Xem mẫu
- Caùc xeùt nghieäm trong Chaån ñoaùn tröôùc sinh
Nguyeãn Khaéc Haân Hoan
Söùc khoûe sinh saûn vaø Di truyeàn ngöôøi
Khoa di truyeàn y hoïc – Beänh vieän Töø Duõ
Caùc baát thöôøng baåm sinh naëng
30% caùc beänh lyù phaûi nhaäp vieän ôû treû em
20% töû vong sô sinh
50% töû vong ôû treû em
AÛnh höôûng leân gia ñình laø khoâng tính ñöôïc
Chi phí cho caùc ñieàu trò vaø chaêm soùc cao
Chöông trình phuïc hoài chöùc naêng toán keùm
1
- Taàn suaát caùc baát thöôøng baåm sinh
Loaïi baát thöôøng %/ %/
toång soá sinh toång soá Btg
Baát thöôøng hình thaùi 3 60
Beänh ñôn gen 1,4 28
Roái loaïn nhieãm saéc theå 0,6 12
Toång soá 5 100
Nguồn: Prenat Neonat Med 1999;4:157-164
Khuynh höôùng xaõ hoäi
Kích thöôùc gia ñình nhoû hôn tröôùc
Tuoåi laøm meï taêng leân
Kieán thöùc cuûa beänh nhaân toát hôn
Söï kyø voïng vaøo thai kyø cao hôn
Phaù thai ñöôïc xaõ hoäi chaáp nhaän nhieàu hôn
Chaån ñoaùn tröôùc sinh ngaøy caøng quan troïng
2
- Muïc tieâu chaån ñoaùn di truyeàn tröôùc sinh
Xaùc ñònh chính xaùc tình traïng thai caøng sôùm caøng toát
Thoâng tin veà tieân löôïng, khaû naêng taùi maéc ôû thai sau
Tö vaán caùc löïa choïn cho thai kyø
Chaám döùt thai kyø
Ñieàu trò trong töû cung
Phöông phaùp sinh vaø chaêm soùc chu sinh toái öu
Ñoái töôïng chaån ñoaùn tröôùc sinh
Tuoåi laøm meï cao ≥ 35 tuoåi
Thai coù baát thöôøng ñaõ ñöôïc phaùt hieän
Ñaõ coù con bò baát di truyeàn (nhieãm saéc theå, gen)
Tieàn söû gia ñình
Baát thöôøng nhieãm saéc theå
Beänh lyù gen
Khieám khuyeát oáng thaàn kinh
Baát thöôøng hình thaùi baåm sinh
Coù caùc yeáu toá nguy cô cao khaùc
3
- Noäi dung chaån ñoaùn tröôùc sinh
Tieàn söû gia ñình
Tuoåi ngöôøi meï khi mang thai
Marker sieâu aâm
Marker huyeát hoïc vaø sinh hoùa
Thuû thuaät chaån ñoaùn xaâm laán
Xeùt nghieäm nhieãm saéc theå vaø gen
Tö vaán tröôùc sinh
Tieàn söû gia ñình
Tìm hieåu caùc nguy cô coù saün
Dò taät baåm sinh: söùt moâi, thöøa ngoùn, baïch taïng
Beänh ñôn gen: thalassemia, hemophilia, Duchenne, SMA, Ethler Danlos, taêng
cholesterol gia ñình, chaäm phaùt trieån taâm thaàn
Hoäi chöùng roái loaïn NST: HC Down, Edwards, Di George
Caáp ñoä quan heä boä gen vôùi thai phuï: 1, 2, 3
4
- Tuoåi meï khi mang thai
Khi tuoåi meï 35, thai nhi coù nguy cô cao bò
Roái loaïn di truyeàn
• H/c Down (1 : 150 hay 0,67%)
• Trisomy 18, Trisomy13, H/c Klinefelter (47,XXY), H/c Turner
(45,X),…
• Caùc roái loaïn khaùc thöôøng gaây ra saåy thai töï nhieân hoaëc thai cheát löu
DTBS: oáng thaàn kinh, tim, ñaàu maët, …
Töông quan Tuoåi meï vaø Nguy cô sinh con baát thöôøng baåm sinh>
Nguồn: Thurmon TF (1999) A comprenhensive primer on med. genet.
5
- Tuoåi meï khi mang thai
Ña soá thai phuï Vieät Nam coù tuoåi döôùi 35
> = 35
70% H/c Down + caùc roái loaïn khaùc : tuoåi
tuoåi meï 35 30%
30% caùc H/C Down : tuoåi meï 35
Ñöøng queân nhoùm thai phuï treû tuoåi
< 35
tuoåi
70%
Sieâu aâm 3 thaùng ñaàu thai kyø
Phaùt hieän DTBS giai ñoaïn sôùm
- Thai voâ soï - Holoprosencephaly
- Tim ngoaøi loàng ngöïc - Thoaùt vò roán
Khoaûng môø gaùy (nuchal translucency measurement)
• Sieâu aâm kieåm tra luùc 11 – 13 tuaàn 6 ngaøy
• Tæ leä thuaän vôùi nguy cô leäch boäi NST: 21, 18, 13, X
3mm x 3 laàn; 4mm x 18 laàn;
5mm x 28 laàn; 6mm x 36 laàn
• Kích thöôùc taêng theo tuoåi thai phaûi so saùnh vôùi kích thöôùc thai (ñöôøng kính löôõng
ñænh)
Nguoàn: Pandya PP, Nicolaides et al. (1995) Ultrasound Obstet Gynecol, 5:15-19
6
- Khoaûng môø gaùy lôùn – saøng loïc (+)
Khaûo saùt NST: karyotype, FISH
• Trisomy 21, Trisomy 18 hoaëc 13
• Monosomy X (45,X)
Kieåm tra baát thöôøng hình thaùi luùc 18 tuaàn
• Loaïn saûn boä xöông
• Dò taät tim baåm sinh
• Thoaùt vò roán
• Thoaùt vò hoaønh
7
- Sieâu aâm 3 thaùng giöõa thai kyø
Khaû naêng phaùt hieän caùc DTBS lôùn ôû thai baèng sieâu aâm
BV tuyeán cuoái BV tuyeán tröôùc
SA thöôøng qui
- Marker Trisomy 21 treân aâm thai 18 tuaàn
Neáp da gaùy daày > 6mm Moät ñoäng maïch roán
Xöông ñuøi ngaén: thöïc teá / lyù Goùc chaäu roäng
töôûng < 0.91 Echo ruoät daày
Xöông caùnh tay ngaén Clinodactyly / thieåu saûn ñoát giöõa
Daõn beå thaän ngoùn tay thöù 5
Taâm thaát lôùn Coù raõnh khæ
Daáu hieäu mang deùp sandal Thaát traùi coù oå echo daày
9
- Giaù trò caùc marker trisomy 21 / sieâu aâm quyù 2
Daáu aán Taàn suaát Giaù trò tieân ñoaùn
(n=420) döông
Neáp da gaùy 15 (3,6%) 9/15 (60%)
Xöông caùnh tay ngaén 16 (3,8%) 7/16 (44%)
Baát thöôøng caáu truùc 17 (4%) 7/17 (41%)
Xöông ñuøi ngaén 18 (4,3%) 4/18 (22%)
Daõn beå thaän 20 (4,7%) 4/20 (20%)
Ngoùn tay thöù 5 13 (3,1%) 2/13(15,4%)
Roán coù 2 maïch maùu 3 (0,7%) 0/3
TLTK: Vintzileos AM, Campbell WA, et al. (1996) The use of second-trimester genetic sonogram in guiding clinical
management of patients at increased risk for fetal trisomy 21. Obstet Gynecol, 87:948-952
Xeùt nghieäm triple test – quyù 2 thai kyø
uE3 + AFP + beta hCG töï do
Thai 14 – 21 tuaàn (15 – 18) tuaàn
Keát hôïp tuoåi meï + tieàn söû
Nguy cô cao ≥ 1/250 choïc oái,
xeùt nghieäm NST hoaëc gen
10
- Xeùt nghieäm triple test – quyù 2 thai kyø
MoM
Marker Thai Trisomy 21 KTC 95%
Trung bình
MS-AFP 1140 0,73 0,71 – 0,75
uE3 613 0,73 0,70 – 0,76
beta-hCG töï do 477 2,30 2,13 – 2,49
hCG 850 2,02 1,91 – 2,13
TLTK: Cuckle H (2000) Biochemical screening for Down Syndrome. European Journal of
Obstetrics and Gynaecology and Reproductive Biology 92:97-101
Xeùt nghieäm triple test – quyù 2 thai kyø
Nhöôïc ñieåm
Khaû naêng phaùt hieän 64%
Döông tính giaû 5%
Ñoä chính xaùc phuï thuoäc vaøo tuoåi thai
Ít tin caäy khi song thai
Keát quaû xaùc ñònh cuoái cuøng töông ñoái treã
Thai phuï coù ít thôøi gian ñeå quyeát ñònh neáu keát quaû baát thöôøng
TLTK: Medical Services Advisory Committee (2002) Nuchal translucency measurement in the first trimester of pregnancy for screening of
trisomy 21 and other autosomal trisomies., MSAC Conference 04 edn http://www.msac.gov.au
11
- Marker sinh hoùa quyù 1 thai kyø
Nghieân cöùu Meta-analysis cuûa 44 nghieân cöùu khaùc nhau trong chaån ñoaùn Trisomy 21
Marker Trung bình Marker Trung bình
(MoM) (MoM)
hCG töï do (n = 579) 1,98 PAPP-A (n = 439)
AFP (n = 243) 0,79 6 – 8 tuaàn 0,35
uE3 (n = 226) 0,74 9 – 1 1 tuaàn 0,40
12 – 14 tuaàn 0,2
> 14 tuaàn 0,94
TLTK: Cuckle H, van Lith JMM (1999) Appropriate biochemical parametters in first-trimester screening for Down syndrome.
Prenatal Diagnosis 19:505-512
Khaû naêng saøng loïc Trisomy 21 cuûa caùc marker
Marker Ñoä nhaïy (%)
Thai 10 – 13 tuaàn (5% (+) giả)
Khoaûng môø gaùy (NT) 77 - 82
PAPP-A + beta hCG töï do (double test) 65
NT + PAPP-A + beta hCG töï do 86
NT + PAPP-A + beta-hCG töï do + AFP / uE3 87
NT + PAPP-A + beta hCG töï do+ AFP + uE3 88
Thai 16 – 20 tuaàn
AFP + beta hCG + uE3 (triple test) 64
TLTK: Medical Services Advisory Committee (2002) Nuchal translucency measurement in the first trimester of pregnancy for
screening of trisomy 21 and other autosomal trisomies., MSAC Conference 04 _ http://www.msac.gov.au
12
- Thuû thuaät chaån ñoaùn tröôùc
Sinh thieát gai nhau
Choïc oái
Choïc maùu cuoáng roán
Chæ ñònh
Xeùt nghieäm nhieãm saéc theå
Phaân tích chaån ñoaùn DNA
Caùc phaân tích chaån ñoaùn Enzyme
Sinh thieát gai nhau
Thai 11 - 13 tuaàn döôùi sieâu aâm daãn ñöôøng
Qua thaønh buïng hoaëc qua ngaõ aâm ñaïo
Khoái löôïng gai nhau laáy ~25mg
Tuoåi thai nhoû
Chaám döùt thai kyø deã
Thai phuï coù nhieàu thôøi gian ñeå suy nghó
Coù theå theo doõi xaùc ñònh theâm
Khoái löôïng teá baøo thu thaäp ñöôïc nhieàu
13
- Sinh thieát gai nhau
ngaõ aâm ñaïo
Khoái löôïng gai nhau 25mg
14
- Nhöôïc ñieåm cuûa sinh thieát gai nhau
Ñoøi hoûi söï kheùo leùo cao
Ñoâi khi coù tình traïng khaûm khu truù cuûa baùnh nhau
Tai bieán
Saåy thai: 1% saåy thai do thuû thuaät
2 – 3% saåy thai neàn / thai 10 - 12 tuaàn
Phuï thuoäc vaøo kyõ naêng cuûa thuû thuaät vieân
Bieán chöùng: taät ngaén chi ???
!? Baát ñoàng nhoùm maùu Rhesus
Tình traïng khaûm ôû nhau
Khaûm:
hieän dieän nhieàu doøng teá baøo (boä
gen khaùc nhau) trong 1 cô toå
chöùc
15
- Dò taät ngaén chi sau sinh thieát gai nhau
Nguy cô bò taät ngaén chi trong coäng ñoàng laø 1:2000
“WHO: Nguy cô bò taät ngaén chi seõ khoâng taêng
neáu thuû thuaät ñöôïc thöïc hieän bôûi ngöôøi coù kinh nghieäm
töø tuaàn leã thöù 10 trôû ñi”
Nguoàn:
WHO committee on CVS Safety. Lancet 1994;343:1420
WHO/PAHO Consultation on CVS (1999) Evaluation of chorionic villus sampling safety. Prenatal
Diagnosis 19:97-99
Choïc huùt dòch oái
Thai 16 – 20 tuaàn döôùi sieâu aâm daãn ñöôøng
Qua thaønh buïng
Deã thöïc hieän, thuaän lôïi khi song thai
Nguy cô saåy thai do thuû thuaät: thaáp, 0,5% / Tæ leä saåy thai neàn ~1%
Coù theå khaûo saùt caùc marker sinh hoùa trong dòch oái
Nhöôïc ñieåm
Chaån ñoaùn khi tuoåi thai treã
Khoái löôïng teá baøo thu thaäp ñöôïc nhieàu
16
- Choïc maùu cuoáng roán
Thöïc hieän ôû thai töø 18 tuaàn
Chaån ñoaùn nhanh vaø ñieàu trò thai
Xeùt nghieäm
• Huyeát hoïc: huyeát ñoà, nhoùm maùu, Coombs
• Di truyeàn: NST, gen
• Sinh hoùa: enzyme, ñieän di Hb
Tai bieán
Nhòp tim thai chaäm / suy thai
Saåy thai töï nhieân, sinh non, thai cheát löu
Tæ leä saåy thai 1 - 2% treân neàn tæ leä cô baûn
17
- Saøng loïc 11 - 13 tuaàn
Ño ñoä môø da gaùy Triple test Laáy maùu cuoáng roán
± Xeùt nghieäm maùu (15 – 18 tuoåiI) (18 – 20 tuaàn)
THUÏ
SINH
THAI
Sieâu aâm ñònh tuoåi thai Sinh thieát gai nhau Choïc oái Sieâu aâm kieåm tra
(8 – 10 TUAÀN) (11 – 13 tuaàn) (15 – 19 TUAÀN) (>18 tuaàn)
Xeùt nghieäm nhieãm saéc theå
Beänh phaåm: teá baøo dòch oái, gai nhau, maùu thai
Caùc phöông phaùp xeùt nghieäm
Karyotype Tieâu chuaån vaøng, toaøn boä NST 2 – 3 tuaàn, home brew
FISH Nhanh, > 24 giôø, IVD Nhieàu coâng, thuû coâng
QF-PCR Nhanh, haøng loaït, KLg maãu ít, IVD Nguy cô ngoaïi nhieãm DNA
MLPA Nhanh, haøng loaït Tam boäi (-), khoâng coù IVD
Array CGH Toaøn boä NST, phaùt hieän ñöôïc möùc ñoä Ñaét tieàn, chöa ñuû thoâng tin
nhoû
18
- Xeùt nghieäm NST - Karyotype
Xeùt nghieäm NST - FISH
19
- Xeùt nghieäm NST – QF-PCR
Xeùt nghieäm NST – MLPA
20
nguon tai.lieu . vn