Xem mẫu
- Phần 25
Minh hồi hộp và sung sướng lắm . Sau khi theo Cảnh lại chào Nguyễn Thái Học và
các đồng chí lãnh đạo của tổng bộ . Minh lần lượt bắt tay từng đại biểu và tự giới
thiệu mình . Anh biết Cảnh cố ý cất nhắc anh lên để phụ trách soạn thảo các văn kiện
của tổng bộ , thay thế các đồng chí nhà văn , nhà báo đã bị bắt . Đều này làm Minh rất
cảm động . Quanh anh , những khuôn mặt hoàn toàn xa lạ , bên cạnh những tên tuổi
mà Minh từng được nghe nhắc đến nhưng chưa có cơ hội diện kiến trực tiếp bao giờ .
Minh không phải là đại biểu của thành bộ Hà Nội , nhưng do vận động của Lê Hửu
Cảnh , tổng bộ chấp thuận cho Minh được ngồi làm thư ký , ghi biên bản cho hội nghị
. Hôm ấy là giữa tháng 5 năm 1929 , Nguyễn Thái Học đưa ra đề nghị táo bạo là thành
lập Tổng Bộ Chiến Tranh , quyết định lãnh đạo quần chúng tổng khởi nghĩa . Ông nói
thẳng đây là một chủ trương bất đắc dĩ vì phải đốt giai đoạn , trái lại với chương
trình đã dự trù buổi ban đầu của Việt Nam Quốc Dân Đảng . Nhưng không làm được ,
bởi đảng viên bị bắt quá nhiều mà lưới mật thám càng ngày càng giăng rộng . Ngồi
chờ bị bắt rồi chết gục trong tù thì chẳng thà đánh một trận lớn , dẫu có thua cũng
thỏa chí !
Đảng trưởng chưa dứt câu , phòng họp đã nhao nhao bàn tán , người này nhìn người
kia bằng ánh mắt ngạc nhiên . Có người buột miệng nói :
- Tổng khởi nghĩa bây giờ là giắt nhau vào chỗ chết ! Chưa thể được !
Nguyễn Thái Học giải thích :
- Chúng ta tổng khởi nghĩa trong lúc này thì phần thắng không nắm chắc trong tay !
Nhưng chúng ta hy sinh ngã xuống để khơi dậy lòng ái quốc và làm những viên gạch
lót đường cho những đoàn thể sau này sẽ nối tiếp chúng ta mà đánh đuổi ngoại xâm ,
giành độc lập cho xứ sở !
Nguyễn Thái Học ngừng nói , phòng họp lập tức lại vang lên tiếng xầm xì . Người tán
đồng cũng đông mà người phản đối cũng nhiều . Đứng đầu phe bất đồng ý kiến với
Nguyễn Thái Học là Lê Hửu Cảnh , Cảnh vốn là người thẳng thắn , có ý nghĩ sâu sắc
và không ngại mích lòng khi cần phát biểu . Lúc còn đi lính cho Tây , anh đã nhiều lần
mạnh dạn phản đối cách cư xử của sĩ quan Pháp đối với An Nam . Bây giờ nghe
Nguyễn Thái Học công bố quyết định tổng khởi nghĩa , Cảnh liền đứng dậy nói :
- Từ sau Tết đến giờ, mới có 3 tháng, chúng ta bị mất quá nhiều đồng chí lỗi lạc, đa số
là cấp lãnh đạo trung ủy. Các anh Nhựơng Tống, Hồ Văn Mịch, Phạm Tuấn Tài,
Nguyễn Thế Nghiệp, Nguyễn Ngọc Sơn, Lê Thành Vỵ , Nguyễn Thái Trác, đều đã bị
bắt cả. Còn biết bao nhiêu đồng chí tài đức khác mà tôi không muốn kể ra đây. Tổng
cộng trên dưới 200 đồng chí đang chịu cực hình tra tấn ngày đêm. Nhân sự của Tổng
Bộ quyết định tổng khởi nghĩa, tôi thấy việc ấy quá liều lĩnh vì chúng ta chưa chuẩn
bị. Nếu chúng ta thất bại-mà cứ sự thường là thất bại-thì thực dân nhân dịp này quét
sạch Quốc Dân Đảng! Mười năm, hai mươi năm nữa, Đảng của chúng ta cũng sẽ
không gây dựng lại được như hôm nay! Tôi xin Tổng Bộ và các đồng chí đại biểu xét
lại!
- - Lê Hữu Cảnh dứt lời thì một số đồng chí khác nhụ Nguyễn Tiến Lữ, Nghuyễn Xuân
Huạn, Lê Tiến Sự, Nguyễn Đôn Lâm, Đều nối tiếp ý của Cảnh, bác bỏ chủ trương
tổng khởi nghĩa trong lúc này. Lê Hữu Cảnh lại tiếp:
- Để bảo toàn lực lượng cua Đảng và nhất là sự duy trì sự hiện diện lâu dài của Đảng,
tôi đề nghị các đồng chí lãnh đạo Tổng Bộ, nhất là anh Học và anh Như, nên ra nước
ngoài ngay, đặt Tổng Bộ ben kia biên giới. Chúng ta đang có lợi thế là chính phủ Dân
Quốc cầm quyền bên Trung Hoa. Tổng Bộ đặt cơ quan chỉ huy ở bên ấy, sẽ được
chính phủ Tưởng Giới Thạch hỗ trợ, trong nước dù có xảy ra chuyện gì dd nữa, thì
thực dân Pháp không làm gì được Tổng Bộ đặt trong nước, nói dại, nếu chẳng may
Tỗng Bộ bị vỡ, anh Học, anh Nhu bị bắt, thì đảng viên như rắn bị mất đầu, Việt Nam
Quốc Dân Đảng sẽ không còn nữa. Các đồng chí của chúng ta đang ở trong tù sẽ tan rã
tinh thần vì không còn điểm tựa để trong mong ngày chiến thắng. Xin Tổng Bộ xét
lại!
Phòng hợp yen lặng ngẫm nghĩ những điều Cảnh vừa nêu ra. Nguyễn Thái Học nhìn
khắp lượt cử tọa rồi nói:
- Tổng Bộ không đi đâu cả! Anh Nhu và tôi không đi đâu cả! Chúng ta làm cách mạng,
phải đồng lao cộng khổ với đồng chí, phải nằm gai nếm mật với đồng bào, không
phải đứng từ nước ngoài mà chỉ tay 5 ngón, mà ném đá giấu tay! Chúng ta có vì Tổ
Quốc mà ngả xuống để người sau tiến lên thì cái chết ấy cũng là cái chết xứng đáng,
không có gì phải bận lòng!
Cuối phòng có tiếng nói lớn cất lên:
- Người xưa tối kỵ chưa xuất quân mà đã nói điều chẳng lành! Đảng trưởng sao lại cứ
nói gở như thế! Ta thất bại thế nào được!
Trên bàn chủ tọa, ngoài Nguyễn Thái Học, có Nguyễn Khắc Nhu, Phó Đức Chính và
Sư Trạch, một đảng viên mới vốn là võ sư, lo việc bảo vệ các yếu nhân của Đảng.
Ngoài ra còn có cô Giang ngồi ở bàn thư ký bên cạnh Minh. Ký Con Đặng Trần
Nghiệp thì đứng ở cuối phòng.
- Đúng như thế! Tại sao anh Cảnh lại cứ bi quan cho rằng mình sẽ bị thất bại! Ta
hiện có đến cả nghìn chi bộ khắp nơi. Chưa kể có cả một khối quốc dân đồng bào
ủng hộ, thất bại thế nào được!
Xứ Nhu dứt lời, một số đại biểu nhao naho cất tiếng ủng hộ làm Cảnh đâm ra lúng
túng. Vốn nặng lòng quý mến Xứ Nhu, Lê Hữu Cảnh phân trần:
- Thưa các đồng chí đại biểu. Tôi không bi quan. Tôi hoàn toàn tin vào chính sách của
chúng ta. Nhưng thời cơ chưa đến. Vâng. Đúng là chúng ta có đến hơn 1000 chi bộ,
nhưng vũ khí thô sơ, lại khó liên lạc với nhau. Trong khi địch có đến 3 tiểu đoàn bộ
binh, 7 tiểu đoàn lính khố đỏ, lại thêm pháo binh và tàu bay. Rồi còn lực lượng đội
- xếp và đội thám. Tôi vì tiền đồ của Đảng mà phát biểu, chứ thật lòng không muốn đi
ngược lại ý kiến của Đảng trưởng!
Nguyễn Xuân Huân ngồi bên cạnh Cảnh xen vào :
- Chúng ta làm cách mạng để đánh Tây , như thế thì sớm muộn gì cũng phải đánh ! Có
điều đánh lúc này thì chưa phải lúc !
Phòng họp im lặng trong khoảnh khắc . Rồi Nguyễn Thái Học đề nghị hội nghị lấy
biểu quyết bằng cách giơ tay . Nhóm Lê Hửu Cảnh tán thành lề lối sinh hoạt dân chủ
của đảng trưởng , nhưng không đồng ý cách bỏ phiếu bằng tay , bởi nhiều người sẽ vì
nể nang mà miễn cưỡng giơ tay , trái với ý nghĩ đích thực trong lòng mình . Tuy vậy ,
Cảnh không dám lên tiếng phản đối bởi thấy khí thế của hội nghị đang nghiêng hẳn
về phía Nguyễn Thái Học .
Kết quả biểu quyết là phe chủ chiến thắng thế . Điều này cũng dễ hiểu , bởi phần
đông những đảng viên chủ trương cách mạng hòa bình đều đã đi tù . Hội nghị liền
soạn thảo kế hoạch tổng khởi nghĩa để bắt tay vào việc chuẩn bị . Công tác khẩn cấp
của giai đoạn này là thiết lập các xưởng chế tạo bom càng nhiều càng tốt , song song
với công tác binh vận , tuyên truyền lôi kéo quân nhân người Việt tại các đồng lính
Pháp quay về với đất nước , bắn lại quân thù . Sư Trạch đề nghị giao nhiệm vụ này
cho cánh phụ nữ đảm trách . Ý kiến được Nguyễn Thái Học tán đồng .
Ngồi ở bàn thư ký , Minh nhìn Cảnh bằng ánh mắt hết sức ái ngại . Những đều Cảnh
nêu ra , Minh thấy hoàn toàn hợp lý . Nhưng quyết định của đảng trưởng và biểu
quyết của đa số đại biểu cũng không phải là không hửu lý bởi hoàn cảnh bắt buộc
đảng phải hành động . Từ lâu , Minh đã biết trong nội bộ các đồng chí lãnh đạo vẫn có
những bất đồng quang điểm về đường lối . Với Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc
Nhu , Quốc Dân Đảng lập ra để hành động , để dùng bạo lực lật đổ chính quyền Pháp
, không cần phải vẽ vời những chủ thuyết xa xôi . Nhưng với một số các đồng chí
khác , đặc biệt là những người xuất thân từ nhà báo , nhà văn và nhà giáo , thì lại có
chủ trương đường dài . Làm cách mạng bằng nhiều phương thức , chẳng hạn như
giáo dục , tuyên truyền , vận động quần chúng , chờ thời cơ thuận tiện mới nhất loạt
tổng nổi dậy . Khuynh hướng này là những người như Nguyễn Thế Nghiệp , Nhượng
Tống và nhiều đồng chí kiên nhẫn khác . Ngay từ đại hội lần thứ hai để bầu ban lãnh
đạo nhiệm kỳ mới , tổ chức ngày 1 tháng 7 năm 1928 , Nguyễn Thế Nghiệp và
Nhượng Tống đã không chụu tham dự vì thấy phe “diều hâu” đông đảo quá ! Giờ này
thì cả hai ông đều bị bắt , không còn tiếng nói tại hội nghị .
Buổi họp bế mạc , các đại biểu phân tán ngay theo nhiều hướng khác nhau ra khỏi
làng . Cũng có người ở lại Đức Hiệp , nhưng được bố trí sang những hộ cơ sở khác ,
tránh tập trung một chỗ .
Nhóm Lê Hữu Cảnh từ đó có cái tên là “nhóm trung lập” hoặc “phe cải tổ” , bị nhiều
đồng chí tỏ thái độ e dè , xa cách , làm Cảnh rất buồn .
- Khi mọi người lần lượt rút lui hết thì trong nhà chỉ còn Nguyễn Thái Học , Nguyễn
Khắc
Nhu và Phó Đức Chính . Cảnh cũng nấn ná ở lại . Để tránh ngộ nhận , nhân một lúc
vắng vẻ , Cảnh gặp riêng Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu , khẳng khái nói :
- Hai anh hiểu cho , tôi tuy có ý kiến bất đồng , nhưng hội nghị đã biểu quyết và thông
qua kế hoạch tổng khởi nghĩa thì tôi sẳn sàng chấp hành . Tổng bộ cứ giao nhiệm vụ ,
tôi cam kết sẽ hoàn thành !
Xứ Nhu gật đầu trấn an Cảnh :
- Tôi hiểu ! Đồng chí phát biểu như thế là rất dân chủ !
Nguyễn Thái Học tiếp lời :
- Đồng chí cứ về Hà Nội , nay mai sẽ có lệnh cụ thể !
Cảnh chưa kịp nói gì thêm thì Nguyễn Thái Học lại bảo :
- Nhưng ngủ lại đây một tối cho khỏe đã , rồi mai hẵng lên đường !
Nguyễn Khắc Nhu hiểu ý , thân mật vỗ vai Cảnh và thêm :
- Tôi cũng cần bàn với ông vài việc vì dù sao ông cũng có thời đi lính cho Tây , biết
nhiều về quân sự .
Xứ Nhu biết trong lòng Nguyễn Thái Học đã chớm nghi ngờ Cảnh . Chính vì nghi
ngờ , đảng trưởng mới giữ chân Cảnh lại , bởi các yếu nhân của đảng đều đang tập
trung tại căn nhà này . Nếu để Cảnh ra đi , rủi ro Cảnh phản bội , thì tổng bộ sẽ lọt
hết vào tay địch . Chim đậu cành mềm , từ đầu năm đến giờ , trong nội bộ Quốc Dân
Đảng đã có đến mấy kẻ làm nội tuyến , phá tan bao nhiêu cơ quan của đảng . Cho nên
bây giờ Nguyễn Thái Học bắt đầu tỏ thái độ dè dặt , ngay cả với Cảnh . Ông sợ rằng
Lê Hửu Cảnh vì bất mãn với quyết định tổng khởi nghĩa của tổng bộ , có thể sinh ra
mất lập trường , rồi đứng về phía giặc . Cảnh không biết ý định của đảng trưởng ,
nên hết sức cảm động vì được cả Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu níu lại bàn
chuyện .
Xứ Nhu lôi Cảnh ra sau nhà , ngồi uống trà dưới mái hiên trông ra mảnh vườn trồng
đầy đậu đũa . Dù sao đi nữa , Xứ Nhu cũng là người từng trải , không muốn đẩy Cảnh
ra khỏi đoàn thể khi chưa nắm chắc được bằng chứng vững chắc là Cảnh muốn bỏ
đảng . Làm như thế , vừa mất đi một nhân tài , vừa có thể dồn Cảnh vào chân tường
để trở thành kẻ bội phản . Huống chi ông biết Cảnh vì đảng mà hiến kế , cho nên ông
cần xoa dịu Cảnh trong lúc này . Ông nhập đề thẳng , giao cho Cảnh phụ trách việc
chế tạo chất nổ , các loại bom đơn giản để dùng trong ngày khởi nghĩa . Cảnh khẳng
khái nhận lời ngay , Cảnh bảo :
- - Anh cứ tin ở em ! Lời thề tuyệt đối trung thành với đảng , em không bao giờ quên !
Khi chỉ có hai người với nhau , Cảnh luôn luôn gọi Xứ Nhu là anh và xưng em vì
chẳng những Cảnh thua Xứ Nhu đến 13 tuổi , mà hơn thế nữa , Cảnh biết rất rõ quá
trình hoạt động thật sôi nổi của Xứ Nhu ngay từ thuở thiếu thời .
Nguyễn Khắc Nhu sinh năm 1882 tại làng Song Khê , gần thị xã Bắc Giang . Thân phụ
ông là một nhà nho lận đận khoa cửa nhưng truyền được cho Nhu cái tính hiếu học
ngay từ thuở nhỏ , quyết nuôi chí thành đạt để mang niềm vui lại cho hai đấng sinh
thành . Không may , khi Nhu 12 tuổi thì mồ côi cha , phải lao vào cuộc đời , trở thành
rường cột kinh tế cho gia đình . Công việc đầu tiên của Nhu là xin chăn trâu cho cụ Tú
Bảng trong làng để vừa có gạo mang về , vừa được cụ Tú cho ngồi học chung với các
con của cụ vào buổi tối . Cuộc sống tuy vất vả , nhưng Nhu rất hài lòng vì được tiếp
tục việc học . Tiếc rằng chẳng được bao lâu thì cụ Tú được người ta mời ra tỉnh làm
gia sư , cậu bé Nhu đành ở lại và đi bắt cua dọc theo các bờ ao , ven ruộng trong làng .
Từ đấy , bút nghiên phải tạm gác lại .
Một hôm , Nhu đi xa , ra bắt cua mãi trên thị xã , bên bờ sông lớn . Nhìn thấy thiên hạ
lên xuống chiếc tàu thủy đang thả neo đón khách tại bến sông . Nhu tò mò leo lên , ngơ
ngác đi lang thang trên tàu . Tàu chạy lúc nào không hay . Nhu hoảng hốt quá , không
biết làm sao để quay về nhà với mẹ . May có người thợ phụ việc trên tàu , thấy Nhu
đứng mếu máo , mới tiến lại hỏi thăm . Nhu kể hết sự tình . Ông thợ động lòng
thương hại , lại vì chưa có con trai , nên ông ngỏ ý sẳn sàng nhận Nhu làm con nuôi .
Ông đưa Nhu về nhà mình ở Phả Lại , cho học chữ Hán tiếp tục , lại thêm cả tiếng
Tây và chữ Quốc Ngữ . Hai năm sau ông mới báo tin cho mẹ Nhu ở làng Song Khê để
bà biết là Nhu hiện đang ở với ông . Bà mẹ mừng quá liên cử người đến cảm ơn và
xin cho Nhu quay về làng .
Đoàn tụ là một niềm vui lớn , nhưng từ đấy bút nghiên lại phải tạm hoãn vì không có
tiền và không có thầy . Ngày ngày đi làm vớ vẩn , Nhu vẫn nôn nóng ôm giấc mơ có
ngày được đi học trở lại .
nguon tai.lieu . vn
