Xem mẫu
PHẦN 2: ĐẠO DIỄN - DIỄN VIÊN - CA
SĨ - HỌA SĨ
1. Đạo diễn điện ảnh Đặng Nhật Minh
Phải biết khước từ những cái đã có
So với các đạo diễn VN thuộc thế hệ trước và cùng
thời, đạo diễn Đặng Nhật Minh được đánh giá có
những cách tư duy mới về chiến tranh, xã hội và con
người, với một lối thể hiện đầy sáng tạo. Ông cũng là
một trong những đạo diễn VN hiếm hoi góp phần đưa
nền điện ảnh VN ra thế giới.
Về phong cách phim
Nguyễn Lệ Chi (NLC): Ông là đạo diễn thuộc thế hệ thứ mấy của
điện ảnh VN? Theo ông, thế nào để được gọi là một thế hệ đạo diễn?
Đạo diễn ĐNM: Ở VN không có khái niệm về các thế hệ như ở
TQ. Các đạo diễn VN là những công chức ăn lương nhà nước. Một khi
đã được Hãng phim nhận làm đạo diễn trong biên chế nhà nước rồi
thì cũng như các công chức khác cứ đến tuổi 60 thì về hưu. Khi có
một người nào đó về hưu, Hãng mới nhận người khác vào thế chỗ.
Người đến tuổi sắp về hưu cùng người mới được nhận vào biên chế
của Hãng hình thành một đội ngũ chung, già có trẻ có, không tách
biệt các thế hệ. Tôi nằm trong cái đội ngũ đạo diễn công chức đó.
NLC: Rất nhiều nhà phê bình đã từng đánh giá, so với các đạo
diễn VN thuộc thế hệ trước và thế hệ cùng thời với ông, ông có một
phong cách riêng khác hẳn với những cách tư duy mới về chiến
tranh, xã hội và con người. Ông đã phá vỡ được lối mòn cũ và mở
ra được một lối thể hiện mới đầy sáng tạo và táo bạo. Ông có nhận
thấy thế không? Yếu tố nào đã tác động giúp ông thực hiện được
điều này?
Đạo diễn ĐNM: Tôi đến với điện ảnh là do tình cờ, run rủi của số
phận, hoàn toàn không có sự chuẩn bị từ trước. Tôi không hề được
đào tạo ở trường Đại học Điện ảnh Liên xô, TQ hay ở VN như tất cả
các đạo diễn VN khác. Do vậy tôi phải tự tìm hiểu cái nghề này theo
cách riêng của mình. Nếu có ai đó nhận thấy trong sáng tác của tôi có
cái gì đó không giống với những đồng nghiệp đi trước hoặc cùng thời,
có lẽ là do đặc điểm trên.
Khi tôi bước chân vào điện ảnh (những năm 60), nền văn nghệ
VN là một nền văn nghệ phục vụ công nông binh không khác gì bên
TQ vậy. Tôi cũng được giao làm vài phim như vậy và rồi tự thấy vô
cùng chán ngán cái thứ phim ảnh kiểu này. Chúng hoàn toàn xa lạ với
tôi. Đã có lúc tôi toan từ giã nó. Nhưng rồi có người khuyên nếu
không thích làm những phim như vậy thì thử viết cái mà mình thích,
mình cảm thấy rung động xem sao. Nếu không được, hãy từ giã cũng
chưa muộn. Bộ phim đầu tiên do tôi tự viết kịch bản rồi tự đạo diễn
có tên là Thị xã trong tầm tay được viết ra trong hoàn cảnh đó. May
sao không khí văn nghệ hồi đó đã bắt đầu cởi mở hơn nên bộ phim đã
được trên cho làm. Sau phim đó tôi quyết định không từ bỏ Điện ảnh
nữa mà thấy có thể tiếp tục làm phim với điều kiện kịch bản phải do
mình tự viết ra, nói về những điều mà mình quan tâm muốn giãi bầy
cùng người xem. Bây giờ nghĩ lại tôi thấy yếu tố quan trọng đã giúp
tôi tìm ra con đường đi riêng cho mình là: Biết cương quyết khước từ
những cái mà mình không thích, cho dù những cái đó được khích lệ
và cổ xuý rùm beng. Khi đã biết khước từ thì ắt sẽ tìm được cái gì đó
riêng cho mình.
NLC: Trong quá trình “mở đường” này, ông thường vấp phải
những khó khăn lớn gì và cách giải quyết ra sao?
Đạo diễn ĐNM: Con đường mà tôi đã chọn không giống ai nên tôi
gặp khó khăn, trở ngại là chuyện đương nhiên. Cho đến nay, tất cả
những phim tôi làm ra, ở trong nước không bao giờ được coi là dòng
phim chính thống của Điện ảnh VN. Người ta cho tôi được làm là may
mắn lắm rồi (có phim còn bị lãnh đạo cấp cao phê phán công khai,
sau đó không ai dám chiếu nữa như phim Cô gái trên sông, hay bị báo
chí nhất loạt phê phán như phim Thương nhớ đồng quê chẳng
hạn...). Trong đội ngũ làm phim chính thống ở VN không có tên tôi.
Trường đại học sân khấu điện ảnh ở VN chưa bao giờ mời tôi giảng
dậy hoặc nói chuyện với sinh viên.
NLC: Ông cho rằng phim của ông thuộc phong cách gì? Có phải
là phong cách phim tự sự như mọi người thường gọi? Điều gì đã
khiến ông đi theo phong cách này? Vô tình hay cố ý?
Đạo diễn ĐNM: Khi quyết định tiếp tục làm điện ảnh, không có ý
định từ giã nó nữa thì tôi tự xác định cho mình một cách có ý thức
rằng: mỗi một phim do tôi tự viết kịch bản rồi tự làm đạo diễn phải là
những lời tâm sự với ngưòi xem về những vấn đề mà tôi quan tâm, về
những nỗi niềm mà tôi xúc động trong cuộc sống. Nếu những lời tâm
sự đó được người xem đồng cảm thì tôi thấy thật hạnh phúc. Còn nếu
không thì đành chịu, nhưng dầu sao tôi cũng đã thành thật với chính
mình. Tôi không biết gọi đó là phong cách gì.
NLC: Trong quá trình hình thành và xây dựng phong cách làm
phim của mình, ông thường chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ lĩnh vực
nào? Từ người nào?
Đạo diễn ĐNM: Như trên tôi đã nói: tôi không được đào tạo chính
quy về điện ảnh ở Nga, cũng không ở TQ, và cũng không ở VN với các
giảng viên hầu hết là tốt nghiệp ở Nga hoặc TQ. Do đó ảnh hưởng của
những nền điện ảnh đó ở trong tôi không có. Ảnh hưởng lớn nhất đối
với các sáng tác điện ảnh của tôi lại là Thơ ca VN và đặc biệt là kho
tàng Ca dao tục ngữ VN. Trong văn học người tôi chịu ảnh hưởng
nhiều nhất là nhà văn Thạch Lam, một nhà văn của những năm 30 –
45 trước Cách mạng. Trong điện ảnh thì bộ phim làm tôi bị sốc và có
ấn tượng mạnh mẽ nhất là phim Hiroshima – mối tình của tôi của
Đạo diễn ngưòi Pháp Alain Resnais mà tôi được xem vào năm 1963.
Đến năm 1987 tôi lại bị một cú sốc nữa sau khi xem phim Câu chuyện
Tokyo của đạo diễn người Nhật OZU. Đó là hai phim đã để lại cho tôi
những ảnh hưởng sâu sắc nhất trong phong cách làm phim của mình
sau này. Đương nhiên tôi cảm thấy rất gần gũi với những phim của
Trương Nghệ Mưu (trước khi làm phim Anh hùng ) như Thu Cúc đi
kiện, Không thiếu một em hay Cha mẹ tôi... cũng như phim Hoàng
thổ của Trần Khải Ca. Ngoài ra tôi cũng rất phục những phim của Đạo
diễn người Iran Abba Kiarostami.
NLC: Ông có cho rằng phong cách làm phim của ông đã tác
động mạnh tới các đạo diễn VN thế hệ sau không? Nếu có, ông vui
hay buồn?
Đạo diễn ĐNM: Tuy không một đạo diễn nào nói ra nhưng xem
phim của một số đạo diễn trẻ, tôi nhận thấy họ có tìm hiểu kỹ những
phim mà tôi đã làm và không ít trường hợp đã lặp lại trong một vài
tình huống. Điều đó làm tôi cũng vui mà cũng buồn. Tôi muốn họ
giống như tôi trước đây khi còn trẻ: Biết khước từ những cái đã có...
NLC: Theo ông, thế nào để được gọi là phong cách của một đạo
diễn? Phải chăng đó sự khẳng định cái tôi của đạo diễn một cách
đậm nét?
Đạo diễn ĐNM: Tôi rất tâm đắc với một câu nói của một đạo diễn
châu Âu (tôi quên mất tên) nói rằng: “Đạo diễn không phải là một
nghề. Đó là một nhân sinh quan, một cách nhìn sự vật”. Càng ngày tôi
càng nghiệm thấy ý nghĩa sâu sắc của câu nói đó.
NLC: Nếu người đạo diễn không có phong cách riêng sẽ trở
thành bi kịch? Vậy để tạo dựng được phong cách riêng, người đạo
diễn cần có những điều kiện tiên quyết gì?
Đạo diễn ĐNM: Ở VN có một ông nhà thơ tên là Phùng Quán.
Năm 1957 ông có viết một bài thơ có tên là Lời mẹ dặn trong đó có
mấy câu như sau: “Yêu ai cứ bảo là yêu / Ghét ai cứ bảo là ghét / Dù
ai ngon ngọt nuông chiều/ Cũng không nói yêu thành ghét/ Dù ai cầm
dao dọa giết/ Cũng không nói ghét thành yêu”. Chỉ vì mấy câu thơ đó
mà ông phải về nông thôn đi lao động cải tạo trong hơn 10 năm và bị
kỷ luật... Điều kiện tiên quyết để người đạo diễn có được một phong
cách riêng (mà không cứ chỉ đạo diễn) là làm đúng như ông nhà thơ
này đã viết.
NLC: Để đảm bảo được phong cách của mình, ông đã phải làm
gì?
Đạo diễn ĐNM: Là cố giữ mình là mình không những chỉ trong
sáng tác mà cả trong cuộc sống.
Về Kịch bản điện ảnh và kịch bản văn học
NLC: Từ lúc cấu tứ cốt truyện cho tới khi viết được một kịch bản
hoàn chỉnh, ông thường phải mất bao nhiêu thời gian? Có những tác
động gì trong cuộc sống khiến ông nảy sinh ra những câu chuyện
như vậy?
Đạo diễn ĐNM: Tất cả những kịch bản do tôi tự viết ra rồi tự thực
hiện đều xuất phải từ những trải nghiệm của bản thân mình, lục ra từ
trong ký ức của mình (nhưng không phải nguyên xi là nhưng hồi ức
cá nhân). Tôi không đi quan sát, thâm nhập thực tế ghi ghi chép chép
như người ta vẫn thường làm. Thực tế nó tự vào trong tôi lúc nào
không biết. Nếu gọi là đi thực tế thì tôi đi thực tế ngay trong tiềm thức
của chính mình, rồi từ đó tôi hình thành lên câu chuyện. Lúc viết ra
ban đầu thường rất nhanh, viết một mạch, đôi khi chỉ trong 3 tuần.
Sau đó đánh máy, đọc lại, gọt rũa, chỉnh lý lại cấu trúc, đưa bạn bè
góp ý, sửa chữa, thêm bớt v.v... Thời gian này khá lâu, nhất là khi chờ
Hội đồng duyệt kịch bản của Cục Điện ảnh góp ý bắt sửa..., có khi kéo
dài dến 2 năm. Kinh nghiệm cho tôi thấy cái mình viết ra ban đầu rất
nhanh ấy lại là cái hay nhất, chính xác nhất.
NLC: Là một người đã từng viết truyện, viết báo, lại tự viết kịch
bản điện ảnh, chắc hẳn ông rất yêu thích văn học? Ông thường đọc
các tác phẩm thuộc thể loại gì? Nhà văn nào có ảnh hưởng lớn đến
ông?
Đạo diễn ĐNM: Tôi đã trả lời một phần trong câu hỏi 5 ở trên.
Thú thực nếu không làm điện ảnh, có lẽ tôi sẽ đi viết văn và tôi cũng
đang có ý định sẽ viết một cuốn tiểu thuyết về một lớp người trí thức
đi theo Cách mạng như cha tôi GS BS Đặng Văn Ngữ năm 1949 từ
Tokyo tìm đường trở về Chiến khu Việt Bắc theo Kháng chiến rồi đến
năm 1967 hy sinh trong một trận bom B52 ở chiến trường Thừa
Thiên-Huế trong khi đang tìm cách cứu chữa bệnh sốt rét cho bộ đội.
Lớp người trí thức này chưa ai nói tới trong văn học. Trong văn học
VN chỉ mới nói đến những tầng lớp nghèo khổ đi theo Cách mạng để
được sung sướng đổi đời thôi. Có nhà văn nào đó đã từng nói: “Trong
khi anh cảm thấy bất lực, không có cách gì khác, thì hãy cầm lấy bút.
Tôi đã nhiều lần cảm thấy bất lực như vậy và đã cầm lấy bút viết ra
một số truyên ngắn, bút ký đăng trên các tạp chí... Có nhiều ngưòi
khuyên tôi nên tiếp tục viết văn và tôi cố thực hiện điều đó.
NLC: Những câu chuyện trong các bộ phim của ông có phải
được bắt nguồn từ những câu chuyện có thật trong cuộc sống hay là
do ông hư cấu tưởng tượng ra?
Đạo diễn ĐNM: Có chuyện thật, có hư cấu nhưng tất cả phải dựa
trên ký ức. Đạo diễn Fellini trong cuốn Tôi – Fellini có viết: “Khi tôi
quay một cái ghế hay một con chó, thì cái ghế và con chó đó cũng đều
nguon tai.lieu . vn
SĨ - HỌA SĨ
1. Đạo diễn điện ảnh Đặng Nhật Minh
Phải biết khước từ những cái đã có
So với các đạo diễn VN thuộc thế hệ trước và cùng
thời, đạo diễn Đặng Nhật Minh được đánh giá có
những cách tư duy mới về chiến tranh, xã hội và con
người, với một lối thể hiện đầy sáng tạo. Ông cũng là
một trong những đạo diễn VN hiếm hoi góp phần đưa
nền điện ảnh VN ra thế giới.
Về phong cách phim
Nguyễn Lệ Chi (NLC): Ông là đạo diễn thuộc thế hệ thứ mấy của
điện ảnh VN? Theo ông, thế nào để được gọi là một thế hệ đạo diễn?
Đạo diễn ĐNM: Ở VN không có khái niệm về các thế hệ như ở
TQ. Các đạo diễn VN là những công chức ăn lương nhà nước. Một khi
đã được Hãng phim nhận làm đạo diễn trong biên chế nhà nước rồi
thì cũng như các công chức khác cứ đến tuổi 60 thì về hưu. Khi có
một người nào đó về hưu, Hãng mới nhận người khác vào thế chỗ.
Người đến tuổi sắp về hưu cùng người mới được nhận vào biên chế
của Hãng hình thành một đội ngũ chung, già có trẻ có, không tách
biệt các thế hệ. Tôi nằm trong cái đội ngũ đạo diễn công chức đó.
NLC: Rất nhiều nhà phê bình đã từng đánh giá, so với các đạo
diễn VN thuộc thế hệ trước và thế hệ cùng thời với ông, ông có một
phong cách riêng khác hẳn với những cách tư duy mới về chiến
tranh, xã hội và con người. Ông đã phá vỡ được lối mòn cũ và mở
ra được một lối thể hiện mới đầy sáng tạo và táo bạo. Ông có nhận
thấy thế không? Yếu tố nào đã tác động giúp ông thực hiện được
điều này?
Đạo diễn ĐNM: Tôi đến với điện ảnh là do tình cờ, run rủi của số
phận, hoàn toàn không có sự chuẩn bị từ trước. Tôi không hề được
đào tạo ở trường Đại học Điện ảnh Liên xô, TQ hay ở VN như tất cả
các đạo diễn VN khác. Do vậy tôi phải tự tìm hiểu cái nghề này theo
cách riêng của mình. Nếu có ai đó nhận thấy trong sáng tác của tôi có
cái gì đó không giống với những đồng nghiệp đi trước hoặc cùng thời,
có lẽ là do đặc điểm trên.
Khi tôi bước chân vào điện ảnh (những năm 60), nền văn nghệ
VN là một nền văn nghệ phục vụ công nông binh không khác gì bên
TQ vậy. Tôi cũng được giao làm vài phim như vậy và rồi tự thấy vô
cùng chán ngán cái thứ phim ảnh kiểu này. Chúng hoàn toàn xa lạ với
tôi. Đã có lúc tôi toan từ giã nó. Nhưng rồi có người khuyên nếu
không thích làm những phim như vậy thì thử viết cái mà mình thích,
mình cảm thấy rung động xem sao. Nếu không được, hãy từ giã cũng
chưa muộn. Bộ phim đầu tiên do tôi tự viết kịch bản rồi tự đạo diễn
có tên là Thị xã trong tầm tay được viết ra trong hoàn cảnh đó. May
sao không khí văn nghệ hồi đó đã bắt đầu cởi mở hơn nên bộ phim đã
được trên cho làm. Sau phim đó tôi quyết định không từ bỏ Điện ảnh
nữa mà thấy có thể tiếp tục làm phim với điều kiện kịch bản phải do
mình tự viết ra, nói về những điều mà mình quan tâm muốn giãi bầy
cùng người xem. Bây giờ nghĩ lại tôi thấy yếu tố quan trọng đã giúp
tôi tìm ra con đường đi riêng cho mình là: Biết cương quyết khước từ
những cái mà mình không thích, cho dù những cái đó được khích lệ
và cổ xuý rùm beng. Khi đã biết khước từ thì ắt sẽ tìm được cái gì đó
riêng cho mình.
NLC: Trong quá trình “mở đường” này, ông thường vấp phải
những khó khăn lớn gì và cách giải quyết ra sao?
Đạo diễn ĐNM: Con đường mà tôi đã chọn không giống ai nên tôi
gặp khó khăn, trở ngại là chuyện đương nhiên. Cho đến nay, tất cả
những phim tôi làm ra, ở trong nước không bao giờ được coi là dòng
phim chính thống của Điện ảnh VN. Người ta cho tôi được làm là may
mắn lắm rồi (có phim còn bị lãnh đạo cấp cao phê phán công khai,
sau đó không ai dám chiếu nữa như phim Cô gái trên sông, hay bị báo
chí nhất loạt phê phán như phim Thương nhớ đồng quê chẳng
hạn...). Trong đội ngũ làm phim chính thống ở VN không có tên tôi.
Trường đại học sân khấu điện ảnh ở VN chưa bao giờ mời tôi giảng
dậy hoặc nói chuyện với sinh viên.
NLC: Ông cho rằng phim của ông thuộc phong cách gì? Có phải
là phong cách phim tự sự như mọi người thường gọi? Điều gì đã
khiến ông đi theo phong cách này? Vô tình hay cố ý?
Đạo diễn ĐNM: Khi quyết định tiếp tục làm điện ảnh, không có ý
định từ giã nó nữa thì tôi tự xác định cho mình một cách có ý thức
rằng: mỗi một phim do tôi tự viết kịch bản rồi tự làm đạo diễn phải là
những lời tâm sự với ngưòi xem về những vấn đề mà tôi quan tâm, về
những nỗi niềm mà tôi xúc động trong cuộc sống. Nếu những lời tâm
sự đó được người xem đồng cảm thì tôi thấy thật hạnh phúc. Còn nếu
không thì đành chịu, nhưng dầu sao tôi cũng đã thành thật với chính
mình. Tôi không biết gọi đó là phong cách gì.
NLC: Trong quá trình hình thành và xây dựng phong cách làm
phim của mình, ông thường chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ lĩnh vực
nào? Từ người nào?
Đạo diễn ĐNM: Như trên tôi đã nói: tôi không được đào tạo chính
quy về điện ảnh ở Nga, cũng không ở TQ, và cũng không ở VN với các
giảng viên hầu hết là tốt nghiệp ở Nga hoặc TQ. Do đó ảnh hưởng của
những nền điện ảnh đó ở trong tôi không có. Ảnh hưởng lớn nhất đối
với các sáng tác điện ảnh của tôi lại là Thơ ca VN và đặc biệt là kho
tàng Ca dao tục ngữ VN. Trong văn học người tôi chịu ảnh hưởng
nhiều nhất là nhà văn Thạch Lam, một nhà văn của những năm 30 –
45 trước Cách mạng. Trong điện ảnh thì bộ phim làm tôi bị sốc và có
ấn tượng mạnh mẽ nhất là phim Hiroshima – mối tình của tôi của
Đạo diễn ngưòi Pháp Alain Resnais mà tôi được xem vào năm 1963.
Đến năm 1987 tôi lại bị một cú sốc nữa sau khi xem phim Câu chuyện
Tokyo của đạo diễn người Nhật OZU. Đó là hai phim đã để lại cho tôi
những ảnh hưởng sâu sắc nhất trong phong cách làm phim của mình
sau này. Đương nhiên tôi cảm thấy rất gần gũi với những phim của
Trương Nghệ Mưu (trước khi làm phim Anh hùng ) như Thu Cúc đi
kiện, Không thiếu một em hay Cha mẹ tôi... cũng như phim Hoàng
thổ của Trần Khải Ca. Ngoài ra tôi cũng rất phục những phim của Đạo
diễn người Iran Abba Kiarostami.
NLC: Ông có cho rằng phong cách làm phim của ông đã tác
động mạnh tới các đạo diễn VN thế hệ sau không? Nếu có, ông vui
hay buồn?
Đạo diễn ĐNM: Tuy không một đạo diễn nào nói ra nhưng xem
phim của một số đạo diễn trẻ, tôi nhận thấy họ có tìm hiểu kỹ những
phim mà tôi đã làm và không ít trường hợp đã lặp lại trong một vài
tình huống. Điều đó làm tôi cũng vui mà cũng buồn. Tôi muốn họ
giống như tôi trước đây khi còn trẻ: Biết khước từ những cái đã có...
NLC: Theo ông, thế nào để được gọi là phong cách của một đạo
diễn? Phải chăng đó sự khẳng định cái tôi của đạo diễn một cách
đậm nét?
Đạo diễn ĐNM: Tôi rất tâm đắc với một câu nói của một đạo diễn
châu Âu (tôi quên mất tên) nói rằng: “Đạo diễn không phải là một
nghề. Đó là một nhân sinh quan, một cách nhìn sự vật”. Càng ngày tôi
càng nghiệm thấy ý nghĩa sâu sắc của câu nói đó.
NLC: Nếu người đạo diễn không có phong cách riêng sẽ trở
thành bi kịch? Vậy để tạo dựng được phong cách riêng, người đạo
diễn cần có những điều kiện tiên quyết gì?
Đạo diễn ĐNM: Ở VN có một ông nhà thơ tên là Phùng Quán.
Năm 1957 ông có viết một bài thơ có tên là Lời mẹ dặn trong đó có
mấy câu như sau: “Yêu ai cứ bảo là yêu / Ghét ai cứ bảo là ghét / Dù
ai ngon ngọt nuông chiều/ Cũng không nói yêu thành ghét/ Dù ai cầm
dao dọa giết/ Cũng không nói ghét thành yêu”. Chỉ vì mấy câu thơ đó
mà ông phải về nông thôn đi lao động cải tạo trong hơn 10 năm và bị
kỷ luật... Điều kiện tiên quyết để người đạo diễn có được một phong
cách riêng (mà không cứ chỉ đạo diễn) là làm đúng như ông nhà thơ
này đã viết.
NLC: Để đảm bảo được phong cách của mình, ông đã phải làm
gì?
Đạo diễn ĐNM: Là cố giữ mình là mình không những chỉ trong
sáng tác mà cả trong cuộc sống.
Về Kịch bản điện ảnh và kịch bản văn học
NLC: Từ lúc cấu tứ cốt truyện cho tới khi viết được một kịch bản
hoàn chỉnh, ông thường phải mất bao nhiêu thời gian? Có những tác
động gì trong cuộc sống khiến ông nảy sinh ra những câu chuyện
như vậy?
Đạo diễn ĐNM: Tất cả những kịch bản do tôi tự viết ra rồi tự thực
hiện đều xuất phải từ những trải nghiệm của bản thân mình, lục ra từ
trong ký ức của mình (nhưng không phải nguyên xi là nhưng hồi ức
cá nhân). Tôi không đi quan sát, thâm nhập thực tế ghi ghi chép chép
như người ta vẫn thường làm. Thực tế nó tự vào trong tôi lúc nào
không biết. Nếu gọi là đi thực tế thì tôi đi thực tế ngay trong tiềm thức
của chính mình, rồi từ đó tôi hình thành lên câu chuyện. Lúc viết ra
ban đầu thường rất nhanh, viết một mạch, đôi khi chỉ trong 3 tuần.
Sau đó đánh máy, đọc lại, gọt rũa, chỉnh lý lại cấu trúc, đưa bạn bè
góp ý, sửa chữa, thêm bớt v.v... Thời gian này khá lâu, nhất là khi chờ
Hội đồng duyệt kịch bản của Cục Điện ảnh góp ý bắt sửa..., có khi kéo
dài dến 2 năm. Kinh nghiệm cho tôi thấy cái mình viết ra ban đầu rất
nhanh ấy lại là cái hay nhất, chính xác nhất.
NLC: Là một người đã từng viết truyện, viết báo, lại tự viết kịch
bản điện ảnh, chắc hẳn ông rất yêu thích văn học? Ông thường đọc
các tác phẩm thuộc thể loại gì? Nhà văn nào có ảnh hưởng lớn đến
ông?
Đạo diễn ĐNM: Tôi đã trả lời một phần trong câu hỏi 5 ở trên.
Thú thực nếu không làm điện ảnh, có lẽ tôi sẽ đi viết văn và tôi cũng
đang có ý định sẽ viết một cuốn tiểu thuyết về một lớp người trí thức
đi theo Cách mạng như cha tôi GS BS Đặng Văn Ngữ năm 1949 từ
Tokyo tìm đường trở về Chiến khu Việt Bắc theo Kháng chiến rồi đến
năm 1967 hy sinh trong một trận bom B52 ở chiến trường Thừa
Thiên-Huế trong khi đang tìm cách cứu chữa bệnh sốt rét cho bộ đội.
Lớp người trí thức này chưa ai nói tới trong văn học. Trong văn học
VN chỉ mới nói đến những tầng lớp nghèo khổ đi theo Cách mạng để
được sung sướng đổi đời thôi. Có nhà văn nào đó đã từng nói: “Trong
khi anh cảm thấy bất lực, không có cách gì khác, thì hãy cầm lấy bút.
Tôi đã nhiều lần cảm thấy bất lực như vậy và đã cầm lấy bút viết ra
một số truyên ngắn, bút ký đăng trên các tạp chí... Có nhiều ngưòi
khuyên tôi nên tiếp tục viết văn và tôi cố thực hiện điều đó.
NLC: Những câu chuyện trong các bộ phim của ông có phải
được bắt nguồn từ những câu chuyện có thật trong cuộc sống hay là
do ông hư cấu tưởng tượng ra?
Đạo diễn ĐNM: Có chuyện thật, có hư cấu nhưng tất cả phải dựa
trên ký ức. Đạo diễn Fellini trong cuốn Tôi – Fellini có viết: “Khi tôi
quay một cái ghế hay một con chó, thì cái ghế và con chó đó cũng đều