Xem mẫu
- Bí mật về những
thanh kiếm Nhật
Chúng là những gì cao quý nhất mà nghệ thuật rèn của con người mang
lại: Kiếm Nhật katana, thanh kiếm dài của những hiệp sĩ samurai. Cho
đến ngày nay, những nghệ nhân vẫn còn rèn vũ khí này theo đúng
truyền thống cổ.
Nằm trên bàn là nhiều cục màu xám, xốp như đá núi lửa. Nặng, không mùi,
xấu xí. Đó là thép thô mà ông Matsuba dùng để rèn.
Thanh kiếm katana này nguyên là của hiệp sỹ samurai cuối cùng Saigo
Takamori, đã tự sát năm 1877 sau cuộc nổi dậy thất bại. Ảnh: K. H. Peuker.
- Kunimasa Matsuba là một trong những nghệ nhân rèn kiếm Nhật giỏi nhất.
Ông đã đoạt được nhiều giải thưởng cho kiếm katana. Một lưỡi kiếm cong,
dài hơn 60 cm làm từ hằng nghìn lớp thép được gấp lại.
Biểu tượng của đẳng cấp
Thanh kiếm katana đã là biểu tượng đẳng cấp của hiệp sĩ Nhật. Chỉ những
samurai mới được phép mang chúng – gần 1000 năm liền chỉ với một thời
gian gián đoạn ngắn, cho đến khi Nhật hoàng thu lại đặc quyền này năm
1867 và qua đó tước quyền lực của họ.
Ông Matsuba chỉ tự rèn lưỡi kiếm. Làm cán kiếm, vành chắn và vỏ kiếm lại
là các nghệ thuật riêng biệt. Và ngay lưỡi kiếm sau khi rèn vẫn còn chưa
hoàn thành, vẫn còn phải được mài bóng bằng tay 2 tuần liền với đá mài có
độ mịn khác nhau.
Đặt một thanh kiếm cũ cạnh thanh kiếm vừa được ông Matsuba rèn, một
người không chuyên không thể nhận ra được khoảng thời gian nhiều thế kỷ
trên lưỡi kiếm. Dường như thời gian không hề đóng một vai trò nào ở những
thanh kiếm này. Chúng đã được rèn để trở thành những vật hoàn hảo.
Một thanh kiếm katana mới do ông Matsuba rèn có giá tròn 18.000 euro. Giá
kiếm tuân theo những quy luật khác với các vật thể nghệ thuật khác. Một
thanh kiếm cổ có thể rẻ hơn một thanh kiếm mới. Ở đây thời gian cũng
không còn quan trọng. Quyết định giá cả của một thanh kiếm là nghệ thuật
rèn tốt hay kém chứ không phải độ tuổi. Nếu người thợ rèn một thanh kiếm
không tốt cách đây 500 năm thì thời đó nó không có giá trị gì cả – và ngày
nay cũng không. Một đường rạn nứt duy nhất có thể làm cho thanh kiếm trở
thành vô giá trị. Katana hiện giờ là những vật sưu tập được ưa chuộng. Thêm
vào đó là đắt tiền. “Tôi còn nhớ có một thanh kiếm katana năm 1845, có giá
khoảng 500.000 euro”, ông Karl-Heinz Peuker nói, một người sưu tầm và
mua bán kiếm samurai, cũ cũng như mới.
- Lúc rèn phải hoàn toàn tối
Có ba điều quyết định cho chất lượng của một lưỡi kiếm: hình dáng, cấu trúc
bề mặt của lưỡi kiếm và hamon, đường chia cắt giữa lưỡi kiếm và sống
kiếm. Cấu trúc biểu hiện người thợ rèn đã làm việc ra sao, đã gấp thép lại
như thế nào. Bậc thầy Matsuba chỉ cần nhìn thoáng qua là có thể cho biết
một lưỡi kiếm thuộc về nghệ nhân rèn nào và thời kỳ nào.
Katana và lưỡi kiếm. Có thể nhìn thấy rõ đường vân ha mon ở lưỡi kiếm.
Ảnh: K. H. Peuker.
Đường hamon hình thành trong quá trình rèn. Người thợ rèn bọc lưỡi kiếm
bằng một hỗn hợp đất sét được pha trộn theo công thức bí mật. Ông ép hình
dáng của hamon ở phần lưỡi kiếm vào lớp đất sét còn ướt. Khi lớp đất sét
khô, lưỡi kiếm được đốt nóng trong phòng rèn không có ánh sáng. Chỉ có
màu sắc của lửa tiết lộ cho nghệ nhân rèn biết được nhiệt độ cần thiết – một
trong những khoảnh khắc khó khăn nhất và quyết định then chốt trong toàn
bộ quá trình rèn. Khi đạt đến nhiệt độ cần thiết, nghệ nhân nhúng lưỡi kiếm
vào bể nước, phần vỏ đất sét mỏng ở lưỡi kiếm nguội đi nhanh hơn, tôi lưỡi
- kiếm tối ưu. Đất sét ở phần còn lại dầy hơn, vì thế mà thép ở đó nguội đi
chậm hơn, vẫn còn mềm dẻo hơn.
Một phần của văn hóa Nhật
Một thời gian dài, nghệ thuật rèn kiếm katana đã suýt bị lãng quên. Khi các
samurai bị tước đoạt quyền lực và đặc quyền mang kiếm của họ bị phá vỡ,
việc này cũng ảnh hưởng trầm trọng đến các lò rèn. “Thời đó chúng tôi đã
đánh mất một phần của văn hóa”, ông Matsuba nói. “Vì văn hóa samurai là
văn hóa Nhật.”
Và chính ngay các thanh kiếm suýt tí nữa cũng bị đánh mất: Sau Thế chiến
2, quân đội Mỹ ra lệnh hủy tất cả vũ khí – trong đó có cả các thanh kiếm
katana cổ xưa quý giá. May mắn là người ta đã có thể làm cho tổng chỉ huy
Tướng MacArthur thay đổi ý kiến. Các thanh kiếm samurai được giữ lại
nhưng phải khai báo. Từ đó, mỗi một thanh kiếm vừa rèn xong phải được
đăng ký.
National Graphics, trong chương trình Fight Science, đã đánh giá kiếm Nhật
là vũ khí tuyệt vời nhất khi so sánh với kiếm thường, hay đao, côn, gậy,…
nguon tai.lieu . vn