Xem mẫu
- BÀI 5
TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN (2 tiết)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến thức
Nắm được:
- Sự hình thành xã hội phong kiến ở Trung Quốc và các quan hệ trong xã hội.
- Bộ máy chính quyền phong kiến được hình thành, củng cố từ thời Tần - Hán
cho đến thời Minh - Thanh. Chính sách xâm lược chiếm đất đai của các hoàng
đế Trung Hoa.
- Những đặc điểm về kinh tế Trung Quốc thời phong kiến: Nông nghi ệp là ch ủ
yếu, hưng thịnh theo chu kỳ, mầm mống kinh tế TBCN đã xu ất hi ện nh ưng còn
yếu ớt.
- Văn hóa Trung Quốc phát triển rực rỡ.
2. Về tư tưởng, tình cảm
- Giúp HS thấy được tính chất phi nghĩa của các cuộc xâm l ược c ủa các tri ều
đại phong kiến Trung Quốc.
- Quý trọng các di sản văn hóa, hiểu được các ảnh hưởng của văn hóa Trung
Quốc đối với Việt Nam.
3. Về kỹ năng
- Trên cơ sở các sự kiện lịch sử, giúp HS biết phân tích và rút ra kết luận.
- Biết vẽ sơ đồ hoặc tự vẽ được lược đồ để hiểu được bài giảng.
- Nắm vững các khái niệm cơ bản.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
Bản đồ Trung Quốc qua các thời kỳ.
Sưu tầm tranh ảnh như: Vạn lý Trường thành, Cố cung, đồ gốm sứ của Trung
Quốc thời phong kiến. Các bài thơ Đường hay, các tiểu thuy ết th ời Minh -
Thanh.
Vẽ các sơ đồ về sự hình thành xã hội phong kiến Trung Quốc, s ơ đồ v ề b ộ máy
nhà nước thời Minh - Thanh.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Tại sao nói "khoa học đã có từ lâu nhưng đến thời Hy Lạp, Rô-ma khoa
họa mới trở thành khoa học"?
2. Dẫn dắt vào bài mới
GV khái quát phần kiểm tra bài cũ và dẫn dắt HS vào bài mới, nêu nhi ệm vụ
nhận thức bài mới như sau:
Trên cơ sở thuộc mô hình các quốc gia cổ đại phương Đông, Trung Quốc vào
những thế kỷ cuối công nguyên do sự phát triển của sản xuất, xã hội phân hóa
giai cấp nên chế độ phong kiến ở đây đã hình thành s ớm. Nhà T ần đã kh ởi đ ầu
- xây dựng chính quyền phong kiến, hoàng đế có quy ền tuy ệt đối. Kinh t ế phong
kiến Trung Quốc chủ yếu là nông nghiệp phát triển thăng trầm theo sự h ưng
thịnh của chính trị. Cuối thời Minh - Thanh đã xuất hiện mầm m ống quan h ệ
sản xuất TBCN nhưng nó không phát triển được. Trên cơ sở những điều kiện
kinh tế xã hội mới, kế thừa truyền thống của nền văn hóa c ổ đ ại, nhân dân
Trung Quốc đã đạt nhiều thành tựu văn hóa rực rỡ.
Để hiểu được quá trình hình thành phong kiến ra sao? Phát triển qua các tri ều
đại như thế nào? Sự hưng thịnh về kinh tế gắn với chính trị như thế nào? Tại
sao có các cuộc khởi nghĩa nông dân vào cuối các thời đại? Nh ững thành tựu văn
hóa rực rỡ của Trung Quốc là gì? Bài học hôm nay s ẽ giúp các em n ắm b ắt
được những vấn đề trên.
3. Tổ chức hoạt động trên lớp
Những kiến thức HS cần nắm
Các hoạt động của thầy và trò
vững
Hoạt động 1: Hoạt động cá nhân 1. Chế độ phong kiến thời Tần - Hán
- Trước hết GV gợi lại cho HS nhớ
lại kiến thức đã học ở bài các quốc
gia cổ đại phương Đông, về các giai
cấp cơ bản trong xã hội, sau đó đặt
câu hỏi:
+ Việc sử dụng công cụ bằng sắt ở
Trung Quốc vào thế kỷ thứ V TCN
có tác dụng gì?
Cho HS cả lớp xem sơ đồ treo trên
bảng và gọi một HS trả lời, các HS
khác bổ sung cho bạn.
Quý Địa
tộ c ND chủ
giàu
Nông Nông
dân ND tự dân
Công canh lĩnh
xã ND canh
nghèo
HS dựa vào những kiến thức đã học
ở những bài trước và dựa vào sơ đồ
- để trả lời.
GV củng cố và giải thích thêm cho
HS rõ:
+ Trong xã hội Trung Quốc, từ khi
đồ sắt xuất hiện, xã hội đã có sự
phân hóa, hình thành hai giai cấp mới
địa chủ và nông dân lĩnh canh từ đây
hình thành quan hệ sản xuất phong
kiến, đó là quan hệ bóc lột giữa địa
chủ là nông dân lĩnh canh thay thế
cho quan hệ bóc lột quí tộc và nông
dân công xã.
+ Nhà Tần - Hán được hình thành
như thế nào? Tại sao nhà Tần lại
thống nhất được Trung Quốc?
Cho HS đọc SGK, gọi một HS trả a. Sự hình thành nhà Tần - Hán:
lời và các em khác bổ sung.
GV củng cố và chốt ý: Trên lưu vực
Hoàng Hà và Trường Giang thời cổ
đại có nhiều nước nhỏ thường chiến
tranh xâu xé thôn tính lẫn nhau làm - Năm 221 - TCN, nhà Tần đã thống
thành cục diện Xuân Thu - Chiến nhất Trung Quốc, vua Tần tự xưng
Quốc. Đến thế kỷ IV - TCN, là Tần Thủy Hoàng.
nhà Tần có tiềm lực kinh tế, quân sự - Lưu Bang lập ra nhà Hán 206 - 220
mạnh hơn cả đã lần lượt tiêu diệt TCN.
các đối thủ. Đến năm 221 - TCN, đã Đến đây chế độ phong kiến Trung
thống nhất Trung Quốc, vua Tần tự Quốc đã được xác lập.
xưng là Tần Thủy Hoàng, chế độ
phong kiến Trung Quốc hình thành.
Nhà Tần tồn tại được 15 năm sau đó
bị cuộc khởi nghĩa của Trần Thắng
và Ngô Quảng làm cho sụp đổ.
- Lưu Bang lập ra nhà Hán 206 TCN
- 220. Đến đây chế độ phong kiến
Trung Quốc đã được xác lập.
- GV cho HS quan sát sơ đồ tổ chức
bộ máy nhà nước phong kiến và trả b. Tổ chức bộ máy nhà nước thời
lời câu hỏi: Tổ chức bộ máy phong Tần - Hán:
kiến thời Tần - Hán ở Trung ương
và địa phương như thế nào?
- Hoàng đế
- Ở TW: Hoàng đế có quyền tuyệt
Thừa tướng Thái úy đối, bên dưới có thừa tướng, thái úy
cùng các quan văn, võ.
Các Các Các Các
chức quan quan chức
quan văn võ quan
khác khác
Quận Quận
Huyệ Huyệ Huyệ Huyệ
n n n n - Ở địa phương: Quan thái thú và
Huyện lệnh
(tuyển dụng quan lại chủ yếu là hình
GV đặt câu hỏi: Hãy kể tên các cuộc thức tiến cử)
khởi nghĩa của nhân dân ta chống lại
sự xâm lược của nhà Tần, nhà Hán? - Chính sách xâm lược của nhà Tần -
(gợi ý: VD cuộc khởi nghĩa của nhân Hán: xâm lược các vùng xung quanh,
dân ta chống quân Tần TCN, cuộc xâm lược Triều Tiên và đất đai của
khởi nghĩa Hai Bà Trưng chống quân người Việt cổ.
Hán năm 40,...).
Hoạt động 2: Hoạt động theo từng
nhóm
- GV nêu câu hỏi cho từng nhóm:
+ Nhóm 1: Nhà Đường được thành
lập như thế nào? Kinh tế thời
Đường so với các triều đại trước? 2. Sự phát triển chế độ phong kiến
Nội dung của chính sách Quân điền? dưới thời Đường
+ Nhóm 2: Bộ máy nhà nước thời
Đường có gì khác so với các triều
đại trước?
+ Nhóm 3: Vì sao lại nổ ra các cuộc
khởi nghĩa nông dân vào cuối triều
đại nhà Đường?
HS từng nhóm đọc SGK, tìm ý trả
lời và thảo luận với nhau.
- Sau đó đại diện các nhóm lên trình
bày, các nhóm khác nghe và bổ sung.
- Cuối cùng GV nhận xét và chốt ý:
+ Nhóm 1: Sau nhà Hán, Trung Quốc
lâm vào tình trạnh loạn lạc kéo dài,
Lý Uyên dẹp được loạn, lên ngôi
hoàng đế, lập ra nhà Đường (618 -
907).
- Kinh tế nhà Đường phát triển hơn
các triều đại trước đặc biệt trong
nông nghiệp có chính sách quân điền
(lấy ruộng đất công và ruộng đất bỏ a. Về kinh tế:
hoang chia cho nông dân. Khi nhận + Nông nghiệp: chính sách quân
ruộng nông dân phải nộp thuế cho điền, áp dụng kỹ thuật canh tác mới,
nhà nước theo chế độ tô, dung, điệu, chọn giống,... dẫn tới năng suất tăng.
nộp bằng lúa, ngày công lao dịch và + Thủ công nghiệp và thương
bằng vải). Ngoài ra thủ công nghiệp nghiệp phát triển thịnh đạt: có các
và thương nghiệp thịnh đạt dưới xưởng thủ công (tác phường) luyện
thời Đường. sắt, đóng thuyền.
+ Nhóm 2: Bộ máy nhà Đường tiếp → Kinh tế thời Đường phát triển cao
tục được củng cố từ TW đến địa hơn so với các triều đại trước.
phương làm cho bộ máy cai trị phong b. Về chính trị:
kiến ngày càng hoàn chỉnh. Có thêm - Từng bước hoàn thiện chính quyền
chức Tiết độ sứ. Chọn quan lại bên từ TW xuống địa phương, có chức
cạnh việc cử con em quan lại cai Tiết độ sứ.
quản ở địa phương còn có chế độ thi - Tuyển dụng quan lại bằng thi cử
tuyển chon người làm quan. (bên cạnh cử con em thân tín xuống
- Nhà Đường tiếp tục chính sách các địa phương).
xâm lược láng giềng, mở rộng lãnh - Mâu thuẫn xã hội dẫn đến khởi
thổ. Nhà Đường đã từng đặt ách nghĩa nông dân thế kỷ X khiến cho
thống trị lên đất nước ta và đã bị nhà Đường sụp đổ.
nhân dân ta vùng lên khởi nghĩa trong
đó có cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của
Mai Thúc Loan (năm 722), chống lại
sự đô hộ của nha Đường.
+ Nhóm 3: Cuối triều đại nhà
Đường, mâu thuẫn xã hội giữa nông
dân với địa chủ quan lại ngày càng
gay gắt dẫn đến khởi nghĩa nông dân
và nhà Đường sụp đổ.
- Hoạt động 3: Hoạt động tập thể và
cá nhân
GV đặt câu hỏi cho cả lớp: Nhà
Minh, nhà Thanh được thành lập như 3. Trung Quốc thời Minh - Thanh
thế nào? a. Sự thành lập nhà Minh, nhà Thanh:
- Cho HS tìm hiểu SGK và trả lời, - Nhà Minh thành lập (1638 - 1644),
gọi một HS trả lời, HS khác bổ sung. người sáng lập là Chu Nguyên
- GV nhận xét và chốt ý: Sau nhà Chương.
Đường đến nhà Tống, nhà Nguyên. - Nhà Thanh thành lập 1644 - 1911.
- Phong trào khởi nghĩa nông dân của
Chu Nguyên Chương đã thành lập
nhà Minh (1638 - 1644). Khởi nghĩa
của Lý Tự Thành làm cho nhà Minh
sụp đổ, giữa lúc đó bộ tộc Mãn
Thanh ở phía Bắc Trung Quốc đã
đánh bại Lý Tự Thành lập ra nhà
Thanh (1644 - 1911).
- GV đặt câu hỏi: Dưới thời Minh
kinh tế có điểm gì mới so với các
triều đại trước? Biểu hiện?
- GV cho cả lớp thảo luận và gọi b. Sự phát triển kinh tế dưới triều
một HS trả lời, các HS khác có thể Minh: Từ thế kỷ XVI đã xuất hiện
bổ sung cho bạn. mầm mống kinh tế TBCN:
- GV nhận xét và chốt lại: Các vua + Thủ công nghiệp: xuất hiện công
triều Minh đã thi hành nhiều biện trường thủ công, quan hệ chủ -
pháp nhằm khôi phục, phát triển kinh người làm thuê.
tế. Đầu thế kỷ XVI quan hệ sản + Thương nghiệp phát triển, thành
xuất TBCN đã xuất hiện ở Trung thị mở rộng và phồn thịnh.
Quốc, biểu hiện trong các ngành
nông nghiệp, thủ công, thương
nghiệp. Các thành thị mọc lên nhiều
và rất phồn thịnh. Bắc Kinh, Nam
Kinh không chỉ là trung tâm chính trị
mà còn là trung tâm kinh tế lớn.
- GV có thể giải thích thêm: Sự thịnh
trị của nhà Minh còn biểu hiện ở lĩnh
vực chính trị: ngay từ khi lên ngôi,
Minh Thái Tổ đã quan tâm đến xây
dựng chế đô quân chủ chuyên chế
TW tập quyền (quyền lực ngày càng
- tập trung vào tay nhà vua, bỏ chức
thừa tướng, thái úy, giúp việc cho
vua là 6 bộ, vua tập trung mọi quyền
hành trong tay, trực tiếp chỉ huy quân
đội).
GV đặt câu hỏi: Tại sao nhà Minh
với nền kinh tế và chính trị thịnh đạt
như vậy lại sụp đổ? c. Về chính trị: Bộ máy nhà nước
- Gọi HS trả lời và GV nhận xét và phong kiến ngày càng tập quyền.
phân tích cho HS thấy: Cũng như các Quyền lực ngày càng tập trung trong
triều đại phong kiến trước đó, cuối tay nhà vua.
triều Minh ruộng đất ngày càng tập - Mở rộng bành trướng ra bên ngoài
trung vào tay giai cấp quí tộc, địa trong đó có sang xâm lược Đại Việt
chủ còn nông dân ngày càng cực khổ nhưng đã thất bại nặng nề.
ruộng ít, sưu cao, thuế nặng cộng
với phải đi lính phục vụ cho các
cuộc chiến tranh xâm lược, mở rộng
lãnh thổ của các triều vua, vì vậy
mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ
ngày càng gay gắt và cuộc khởi
nghĩa nông dân của Lý Tự Thành làm
cho nhà Minh sụp đổ.
GV đặt câu hỏi: Chính sách cai trị
của nhà Thanh? d. Chính sách của nhà Thanh:
Gọi một HS trả lời, các HS khác bổ
sung sau đó GV nhận xét, chốt ý: - Đối nội: Áp bức dân tộc, mua
Người Mãn Thanh khi vào Trung chuộc địa chủ người Hán.
Quốc lập ra nhà Thanh và thi hành - Đối ngoại: Thi hành chính sách "bế
chính sách áp bức dân tộc, bắt người quan tỏa cảng"
Trung Quốc ăn mặc và theo phong → Chế độ phong kiến nhà Thanh sụp
tục người Mãn, mua chuộc địa chủ đổ năm 1911.
người Hán, giảm thuế cho nông dân
nhưng mâu thuẫn dân tộc vẫn tăng
dẫn đến khởi nghĩa nông dân khắp
nơi.
- Đối ngoại: Thi hành chính sách "bế
quan tỏa cảng" trong bối cảnh bị sự
nhòm ngó của tư bản phương Tây
dẫn đến sự suy sụp của chế độ
phong kiến. Cách mạng Tân Hợi
- năm 1911 đã làm cho nhà Thanh sụp
đổ. 4. Văn hóa Trung Quốc
Hoạt động 4: Làm việc theo nhóm
GV chia cả lớp làm 2 nhóm chính và
giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm:
- Nhóm 1: những thành tựu trên lĩnh
vực tư tưởng của chế độ phong kiến
Trung Quốc:
- Nhóm 2: Những thành tựu trên các
lĩnh vực sử học, văn học, khoa học
kỹ thuật?
GV cho đại diện các nhóm trình bày,
và bổ sung cho nhau, sau đó gV nhận
xét và chốt ý: a. Tư tưởng:
+ Nhóm 1: Nho giáo giữ vai trò quan - Nho giáo giữ vai trò quan trọng
trọng trong lĩnh vực tư tưởng. Người trong hệ tư tưởng phong kiến là
khởi xướng nho học là Khổng Tử. công cụ tinh thần bảo vệ chế độ
Từ thời Hán Nho giáo đã trở thành phong kiến, về sau Nho giáo càng trở
công cụ thống trị tinh thần với quan nên bảo thủ, lỗi thời và kìm hãm sự
niệm về vua - tôi, cha - con, chồng - phát triển của xã hội.
vợ, nhưng về sau Nho giáo càng trở
nên bảo thủ, lỗi thời và kìm hãm sự
phát triển của xã hội.
- Phật giáo cũng thịnh hành nhất là
thời Đường.Thời Đường, vua - Phật giáo cũng thịnh hành nhất là
Đường đã cử các nhà sư sang Ấn Độ thời Đường.
lấy kinh phật như cuộc hành trình
đầy gian nan vất vả của nhà sư
Đường Huyền Trang.
+ Nhóm 2: Bắt đầu từ thời Tây Hán, b. Sử học: Tư Mã Thiên với bộ sử
sử học đã trở thành lĩnh vực độc lập, ký.
Người đặt nền móng là Tư Mã Thiên
với bộ sử ký.
Văn học: Thơ phát triển mạnh dưới
thời Đường với những tác giả tiêu
biểu: Đỗ Phủ, Lý Bạch, Bạch Cư c. Văn học:
Dị. Tiểu thuyết phát triển mạnh ở + Thơ phát triển mạnh dưới thời
thời Minh - Thanh với các bộ tiểu Đường
thuyết nổi tiếng như Thủy hử của + Tiểu thuyết phát triển mạnh ở thời
Thi Nại Am, Tam quốc diễn nghĩa Minh - Thanh.
- của La Quán Trung, Tây Du Ký của
Ngô Thừa Ân, Hồng Lâu Mộng của
Tào Tuyết Cần. Các tiểu thuyết của
Trung Quốc đều dựa vào những sự
kiện có thật và hư cấu thêm "7 thực,
3 hư", nó phản ánh phần nào đời
sống của nhân dân Trung Quốc và
các mối quan hệ xã hội thời phong
kiến (nếu còn thời gian GV có thể
kể ngắn gọn nội dung của một tác
phẩm,...).
Khoa học kỹ thuật: Người Trung d. Khoa học kỹ thuật: Đạt được
Quốc đạt được nhiều thành tựu rực nhiều thành tựu trong lĩnh vực hàng
rỡ trong lĩnh vực hàng hải như bánh hải, nghề in, làm giấy, gốm, dệt,
lái, la bàn, thuyền buồm nhiều lớp. luyện sắt, và kỹ thuật xây dựng các
Nghề in , làm giấy, gốm, dệt, luyện cung điện phục vụ cho chế độ phong
sắt, khai thác khí đốt, cũng được kiến.
người Trung Quốc biết đến khá sớm
(GV có thể cho HS quan sát các tranh
sưu tầm về đồ gốm, sứ, hành dệt,
cho HS nhận xét và GV phân tích cho
HS thấy trình độ cao của người
Trung Quốc trong việc sản xuất ra
những sản phẩm này).
- GV cho HS xem tranh Cố cung Bắc
Kinh và yêu cầu HS nhận xét. Sau đó
GV có thể phân tích cho HS thấy: Cố
cung nó biểu tượng cho uy quyền
của chế độ phong kiến, nhưng đồng
thời nó cũng biểu hiện tài năng và
nghệ thuật trong xây dựng của nhân
dân Trung Quốc.
4. Sơ kết bài học
Gv kiểm tra hoạt động nhận thức của HS với việc yêu cầu HS nêu lại sự hình
thành xã hội phong kiến Trung Quốc, sự phát triển của chế độ phong kiến
Trung Quốc qua các triều đại, điểm nổi bật của mỗi triều đại: Vì sao cuối các
triều đại đều có khởi nghĩa nông dân? Những thành tựu văn hóa tiêu bi ểu c ủa
Trung Quốc thời phong kiến?
- 5. Dặn dò và giao bài tập
- Học bài cũ, làm bài tập trong SGK, đọc trước bài mới.
- Bài tập:
1. Kể tên các triều đại phong kiến Trung Quốc, thời gian tồn tại? Triều
đại nào chế độ phong kiến Trung Quốc đạt đến đỉnh cao? Biểu hiện?
2. Những thành tựu văn hóa chủ yếu của Trung Quốc th ời phong ki ến?
Tìm hiểu tác phẩm Sử ký của Tư Mã Thiên.
nguon tai.lieu . vn
