Xem mẫu
- Bàn về nghệ thuật ứng xử
Con người sống trong cộng đồng ắt là phải ứng xử. Đó là việc xử trí mọi
việc, mọi điều thích ứng với từng thời gian, không gian cụ thể.
Người càng có nhiều mối quan hệ xã hội như các chính khách, nhà ngoại
giao, nhà quản lí, hoạt động xã hội... càng phải ứng xử nhiều.
Quanh năm ngày tháng, phàm mở mắt ra có người bên cạnh là con người
ta đã phải ứng xử, thậm chí lúc ngủ cũng phải quan tâm, ví như không
hồn nhiên cựa quậy bên cạnh người đang ngủ chung giường hoặc “hò
kéo gỗ” nếu trong phòng có người khác. Đến những dịp lễ Tết, đặc biệt
là Tết Nguyên đán cổ truyền của dân tộc, lại càng phải quan tâm đến
ứng xử. Con cháu ở mọi nơi tìm về ông bà, cha mẹ, kính dâng những
món quà cùng tấm lòng thành kính của mình, quây quần trong gia đình,
nói chuyện vui vẻ đầm ấm, thắp nén nhang khấn Tổ tiên, người trên độ
lượng với người dưới, bỏ qua những điều không hài lòng trong năm,
người dưới hết lòng kính yêu quan tâm đến người trên. Đó là ứng xử
vậy. Xưa nay các cụ ta vẫn thường dùng một từ thật nôm na dễ hiểu là
- “ăn ở”. Trong suy nghĩ truyền thống của ông cha, ứng xử đẹp, có văn
hoá là phải biết mọi nhẽ ăn ở, là có trước có sau, “tiền hậu như nhất”, là
“ăn trông nồi ngồi trông hướng”. Là biết “uống nước nhớ nguồn”, “ăn
quả nhớ kẻ trồng cây”. Người biết ứng xử tức là biết ăn ở chu đáo,thuỷ
chung tình nghĩa, hào hiệp, không thể là kẻ “qua cầu rút ván”, “ăn cháo
đá bát”, “đâm bị thóc chọc bị gạo”, “xóc nhọn hai đầu”, càng không
“gắp lửa bỏ tay người”.Trong kho tàng văn hoá dân gian, có rất nhiều
câu thành ngữ, ngạn ngữ đúc kết những kinh nghiệm ứng xử của ông
cha. Đó là thứ văn hoá cao nhất, hơn tất cả mọi văn hoá, bởi nó là sự
biểu hiện thái độ quan niệm sống giữa người với người trong cộng đồng.
Ngày Tết, người Việt Nam có thói quen nhớ về Tổ tiên, cội nguồn, bộc
lộ lòng biết ơn đối với những người đã có công giúp đỡ mang may mắn
đến cho mình. Chút quà quê hương dâng lên bàn thờ Tổ, mang lễ vật đến
tạ ơn những người mình biết ơn chính là biểu hiện cụ thể của một tập
quán rất đẹp ấy. Đó thật sự là những ứng xử có văn hoá. Nhưng nếu ai
lợi dụng điều này để lái sang chuyện mua bán nhằm trục lợi thì thật sự
đã đi ngược lại truyền thống văn hoá của người Việt Nam. Không phải
- vô cớ mà Tết năm nào Chính phủ ta cũng ra những chỉ thị, thông tri
nghiêm cấm lấy tiền công làm quà biếu xén. Đó thực chất là hành vi hối
lộ nhằm vào những mưu lợi cá nhân. Đó không phải là ứng xử đẹp vì nó
phản lại đạo lí, bởi đây không có tình cảm chân thành, lòng biết ơn thật
sự, mà là cuộc mua bán giữa kẻ trao và người nhận- đôi bên cùng có lợi.
Tất nhiên không phải mọi việc tặng quà cấp trên đều như vậy mà thật sự
cũng có những mối quan hệ đẹp. Nhưng ở đây rất dễ có sự ngộ nhận và
sự cố tình ngụỵ biện cho những hành vi ngoài tình cảm thật của con tim.
Một người thành đạt thăm lại thầy giáo cũ dạy mình từ lúc tấm bé, người
đã dìu dắt những bước đi đầu tiên cho mình đến với những kiến thức,
cuộc sống nay đã già yếu, thì dù có biếu ông thầy bao nhiêu quà cáp giá
trị cũng chỉ có thể hiểu đó là một ứng xử đẹp đẽ quý hoá. Nhưng nếu
món quà ấy không phải dành cho thầy mà cho một vị cấp trên có quyền
lực lớn thì dù có chân thành đến đâu, người ta cũng khó tin. Tâm lí
người Việt Nam là thế. Đó là nét đẹp truyền thống trọng nghĩa khinh tài
(Tài ở đây là tài chính, tiền bạc). Dân tộc ta vốn có nhiều cái trọng:
Trọng nghĩa, trọng thị, trọng nhân, trọng đức, trọng văn. Tinh hoa tiêu
biểu nhất của người Việt Nam hội tụ đầy đủ ở Chủ tịch Hồ CHí Minh.
- Ứng xử đâu có là chuyện lớn lao,to tát gì mà là những biểu hiện thường
ngày, có khi rất nhỏ, từ lời ăn tiếng nói đến mọi cử chỉ, hành động khiến
người khác có thiện cảm, quý trọng ta. Đó là nghệ thuật ứng xử. Đầu
năm, một lời chúc chân tình, một sự lui tới thăm nhau và sẵn sàng giúp
đỡ khi người khác cần. Đó là nghệ thuật ứng xử. Rủi ro thế nào, bên nhà
hàng xóm có chuyện buồn đúng ngày Tết, mình biết sang chia buồn, sẵn
sàng giúp đỡ vô tư những việc vặt liên quan đến Tết, giữ sự yên tĩnh,
bạn bè họ hàng có đến chơi cũng không quá vui, không tiệc tùng huyên
náo. Đó là mình biết ứng xử. Ứng xử là một nét đẹp làm thăng hoa các
mối quan hệ giữa người với người trong cộng đồng. Nhưng cần lưu ý
rằng: đó không phải là những tiểu xảo mang tính khôn vặt, khéo mồm,
dẻo môi, giả dối mà phải xuất phát từ lòng chân thành thiện tâm, kết hợp
với sự khéo léo thông minh tế nhị. Vâng. Nghệ thuật ứng xử là phép
cộng giữa lòng chân thành và sự khôn khéo. Thiếu một vế không thể có
nghệ thuật ứng xử.
Đình Nguyễn
nguon tai.lieu . vn