Xem mẫu
Kể chuyện về kim loại
Tác giả: X.I. Venetxki
Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com
Mục Lục:
Cuốn sách 'Kể chuyện về kim loại' 2
Lời tựa của nhà xuất bản Mir 2
Li - Nhẹ nhất trong số các kim loại 4
Be - Kim loại của kỷ nguyên vũ trụ . 9
Mg - Kim loại “dễ phát khùng” . 15
AL- “Bạc” lấy từ đất sét 21
Ti - Con của đất 29
V- “VITAMIN V” . 36
Cr - Chữ “X” bí ẩn . 41
Mn - Bạn đường muôn thủa của sắt 47
Ni - “Con quỷ đồng” . 53
Cu - Đã từng thay thế đá . 61
Zr – “Trang phục” của những thanh urani 79
Nb - Thứ bốn mươi mốt 84
Mo - Bạn đồng minh của sắt 89
Ag - Kim loại của mặt trăng . 96
Sn - “Cứng” mà lại... mềm .. 104
Ta- Sinh trưởng trong đau khổ . 110
W - Kẻ cho ta ánh sáng . 114
Pt - Sau ba lần khóa . 120
Au – “Vua của các kim loại” – kim loại của các vua . 126
Hg – “Nước bạc” . 136
Pb - Kẻ diệt trừ đế chế La Mã . 142
U - Nhiên liệu của thế kỷ XX .. 148
Cuốn sách 'Kể chuyện về kim loại'
Tác giả của cuốn sách này là X.I. Venetxki. Qua mỗi chương, với vô số các
mẩu chuyện lý thú, và gần gũi với thực tế, tác giả kể cho chúng ta nghe bằng
cách nào người ta tìm ra các kim loại, đã kỳ công tinh chế chúng ra sao, con
đường mà mỗi kim loại xâm nhập vào đời sống, sự đổi ngôi của chúng, cũng
như những đặc tính hữu ích và mới mẻ của chúng dưới vỏ ngoài của các hiện
tượng kỳ lạ, huyền bí.
Dẫn dắt qua các câu chuyện, X.I. Venetxki đã biến một trong lĩnh vực khô
khan "khó nuốt" nhất thành một đề tài cuốn hút, dễ nhớ mà không hề dùng
tới những mô hình hay công thức phức tạp có nguy cơ khiến bạn đọc rối trí.
Và khi đóng trang sách lại, bạn đọc còn nhớ câu chuyện về bà chủ trọ keo
kiệt với những miếng thịt ôi đã bị liti vạch mặt ra sao, hay những vị khách ức
đến phát khóc trong bữa tiệc của hoàng đế Pháp Napoleon III, vì không được
dùng loại thìa nhôm sang trọng, thì ấy là X.I. Venetxki đã thành công.
Kể chuyện về kim loại dẫu được viết ra cách đây hơn một thập kỷ, nhưng nội
dung của nó vẫn còn nguyên giá trị thực tiễn và mới mẻ cho đến tận ngày
nay.
Bản tiếng Việt mà chúng tôi giới thiệu sau đây được dịch bởi Lê Mạnh
Chiến, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, và Nhà xuất bản Mir,
1989. Trong sách, các tên riêng và địa danh được phiên âm ra tiếng Việt
(nhưng lần dùng đầu tiên được viết bằng tiếng Anh), vì thế, chúng tôi giữ
nguyên cách phiên âm này.
Lời tựa của nhà xuất bản Mir
Kể từ ngày thời kỳ đồ đá chuyển giao lại quyền hành của mình sang cho thời
đại đồ đồng, các kim loại đã phục vụ con người một cách trung thành, giúp
con người xây dựng và sáng tạo, khắc phục thiên tai, khám phá các bí mật
của thiên nhiên, chế tác ra các cơ cấu và máy móc tuyệt diệu.
Gheor Agricôla (Georg Agricola) - nhà tư tưởng người Đức ở thế kỷ XVI,
tác giả của nhiều công trình về luyện kim, đã từng nhấn mạnh vai trò to lớn
của kim loại trong cuộc sống của chúng ta. Trong tác phẩm “Về ngành mỏ
và luyện kim”, ông đã viết: “Con người sẽ không thể làm gì nếu không có
kim loại..., nếu không có kim loại thì hẳn con người đã phải kéo lê kiếp sống
thảm hại và ghê tởm nhất giữa bầy dã thú. Hẳn là người ta đã phải quay về
với những hạt dẻ và những quả táo quả lê mọc dại trong rừng, phải ăn cỏ và
rễ cây, phải dùng móng tay đào bới cho mình những cái hang để lấy chỗ ban
đêm chui vào nằm, còn ban ngày thì lang thang hết chỗ này chỗ nọ trong các
chốn rừng rậm và đồng hoang chẳng khác gì những con dã thú. Bởi vì lối
sống như thế hoàn toàn không xứng đáng với trí tuệ con người - món quà
quý nhất mà thiên nhiên ban cho, nên lẽ nào lại có người ngu ngốc và gàn dở
đến nỗi không đồng ý rằng, kim loại thật cần tiết cho việc ăn mặc và nói
chung là để duy trì cuộc sống cho con người?”
Nhà bác học vĩ đại M.V.Lomonosov cũng đánh giá rất cao ý nghĩa của kim
loại đối với sự phát triển của xã hội loài người. Trong cuốn “Mấy lời bàn về
lợi ích của hóa học”, ông đã viết: “Kim loại tạo nên vẻ đẹp và sự bền vững
cho các đồ dùng quan trọng và cần thiết trong xã hội... Kim loại bảo vệ
chúng ta trước sự tấn công của kẻ thù, các con tàu nhờ có kim loại mà trở
nên cứng vững và được chằng buộc bởi sức mạnh của kim loại để lướt trên
sóng biển trước những trận cuồng phong dữ dội. Kim loại làm cho đất đai trở
nên phì nhiêu; kim loại giúp chúng ta trong việc săn bắt các loại động vật
trên cạn và dưới nước để nuôi sống chúng ta... Nói tóm lại, không một lĩnh
vực nghệ thuật nào, không một nghề thủ công đơn giản nào lại có thể tránh
được việc sử dụng kim loại”.
Thế giới kim loại thật hấp dẫn và vô cùng phong phú. Trong số các kim loại
có những thứ là người bạn đã lâu của con người: đồng, sắt, vàng, bạc, chì,
thiếc, thủy ngân. Tình bạn này đã có từ hàng ngàn năm nay. Song cũng có
những kim loại mà con người chỉ mới quen biết trong vòng mấy chục năm
gần đây.
Tình chất của các kim loại thật kỳ lạ và đa dạng. Chẳng hạn, thủy ngân
không bị đông cứng ngay cả ở ba mươi độ âm, còn vonfram thì không sợ
những cuộc vây hãm nóng bỏng nhất của ngọn lửa. Bạc và đồng dẫn điện rất
thoải mái, còn titan thì chẳng thích thú gì cái việc ấy. Liti nhẹ bằng một nửa
nước và dù muốn đến đâu cũng không thể nhấn chìm, còn osimi - nhà vô
địch của các kim loại nặng, thì chìm nghỉm như một tảng đá, bởi vì mật độ
của nó lớn hơn của nước trên hai mươi lần. Hành tinh của chúng ta rất giàu
nhôm, còn franxi thì hiếm đến nỗi hàm lượng của nó trong vỏ trái đất chỉ
được tính bằng gam.
Thật khó hình dung nổi điều gì sẽ xảy ra trong thế giới xung quanh chúng ta
nếu như các kim loại bỗng nhiên biến mất hết. Nếu không có sắt thì chúng ta
chẳng có ôtô và tàu hỏa, không có cầu và đường ray bằng thép, không có
những cỗ máy công cụ và những kết cấu bêtông cốt thép; nếu không có
nhôm thì ngày nay không thể nói đến ngành hàng không và ngành xây dựng;
đồng mà mất đi thì chủng loại sản phẩm kỹ thuật điện sẽ giảm sút ghê gớm;
nếu không có vonfram thì hàng tỷ bóng đèn điện sẽ tắt ngấm; nếu không có
crom và niken thì thép không gỉ sẽ bị bao phủ bởi một lớp gỉ dày cộm.
Tôi nghĩ rằng, sẽ chẳng cần phải vẽ tiếp bức tranh buồn thảm này nữa: chính
là vì hầu hết mọi kim loại đều có những “công lao cá nhân” của mình đối với
kỹ thuật hiện đại. May mắn thay, chúng ta không bị tất cả sự mất mát đó đe
dọa. Hơn thế nữa, còn có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, quy mô
sản xuất và tiêu dùng hầu như tất cả mọi kim loại công nghiệp sẽ ngày càng
được mở rộng, các nhà bác học sẽ tạo ra rất nhiều kim loại mới, rồi cả những
kim loại và hợp kim “cũ” cũng sẽ bộc lộ thêm những khả năng mới đầy bất
ngờ của chúng. Chẳng hạn, ai mà biết được trong những năm sắp tới, các thứ
“thủy tinh” kim loại đa dạng - các kim loại đông đặc ở trạng thái vô định
hình, sẽ cho chúng ta thấy những tính chất gì? Hợp kim thần diệu nitinon và
hàng loạt các hợp kim tương tự khác đã thể hiện năng lực có một không hai
là “nhớ” được hình dạng ban đầu của mình. Triển vọng của các vật liệu phối
trí mà thành phần quan trọng của chúng là kim loại, hợp kim và các hợp chất
hóa học của kim loại thật là to lớn. Tóm lại, không còn nghi ngờ gì nữa,
trong tương lai lâu dài, kim loại vẫn giữ được vị trí hàng đầu của mình và sẽ
là cơ sở của nền văn hóa vật chất của chúng ta.
nguon tai.lieu . vn
Tác giả: X.I. Venetxki
Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com
Mục Lục:
Cuốn sách 'Kể chuyện về kim loại' 2
Lời tựa của nhà xuất bản Mir 2
Li - Nhẹ nhất trong số các kim loại 4
Be - Kim loại của kỷ nguyên vũ trụ . 9
Mg - Kim loại “dễ phát khùng” . 15
AL- “Bạc” lấy từ đất sét 21
Ti - Con của đất 29
V- “VITAMIN V” . 36
Cr - Chữ “X” bí ẩn . 41
Mn - Bạn đường muôn thủa của sắt 47
Ni - “Con quỷ đồng” . 53
Cu - Đã từng thay thế đá . 61
Zr – “Trang phục” của những thanh urani 79
Nb - Thứ bốn mươi mốt 84
Mo - Bạn đồng minh của sắt 89
Ag - Kim loại của mặt trăng . 96
Sn - “Cứng” mà lại... mềm .. 104
Ta- Sinh trưởng trong đau khổ . 110
W - Kẻ cho ta ánh sáng . 114
Pt - Sau ba lần khóa . 120
Au – “Vua của các kim loại” – kim loại của các vua . 126
Hg – “Nước bạc” . 136
Pb - Kẻ diệt trừ đế chế La Mã . 142
U - Nhiên liệu của thế kỷ XX .. 148
Cuốn sách 'Kể chuyện về kim loại'
Tác giả của cuốn sách này là X.I. Venetxki. Qua mỗi chương, với vô số các
mẩu chuyện lý thú, và gần gũi với thực tế, tác giả kể cho chúng ta nghe bằng
cách nào người ta tìm ra các kim loại, đã kỳ công tinh chế chúng ra sao, con
đường mà mỗi kim loại xâm nhập vào đời sống, sự đổi ngôi của chúng, cũng
như những đặc tính hữu ích và mới mẻ của chúng dưới vỏ ngoài của các hiện
tượng kỳ lạ, huyền bí.
Dẫn dắt qua các câu chuyện, X.I. Venetxki đã biến một trong lĩnh vực khô
khan "khó nuốt" nhất thành một đề tài cuốn hút, dễ nhớ mà không hề dùng
tới những mô hình hay công thức phức tạp có nguy cơ khiến bạn đọc rối trí.
Và khi đóng trang sách lại, bạn đọc còn nhớ câu chuyện về bà chủ trọ keo
kiệt với những miếng thịt ôi đã bị liti vạch mặt ra sao, hay những vị khách ức
đến phát khóc trong bữa tiệc của hoàng đế Pháp Napoleon III, vì không được
dùng loại thìa nhôm sang trọng, thì ấy là X.I. Venetxki đã thành công.
Kể chuyện về kim loại dẫu được viết ra cách đây hơn một thập kỷ, nhưng nội
dung của nó vẫn còn nguyên giá trị thực tiễn và mới mẻ cho đến tận ngày
nay.
Bản tiếng Việt mà chúng tôi giới thiệu sau đây được dịch bởi Lê Mạnh
Chiến, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, và Nhà xuất bản Mir,
1989. Trong sách, các tên riêng và địa danh được phiên âm ra tiếng Việt
(nhưng lần dùng đầu tiên được viết bằng tiếng Anh), vì thế, chúng tôi giữ
nguyên cách phiên âm này.
Lời tựa của nhà xuất bản Mir
Kể từ ngày thời kỳ đồ đá chuyển giao lại quyền hành của mình sang cho thời
đại đồ đồng, các kim loại đã phục vụ con người một cách trung thành, giúp
con người xây dựng và sáng tạo, khắc phục thiên tai, khám phá các bí mật
của thiên nhiên, chế tác ra các cơ cấu và máy móc tuyệt diệu.
Gheor Agricôla (Georg Agricola) - nhà tư tưởng người Đức ở thế kỷ XVI,
tác giả của nhiều công trình về luyện kim, đã từng nhấn mạnh vai trò to lớn
của kim loại trong cuộc sống của chúng ta. Trong tác phẩm “Về ngành mỏ
và luyện kim”, ông đã viết: “Con người sẽ không thể làm gì nếu không có
kim loại..., nếu không có kim loại thì hẳn con người đã phải kéo lê kiếp sống
thảm hại và ghê tởm nhất giữa bầy dã thú. Hẳn là người ta đã phải quay về
với những hạt dẻ và những quả táo quả lê mọc dại trong rừng, phải ăn cỏ và
rễ cây, phải dùng móng tay đào bới cho mình những cái hang để lấy chỗ ban
đêm chui vào nằm, còn ban ngày thì lang thang hết chỗ này chỗ nọ trong các
chốn rừng rậm và đồng hoang chẳng khác gì những con dã thú. Bởi vì lối
sống như thế hoàn toàn không xứng đáng với trí tuệ con người - món quà
quý nhất mà thiên nhiên ban cho, nên lẽ nào lại có người ngu ngốc và gàn dở
đến nỗi không đồng ý rằng, kim loại thật cần tiết cho việc ăn mặc và nói
chung là để duy trì cuộc sống cho con người?”
Nhà bác học vĩ đại M.V.Lomonosov cũng đánh giá rất cao ý nghĩa của kim
loại đối với sự phát triển của xã hội loài người. Trong cuốn “Mấy lời bàn về
lợi ích của hóa học”, ông đã viết: “Kim loại tạo nên vẻ đẹp và sự bền vững
cho các đồ dùng quan trọng và cần thiết trong xã hội... Kim loại bảo vệ
chúng ta trước sự tấn công của kẻ thù, các con tàu nhờ có kim loại mà trở
nên cứng vững và được chằng buộc bởi sức mạnh của kim loại để lướt trên
sóng biển trước những trận cuồng phong dữ dội. Kim loại làm cho đất đai trở
nên phì nhiêu; kim loại giúp chúng ta trong việc săn bắt các loại động vật
trên cạn và dưới nước để nuôi sống chúng ta... Nói tóm lại, không một lĩnh
vực nghệ thuật nào, không một nghề thủ công đơn giản nào lại có thể tránh
được việc sử dụng kim loại”.
Thế giới kim loại thật hấp dẫn và vô cùng phong phú. Trong số các kim loại
có những thứ là người bạn đã lâu của con người: đồng, sắt, vàng, bạc, chì,
thiếc, thủy ngân. Tình bạn này đã có từ hàng ngàn năm nay. Song cũng có
những kim loại mà con người chỉ mới quen biết trong vòng mấy chục năm
gần đây.
Tình chất của các kim loại thật kỳ lạ và đa dạng. Chẳng hạn, thủy ngân
không bị đông cứng ngay cả ở ba mươi độ âm, còn vonfram thì không sợ
những cuộc vây hãm nóng bỏng nhất của ngọn lửa. Bạc và đồng dẫn điện rất
thoải mái, còn titan thì chẳng thích thú gì cái việc ấy. Liti nhẹ bằng một nửa
nước và dù muốn đến đâu cũng không thể nhấn chìm, còn osimi - nhà vô
địch của các kim loại nặng, thì chìm nghỉm như một tảng đá, bởi vì mật độ
của nó lớn hơn của nước trên hai mươi lần. Hành tinh của chúng ta rất giàu
nhôm, còn franxi thì hiếm đến nỗi hàm lượng của nó trong vỏ trái đất chỉ
được tính bằng gam.
Thật khó hình dung nổi điều gì sẽ xảy ra trong thế giới xung quanh chúng ta
nếu như các kim loại bỗng nhiên biến mất hết. Nếu không có sắt thì chúng ta
chẳng có ôtô và tàu hỏa, không có cầu và đường ray bằng thép, không có
những cỗ máy công cụ và những kết cấu bêtông cốt thép; nếu không có
nhôm thì ngày nay không thể nói đến ngành hàng không và ngành xây dựng;
đồng mà mất đi thì chủng loại sản phẩm kỹ thuật điện sẽ giảm sút ghê gớm;
nếu không có vonfram thì hàng tỷ bóng đèn điện sẽ tắt ngấm; nếu không có
crom và niken thì thép không gỉ sẽ bị bao phủ bởi một lớp gỉ dày cộm.
Tôi nghĩ rằng, sẽ chẳng cần phải vẽ tiếp bức tranh buồn thảm này nữa: chính
là vì hầu hết mọi kim loại đều có những “công lao cá nhân” của mình đối với
kỹ thuật hiện đại. May mắn thay, chúng ta không bị tất cả sự mất mát đó đe
dọa. Hơn thế nữa, còn có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, quy mô
sản xuất và tiêu dùng hầu như tất cả mọi kim loại công nghiệp sẽ ngày càng
được mở rộng, các nhà bác học sẽ tạo ra rất nhiều kim loại mới, rồi cả những
kim loại và hợp kim “cũ” cũng sẽ bộc lộ thêm những khả năng mới đầy bất
ngờ của chúng. Chẳng hạn, ai mà biết được trong những năm sắp tới, các thứ
“thủy tinh” kim loại đa dạng - các kim loại đông đặc ở trạng thái vô định
hình, sẽ cho chúng ta thấy những tính chất gì? Hợp kim thần diệu nitinon và
hàng loạt các hợp kim tương tự khác đã thể hiện năng lực có một không hai
là “nhớ” được hình dạng ban đầu của mình. Triển vọng của các vật liệu phối
trí mà thành phần quan trọng của chúng là kim loại, hợp kim và các hợp chất
hóa học của kim loại thật là to lớn. Tóm lại, không còn nghi ngờ gì nữa,
trong tương lai lâu dài, kim loại vẫn giữ được vị trí hàng đầu của mình và sẽ
là cơ sở của nền văn hóa vật chất của chúng ta.