Xem mẫu
- B› »n
- Àn b πc
Ph
nh≠ v´i
- C∏c em th©n m’n,
{C∏c-xt¨} lµ t™n cÒa mÈt cao nguy™n Æ∏ v´i nÊi ti’ng Î
n≠Ìc Nam T≠ cÚ. Tı cuËi th’ k˚ 17, n„ Æ∑ trÎ thµnh t™n
g‰i chung cho nh˜ng vÔng nÛi Æ∏ v´i tr™n th’ giÌi.
{ßfia h◊nh c∏c-xt¨}, c∏i t™n thoπt ti™n gÓi c∂m gi∏c xa lπ
vµ mÌi mŒ ÆËi vÌi nhi“u ng≠Íi trong chÛng ta nh≠ng k˙
th˘c lπi r†t g«n gÚi. ß„ c„ th” lµ nh˜ng ng‰n nÛi Æ∏ gÂ
gh“, hi”m trÎ vÔng T©y Bæc, hµng ngµn Æ∂o Æ∏ qu«n tÙ
tr™n Vfinh Hπ Long, cÚng c„ th” lµ c∏c hang ÆÈng vÌi
dflng s´ng ng«m ch∂y xuy™n qua lflng nÛi Æ∏ tπi Phong
Nha - KŒ Bµng hay d∂i nÛi Æ∏ v´i Æ≠Óc bao phÒ bÎi
c∏nh rıng nguy™n sinh trÔng Æi÷p CÛc Ph≠¨ng.
VÀy Æfia h◊nh c∏c-xt¨ lµ g◊? N„ h◊nh thµnh ra sao vµ Î Æ„
c„ g◊ Æ∆c bi÷t? Rıng Xanh sË 24 sœ giÛp c∏c em t◊m c©u
tr∂ lÍi cho nh˜ng thæc mæc nµy vµ kh∏m ph∏ th™m
nh˜ng Æi“u b› »n, l˝ thÛ v“ Æfia h◊nh c∏c-xt¨ nhä.
- M|C L
|C
Trang
Tin t¯c 3
C∏c-xt¨ lµ g◊? 4
ßfia h◊nh c∏c-xt¨ ra ÆÍi nh≠ th’ nµo? 6
Trong lflng nÛi Æ∏ 7
C∏c-xt¨ Î Vi÷t Nam 8
Vfinh Hπ Long - K˙ quan Æ∏ vµ n≠Ìc 10
B∂o tµng thi™n nhi™n 12
HÂ tr™n bi”n 13
Phong Nha - KŒ Bµng: V≠¨ng quËc hang s´ng 14
Nh˜ng k˙ quan hang ÆÈng 16
N≠Ìc ng«m vµ cuÈc sËng con ng≠Íi 17
ß’n CÛc Ph≠¨ng th®m "ng≠Íi x≠a" 18
C©y cËi vÔng nÛi Æ∏ 20
Nh˜ng c≠ d©n l©u ÆÍi 22
D¨i - »n s‹ trong hang Æ∏ 24
Trfl ch¨i: t◊m nhµ trong hang Æ∏ 25
Hang ÆÈng trong chi’n tranh 26
G„c chuy™n gia 27
CÔng suy ngh‹ 28
C©y næp †m 29
Th’ giÌi cÒa loµi b≠Ìm 30
V≠Ín quËc gia Bπch M∑ 31
Ti’ng n„i cÈng ÆÂng - Rıng thi™ng 33
C∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i tr≠Íng 34
GÀy ´ng ÆÀp l≠ng ´ng 35
Trang C©u lπc bÈ 38
G≠¨ng s∏ng m´i tr≠Íng 44
Rıng Xanh C≠Íi 46
HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p 47
CÔng xem vµ suy ng…m 49
V®n phflng b∏c C«y Vªn 50
- Th´ng tin
Tin t¯c! Tin t¯c...
L‰c n≠Ìc bªng c©y thÒy trÛc
ß«u th∏ng 6/2006, ba bπn Nguy‘n Tuy’t Trinh, Nguy‘n V®n Thfinh vµ Nguy‘n
ß®ng PhÛc Long, lÌp 12 chuy™n sinh, Tr≠Íng ßπi h‰c Khoa h‰c t˘ nhi™n (Hµ NÈi)
Æ∑ Æoπt gi∂i nh†t cuÈc thi "C∂i thi÷n vi÷c sˆ dÙng vµ b∂o v÷ nguÂn n≠Ìc" (l«n th¯
ba) do B∏o Khoa h‰c vµ ßÍi sËng ph∏t ÆÈng. M´ h◊nh d˘ thi cÒa c∏c bπn lµ dÔng
c©y thÒy trÛc vµ mÈt loπi ho∏ ch†t Æ” n©ng cao ch†t l≠Óng n≠Ìc sinh hoπt. Ban
gi∏m kh∂o cho bi’t, n’u m´ h◊nh nµy ti’p tÙc Æ≠Óc ph∏t tri”n sœ c„ th” ∏p dÙng
Æ” cung c†p n≠Ìc sπch cho Hµ NÈi vµ vÔng ven s´ng HÂng.
Theo trang Web cÒa BÈ Tµi nguy™n vµ M´i tr≠Íng, ngµy 06/06/2006
Nh˜ng chÛ rÔa hÂi h≠¨ng
ß„ lµ mÈt gia Æ◊nh rÔa gÂm rÔa bË, mã vµ
32 rÔa con mÌi Æ≠Óc Æ≠a v“ Vi÷t Nam h´m
10/5 vıa qua. ß©y lµ nh˜ng chÛ rÔa Trung
BÈ, loµi rÔa c˘c k˙ qu˝ hi’m, chÿ c„ Î vÔng
Æ«m l«y mi“n Trung Vi÷t Nam.
N®m 1999, rÔa bË mã bfi bæt vµ b∏n sang
HÂng K´ng. Tuy nhi™n, c∏c chÛ Æ∑ may
mæn Æ≠Óc c¯u tho∏t. Trong vflng b∂y n®m,
c∆p rÔa nµy Æ∑ sinh Æ≠Óc 32 rÔa con. Hi÷n
c∂ gia Æ◊nh rÔa Æang Æ≠Óc ch®m s„c tπi
Trung t©m b∂o tÂn RÔa, V≠Ín quËc gia CÛc
Ph≠¨ng. ß„ lµ nh˜ng "Vi÷t ki“u hoang d∑" Æ«u ti™n Æ≠Óc trÎ v“ qu™ h≠¨ng sau khi
bfi bæt vµ b∏n ra n≠Ìc ngoµi.
Theo Ch≠¨ng tr◊nh b∂o tÂn rÔa Ch©u É (ATP)
L´ng Æu´i voi bfi bi’n thµnh
ÆÂ l≠u ni÷m
Loµi voi Î n≠Ìc ta Æang c„ nguy c¨ bfi tuy÷t
chÒng. VÀy mµ g«n Æ©y, Î tÿnh ßæk Læk xu†t
hi÷n loπi hµng "ÆÈc nh†t v´ nhfi": hµng l≠u
ni÷m lµm tı l´ng Æu´i voi. MÁi ngµy c„ Æ’n
hµng tr®m sÓi l´ng Æu´i voi bfi b∏n cho
kh∏ch du lfich. ThÀm ch› b‰n trÈm cfln län
lÛt t◊m c∏ch ch∆t Æu´i voi Æ” ki’m ti“n.
Theo Ti“n Phong, sË 91, ngµy 8/5/2006
D¨i ng˘a sæp bfi tuy÷t chÒng
Hai loµi d¨i ng˘a lÌn vµ d¨i ng˘a Th∏i Lan cÒa n≠Ìc ta nay chÿ cfln duy nh†t tπi
khu v˘c chÔa D¨i, tÿnh S„c Tr®ng. SË l≠Óng hai loµi nµy Æang gi∂m sÛt nghi™m
tr‰ng. Loµi d¨i ng˘a lÌn thÀm ch› chÿ cfln kho∂ng 20 c∏ th”. ChÛng bfi ng≠Íi d©n
Æfia ph≠¨ng s®n bæt Æ” b∏n cho c∏c nhµ hµng Æ∆c s∂n.
Theo trang Web cÒa BÈ Tµi nguy™n vµ M´i tr≠Íng, ngµy 10/5/2006
Rıng Xanh 3
- Th´ng tin
lµ g◊? C∏c-xt¨ lµ mÈt dπng Æfia h◊nh
c˘c k˙ ÆÈc Æ∏o, Æ≠Óc h◊nh thµnh tr™n
n“n c∏c loπi Æ∏ d‘ bfi n≠Ìc m≠a ®n mfln, Æ∆c
bi÷t lµ Æ∏ v´i. ß∆c Æi”m nÊi bÀt nh†t cÒa Æfia
h◊nh c∏c-xt¨ lµ nh˜ng h÷ thËng hang ÆÈng
vµ s´ng suËi ng«m r†t Æa dπng vµ
phong phÛ.
4
- Th´ng tin
ï
*ßfia h◊nh c∏c-xt¨ nc
bi t
BÑ
chi’m kho∂ng 1/10
⁄
di÷n t›ch tr∏i Ɔt vµ
c„ tÌi 1/4 d©n sË th’ giÌi
hi÷n Æang sËng tr™n c∏c
vÔng c∏c-xt¨ Æ„.
5
- Th´ng tin
ßfia h◊nh c∏c-xt¨
ra ÆÍi nh≠ th’ nµo?
Bæt Æ«u tı nh˜ng
sinh vÀt bi”n
Hµng tri÷u n®m tr≠Ìc Æ©y,
c∏c sinh vÀt bi”n nh≠ san h´,
sfl, Ëc khi ch’t Æi Æ∑ Æ” lπi
x∏c, v· vµ x≠¨ng d≠Ìi Æ∏y
bi”n tπo n™n mÈt lÌp bÔn
giµu can-xi. LÌp bÔn nµy t›ch
tÙ ngµy cµng dµy vµ d«n bi’n
thµnh Æ∏ v´i.
NÛi Æ∏ v´i xu†t hi÷n
Trong qu∏ tr◊nh vÀn ÆÈng cÒa
tr∏i Ɔt, c∏c m∂ng v· tr∏i Ɔt
va vµo nhau khi’n c∏c lÌp Æ∏
v´i d≠Ìi Æ∏y bi”n Æ≠Óc n©ng
l™n b“ m∆t, cuÈn lπi vµ vÏ ra.
Nh˜ng khËi nÛi Æ∏ v´i h◊nh
thµnh vµ th≠Íng mang tr™n
m◊nh v´ sË v’t n¯t.
S≠ h◊nh thµnh
Æfia h◊nh c∏c-xt¨
Tı c∏c khe n¯t, n≠Ìc m≠a len
l·i vµ ®n s©u vµo lflng nÛi tπo
thµnh hang ÆÈng vµ c∏c dflng
ch∂y ng«m. N≠Ìc m≠a cÚng
®n mfln b“ m∆t nÛi Æ∏ tπo
n™n h◊nh dπng g gh“, lÎm
chÎm Æ∆c thÔ cÒa nÛi Æ∏
v´i nh≠ chÛng ta th†y
ngµy nay.
C∏c k˚ lÙc:
* Hang Ph¨-lin M®m-mËt Î M¸ dµi tÌi 560 c©y sË, lµ hang dµi nh†t tr™n th’ giÌi.
* Hang s©u nh†t th’ giÌi lµ hang R™-x´ Gi®ng Bäc-na cÒa Ph∏p. Tı cˆa hang
ph∂i Æi s©u xuËng h¨n 1.600 m mÌi tÌi Æ∏y hang. K˚ lÙc nµy Î Vi÷t Nam lµ hang
CËng N≠Ìc Î tÿnh Lai Ch©u, vÌi chi“u s©u lµ 602 m.
6 Rıng Xanh
- Th´ng tin
Nh◊n tı b™n
ngoµi thÀt kh„
T R O N G L í N G N@I ßÉ
t≠Îng t≠Óng
rªng nÛi Æ∏ v´i lπi »n ch¯a b™n trong n„ c∂ MÈt dflng
mÈt h÷ thËng chªng chfit c∏c hang ÆÈng vµ suËi Æang ch∂y ÆÈt
s´ng, suËi ng«m. ChÛng lan t·a rÈng khæp vµ ngÈt bi’n m†t. ßi“u nµy
li™n k’t vÌi nhau thµnh mÈt mπng l≠Ìi. C∏c em r†t th≠Íng x∂y ra Î vÔng
Æıng b· qua c¨ hÈi kh∏m ph∏ chÛng, v◊ hang nÛi Æ∏ v´i bÎi s˘ c„ m∆t cÒa
ÆÈng h«u nh≠ chÿ c„ Î vÔng Æ∏ v´i mµ th´i. nh˜ng lÁ hÛt vµ khe n¯t.
Tı Æ©y, dflng n≠Ìc bæt
Qua c∏c khe n¯t Æ«u cuÈc chu du vµo lflng
vµ lÁ hÛt, n≠Ìc "g∆m nh†m" khËi Æ∏ v´i tı b™n nÛi Æ∏.
trong tπo n™n hang ÆÈng. ß∏ v´i bfi n≠Ìc hfla tan khi
g∆p Æi“u ki÷n thuÀn lÓi læng Ɖng lπi thµnh c∏c nhÚ Æ∏.
NhÚ Æ∏ rÒ tı tr«n hang xuËng vµ m‰c tı n“n
hang l™n, khi g∆p nhau h◊nh thµnh
cÈt Æ∏.
V´ sË dflng ch∂y nh· tπo thµnh
mÈt con s´ng lÌn, s©u d≠Ìi m∆t Ɔt. ß„ lµ s´ng ng«m. C∏c dflng
s´ng ng«m c„ th” hoµ vµo nh˜ng dflng s´ng kh∏c ho∆c ÆÈt ngÈt hi÷n
ra Î mÈt c∏nh ÆÂng hay thung lÚng nµo Æ„.
Rıng Xanh 7
- Th´ng tin
Î Vi÷t Nam
Phong c∂nh c∏c-xt¨ Î Vi÷t Nam kh∏
Æa dπng. N¨i nµy lµ nh˜ng c∏nh ÆÂng
Æ∏ nh†p nh´, n¨i kh∏c lπi lµ nh˜ng
vÔng Æ∏ tai mÃo lÎm chÎm, sæc nh‰n.
ß„ cÚng c„ th” lµ nh˜ng d∑y nÛi trÔng
Æi÷p bao phÒ bÎi rıng xanh bπt ngµn
hay mÈt vÔng Æ∂o Æ∏ tr™n m∆t n≠Ìc
m™nh m´ng.
MÁi phong c∂nh c∏c-xt¨ Æ“u mang
mÈt vŒ Æãp ri™ng vµ trÎ thµnh nh˜ng
thæng c∂nh nÊi ti’ng h†p d…n kh∏ch
du lfich xa g«n.
8 Rıng Xanh
- Th´ng tin
Hµ NÈi
ô n≠Ìc ta,
Æfia h◊nh c∏c-
xt¨ chi’m kho∂ng
1/6 di÷n t›ch l∑nh
thÊ . Nh◊n tr™n b∂n ÆÂ,
c∏c em c„ th” th†y c∏c
vÔng c∏c-xt¨ tÀp trung chÒ
y’u Î mi“n Bæc vµ mÈt sË tÿnh
mi“n Trung. ßfia h◊nh nµy cÚng
xu†t hi÷n Î mi“n Nam nh≠ng
kh´ng Æ∏ng k”.
Ngoµi vŒ Æãp ÆÈc Æ∏o, c∏c
vÔng c∏c-xt¨ cfln lµ n¨i trÛ
ngÙ cÒa nhi“u loµi ÆÈng,
th˘c vÀt. MÈt sË n¨i
Æ∑ trÎ thµnh "b∂o
tµng v®n h„a, TP. HÂ Ch› Minh
lfich sˆ"
ch¯a Æ˘ng
nh˜ng Æi“u
thÛ vfi v“
cuÈc sËng cÒa
con ng≠Íi
tr≠Ìc Æ©y.
Rıng Xanh 9
- Th´ng tin
Vfinh Hπ Long -
"ThuÎ xa x≠a læm rÂi, khi ng≠Íi Vi÷t mÌi lÀp n≠Ìc Æ∑ ph∂i chfiu nπn x©m l®ng. Ng‰c
Hoµng sai RÂng Mã mang theo Ƶn con xuËng hπ giÌi
giÛp ng≠Íi Vi÷t Æ∏nh gi∆c.
10 Rıng Xanh
- Th´ng tin
K˙ quan ß∏ vµ N≠Ìc
Khi thuy“n gi∆c tı ngoµi bi”n µo πt ti’n vµo bÍ th◊ Ƶn RÂng cÚng tı tı hπ giÌi. ßµn
RÂng lÀp t¯c phun ra v´ sË ch©u ng‰c, nh˜ng ch©u
ng‰c †y thoæt bi’n thµnh mu´n ngµn Æ∂o Æ∏
tr™n bi”n, sıng s˜ng nh≠ b¯c t≠Íng thµnh
v˜ng ch∑i ng®n b≠Ìc ti’n cÒa qu©n thÔ..."
C©u chuy÷n
truy“n thuy’t tr™n Æ∑
giÛp cho chÛng ta hi”u th™m
v“ s˘ t›ch cÒa Vfinh Hπ Long. Ngµy
nay, vÌi g«n hai ngh◊n Æ∂o Æ∏, Hπ
Long lµ mÈt trong nh˜ng vÔng nÛi Æ∏ v´i
tr™n bi”n rÈng nh†t th’ giÌi. C∏c Æ∂o Æ∏ v´i
vÌi ÆÒ h◊nh thÔ k˙ thÛ nh≠ hfln Gµ Ch‰i, hfln
TrËng M∏i, hfln L≠ H≠¨ng nh´ cao tr™n m∆t bi”n
xanh bi’c, tπo n™n mÈt t∏c ph»m Æi™u khæc hÔng v‹
cÒa thi™n nhi™n.
VŒ Æãp vµ gi∏ trfi Æfia ch†t vµ Æfia mπo cÒa Vfinh Hπ Long Æ∑ hai
l«n Æ≠Óc TÊ ch¯c Gi∏o dÙc, Khoa h‰c vµ V®n ho∏ Li™n hÓp quËc
(UNESCO) c´ng nhÀn lµ Di s∂n Thi™n nhi™n Th’ giÌi.
Rıng Xanh 11
- Th´ng tin
C∏c em c„ tin rªng Æ∏ cÚng bi’t n„i kh´ng? C„ th” c©u tr∂ lÍi sœ lµ kh´ng bÎi Æi“u
Æ„ c„ vŒ r†t th«n thoπi. Nh≠ng c∏c em π, ch›nh nh˜ng Æ∂o Æ∏ lung linh tr™n bi”n
ngµy nay Æ∑ "bÀt m›" cho
c∏c nhµ khoa h‰c v“
nh˜ng trang sˆ sËng
ÆÈng cÒa vfinh Hπ
Long tı hµng tri÷u
n®m tr≠Ìc Ɔy.
B∂o tµng
Lfich sˆ vÔng Æ∂o Æ∏
thi™n nhi™n
KhËi Æ∏ v´i Î Hπ Long
Æ≠Óc h◊nh thµnh tı
VÔng ÆÂng bªng cÊ
kho∂ng 340 tri÷u n®m ß∏y bi”n Î vfinh Hπ Long
tr≠Ìc, khi n¨i Æ©y cfln lµ kh∏ bªng phºng. Tr™n
Nh˜ng hang hµm ’ch
mÈt vÔng bi”n n´ng. Æ„, ng≠Íi ta t◊m th†y Tr™n Vfinh Hπ Long c„
Sau Æ„, khËi Æ∏ nµy d†u v’t cÒa mÈt h÷ r†t nhi“u hang h◊nh
Æ≠Óc n©ng l™n m∆t Ɔt, thËng s´ng cÊ dµy Æ∆c hµm ’ch. ß„ lµ k’t qu∂
bfi n≠Ìc ®n mfln vµ bfi Æ∑ tıng tÂn tπi trong cÒa hµng ngh◊n n®m
chia cæt thµnh hµng thÍi k˙ b®ng hµ. ßi“u s„ng bi”n x´ vµo ch©n
ngµn ng‰n nÛi nh·. Bi”n nµy ch¯ng t· n¨i Æ©y Æ∑ nÛi vµ ®n mfln Æ∏ tπo
nhi“u l«n trµn vµo rÂi lπi c„ thÍi gian dµi lµ ÆÂng n™n. NhÍ nghi™n c¯u vfi
rÛt Æi vµ k’t qu∂ lµ bªng. C∏c nhµ khoa h‰c tr› vµ h◊nh dπng cÒa
nh˜ng nÛi Æ∏ nµy bfi cho rªng n’u ng≠Óc nh˜ng hang nµy, c∏c
ngÀp mÈt ph«n hay dflng thÍi gian v“ 11 nhµ khoa h‰c c„ th” bi’t
toµn bÈ, h◊nh thµnh ngh◊n n®m tr≠Ìc, chÛng Æ≠Óc m˘c n≠Ìc bi”n vµ
c∂nh quan cÒa vfinh ta hoµn toµn c„ th” Æi ÆÈ lÌn thÒy tri“u c∏ch
ngµy nay. bÈ tr™n vfinh. Æ©y hµng ngh◊n n®m.
12 Rıng Xanh
- Th´ng tin
N’u c„ dfip Æ’n vÔng c∏c-xt¨ Hπ Long - C∏t Bµ, c∏c em
HÂ Æıng b· qua c¨ hÈi th®m c∏c tÔng, ∏ng - nh˜ng h÷ sinh
th∏i Æ∆c bi÷t cÒa vÔng nµy nhä. Chæc chæn chÛng ta sœ
t◊m th†y nhi“u Æi“u thÛ vfi vµ bÊ ›ch Î Æ„.
VÀy tÔng vµ ∏ng
tr™n bi”n
lµ g◊?
ChÛng lµ nh˜ng h hay
ph‘u c∏c-xt¨ ch¯a n≠Ìc
bi”n. Éng nªm g‰n trong
lflng mÈt hfln Æ∂o, cfln
tÔng do nhi“u hfln Æ∂o
qu©y lπi mµ thµnh. TÔng
vµ ∏ng th´ng ra bi”n qua
nh˜ng Æ≠Íng ng«m
ho∆c c∏c cˆa.
TÔng vµ ∏ng Æ“u t≠¨ng
ÆËi k›n n™n ›t s„ng, n≠Ìc
trong Æ’n m¯c nhi“u khi c„
th” nh◊n xuËng tÀn Æ∏y. ß∏y
cÒa tÔng vµ ∏ng th≠Íng Æ≠Óc bao
phÒ bÎi nh˜ng rπn san h´ hay nh˜ng loµi
rong bi”n tuy÷t Æãp. Qua c∏c cˆa th´ng
ho∆c mπch ng«m, nhi“u sinh vÀt bi”n "lang
thang" Æ’n Æ©y vµ thÀm ch› Æ∑ Î lπi lu´n.
C∏c nhµ khoa h‰c cho bi’t trong c∏c
tÔng, ∏ng cfln c„ nhi“u loµi qu˝ hi’m
nh≠ trai ng‰c, Ëc ÆÙn hay
con sÛt. V◊ th’, ngoµi
phong c∂nh Æãp,
tÔng vµ ∏ng cfln
lµ nh˜ng "phflng
th› nghi÷m t˘
nhi™n" Æ” c∏c nhµ
khoa h‰c nghi™n
c¯u ÆÍi sËng sinh
vÀt bi”n.
Rıng Xanh 13
- Th´ng tin
Kh∏c vÌi Hπ Long, Phong Nha - KŒ Bµng
Æ≠Óc bi’t Æ’n nh≠ lµ mÈt v≠¨ng quËc c˘c k˙
phong phÛ v“ hang ÆÈng vµ s´ng suËi
ng«m. Tı x≠a, con ng≠Íi Æ∑ ph∏t hi÷n ra vŒ
Æãp ti“m »n cÒa n¨i nµy vµ ghi chäp lπi
trong c∏c th≠ tfich cÊ, nh≠ng m∑i tÌi g«n Æ©y
nh˜ng kh∏m ph∏ s©u mÌi Æ≠Óc c´ng bË.
pHong nha
- kŒ bµng
V≠¨ng quËc hang s´ng
V≠¨ng quËc hang s´ng
SÎ d‹ c„ t™n g‰i hang s´ng bÎi h«u h’t
hang ÆÈng cÒa Phong Nha- KŒ Bµng Æ“u
c„ c∏c dflng s´ng, suËi ng«m ch∂y qua.
Gæn vÌi h÷ thËng gÂm hµng tr®m hang
ÆÈng lÌn nh·, c∏c dflng s´ng ng«m Æ∑
k’t thµnh mÈt mπng l≠Ìi dflng ch∂y
ng«m rÈng khæp trong lflng nÛi Æ∏.
S´ng Son
S´ng Son lµ mÈt dflng s´ng lÌn
cÒa vÔng Phong Nha - KŒ Bµng.
ß©y lµ n¨i nhÀn n≠Ìc tı c∏c
s´ng, suËi ng«m ch∂y ra,
cÚng lµ con Æ≠Íng duy
nh†t Æ≠a du kh∏ch vµo
th®m quan ÆÈng Æãp
B∑i c∏t nh†t - ÆÈng Phong
trong hang Nha.
C„ nh˜ng Æoπn trong
hang, dflng s´ng ng«m ngµy
cµng n´ng d«n nh≠Íng chÁ cho
nh˜ng b∑i Æ∏ s·i ho∆c bÍ c∏t træng
mfin. Nh≠ng v◊ sao trong hang lπi c„ c∏t, s·i
nhÿ? Ch›nh lµ nhÍ dflng n≠Ìc Æ∑ Æ≠a chÛng tı vÔng
th≠Óng l≠u v“ Ɔy.
14 Rıng Xanh
- Th´ng tin
S˘ ®n mfln k˙ di÷u Hang s´ng cÊ
Chÿ khi vµo trong lflng ßa sË hang s´ng trong
c∏c hang ÆÈng, ta vÔng nÛi Æ∏ Phong Nha
mÌi th†y n≠Ìc Æ∑ ®n - KŒ Bµng Æ“u v…n
mfln Æ∏ nhi“u Æ’n Æang hoπt ÆÈng .
nh≠Íng nµo. Tuy nhi™n, mÈt sË
Trong hang Vflm, ›t Æ∑ k’t thÛc
n≠Ìc Æ∑ tπo n™n qu∏ tr◊nh nµy.
nh˜ng kho∂ng N≠Ìc kh´ng
kh´ng gian cfln ch∂y n˜a
m™nh m´ng khi’n chÛng
tÌi m¯c ta trÎ thµnh
c„ c∂m nh˜ng
gi∏c Æ„ lµ hang kh´.
mÈt s©n
vÀn
ÆÈng
c„ m∏i
che.
N≠Ìc B› mÀt
cÚng ki’n tπo c∏c cfln Î
v∏ch ng®n, chia hang ph›a
ÆÈng thµnh nhi“u gian
tr≠Ìc
phflng nËi li“n nhau. Trong
nhi“u gian phflng cfln trang tr› ¶Ìc t›nh
c∂ mµnh rÃm, cÈt trÙ vµ mu´n tÊng ÆÈ
vπn h◊nh thÔ bªng nhÚ Æ∏. H∑y soi dµi c∏c
ÆuËc lπi g«n, c∏c em sœ th†y chÛng hang
l„ng l∏nh r†t Æãp. s´ng cÒa
Phong
Nha - KŒ
Bµng Æ∑
Thµnh tr◊ b†t kh∂ Æ≠Óc kh∏m
x©m phπm ph∏ cho Æ’n
Kh∏m ph∏ hang ÆÈng bªng thuy“n nay lµ
thÀt thÛ vfi nh≠ng kh´ng ph∂i lu´n kho∂ng 85 ki-
d‘ dµng. Vµo mÔa m≠a lÚ, cˆa l´-mät. Nh≠ng
hang bfi ngÀp n≠Ìc vµ kh´ng c„ th˘c t’, h÷
c∏ch nµo l‰t vµo b™n trong. thËng hang s´ng
N’u Æ’n th®m ÆÈng Phong Î vÔng nµy cfln lÌn
Nha, c∏c em nhÌ tr∏nh h¨n th’ nhi“u, bÎi
mÔa m≠a lÚ nhä. ngay c∂ cuÈc th∏m
hi”m lÌn nh†t cÚng mÌi
chÿ tÌi Æ≠Óc nh˜ng ph«n
hang b™n ngoµi. Cfln bi’t bao
hang ÆÈng nªm s©u trong lflng
Ɔt v…n ch≠a Æ≠Óc ai bi’t Æ’n, ngay
c∂ ÆËi vÌi c∏c nhµ khoa h‰c. Chæc hºn lµ
chÛng »n ch¯a r†t nhi“u Æi“u h†p d…n.
Rıng Xanh 15
- Th´ng tin
"Phong Nha
Æ÷ nh†t ÆÈng"
Kh´ng ph∂i ng…u
nhi™n mµ Phong
Nha Æ≠Óc coi lµ
"Æ÷ nh†t" trong sË
hµng tr®m hang
ÆÈng cÒa vÔng
nÛi Æ∏ Æ sÈ nµy.
CÚng nh˜ng
m®ng Æ∏, nhÚ Æ∏,
cÚng vÌi dflng
s´ng ng«m ch∂y
qua nh≠ bao hang
ÆÈng kh∏c nh≠ng
Phong Nha c„
Æ≠Óc s˘ k’t hÓp
hµi hoµ cÒa tπo
ho∏. Khi chi’c
thuy“n nan nhà nhã
ti’n vµo cˆa hang, †n
t≠Óng Æ«u ti™n Æ’n vÌi ta lµ c„ hµng vπn ng‰n n’n lung linh Æ„n chµo. Nh˜ng ng‰n
n’n †y Æ≠Óc thæp bÎi ∏nh s∏ng t˘ nhi™n nhÍ m∆t n≠Ìc "Æ›nh" l™n tr«n hang. ßi s©u
vµo trong, nh˜ng "c©y n’n" d«n bi’n m†t nh≠Íng chÁ cho nguÂn s∏ng duy nh†t,
†y lµ ng‰n ÆuËc tr™n tay ta. Mµn tËi bao phÒ cÚng lµ lÛc ng≠Íi ta bæt Æ«u tfl mfl
t˘ h·i: Ti’p theo sœ lµ g◊ nhÿ? Vµ thÀt b†t ngÍ, gi˜a kh´ng gian rÈng lÌn †y hi÷n ra
mÈt t†m th∂m mfin. ƒy lµ mÈt tri“n c∏t phºng mÎ ra mÈt nh∏nh hang kh´. Nhã
b≠Ìc qua tri“n c∏t, chÛng ta b≠Ìc vµo mÈt th’ giÌi thπch nhÚ vÌi ÆÒ h◊nh thÔ k˙
lπ. ß©y th˘c s˘ lµ lÛc ta c„ th” th·a s¯c th∂ tr› t≠Îng t≠Óng bay bÊng cÒa m◊nh.
Nh˜
hang ßóng
ng
n
Hang dµi "k˚ lÙc"
ua
Cho Æ’n nay, hang Vflm Æ≠Óc coi lµ mÈt trong nh˜ng
hang dµi nh†t n≠Ìc ta. Hang dµi tÌi 15 km vµ mang
˙ q
k
mÈt d∏ng v„c k˙ v‹ vÌi nh˜ng vflm Æ∏ lÌn vµ con s´ng
ng«m mÎ rÈng. Ngay c∂ nh˜ng nhÚ Æ∏ trong hang
cÚng cao lÌn Æ’n m¯c c„ th” ghi vµo "k˚ lÙc". C„
nh˜ng khËi nhÚ Æ∏ lÌn bªng c∂ mÈt tfla nhµ c¨ Ɔy.
R†t may mæn lµ hang Vflm nªm s©u trong rıng giµ
n™n Æ’n nay h«u nh≠ v…n cfln gi˜ nguy™n nät hoang
s¨ vËn c„.
16 Rıng Xanh
- Th´ng tin
≠Ìc tπi c∏c vÔng Æ∏ v´i th≠Íng ph©n bË kh´ng Æ“u. B“ m∆t nÛi Æ∏ h«u
N nh≠ lu´n khan hi’m vµ cπn ki÷t
n≠Ìc, trong khi Æ„ n≠Ìc
ng«m lπi v´ cÔng dÂi dµo. Ch›nh
nguÂn n≠Ìc ng«m †y Æ∑ cung
c†p n≠Ìc cho r†t nhi“u ng≠Íi
d©n sinh sËng quanh nh˜ng
vÔng nÛi Æ∏.
N≠Ìc ng«m vµ cuÈc sËng cÒa con ng≠Íi
ô vÔng Phong Nha - KŒ Bµng, n≠Ìc ng«m tı nÛi Æ∏
th≠Íng ÆÊ ra c∏c dflng s´ng lÌn nh≠ s´ng Son, s´ng
Chµy. Nh˜ng con s´ng nµy "nu´i d≠Ïng" cuÈc sËng cÒa
hµng chÙc ngh◊n ng≠Íi d©n n¨i Æ©y. ß∆c bi÷t, khi mÔa
kh´ tÌi, n≠Ìc m≠a h«u nh≠ kh´ng c„ th◊ n≠Ìc tı c∏c s´ng
suËi ng«m cµng trÎ n™n qu˝ gi∏.
M∆c dÔ n≠Ìc ng«m r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi cuÈc sËng cÒa
nh˜ng ng≠Íi d©n quanh vÔng c∏c-xt¨ nh≠ng nguÂn n≠Ìc
nµy r†t d‘ bfi ´ nhi‘m. Do kh´ng c„ lÌp Ɔt chæn l‰c n™n
n≠Ìc m≠a qua h÷ thËng c∏c khe n¯t, lÁ hÛt c„ th” cuËn
theo Ɔt c∏t, Æ∏ s·i, x∏c ÆÈng th˘c vÀt vµ c∂ r∏c do con
ng≠Íi th∂i ra xuËng c∏c mπch ng«m. Nh˜ng ch†t g©y ´
nhi‘m theo dflng n≠Ìc sœ ph∏t t∏n sang c∂ nh˜ng dflng
s´ng, suËi kh∏c.
Rıng Xanh 17
- Th´ng tin
ß’n CÛc Ph≠¨ng
th®m "ng≠Íi x≠a"
CÛc Ph≠¨ng lµ khu rıng nguy™n sinh tr™n nÛi Æ∏ v´i nªm gi˜a ba tÿnh Ninh
B◊nh, Thanh H„a vµ Hfla B◊nh. ß©y cÚng lµ v≠Ín quËc gia Æ«u ti™n cÒa n≠Ìc ta.
Tuy c∏c hang, ÆÈng Î CÛc
Ph≠¨ng kh´ng Æ sÈ,
hÔng v‹ nh≠ h÷
thËng hang cÒa
Phong Nha
nh≠ng lπi c„ ˝
ngh‹a r†t lÌn
v“ m∆t khoa
h‰c. Ng≠Íi ta
Æ∑ t◊m th†y Î
Æ„ nh˜ng d†u
hi÷u v“ s˘ sËng
cÒa con ng≠Íi
c∏ch Æ©y hµng
vπn n®m.
CuÈc sËng
cÒa nh˜ng
c≠ d©n
Æ«u ti™n
Giai Æoπn ng≠Íi
nguy™n thu˚
sËng Î CÛc
Ph≠¨ng t≠¨ng
¯ng vÌi hai
n“n v®n ho∏
S¨n Vi vµ Hoµ
B◊nh Î n≠Ìc ta,
trong kho∂ng
tı 12.500 n®m
Æ’n 7.000 n®m
tr≠Ìc Æ©y. Ngay
tı thÍi †y, con
ng≠Íi Æ∑ ch‰n
c∏c hang Æ∏ lµm
18 Rıng Xanh
nguon tai.lieu . vn
