Xem mẫu

  1. 18 NHỮNG BỨC ẢNH CỦA NGƯỜI CHẾT Mộ t nă m trô i qua. Mộ t nă m sau, nă m 2011, mộ t cá i tang đã gõ cửa nhà chú ng tô i, thı̀nh lı̀nh và hung bạ o. Hô m ay là thứ Tư. Chú ng tô i nhậ n được điệ n thoạ i từ Vă n phò ng Tai nạ n – ai mà biet rang có mộ t cho gọ i là Vă n phò ng Tai nạ n ở Paris? Mẹ củ a Benoit, cha củ a cá c con tô i, bị xe má y đâ m và đang nam trong bệ nh việ n, hô n mê . Trong mộ t phò ng rộ ng củ a khoa Chan thương, cá c bệ nh nhâ n, hay chı́nh xá c hơn là thâ n the củ a họ (mộ t bệ nh nhâ n mà cò n đợi thı̀ cò n hy vọ ng song, nhưng những bệ nh nhâ n nà y thı̀ chang cò n gı̀ mà đợi nữa), được ngă n cá ch bang những tam ri-đô mỏ ng. Chú ng tô i được cá c y tá dan đen tậ n cho củ a bà . Că n phò ng thậ t yê n tı̃nh, chı̉ xao độ ng bởi tieng lá ch tá ch nhè nhẹ củ a má y mó c. Anh sá ng và ng và hơi xanh lơ bao phủ nơi nà y mộ t khô ng khı́ kỳ lạ . Khô ng có mộ t tieng rê n nà o, mộ t lời phà n nà n nà o: Những người nam đâ y đeu đã ở trạ ng thá i lơ mơ. Mẹ củ a Benoit cò n thở, thâ n the van đâ y, van hoạ t độ ng. Bà giong cha tô i và o lan đau tiê n mà chú ng tô i đen thă m ô ng ở bệ nh việ n, thang đơ, im lı̀m. Chı̉ những thương ton trong bộ nã o là cứ tiep tụ c. Trê n hı̀nh chụ p cộ ng hưởng từ, vet đá nh dau bọ c má u chı̉ hơi to hơn vet mà tô i nhı̀n thay củ a cha tô i. Nhưng như the cũ ng đủ quyet roi. Bà được thiê u xá c ở ngoạ i ô Ulis nơi ô ng bà ngoạ i tô i từng song. Mẹ tô i có mặ t và o tang le. Chú ng tô i lá i xe đưa hai đứa con gá i tô i đen thă m mộ ô ng ngoạ i tô i. Chú ng hỏ i mộ củ a bà nộ i http://tieulun.hopto.org
  2. chú ng ở đâ u. Chú ng tô i giả i thı́ch rang bà đã muon tro củ a mı̀nh được rả i và o giữa thiê n nhiê n, dưới châ n mộ t ngọ n nú i mà bà vô cù ng quyen luyen. Tô i han cũ ng sẽ xử sự như bà đe khô ng khien chú ng vướng bậ n. Tô i khô ng thı́ch nghı̃a trang cũ ng như quan tà i. Thời đạ i củ a chú ng ta đã được là m như the: Chú ng ta khô ng cò n đen thă m người chet, chú ng ta nhı̀n ả nh họ . Nhẹ nhà ng là m sao, mộ t bức ả nh. Ðó giong như mộ t ngô i mộ có the nhé t và o tú i, và o vı́, và giữ lạ i dau vet củ a những khoả nh khac đã qua roi. Sap tới, cá i chet sẽ cò n trở nê n nhẹ nhà ng hơn nữa, tờ giay ả nh nhỏ bé sẽ được thay the bởi mộ t dữ liệ u né n ả nh jpeg, phi vậ t chat, mộ t tam ả nh hiệ n trê n mà n hı̀nh vi tı́nh, giữa hà ng nghı̀n tam ả nh tạ o nê n toà n cả nh được so hó a củ a cuộ c đời chú ng ta. Ngà y xưa ở Việ t Nam khi ả nh cò n hiem, thı̀ có vẽ truyen than. Người ta ngoi là m mau trước thợ vẽ , mặ t khac kho, tay đặ t lê n đau goi, và nghı̃ ve cá i chet, ve cá i ngà y mà người ta chang cò n là gı̀ ngoà i bức vẽ đó ng khung, treo đang sau bá t hương trê n bà n thờ. Người ta khô ng mı̉m cười. Nụ cười trê n ả nh hó a ra là mộ t phá t minh rat mới. Trong că n nhà củ a cha mẹ tô i ở Le Mans, trê n bà n thờ, tô i luô n nhı̀n thay bức ả nh đen trang củ a ô ng nộ i[54] (tieng Việ t gọ i là “ô ng bê n trong”, đe phâ n biệ t với ô ng ngoạ i[55] là “ô ng bê n ngoà i”). Ong qua đời nă m 1970, trước khi cha mẹ tô i lay nhau, thời kỳ mà tô i có cả m tưởng như thuộ c ve cá c huyen thoạ i. Trê n ả nh, ô ng ngoi yê n với vẻ nghiê m trọ ng, trong á o dà i đen, han ở tuoi nă m mươi. Tô i luô n nhı̀n thay người chet nà y trong nhà chú ng tô i. Và giong như cá c con gá i tô i khi thay ả nh chú ng lú c bé dieu đi dieu lạ i trê n mà n hı̀nh má y tı́nh, cả hai đứa đeu tưởng cò n nhớ những đoạ n đời ay, tô i cũ ng có cả m giá c biet ô ng nộ i tô i. Cha mẹ tô i đặ t lê n bà n thờ cú ng ô ng hoa quả , bá nh trá i, tô i http://tieulun.hopto.org
  3. muon nem những đo ngọ t ay, nhưng chú ng tô i khô ng được độ ng đen, mà phả i đe hương chá y het, nham chặ t mat lạ i và lạ y ô ng (tô i đọ c bà i kinh Lạ y Cha[56] vı̀ tô i đã được họ c ở trường, và khi nó dà i quá , tô i đọ c mộ t đoạ n kinh Kı́nh mừng[57]). Ơ Việ t Nam, khô ng to chức sinh nhậ t mà là m gio, ngà y người ta chet. Khi cò n nhỏ , tô i tự nhủ rang truyen thong nà y thậ t vô ı́ch. Tô i đã thay đoi. Bâ y giờ, chı̉ Facebook là nhớ. Ðeu đặ n như mộ t cá i má y nhac mọ i sinh nhậ t, trong đó có cả sinh nhậ t củ a những người bạ n đã chet. Bức ả nh củ a ô ng nộ i tô i đã đơn lẻ trê n bà n thờ trong mộ t thời gian dà i. Roi dan dà , những bức ả nh khá c tiep noi nhau lê n đứng bê n cạ nh. Lan nà y thı̀ ả nh mà u. Bức ả nh củ a ô ng ngoạ i, qua đời nă m 1989. Tô i đen bệ nh việ n thă m ô ng, tô i hoả ng hot khi thay da ô ng, mỏ ng như giay và và ng khè – do bệ nh tieu đường và và ng da. Roi tô i thay ô ng chet. Ðay là lan đau tiê n tô i nhı̀n thay người chet. Lan đau tiê n tô i dự mộ t đá m tang. Tô i cò n nhớ â m thanh mạ nh mẽ củ a những xẻ ng đat đo lê n quan tà i. Bà nộ i[58], mẹ củ a cha tô i, người mà tô i biet ı́t hơn, trú t hơi thở cuoi cù ng và o nă m 1991. Lú c đó tô i đang đi nghı̉ ở nước ngoà i. Khô ng có mặ t ở đá m ma, tô i chı̉ biet bà mat khi quay ve Phá p. Tô i khô ng nhớ chú t gı̀ ve phả n ứng củ a cha tô i cũ ng như noi buon củ a ô ng. Sau đó đen lượt bà ngoạ i[59] yê u quý củ a tô i. Bà đã quay trở lạ i Việ t Nam và o những nă m cuoi đời vı̀ khô ng chịu noi ý nghı̃ sẽ chet ở mộ t nơi xa quê hương. Với bà , nước Phá p là mộ t cá i ngoặ c đơn lạ nh lẽ o và mờ mịt. Cuoi cù ng bà đã chet ở Việ t Nam, xa đen noi tô i có cả m giá c bà van cò n đang song ở đó , chı̀m đam trong những lời cau kinh khô ng dứt củ a mı̀nh. Dù châ n dung củ a bà cũ ng đã được đặ t lê n bà n thờ, bê n cạ nh châ n dung củ a những người chet khá c. http://tieulun.hopto.org
  4. Trong că n hộ củ a tô i khô ng có bà n thờ. Tô i có nghı̃ đen, nhưng Benoit, bo củ a cá c con gá i tô i trê u tô i: “Em cũ ng muon có mộ t bức tượng Phậ t bang bı̀a và ng chó e nữa chứ?”. Tô i chia sẻ với nhieu người Việ t khả nă ng ké m cỏ i ve trang trı́ – tô i thı́ch những bức tranh thá c nước nhap nhá y trong cá c quá n ă n Trung Quoc – the nê n tô i im lặ ng trước tat cả cá c câ u hỏ i ve trang trı́ nộ i that. Nhưng em có the nó i cho anh hay mı̀nh sẽ đe nó ở đâ u bâ y giờ? Trê n giá sá ch Billy củ a Ikea? Trê n dương cam? Hay lò vi só ng? Tô i đã khô ng biet là m gı̀ với bức ả nh củ a mẹ chong quá co củ a mı̀nh. Tô i quyet định đặ t nó trê n dương cam bê n cạ nh những bức ả nh củ a cá c con gá i tô i. Mẹ tô i tức nghẹ n: “Khô ng bao giờ được đe lan ả nh người chet và người song!” Tô i chịu thua. Người chet thı̀ trê n bà n thờ, cò n người song trê n tường, dương cam, giá sá ch. Cuoi cù ng bức châ n dung củ a mẹ chong tô i được đặ t trê n tam gương che nang củ a ô tô , bê n cạ nh hó a đơn tien đường. Và i ngà y sau khi mẹ chong tô i qua đời, em gá i tô i gọ i điệ n. Nó nó i: “Chị biet khô ng, đieu mà chị đọ c được trong ho sơ xin nhậ p tịch củ a cha là đú ng đay. Cha đã có vợ trước.” http://tieulun.hopto.org
  5. 19 BÍ MẬT Trong nhà củ a chú ng tô i ở Le Mans, đã có mộ t cuộ c cã i vã giữa mẹ tô i và em tô i. Tô i khô ng biet vı̀ lý do gı̀ và như the nà o. Mẹ tô i đã nó i. Nhac đen người phụ nữ kia. Bà người Phá p. Em tô i muon biet thê m. “Ra mà hỏ i cha”, mẹ tô i bả o. Cha tô i ngoi trong phò ng khá ch. Em tô i đã đó ng cửa bep lạ i đe cha tô i khô ng nghe thay. “The cò n người con? Trong giay tờ ở cả nh sá t, họ nó i là có mộ t người con ”. Mẹ tô i cực chang đã gậ t đau. Ðú ng, có mộ t người con. Con trai ạ ? Khô ng, khô ng phả i con trai, chưa bao giờ cha có con trai, mẹ tô i phả n đoi, con riê ng củ a cha là con gá i. Lạ i mộ t nham lan củ a cả nh sá t. Mộ t nham lan thô i, dường như mẹ tô i nghı̃ the, mẹ khô ng ngừng nhac đi nhac lạ i rang đó là mộ t “tai nạ n”, mộ t đứa trẻ khô ng nam trong chương trı̀nh. Mộ t “tai nạ n” dù sao cũ ng được chịu trá ch nhiệ m, bởi vı̀ cha tô i thường xuyê n gặ p gỡ người con ay. Ơ Paris. Cha ă n trưa với chị ta. Giờ đâ y tô i nhớ roi. Tuan nà o cha cũ ng có mộ t ngà y là m việ c ở Paris. Mẹ tô i ngoi nhà , ngậ m miệ ng như hen. Mẹ khô ng muon nó i ve đieu ay. Em trai tô i, cá c em gá i tô i và tô i het hon[60] khi biet bı́ mậ t nà y. Het hon: Hon bien mat, bay khỏ i the xá c. http://tieulun.hopto.org
  6. 20 DẢI BĂNG MOBIUS[61] Cuộ c song lạ i quay ve với dò ng chả y củ a nó . Cuộ c song củ a loà i đà đieu, rú c đau và o cá t. Lẽ ra sự im lặ ng có the ké o dà i mã i mã i. Chú ng tô i đã quen với nó . Tô i đã quen với nó . Tô i khô ng cò n lô i ho sơ nhậ p tịch củ a cha mẹ tô i ra xem nữa, nó giờ đâ y đã bị xep dưới đá y sâ u củ a mộ t ngă n ké o. Tô i đã từ bỏ ý định lan lạ i dau vet những người trong gia đı̀nh mı̀nh. Roi cũ ng có lý do nữa là Mê Linh con gá i thứ ba củ a tô i. Sinh ngà y 26 thá ng Hai và mat ngà y 13 thá ng Ba nă m 2013. Mộ t cuộ c đời ngan ngủ i là m sao! Và i bức ả nh, mộ t ho sơ y te 32 trang, và những kỷ niệ m giau kı́n củ a tô i. Tô i khô ng gửi giay cá o phó cho ai. Tô i cũ ng khô ng viet mail tậ p the đe bá o tin cho mọ i người. Và trê n trang cá nhâ n Facebook củ a tô i, nă m 2013 là mộ t khoả ng trang lớn. Mẹ tô i đen bệ nh việ n thă m Mê Linh, cá c con gá i lớn củ a tô i đen gặ p em trước khi nó qua đời. Chú ng cũ ng có mặ t ở đá m tang. Trừ cha tô i. Tô i thậ m chı́ tự hỏ i ô ng có được thô ng bá o hay khô ng. Có the là ô ng chang biet gı̀ ve chuyệ n nà y cả . Tô i cò n nhớ giả i thưởng bá o chı́ ay, mộ t thá ng rưỡi sau cá i chet củ a con gá i tô i. Tô i tron trong nhà những tuan trước đó , kiệ t quệ hoà n toà n. Khi người ta bá o cho tô i hay rang tô i đã già nh giả i thưởng, tô i như kẻ mat hon, nhưng tô i cũ ng bay đi Montré al, người ta tặ ng tô i vé , tat cả đã được to chức đe chờ tô i tới. Tô i thay mı̀nh bước lê n sâ n khau, ngâ y dạ i trước bao cá i nhı̀n, tô i nhac đen bà i bá o đã mang lạ i giả i thưởng cho tô i, bà i bá o viet riê ng cho những di dâ n bị chet đuoi trong dò ng sô ng http://tieulun.hopto.org
  7. Evros, ở biê n giới giữa Hy Lạ p và Tho Nhı̃ Kỳ. Những cá i chet khô ng đe lạ i dau vet. Như con gá i tô i. Trong mộ t tuan, phả i là m bộ mặ t de thương, tô i khô ng nó i gı̀ ve nó , nó choá n mọ i cho trong tô i. Như the tô i bị xau ho, nhưng ve gı̀ mới được? Hoan hô , cô han là vui mừng lam, đú ng khô ng? Tự hà o quá ! O vâ ng, tô i vui lam. Vui đen độ phá t nô n. Mà tô i đã nô n thậ t. Lú c ay tô i đang ở du thuyen trê n sô ng Saint-Laurent. Những người boi bà n mặ c đo theo kieu the kỷ XVIII, phụ c vụ mó n tô m và những chiec bá nh nướng nhỏ dù ng với cocktail. Tô i im lặ ng, tô i giữ the diệ n, như người ta đã dạ y tô i ngà y trước. Tô i mı̉m cười. Trê n những bức ả nh mà bâ y giờ van đuoi theo tô i trê n Internet, nụ cười nhech mé p củ a tô i đô ng cứng như mộ t cá i nhă n mặ t đen hô m nay van khien tô i lạ nh người khi nhı̀n lạ i. Sự im lặ ng là m tô i tan ná t. Tô i chı̉ nó i với rat ı́t người ve cá i chet củ a con tô i. Giong như mẹ tô i với cơn tai bien củ a cha tô i, tô i đã giau tat cả . Tô i nhậ n được hà ng loạ t mail chú c mừng. Tô i nê n trả lời the nà o đâ y? Tô i là m những việ c vớ va vớ van. Tô i viet những thứ chang đâ u và o đâ u. Ðô i khi đe khỏ i quá im lặ ng, tô i thô ng bá o ve cá i chet củ a con gá i tô i với và i người hau như chang quen biet, họ han là cũ ng cả m thay boi roi trước sự tho lộ khô ng đú ng cho nà y. Tô i chờ đợi, mộ t cá ch thả m thương, những câ u đá p lạ i và những lời chia buon đã khô ng bao giờ đen. Người ta van nhac lạ i giả i thưởng đá ng nguyen rủ a đó : “Dù sao thı̀ cô cũ ng hà i lò ng đú ng khô ng nà o?”. Tat cả đeu nó i với tô i ve giả i thưởng. Khô ng ai nó i với tô i ve đứa con đã chet. Ðô i khi cò n lạ i mộ t mı̀nh, tô i đo ụ p xuong, tô i khó c như mộ t con vậ t sap bị chet đuoi. Bị sự im lặ ng nghien ná t, tô i thè m được gà o lê n. Có chứ! Con gá i tô i đã hiệ n diệ n, đú ng đay, tô i có chứng cớ đâ y nà y! Tô i dường như cò n muon rang ô ng nhâ n viê n cả nh http://tieulun.hopto.org
  8. sá t Armand Thierry đã từng đieu tra ve cha tô i hã y là m the với chú ng tô i bâ y giờ. Ong ta han sẽ ghi trê n giay trang mực đen: Nguyê n đơn từng có mộ t con gá i thứ ba, dù rang rat ı́t người đã nhı̀n thay đứa trẻ . Han sẽ có mộ t vet tı́ch đe lạ i. Trong nhieu thá ng lien, tô i an mı̀nh và o việ c viet. Ngô n từ xô đay nhau. Theo cá ch đó , tô i có cả m giá c tı̀m cho con gá i nhỏ đã chet củ a tô i mộ t vị trı́. Lap đay sự im lặ ng. Tô i viet cho tô i, nhưng trê n thực te, tô i muon gà o lê n cho cả the gian biet noi đau củ a mı̀nh. Tô i viet như người ta bat con tin, tô i phan nộ vı̀ cá i chet khô ng sao hieu noi củ a đứa con bé bỏ ng. Và roi tô i cũ ng hieu ra. Tô i chặ n lạ i cơn thá c ngô n từ. Tô i cat tat cả trong mộ t phong bı̀ to, đem giau dưới những chiec á o len. Tô i hau như phá t om bởi ý nghı̃ sẽ nhı̀n thay bà i viet đó . Tô i khô ng bao giờ đọ c lạ i những dò ng chữ ay. Có lẽ tô i khô ng đủ khả nă ng là m the. Ðô i khi, ở cho là m hay đâ u đó , tô i bong cả m thay sự can thiet khô ng sao cưỡng lạ i là được nó i ve đứa con gá i nhỏ , và khô ng giữ gı̀n gı̀ cả , tô i bat đau nó i. Nhı̀n chung, đieu ay khien những người xung quanh im lặ ng boi roi. Tô i tự hứa là sẽ khô ng là m the nữa. Thời gian trô i đi, tô i thô i nó i ve nó . Thı̉nh thoả ng tô i lạ i có cả m giá c là đã phả n bộ i đứa con khô ng cò n nữa củ a mı̀nh. Ðã chô n nó lan thứ hai, với bà i viet mà tô i bỏ dở, dá n kı́n trong phong bı̀ bang giay cứng. Và tô i luô n nhó i tim khi ai đó hỏ i tô i có con chưa: Tô i trả lời là tô i có hai đứa, mà khô ng nhac gı̀ đen đứa cuoi cù ng và ve cuộ c đời quá ngan đe có the được ke ra củ a nó . The là dan dan, trong đau tô i nả y ra ý nghı̃ quay lạ i dự á n kia. Cuộ c đieu tra ve cha tô i, ve sự im lặ ng củ a cha, như đe tı̀m hieu sự im lặ ng củ a chı́nh tô i. Nó có the là mộ t quyen sá ch. Mộ t cá i gı̀ đó đã sinh ra từ đieu khô ng được nó i. Mộ t cá i gı̀ đó vừa né m chú ng ta và o tương lai lạ i vừa bat chú ng ta nhı̀n lạ i phı́a sau. Như dả i bă ng Mobius. http://tieulun.hopto.org
  9. N_120 Dả i bă ng Mobius là mộ t the thức toá n họ c kı̀ diệ u. Như những mê đạ o Escher luô n luô n khé p kı́n, đó là mộ t kieu vò ng trò n xoay quanh chı́nh nó cho tới vô tậ n. Mộ t mặ t phang có mộ t biê n duy nhat. Phả i và trá i hò a và o là m mộ t. Chı̉ can cam lay mộ t dả i bă ng, xoan 1800, và noi hai đau với nhau. Neu dù ng ngó n tay di theo mộ t biê n, sẽ có cả m giá c là đang chuyen từ trá i sang phả i, roi lạ i từ phả i sang trá i, mà khô ng bao giờ rời mặ t phang đó . Lacan vô cù ng thı́ch dả i bă ng nà y. Tı́nh đoi ngau củ a ý thức và vô thức: Những đieu được nó i ra và những đieu bị im đi. Trong khi xem mụ c Dả i bă ng Mobius củ a Wikipedia, tô i khá m phá mộ t đoạ n củ a Ulysse 31, bộ phim hoạ t hı̀nh mà tô i rat thı́ch. Ulysse mơ ve những đứa con củ a mı̀nh. Té lé maque và Thé mis (con gá i củ a chà ng trong phim) bước trê n mộ t dả i bă ng Mobius, mộ t vò ng trò n vô hạ n, họ bước đi mà khô ng the ra khỏ i mê đạ o ay. Chú ng ta là những đứa con củ a Ulysse 31. Cuộ c đời chú ng ta là dả i bă ng Mobius. Chú ng ta bước đi, chú ng ta tin rang chú ng ta đang đi trê n mộ t đường thang, rang chú ng ta đang đi từ mộ t điem A đen mộ t điem B, rang chuyen đi nà y có mộ t cá i đı́ch. Phả i “tien lê n phı́a trước”, người ta nó i. Thậ t phi lı́. Trong khi chú ng ta khô ng ngừng xoay quanh chı́nh chú ng ta. Chú ng ta đi từ so 0 nà y đen so 0 kia. Người hap hoi nam trê n cá i tã lạ i quay ve cả nh yeu ớt và de ton thương như đứa trẻ sơ sinh. Ơ hoà ng hô n củ a cuộ c đời, the xá c đò i lạ i uy quyen củ a nó với tâ m hon, con người quay ve là m thú vậ t, cá c cả m giá c được song lạ i, trong đau kho hay đê mê , cho đen co that cuoi cù ng. Tô i biet sự giong nhau đen rù ng mı̀nh giữa những co that trước khi chet, những hơi thở hon hen ở phú t hap hoi mà bat kỳ ai đã chứng kien đeu khô ng the quê n được, và sự tà n bạ o củ a việ c sinh nở. Mộ t cơ the ở phú t lâ m chung thường rung chuyen, http://tieulun.hopto.org
  10. chom lê n, mộ t cuộ c chien khủ ng khiep và dữ tợn, như the đang rặ n đẻ chı́nh mı̀nh. Tô i vạ ch mộ t mạ ch dả i bă ng Mobius củ a tô i, nó cuộ n xung quanh hư vô và đi đi ve ve giữa quá khứ và tương lai. Như mọ i người, tô i đeu tin là mı̀nh đang đi ve phı́a trước. Tô i bá m và o ả o tưởng nà y: Tô i “đang tien lê n”. Và đe quê n đi mộ t đieu rang tô i đang trượt ở chiec cau tụ t mang tô i xuong so 0 trò n trı̃nh, Hư vô Vı̃ đạ i, tô i quay đau ve phı́a sau, tô i quay trò n quanh quá khứ và người thâ n. Tô i ghi lạ i những dau vet, ché p lạ i bước chuyen từ đời nà y qua đời kia, những cuộ c đời thoả ng qua củ a chú ng ta, cũ ng phi vậ t chat như những giac mộ ng. Tô i là thư ký ghi ché p lạ i những gı̀ khô ng cò n nữa. Người chet khô ng bao giờ đe chú ng ta yê n. Họ khô ng ngừng đá nh thức chú ng ta, tó m lay chú ng ta, á m ả nh chú ng ta. Ðứa con gá i nhỏ vang mặ t củ a tô i ở lạ i bê n tô i và đay tô i ve quá khứ. Tô i đã thường nghı̃ là phả i giau het và quê n het. Tô i sợ phá vỡ hiệ p ước gia đı̀nh. Viet, cũ ng được thô i, nhưng viet và cho người khá c đọ c, viet và tiet lộ ? Thậ t là khủ ng khiep. Khô ng the the được. Hà ng nghı̀n lan tô i muon lù i bước. Nhưng giá tô i có cá i quyen ay? Ðứa con gá i nhỏ đã chet củ a tô i thı̉nh thoả ng lạ i quay ve và o những lú c bat ngờ nhat, như the đe nhac nhở tô i nhiệ m vụ ay. Khi tô i nhậ n được thẻ mới củ a bả o hiem xã hộ i toà n phan, tô i đieng người: Trong phong bı̀ người ta gửi kè m cả mộ t thẻ nữa, đe tê n nó . Mê -Linh. Tô i đã quê n khô ng bá o cho họ rang nó đã qua đời. Lú c đó tô i biet tô i buộ c phả i tiep tụ c cuộ c đieu tra. http://tieulun.hopto.org
  11. 21 CUỘC ĐIỀU TRA Thá ng Chı́n nă m 2013, tô i quyet định lan theo dau vet củ a cha tô i mộ t lan nữa. Người ta khô ng bao giờ phụ c hoi lạ i sau mộ t cá i tang, moi người xoay sở mộ t cá ch. Với tô i, đieu tra, ke lạ i, đó cũ ng là cá ch đe song só t. Vá lạ i mả nh vả i đời mı̀nh. Và phá c thả o mộ t phương hướng, mộ t loi đi, trong khi chiec la bà n bê n trong người tô i đã hỏ ng. Ðieu tra quá khứ củ a gia đı̀nh bê n nộ i bong nhiê n trở nê n can thiet với tô i. Co vẽ lạ i và i né t con người trước kia củ a cha, cha khô ng chet nhưng chú ng tô i đã mat cha mộ t chú t roi. Tô i sẽ hỏ i những người xung quanh cha, những người thâ n củ a cha, sẽ tı̀m hieu thê m ve quê hương củ a cha, như tô i van từng là m khi viet bá o. Trước đó tô i đã dự định đi Việ t Nam là m phó ng sự nhâ n dịp kỷ niệ m trậ n Ðiệ n Biê n Phủ và o thá ng Tư nă m 2014. Ðó là mộ t dịp rat thuậ n tiệ n. Mộ t hạ n thời gian can tô n trọ ng, những suy nghı̃ nghiệ p vụ , tat cả khien tô i an tâ m. Tô i muon lợi dụ ng đe thu thậ p thô ng tin ve gia đı̀nh bê n nộ i. Việ c nà y có vẻ khô ng phức tạ p lam đâ u, ay vậ y mà ... Tı̀m lạ i cá c cô dı̀ chú bá c ở mien Bac có nghı̃a là tô i sẽ noi lạ i với gia đı̀nh củ a cha tô i, những người mà tô i luô n cả m thay xa lạ . Tô i sẽ gặ p lạ i họ trong lú c cuộ c song củ a tô i bị xá o trộ n bởi cá i tang củ a con gá i tô i. Là m sao có the liê n lạ c với người cô họ ay? Cô ơi, thậ t ra là con gá i chá u đã mat, chá u đã lay tê n cô đặ t cho nó , cô khô ng trá ch chá u chứ? http://tieulun.hopto.org
  12. Và thê m và o đay là rà o cả n ngô n ngữ. Tieng Việ t tô i khô ng nam được, câ u chữ củ a nó tô i vậ t vã chong lạ i, như cha tô i chı̉ cò n nó i được “a-o-ter”. Tô i dự định sẽ nhờ mẹ tô i là m “trợ lý ”. Mẹ sẽ giú p tô i lay hẹ n, phiê n dịch cho tô i. Mẹ sẽ là hướng dan viê n củ a tô i. “Con ơi, mẹ nó i chung là m được mọ i thứ vı̀ con, nhưng cá i nà y có vẻ là nhiệ m vụ bat khả thi, vı̀ trong họ Bù i, người ta kiệ m lời lam. Bà nộ i trước khi qua đời có tâ m sự mộ t chú t với mẹ . Con biet khô ng, khi gia đı̀nh cha con ở trong rừng, bà nộ i đã mat mộ t đứa con nhỏ . Con gá i. Có 2 tuoi thô i. Mẹ khô ng biet tê n là gı̀. Cha con khô ng bao giờ nó i đen.” Ðó là mộ t dau hiệ u. Mộ t ket noi giữa bà nộ i tô i và tô i, sợi dâ y vô hı̀nh noi những người cha người mẹ có con yeu mệ nh. Tô i bá m và o đứa trẻ đã chet ay, như the nó song sinh với đứa con gá i nhỏ đã qua đời củ a tô i. Tô i cả m giá c được an ủ i khi nghı̃ tới linh hon tộ i nghiệ p đó mà tô i khô ng biet tê n, biet chuyệ n, và cuộ c đời ngan ngủ i bị cho là khô ng đá ng được ke ra. Chı̉ moi bà nộ i tô i là biet: Khoả ng trong toang hoá c trong bụ ng, noi đau mà người ta muon dı̀m đi. Mộ t câ u hỏ i trở đi trở lạ i: Tạ i sao lạ i rừng? Tô i gửi mail cho cô B, mộ t người em gá i củ a cha tô i, người duy nhat biet tieng Phá p. Tô i và o Google gõ từ Fort-Bayard, thà nh pho nơi cha tô i sinh ra. Khô ng cò n nữa Fort-Bayard, hạ t confetti củ a đe che Phá p, tô giới ngan ngủ i, mộ t thời từng là điem nó ng củ a giới buô n thuoc phiệ n. Thà nh pho từ ay mang tê n là Zhanjiang, theo Wikipedia, ngà y xưa nó tê n là Kouang-Tché ou-Wan, toà n những từ khó đọ c mà tô i quê n ngay lậ p tức. Tô i thı́ch cá i tê n Fort-Bayard hơn. Gia đı̀nh củ a cha tô i rời Trung Quoc và o nă m 1945. Nă m mà Ho Chı́ Minh đọ c Tuyê n ngô n độ c lậ p. Cha tô i 3 tuoi. Trong tà i liệ u hà nh chı́nh củ a Phá p, cha tô i khang định đã đi thang từ http://tieulun.hopto.org
  13. Trung Quoc tới Hà Nộ i nơi cha sẽ song cả thời thơ au. Mộ t lời nó i doi? Mẹ tô i cam đoan với tô i là cha có rat ı́t kỷ niệ m ve Thủ đô . Mẹ tin là gia đı̀nh cha đã đi bộ ve Việ t Nam. The nê n, rừng có lẽ là khu vực câ y coi rậ m rạ p nam ở biê n giới Việ t-Trung. Nhưng tạ i sao lạ i đi mộ t hà nh trı̀nh dà i như the? Tuy vậ y, mộ t hô m, cô B gọ i điệ n cho mẹ tô i. Ðau tiê n cô khô ng muon nó i, nhưng mộ t khi van đã mở, thı̀ à o à o như thá c. Hô m sau, cô lạ i gọ i nữa. Roi thà nh thó i quen. Toi nà o hai người phụ nữ cũ ng ke cho nhau những tâ m sự ve quá khứ. Cha tô i khô ng nhậ n thay đieu gı̀ cả . Cha xem vô tuyen trong khi mẹ ủ mưu ở điệ n thoạ i. Vá n cờ xa xưa và truyen kiep lạ i bat đau. Ðà n ô ng thı̀ im, cò n đà n bà thı̀ nó i. Họ ke chuyệ n cho nhau nghe. Bang giọ ng rat nhỏ . Với cô tô i thı̀ tham là thó i quen. Tat cả đeu bı́ mậ t, tat cả đeu ngụ y trang. Câ u chữ bao giờ cũ ng cam kỵ. The roi, mộ t hô m, cô khô ng đừng được nữa. Cô thú nhậ n. Bı́ mậ t củ a gia đı̀nh. Bı́ mậ t mà cha tô i đã giau mẹ tô i trong bon mươi nă m chung song vợ chong. “Rừng”, đó là chien khu. Ong nộ i tô i từng là Việ t Minh. http://tieulun.hopto.org
  14. 22 VIỆT MINH Giong những khu cô ng nghiệ p trong thời thơ au củ a tô i, tat cả những khu “du lịch bụ i” trê n hà nh tinh nà y đeu giong nhau. Khao San Road ở Bă ng Coc, Paharganj ở New Delhi, Phạ m Ngũ Lã o ở Sà i Gò n... Người ta tı̀m thay ở đay những thứ y hệ t nhau: Những quá n bar happy hours, những bả n copy củ a Lonely Planet[62], những quá n trọ giá 1 đô -la moi đê m kè m cả điem tâ m nhẹ , những người thợ tet tó c kieu dreadlocks ngoi ngoà i đường. Khá ch du lịch chạ m mặ t nhau ở đâ y, thı̉nh thoả ng ná n lạ i, mộ t trạ m nghı̉ giữa hai điem đen, mộ t điem dừng châ n trong chuyen đi. Người ta bien mat ở đâ y. Tô i luô n bị bat ngờ bởi những tam ả nh củ a cá c du khá ch mat tı́ch dá n trê n tường cá c nhà trọ , như những tờ tı̀m người lạ c đó ng khung ở cá c sâ n ga. “Ai đã gặ p Mary, nhı̀n thay lan cuoi ngà y 10 thá ng Tá m nă m 2004 ở Golden Hotel, Khao San Road, Bă ng Coc?” Những bức ả nh, với những nụ cười đó ng bă ng, khien tô i nghı̃ đen những châ n dung người chet đặ t trê n bà n thờ. Khao San Road, Phạ m Ngũ Lã o, tat cả cá c khu pho ay đeu xau. Vẻ xau xı́ mang tı́nh hoà n cau đó có the thay khap nơi ở Phá p, trê n những đường và nh đai củ a cá c đô thị lớn, vẻ xau xı́ khô ng đoi, quen thuộ c và gan gũ i, nườm nượp cá c bù ng binh và cá c bien hiệ u siê u thị Leclerc và McDonald’s, tat cả đeu giong nhau như đú c. Những phong cả nh ngoạ i vi nà y khô ng bao giờ được đưa và o tieu thuyet và điệ n ả nh. Khô ng được xá c định. The http://tieulun.hopto.org
  15. nhưng, chú ng lạ i ke cho tô i ve cha mẹ tô i, những người tha hương luô n luô n ở vị trı́ “ngoạ i vi”, bị giang xé giữa hai quê hương mà chang biet thuộ c ve nơi nà o. Có cá i gı̀ đó kỳ lạ trong việ c vượt 6.000 câ y so đe đen mộ t nơi giong y hệ t như nơi mà mı̀nh đã rời đi ở đau kia củ a the giới. Ðô i khi cũ ng cả m thay được an ủ i là đã khô ng bị hoang mang (đoi với con cá i di dâ n thı̀ chı̉ can bước ra khỏ i cửa nhà là đã đủ “hoang mang”). Moi khi tới Sà i Gò n, tô i đeu đen pho Phạ m Ngũ Lã o: Cả m giá c được nghı̉ ngơi như là khá ch du lịch, đơn giả n vậ y thô i. Khô ng can phả i trả lời cá c the loạ i câ u hỏ i, em từ đâ u đen, em là người Việ t à , vâ n vâ n và vâ n vâ n, khô ng can phả i co nó i tieng Việ t. Trong khu pho nà y có du khá ch củ a tat cả cá c quoc tịch trê n the giới, tat cả đeu nó i chung mộ t thứ tieng Anh được toà n cau hó a, và vı̀ ai cũ ng chuan bị lê n đường nê n giữa mọ i người là mộ t thá i độ thờ ơ rat de chịu. Trong cá c quá n củ a khu, người ta bá n á o thun in hı̀nh Bob Marley (đang hú t thuoc), Che Guevara và Ho Chı́ Minh (cũ ng rat noi tieng). Tô i mua mộ t chiec á o Ho Chı́ Minh. Giong Che, Ho Chı́ Minh đã trở thà nh mộ t hı̀nh tượng pop củ a toà n the giới. Cha mẹ tô i suý t té xı̉u khi nhı̀n thay tô i xê nh xang đi lạ i trong chiec á o mới. Tô i đã đọ c mà khô ng hieu Quan đả o Gulag củ a Soljé nitsyne đe lă n ló c trong nhà . Tô i kinh sợ cá i từ “gulag”. Cha mẹ tô i bả o ở Cam-pu-chia, người ta giet het trı́ thức. Ðe xá c nhậ n đâ u là trı́ thức, họ dựa và o dau hiệ u nà y: Kı́nh cậ n. Tô i thı̀ lạ i đeo kı́nh. Tô i hoả ng hot khi nghı̃ rang Pol Pot có the sẽ đo bộ và o nhà tô i và bat tô i bỏ tù . Khi xem vô tuyen mà thay Georges Marchais[63] với đô i lô ng mà y sâ u ró m và giọ ng nó i om om, tô i rù ng mı̀nh và chuyen kê nh. http://tieulun.hopto.org
  16. Roi tô i lớn lê n. Ơ trường trung họ c, bọ n con gá i và con trai cool[64] phâ n phá t truyen đơn củ a đả ng LCR[65]. Chú ng khoe những chiec á o thun in hı̀nh Che Guevara, chú ng nó i ve “Cá ch mạ ng”, la ó chủ nghı̃a tư bả n và chủ nghı̃a đe quoc. Tô i muon được như chú ng, tả khuynh và cá ch mạ ng. Tô i ngạ i ngù ng vı̀ gia đı̀nh tô i theo Chirac và khô ng ưa Cộ ng sả n. Những người Bac 54 như gia đı̀nh củ a cha tô i là những người khô ng ưa Cộ ng sả n. Họ đã thua hai lan. Lan thứ nhat và o nă m 1954 khi họ rời quê hương chạ y và o Sà i Gò n, lan thứ hai và o nă m 1975 khi Sà i Gò n “that thủ ” và giac mơ củ a họ bị tan tà nh vı̃nh vien. Cha tô i khô ng bao giờ đả độ ng đen quá khứ Việ t Minh củ a ô ng nộ i tô i, ngay cả với mẹ tô i. Cho đen tậ n hô m nay, cá c chị em gá i củ a cha van từ choi nó i ve đieu ay. Và o nă m 1945, ô ng nộ i tô i ve Việ t Nam và tham gia chien khu. Ong mang theo cả gia đı̀nh. Cha tô i đã song tuoi thơ an ná u giữa những người khá ng chien. Và o nă m 1951, ô ng nộ i tô i đoi ý và quay ve Hà Nộ i mà khô ng thô ng bá o cho cá c đong chı́ củ a mı̀nh. Thủ đô Việ t Nam lú c ay van cò n nam trong tam kiem soá t củ a người Phá p. Tạ i sao lạ i có sự thay đoi nà y? Tô i khô ng biet. Cha tô i có biet gı̀ ve cha ruộ t củ a cha khô ng? Giong như tô i, han là cha đã im lặ ng cả đời, khô ng dá m đặ t mộ t câ u hỏ i nà o. Trong gia đı̀nh chú ng tô i, im lặ ng giong như bệ nh hen. Di truyen từ đời cha sang đời con. http://tieulun.hopto.org
  17. 23 BƯỞI Người gửi: Cô Người nhậ n: Thù y Thùy ơi, cô rất xúc động trước những suy nghĩ của cháu về gia đình bên nội. Cháu không nói được tiếng Việt, điều đó không quan trọng lắm. Quan trọng là thành công của cháu trong học tập. Các bác và các cô rất tự hào về cháu và yêu quý cháu nhưng không thể nói chuyện trực tiếp với cháu vì tiếng Pháp giới hạn. Cô viết cho cháu về những kỷ niệm của cô, nhưng bằng tiếng Việt thôi nhé. Cá c tà i liệ u đe trong ile đı́nh kè m. Tat cả đeu bang tieng Việ t. Tô i thử dù ng Google Translate. Ông bưởi bác học khóc vinh quang quế bị dụ dỗ. Ánh chớp của họ Bùi để lộ ra những quả bưởi nghèo khổ. Tải phần 1, ông ấy không nhận được quả bưởi. Tôi bỏ cuộc. Cuối cùng, mẹ tôi đã dịch giúp tôi. http://tieulun.hopto.org
  18. 24 QUẾ Đoà n Thù y yê u quý, Cha của cháu là con trai yêu dấu của gia đình. Con trai duy nhất. Người có trách nhiệm nối dõi tông đường. Và thực hiện lời điềm về thanh quế. Xa xưa, cụ nội của cháu trong lúc mang thai đã mơ thấy một thanh quế uốn cong. Ðó là một điềm báo về sự thịnh vượng cho gia tộc chúng ta và cụ đã đặt tên ông nội của cháu là Quế. Sau này, ông nội luôn nhắc nhở cậu trai duy nhất về nhiệm vụ ấy. Cha cháu phải mang lại thanh danh cho gia tộc chúng ta. Gia đình chúng ta nghèo nhưng ông nội được nhận học bổng để vào trường trung học Bưởi danh tiếng. Trường có tên như vậy vì xung quanh có rất nhiều cây bưởi. Mùa xuân đến, phảng phất khắp nơi mùi thơm dịu dàng của những bông hoa trắng tinh. Cha cháu thích hoa bưởi lắm. Anh ấy vẽ rất giỏi, chính ông nội đã dạy anh ấy vẽ. Cô chép lại tranh của cha cháu. Cô rất phục anh ấy. Ở gia đình ta, quá khứ thì thầm trong những nét bút lông. Khi còn nhỏ cả nhà mình ở trong rừng. Chính ở đây mà em gái út đã qua đời. Em có đôi mắt hình trái mơ, bụng trướng to và khuôn mặt tái xanh màu trăng lạnh. Gia đình đã quấn em vào một chiếc chiếu và không có lựa chọn nào khác ngoài để em lại trong bóng tối của rừng già. Ông bà nội rất nghèo. Cả nhà đói đến nỗi bụng réo như gió thổi. Một hôm, ông nội mua được một miếng thịt trâu khô. Ông đưa cho cha cháu, cậu con trai duy nhất, và cha cháu không http://tieulun.hopto.org
  19. ngừng nhắc đi nhắc lại: “Ngon quá, ngon quá, nữa, nữa”. Ông cũng nhắc đi nhắc lại với cha cháu: “Không được đâu, không được đâu”. Và cha cháu lăn đùng ra khóc như mưa như gió. Trong rừng, trẻ con cũng chơi trò này trò kia. Tổ chức chọi dế. Cha cháu luôn luôn thắng. Anh trai cô cái gì cũng giỏi. Tất cả đều đi chân trần. Và tất cả đều chạy trốn. Giấc mộng về thanh quế chỉ còn là một bóng ma, một câu chuyện hoang tưởng của ông bà nội. Ra đi, ra đi, ra đi. Như thể với gia đình mình, cuộc sống luôn là một cuộc chạy trốn và chia ly. Cuối cùng cả nhà cũng đến được Sài Gòn. Cha cháu lớn lên. Anh ấy học giỏi và được cha mẹ khen. Anh ấy đã trưởng thành gần như một người đàn ông. Các chị em gái của cha cháu hầu như không còn thấy anh ấy ở nhà. Anh ấy mơ được ra đi. Mơ được sang Pháp. Ðể theo học y khoa. Ông nội nổi giận. Nhưng ông không biết từ chối cha cháu cái gì cả. Cậu con trai yêu dấu sẽ đi Pháp. Mười năm trôi qua. Năm 1970, ông nội sang Pháp thăm cha cháu. Ông viết thư về nhà. Ông bảo bà nội: “Tôi nhớ bà đến héo hon, quý bà răng đen của tôi ạ”. Rồi tin ập xuống như sấm xé trời. Ông nội chết. Cả nhà hồn xiêu phách lạc. Ông đến bệnh viện để mổ và rồi vì thế mà chết. Ông mất trong vòng tay của cậu con trai yêu dấu duy nhất, người có bổn phận nối dõi tông đường. http://tieulun.hopto.org
  20. 25 CA MỔ Hô m nay cũ ng như mọ i ngà y, cha tô i xem chương trı̀nh Planè te. Trê n mà n ả nh, mưa đo xuong những cá nh đong lú a, trien miê n, như tuyet trong cá c quả cau thủ y tinh van bá n ngoà i chợ. Cha khô ng bao giờ ke ve cá i chet thê thả m củ a ô ng nộ i tô i. Mẹ tô i chı̉ biet rang ô ng nộ i qua đời trong khi bị mo lá lá ch. Cha tô i đã sap xep tat cả vı̀ cha quen bá c sı̃ trưởng. Và o thời điem đó , cha gan như đã họ c xong, han đang là bá c sı̃ nộ i trú . Tô i hı̀nh dung cha tran an ô ng nộ i tô i: “Sẽ khô ng có van đe gı̀ đâ u, đâ y chı̉ là mộ t ca mo vô hạ i, hơn nữa con đã nó i với sep củ a con, ô ng ay sẽ đı́ch thâ n chă m só c thay”. Tô i hı̀nh dung cha dan ô ng nộ i dạ o chơi Paris, du thuyen sô ng Seine, thá p Eiffel, cá c đạ i lộ trung tâ m: “Thay có thay hiệ n đạ i khô ng, đè n đường, cau thang cuon, tà u điệ n ngam, thậ t tuyệ t vời, đú ng khô ng, nước Phá p rat đẹ p, thay khô ng thay the sao?”. Cha tô i cả m thay tự hà o. Cha thay mı̀nh có lý là đã bỏ Sà i Gò n sang đâ y. Cha, đứa con di dâ n, đã thực hiệ n giac mơ ve thanh que! Cha sap trở thà nh bá c sı̃ ở Phá p! Ong nộ i tô i, ngơ ngá c, khô ng nó i nă ng gı̀. Ong chạ y lon ton đang sau con trai. Tat cả đeu quá lớn với ô ng, quá nhieu người Phá p, quá nhieu xe hơi. Ngà y mo đã đen, cha tô i lạ i tran an ô ng nộ i, ô ng đang lo that ruộ t trước ý nghı̃ phả i và o bệ nh việ n và bị vâ y quanh bởi mộ t đá m người khô ng cù ng ngô n ngữ với mı̀nh. Roi ô ng lê n bà n mo. Cha tô i đợi trong hà nh lang. Cha ngoi, châ m mộ t đieu thuoc, mộ t đieu Gitanes, cha chı̉ hú t loạ i Gitanes xanh lơ. Tat cả đeu on, http://tieulun.hopto.org
nguon tai.lieu . vn