Ảnh báo chí – nhìn lại để tiến bước

Ảnh báo chí – nhìn lại để tiến bước Hơn ¾ thế kỷ qua, nhiếp ảnh Việt Nam phát triển cả về chất lượng lẫn số lượng, cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Hàng vạn bức ảnh đã trở thành những tài liệu quí báu, gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, cũng như trong công cuộc xây dựng phát triển đất nước. Nhờ nó mà chúng ta thấy rõ sức mạnh của dân tộc, bản thân mỗi người nhận thức rõ thái độ và có trách nhiệm hơn trong lao động, trong bảo vệ và xây dựng đất nước quê hương. Nhờ nó mà vẻ đẹp, chất anh hùng của con người Việt Nam được lưu danh mãi mãi. Đó là hiện thực, hiện thực của một thời đã qua. Đổi mới đất nước đã có những bước chuyển mình vĩ đại, có thể ví như những kỳ tích. Nhưng thực trạng ảnh báo chí lại không xứng tầm thời đại. Trên diễn đàn thế giới, ảnh báo chí của chúng ta lại càng mờ nhạt. Có thể thấy được rẳng nhiếp ảnh của chúng ta tuột dốc so với những năm tháng đất nước còn chiến tranh. Chúng ta thiếu đi những bức ảnh có tính độc lập, có tính thuyết phục và truyền cảm cao trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Với cái nhìn khách quan chúng ta tìm hiểu nguyên nhân để có cách khắc phục. Tôi xin trình bày 2 nội dung: 1.Thứ nhất xin nói về ảnh phóng sự Nói đến ảnh báo chí là nói đến sự kiện. Sự kiện là máu thịt, là sức sống của ảnh báo chím, mà tiêu chí hàng đầu của nó là tính chân thật. Thành thực mà nói, hầu hết phóng viên nhiếp ảnh của ta vẫn chụp và chụp thật, thế nhưng cái đích của ảnh báo chí mà chúng ta mong muốn vẫn chưa sờ thấy được. Vì vậy một vấn đề đặt ra là tính chân thật được hiểu như thế nào dưới cái nhìn báo chí. Có người hiểu chân thật một cách máy móc, cứng nhắc theo chủ nghĩa tự nhiên. Có người hiểu chân thật phải được đào bới gọt dũa để cho linh hồn chân thật được tôn vinh. Có người hiểu chân thật mà không phân biệt được giữa hiện tượng và bản chất. Do vậy mà nhiều tấm ảnh của chúng ta trên báo chí mang tính minh họa, tự nhiên chủ nghĩa hoặc trau chuốt đến nỗi chụp thật mà nhìn như giả. Hiểu một cách đơn giản về ảnh báo chí nên nhiều phóng viên đến hiện trường chỉ chờ sự kiện diễn ra rồi bấm máy coi là đã hoàn thành nhiệm vụ. Tôi không phải là người lãnh đạo để phán xét điều này. Nhưng ảnh nó có tiếng nói riêng của nó và bản thân nó đã tự thú nhận. Cũng vì vậy mà những bức ảnh trên báo của ta phần nhiều chỉ có tính minh họa (đôi lúc còn minh họa sai cho ý tưởng của bài viết), minh chứng cho sự kiện diễn ra nhưng diễn ra như thế nào, hiệu quả tâm lý đối với độc giả hầu như không được quan tâm. Do vậy mà “vô hình chung” người ta đã biến bức ảnh trở nên chỉ có ý nghĩa minh họa cho bài chứ không thể đứng độc lập hoặc tạo ra những ấn tượng mạnh mẽ. Đối tượng của nhiếp ảnh là cuộc sô ngs con người, những gì mà phóng viên ghi nhận và phản ánh là những cái tác động sâu sắc đến tâm hồn, tình cảm con người, những cái mang tính thẩm mỹ. Nhưng nhiếp ảnh báo chí của ta hiện nay lại ít quan tâm đến vấn đề thẩm mỹ. Trong cái quan hệ giữa người và hiện thực, cái đẹp bao giờ cũng là đối tượng để phản ánh. Có nhiều người lạm dụng tính ghi chép hiện thực của máy ảnh coi đó là hiện thực. Không phải vậy – hiện thực, đối tượng của nhiếp ảnh không phải là sự chống chất của những hiện tượng ngẫu nhiên, hỗn độn, mà hiện thực phải nêu lên, phản ánh được bản chất, những nét tiêu biểu nhất trong cuộc sống đang diễn ra trước ống kính của mình. Hiện thực không phải trần trụi, ngưng động và khô cứng. Người ta phải tìm trong hiện thực sự vận động với những chuyển biến lớn lao của nó. Heghen đã nói “Hiện thực cao hơn tồn tại”. Theo đó tồn tại mới chỉ là bề ngoài trong của sự việc. Nói đến ảnh phóng sự chúng ta cần phân tích để hiểu thật đúng khái niệm này. Thường khi xem ảnh nhiều người hay nhận xét ảnh này có tính phóng sự, ảnh kia chất phóng sự yếu… Nói như vậy đồng nghĩa với việc nhận xét rằng bức ảnh này chụp thật, còn bức ảnh kia bày vẽ chụp không thật, hoặc cách chụp không diễn tả sự thật. Nhưng tính phóng sự chỉ là một phần, một tiêu chí của ảnh báo chí mà thôi. Nó chỉ có nghĩa là người chụp không thêm thắt hư cấu, nhưng những bức ảnh như vậy không mang một ý nghĩa gì, mà chỉ có tính so chép thực tế mà thôi. Chúng ta thừa hiểu rằng không phải tất cả những gì diễn ra trước ống kính phóng viên cũng đều có tính báo chí cả. Còn trên mặt báo, ảnh (pressphoto) trước hết là những bức ảnh phải có tính thông tin. Mà đã mang tính thông tin thì nó phải mang trong mình sự kiện mới… Như vậy đương nhiên ảnh báo chí là những bức ảnh phải có tính phóng sự rồi, chứ không thể nói trên báo ảnh này là ảnh phóng sự, ảnh kia là ảnh không phóng sự (trừ những chuyên mục như giải trí và quảng cáo)! Không ít phóng viên, biên tập viên báo chí nhầm lẫn khái niệm này. Vì vậy mà việc dùng ảnh trên báo có phần cầu thả, coi nhẹ hoặc quan tâm chưa đúng mức. Còn phóng sự ảnh lại là một thể loại khác của ảnh báo chí tôi tin trình bày sau. Tuy ra đời muộn, nhưng nhiếp ảnh đã tạo cho mình một chỗ đứng hết sức vững chắc. Từ thưở ban đầu, nhiếp ảnh chỉ có tính sao chép hiện thực về cuộc sống con người, sự vật và các hiện tượng xung quanh. Nhưng dường như chính cái tính chất đó, chính cái lý do đó đã mang lại cho nhiếp ảnh một sức mạnh để chiếm giữ lòng tin. Sự vội vàng bởi sức nóng của thông tin, cộng với sự cẩu thả của người cầm máy và sự dễ dãi trong khâu biên tập ảnh ở một số tờ báo đã làm cho chất lượng ảnh báo chí giảm đi sức mạnh. Đành rằng thời gian là một vấn đề trong thông tin, nhưng nếu thông tin đó thiếu đi sự rung cảm và một phương pháp thể hiện ấn tượng thì sức nóng sẽ nguội dần làm cho sức mạnh của thông tin giảm đi đáng kể. Vấn đề này nói lên một điều là những tay máy của chúng ta tính chuyên nghiệp còn rất thấp. Đã đến lúc chúng ta pahir đề cao tính chuyên nghiệp của ảnh báo chí. Nói đến tính chuyên nghiệp đương nhiên phải đòi hỏi một đội ngũ những người cầm máy được đào tạo cơ bản. Từ trước tới nay phần đông phóng viên nhiếp ảnh chỉ là những người không chuyên, đào tạo sơ sài, hành nghề tay trái. Biên tập viên nhiếp ảnh lại càng thiếu cả về số lượng, cả về chuyên môn, nhiều tờ báo còn không có biên tập viên ảnh. Như vậy chất lượng ảnh báo chí của chúng ta chưa cao là dễ hiểu. Nói về vấn đề này cũng có người so sánh rằng: Lớp người cầm máy trước kia đã thành công, thực tế đã thành công nhưng họ cũng có được đào tạo nhiều đâu? Vâng, lớp người cầm máy đi trước đã thành công. Sự thành công của những lớp người đi trước bởi họ đã dùng nhiếp ảnh làm vũ khí chiến ... - tailieumienphi.vn