gian của tốc độ mà vẫn giữ nguyên khẩu
độ để tạo độ nhòe trong các tình huống chụp ảnh muốn tạo ra độ nhoè do chuyển động thì sử
dụng Filter ND là một giải pháp ưu việt.
ND Filter được “coated” (phủ hay tráng) một lớp phim màu xám trung tính ( Neutral ) tuỳ theo
mức độ đậm đặc ( Density ) mà nó làm thay đổi sắc tố đối với tất cả các loại màu với tất cả các
- bước sóng ánh sáng của sắc màu đó. Nói đơn giản hơn, tất cả màu trong khung ảnh đã được hòa
trộn với thang độ màu xám để ra màu mới và độ bảo hoà màu chung ( master ) cũng thay đổi.
Hiệu quả ảnh khi sử dụng ND Filter trong tình huống chụp cảnh động
ND filter còn có tên gọi khác là Light Volume Reduction do đó ta có thể thấy tác dụng chính của
ND filter là cản quang dẫn tới gia tăng thời lượng phơi sáng mà vẫn giữ nguyên độ mở của ống
kính. Để biết được khẩu thay đổi như thế nào , trên các filter này có những số chỉ dẩn . thí dụ
như x2 , x4 ,x8 . Các số này được tính bằng X=2 luỹ thừa f-stops , X được ghi trên filter ví dụ
B+W ND Filter 8x sẽ làm bước nhảy f-stops xuống 3 stops ( 2 luỹ thừa 3 = 8 ) hoặc B+W ND
Filter 64x sẽ làm bước nhảy f-stops xuống 6 stops ( 2 luỹ thừa 6 = 64 ): ta có bảng sau:
GND Filter (Graduated Neutral Density Filter )
B+W Graduated Filter Gray 501
Nó là loại ND filter nhưng chuyển ( Graduated ) độ đậm của màu xám ( Neutral Density ). Có rất
nhiều kiểu chuyển, có thể có loại chuyển từ tâm filter ra bốn góc, cũng có loại chuyển từ 4 góc
filter về tâm nhưng nhiều nhất vẫn là loại chuyển 50% nghĩa là chuyển một nửa trên - Half
Graduated Neutral Density Filter.
- Marumi Center ND II chuyển màu từ tâm ra ngoài
Trong bối cảnh mà độ chênh lệc giữa vùng này và vùng kia quá cách biệt, ví dụ chụp cảnh mà
bầu trời quá sáng trong lúc một nữa kia lại nằm trong vùng bóng râm, sử dụng filter này tỏ ra hết
sức hiệu quả. Có thể nó, filter này không thể thiếu được trong hành trang của những NAG đam
mê ảnh phong cảnh.
- Graduated Filter:
Ngoài GND có công dụng chuyển độ xám, các hãng sx filter còn đưa ra rất nhiều loại Graduated
filter cản ánh sáng của màu MIRED ( xem phần Color Correction Filter bên dưới ) và làm gia tăng
độ bảo hoà màu ( saturation enhacing ) của các màu ghi trên filter ( màu đầu lọc thuốc lá tobacco,
màu hoàng hôn sunset, màu trời skylight …vv). Nó thật sự hữu ích để sáng tác ảnh với tone màu
và độ chuyển màu hết sức thú vị.
ND, GND và Graduated filter đều có có công dụng cản quang và làm thay đổi độ bảo hoà màu.
Các filter này thường được nhóm chung nhau là Light Volume Reduction
- Polarizers Filter:
Ánh sáng di chuyển theo dạng sóng, tất cả các vật thể đều phản xạ ánh sáng và ống kính ghi
nhận tất cả các loại sóng ánh sáng phản xạ đó . Trong quá trình phản xạ, các sóng ánh sáng phản
chiếu này có thể cộng hưởng hoặc gây nhiễu động sóng ánh sáng kia gây ra loá sáng và bóng
ảnh. Bằng cách xác lập trục truyền ( xoay filter ), Polarizers Filter sẽ cản những tia sáng do phản
chiếu (unpolarized ) bằng cách đẩy ra ngoài , chỉ cho phép những tia sáng có phương vuông góc
( perpendicular ) tia sáng phản chiếu đi vào ống kính (P-Polarized ), hạn chế các sóng ánh sáng
phản chiếu lung tung "free to move”. Do đó sóng ánh sáng từ các vật thể không phản chiếu ( non-
metallic surface) phân cực đi vào ống kính đã được lọc bỏ đi sự nhiễu động do sự phản chiếu từ
vật thể khác. Ví dụ như chủ thể đang ở vùng mặt nước ( hoặc trước mặt kính ) Polarizers Filter
sẽ loại bỏ sự ám ( veil ) bên ngoài tạo cho ánh sáng truyền từ chủ thể vào ống kính một cách
trung thực, màu sắc và độ nét được bảo toàn phần nào.
Thật là khó, nếu chụp ảnh một chủ thể đứng trước hoặc sau bề mặt phản chiếu mà không dùng
Polarizers Filter, vì ống kính sẽ ghi nhận toàn bộ ánh sáng kể cả ánh sáng của sự phản chiếu
không mong muốn. Rất hiệu quả nếu ta dùng filter này để chụp ảnh các vật thể trước gương
hoặc mặt nước kể cả dưới bầu trời sáng chói, Polarizer Filter sẽ loại bỏ những ánh sáng do phản
xạ mà có, giữ lại ánh sáng từ các vật thể không phản chiếu ( non-metallic surface)
- Linear Polarizers Filter:
Đây là loại filter có lớp film với những lưới dây song song – wire grid ( B+W ) nó sẽ cản và phản
chiếu ngược ra ngoài những tia sáng lộn xộn – ramdomly polarized / unpolarized, n ếu đặt nằm
ngang nó sẽ cho phép chỉ những tia sáng phân cực đứng ( vertically polarized beam light ) đi qua,
tương tự với đặt theo phương đứng, hoặc nếu đặt theo phương 45 độ thì nó chỉ cho những tia
phân cực 135 độ đi qua.
- Filter này có công dụng chính là cản những tia sáng phản xạ, tăng độ tương phản, tăng độ bảo
hoà màu. Bởi vì filter này cản sáng theo kiểu “ cut off “ nên sẽ gây nên hiện tượng đo sáng và lấy
nét sai trên máy ảnh điện tử . Do đó , filter này không thích hợp khi bạn sử dụng các máy ảnh
điện tử với chế độ lấy nét tự động ( AF ). Nhiều hãng chế tạo filter khuyến cáo không nên sử
dụng Linear Polarizer Filter trong các chế độ lấy nét tự động AF và đo sáng TTL Meter ( nên
chuyển về chế độ lấy nét tay MF )
Circular Polarizer Filter - CPL:
Filter này là loại cải tiến từ Linear Polarizer, nó bao gồm 2 “element”, thành phần thứ nhất phía
trước là Linear Polarizers Filter, thành phần thứ 2 phía sau được gọi là Quarter Wave Plate
( Quarter là góc một phần tư, cũng có hãng gọi là half-wave Plate ), các tia Polarizer đi qua thành
phần thứ nhất và di chuyển qua thành phần thứ 2 theo đường xoắn ốc ngược chiều kim đồng hồ
vào phía trong. Hiện tại, các hãng sx Filter lớn và nổi tiếng không còn dùng lớp plastic cho Linear
Polarizer Filter mà thay vào đó là lớp thuỷ tinh mỏng gọi là glass-to-air hay foil-to air surface do đó
theo khuyến cáo không được để bề mặt của CPL nóng hơn 70 đô C ( hoặc 158 độ F ), do vậy
những đèn flash gắn lên phía trước ống kính ( flash dành chụp macro ) không nên sử dụng đi cùng
với CPL.
- Sử dụng CPL rất hiệu quả khi chụp ảnh mà chủ đề phía trước mặt nước, kính, kim loại gây
phản chiếu, ngoài ra nó còn giúp cho bức ảnh trong hơn, màu sắc đẹp hơn. Đa phần các sản
phẩm CPL đều có màu xám trung tính ( Neutral ) tuy nhiên vẫn còn có nhiều loại khác, do vậy khi
lựa chọn CPL nên chú ý thêm ký hiệu ghi trên filter. Ví dụ:
• B+W Linear & Circular Polarizers KR 1.5, đây là CPL cải thiện chi tiết vùng màu ấm và
cho ra tone màu ấm. ( Tương tự KR 3, nó sẽ cho ra tone màu ấm mạnh hơn )
• B+W CPL Pro Redhancer : đây là CPL cải thiện chi tiết vùng màu nóng và cho ra tone
màu nóng. Filter này rất thích hợp cho ảnh phong cảnh mùa thu ở vùng bắc bán bán cầu
( Châu Âu – Bắc Mỹ ), những rừng cây là phong sẽ đẹp hơn, màu “golden” sẽ tươi hơn
… vv
- Xin lưu ý đối với CPL là filter này sẽ có 2 vành, một vành sẽ khoá chặt vào ống kính như các loại
filter bình thường khác, và vành còn lại để chỉnh hướng cản tia phản xạ. Và khi lưa chọn, nếu
đang sử dụng các máy ảnh phim điện tử hoặc máy số digital nên coi kỹ ký hiệu trên vỏ hợp nếu
đây là loại có khả năng dùng được với các loại máy kể trên ( filter B+W có ghi chữ Digital sẽ
dùng được cho máy số ) .
Color Correction Filter
Màu sắc thay đổi chuyển biến tuỳ vào nguồn sáng. Những nguồn sáng nhân tạo khác nhau, đèn
như đèn tungsten, đèn halogen, nến … vv sẽ gây ra những ám màu khác nhau, “ nhiệt độ màu “
trong ngày ngày cũng thay đổi tuỳ theo thời điểm, bình minh, giữa trưa, chiều và hoàng hôn.
Color Correction Filter có tác dụng bù trừ màu và tạo ra sự cân bằng về màu sắc ( Color
Balancing ). Filter loại này được sản xuất đầu tiên bởi hảng Tiffen, các số hiệu màu được lấy
theo số hiệu màu Mired – Micro Reciprocal Degrees trên phim do các kỹ sư của hãng Kodak xuất
bản năm 1912, phim kiểu “daylight” được dùng để chụp cho bao cảnh có nhiệt độ màu 5600K,
phim Tungsten được sử dụng dưới nguồn sáng khoảng 3200K. Tuy nhiên, nhiệt độ màu thay đổi
rất thường xuyên do vậy các filter này rất hữu ích khi sử dụng với các loại phim nói trên để tạo
ra ảnh có sắc màu tự nhiên.
- Chụp ảnh với nguồn sáng đèn trong nhà ( household Bulbs ) và sử dụng daylight film thường cho
ảnh ám đỏ. Dùng các loại filter trong trường hợp này có thể điều chỉnh và đưa nhiệt độ màu lên
3200K ( đ/v filter 80A ) tới 3400K ( đ/v filter 80B ) …vv
- Chụp ảnh trong ngày nhiều mây, trong bóng râm có thể gây ra ảnh ám xanh hoặc bị thiếu vàng,
sử dụng các loại filter 81A / B có thể điều chỉnh và đưa nhiệt độ màu lên đến 6000k …
- Chụp ảnh dưới đèn Flouressecent gây ra ảnh ám màu lục (green). Sử dụng các loại filter Marumi
F-DL/F-TB, F-WL hoặc B+W 499 F-Day sẽ điều chỉnh và khử ám màu trong trường hợp này.
- Black & White filter ( for monochrome films filter )
Phim đen trắng ngay cả ở phim panchromatical sẽ không tái tạo lại đúng tỉ lệ độ tương phản
( constract ) mà mắt người có thể nhận thức được. Black & White filter là loại filter hỗ trợ cho
- việc sáng tạo nguồn sáng ( artificial light ) theo đúng chủ ý của người chụp nhằm gia tăng sự
tương phản cách biệt giữa thang màu xám trên kênh màu chủ đạo của chủ thể và bối cảnh. Ví dụ
như ở thể loại phong cảnh đen trắng, khi người chụp muốn giảm đi độ tương phản ở kênh màu
lam ( blue ) của mây trời và làm cho kênh màu lam tối hơn nhưng lại muốn gia tăng độ tương
phản ở kênh màu đỏ và làm cho kênh màu đỏ sáng hơn thì Black & White filter là một giải pháp.
Và trong thể loại ảnh chân dung đen trắng cũng vậy, có thể dùng Black & White filter để gia tăng
tương phản và làm sáng hơn tone màu vàng của da người nhưng sẽ làm tối và giảm độ tương
phản của kên màu lục ( green ) để cô lập nhân vật ra khỏi hậu cảnh … vv
Infrared Filter
- Mắt người chỉ có thể thấy được những ánh sáng có bước sóng dưới 750nm, và đây cũng là
ngưỡng thấp nhất của loại ánh sáng gọi là ánh sáng hồng ngoại - Infared light ( IR ). Dùng filter
IR sẽ giúp cản ( block ) những tia sáng mà mắt người thấy được ( visible Light ) và chỉ để lại anh
sáng IR vào bên trong. Tuy mắt người không thấy IR nhưng phim và sensor lại rất nhạy với ánh
sáng này, dùng filter sẽ tạo ra bức ảnh có tone sai màu, nhoè ảnh và nổi hạt ( flase color, blur,
grain ). Sử dụng filter IR sẽ làm cho ảnh rất tối ( underexposure ) do đó khi chụp với IR Filter chí
ít phải tăng lên 1 stops ( B+W ). Đa phần IR filter sẽ tạo ra những tone “ Wood Effect “ nó cản
bước sóng của màu lục ( green ) tối đa, tạo nên những thành phần lá cây, cỏ ( foliage ) sáng, trắng
và nhoè trông giống là ánh sáng thấy được của tuyết. Tuy nhiên có rất nhiều loại IR filter và tuỳ
theo từng loại nó sẽ hạn chế ánh sáng thấy được là bao nhiêu. B+W Infrared Filter 092 (≈ 89 B)
- sẽ cản những ánh sáng có bước sóng nhỏ hơn 650nm và để ánh sáng có bước sóng từ 730nm đến
2000nm đi qua, B+W Infrared Filter 093 (≈ 87 C) chỉ cho 1% ánh sáng có bước sóng 800nm và
88% ánh sáng có bước sóng 900nm đi qua, B+W Infrared Filter 099 (≈ ¡6) nó được coat một lớp
màu cam sẽ khử toàn bộ những bước sóng nhỏ hơn 520nm ( Blue – Blue,Green ) và tăng c ường
độ bảo hoà hoà màu cho ánh sáng có bước sóng 600nm – filter này sẽ cản hết màu xanh và làm
cho màu chuyển thành cam hay đỏ. Ngoài ra, vẫn còn rất nhiều loại khác như IR filter Schott
glass types OG 590, RG 610, RG 630, RG 645, RG 665, RG 715, RG 780 hoặc RG 9.
Effect filter - Kính lọc hiệu ứng
nguon tai.lieu . vn
