Xem mẫu

  1. TCNCYH 25 (5) - 2003 Kh¶o s¸t bÖnh nh©n ung th− thÓ biÖt ho¸ sau phÉu thuËt C¾T Bá tuyÕn gi¸p B»NG X¹ H×NH VíI I-131 Phan Sü An1, TrÇn §×nh Hµ1, NguyÔn Quèc B¶o2 vµ cs 1 Bé m«n Y häc h¹t nh©n Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi vµ Khoa Y häc h¹t nh©n BÖnh viÖn B¹ch Mai 2 Khoa PhÉu thuËt ®Çu mÆt cæ, BV K Hµ Néi C¸c t¸c gi¶ ®· thùc hiÖn x¹ h×nh víi I-131 trªn m¸y Scanner MB 8100 cho 34 bÖnh nh©n ung th− tuyÕn gi¸p biÖt ho¸ ch−a cã di c¨n xa sau phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p toµn phÇn. Kh¶o s¸t trªn Scintigram ph¸t hiÖn cã æ tËp trung I-131 t¹i vÞ trÝ tuyÕn gi¸p 31/34 bÖnh nh©n (91%); cã æ tËp trung I-131 t¹i c¸c vÞ trÝ h¹ch vïng cæ 7/34 (20%); kh«ng cã bÖnh nh©n nµo cã tËp trung I-131 t¹i n¬i kh¸c trong c¬ thÓ Nh− vËy ghi h×nh víi I-131 b»ng m¸y Scanner MB 8100 trªn nh÷ng bÖnh nh©n ung th− tuyÕn gi¸p ®· phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p toµn phÇn cã thÓ gióp x¸c ®Þnh ®−îc tæ chøc tuyÕn gi¸p cßn l¹i vµ ph¸t hiÖn h¹ch di c¨n ung th− vïng cæ. Tuy nhiªn x¹ h×nh víi m¸y Scanner MB 8100 ®é ph©n gi¶i kh«ng cao. §Ó ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng tæn th−¬ng nhá, di c¨n xa cÇn ph¶i cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn ph¸t hiÖn tèt h¬n, cã thÓ ghi h×nh toµn th©n nh− m¸y SPECT, Gamma Camera. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy chóng t«i còng cã cïng quan ®iÓm r»ng ®iÒu trÞ ung th− tuyÕn gi¸p thÓ biÖt ho¸ chØ b»ng phÉu thuËt dï lµ phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p toµn phÇn + n¹o vÐt h¹ch vÉn ch−a triÖt ®Ó. Sù phèi hîp: PhÉu thuËt + I-131 + Hormon liÖu ph¸p míi lµ ph−¬ng thøc h÷u hiÖu nhÊt cÇn ®−îc lùa chän hiÖn nay. i. §Æt vÊn ®Ò Tr−íc ®©y phÉu thuËt lµ ph−¬ng thøc chÝnh Ièt lµ mét trong nh÷ng nguyªn liÖu ®Ó tuyÕn ®Ó ®iÒu trÞ ung th− tuyÕn gi¸p. §iÒu trÞ chiÕu x¹ gi¸p tæng hîp hormon Triiodothyronine (T3) vµ ngoµi vµ/hoÆc ho¸ chÊt ¸p dông cho nh÷ng Tetraiodothyronine (T4). Trong c¬ thÓ ®ång vÞ bÖnh nh©n ®· cã di c¨n xa, kh«ng cßn kh¶ phãng x¹ (®vpx) I-131 ®−îc hÊp thô bëi tÕ bµo n¨ng phÉu thuËt. Víi ph−¬ng thøc ®iÒu trÞ b»ng tuyÕn gi¸p hoµn toµn theo c¬ chÕ ho¹t ®éng phÉu thuËt dï lµ ®· c¾t bá tuyÕn gi¸p hoµn sinh lý cña tuyÕn nªn I-131 cã cïng sè phËn toµn vµ n¹o vÐt h¹ch vïng cæ th× tû lÖ t¸i ph¸t chuyÓn ho¸ nh− Ièt th−êng. ChÝnh v× vËy I-131 vµ tû lÖ chÕt còng cßn rÊt cao [3, 5]. §iÒu trÞ ®· ®−îc øng dông ®Ó nghiªn cøu chøc n¨ng b»ng phÉu thuËt ®¬n thuÇn kh«ng gi¶i quyÕt sinh lý, chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ mét sè bÖnh ®−îc tr−êng hîp bÖnh nh©n ®· cã di c¨n xa tuyÕn gi¸p [1, 2, 7]. vµo x−¬ng vµo n·o… vµ còng kh«ng lo¹i bá ®−îc hÕt tæ chøc tuyÕn gi¸p b×nh th−êng. Trong Trong ung th− tuyÕn gi¸p th× ung th− biÓu khi ®ã chØ cÇn mét phÇn rÊt nhá m« gi¸p cßn m« tuyÕn gi¸p biÖt ho¸ d¹ng nhó, d¹ng nang l¹i tiÕt kh«ng ®ñ l−îng hormon theo nhu cÇu hoÆc d¹ng hçn hîp nhó vµ nang, c¸c tÕ bµo cña c¬ thÓ lµ cßn cã thÓ kÝch thÝch tuyÕn yªn ung th− còng hÊp thô I-131 nh− tÕ bµo biÓu m« tiÕt TSH, mét yÕu tè kÝch thÝch tæ chøc ung th− tuyÕn gi¸p nªn I-131 cã thÓ dïng ®Ó chÈn tuyÕn gi¸p ph¸t triÓn. Víi ung th− biÓu m« ®o¸n, ®iÒu trÞ vµ theo dâi - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tuyÕn gi¸p biÖt ho¸, hiÖn nay ë nhiÒu n−íc trªn ®iÒu trÞ [1, 2, 4, 8] . C«ng tr×nh ®−îc thùc hiÖn t¹i khoa Y häc h¹t nh©n & ®iÒu trÞ ung b−íu, bÖnh viÖn B¹ch Mai. 51
  2. TCNCYH 25 (5) - 2003 thÕ giíi ph−¬ng thøc ®iÒu trÞ phèi hîp: c¾t bá h¹ch cæ di c¨n (nÕu cã) t¹i khoa PhÉu thuËt tuyÕn gi¸p toµn phÇn, dïng I-131 huû nèt tæ ®Çu mÆt cæ, bÖnh viÖn K Hµ Néi. Sau phÉu chøc tuyÕn gi¸p cßn l¹i vµ tæ chøc ung th− di thuËt 4- 6 tuÇn, khi vÕt mæ ®· lµnh vµ t×nh tr¹ng c¨n, råi dïng liÖu ph¸p hormon tuyÕn gi¸p ®· nhùoc gi¸p râ (gi¸ trÞ TSH trong huyÕt thanh ®em l¹i kÕt qu¶ tèt gi¶m tû lÖ t¸i ph¸t, gi¶m tû trªn 30 mirco U/ml), bÖnh nh©n ®−îc nhËn vµo lÖ chÕt [2, 3, 4, 6]. néi tró t¹i khoa Y häc h¹t nh©n & ®iÒu trÞ ung ë ViÖt nam hiÖn nay phÉu thuËt vÉn lµ b−íu, bÖnh viªn B¹ch Mai. Sau ®ã bÖnh nh©n ph−¬ng thøc chÝnh ®Ó ®iÒu trÞ ung th− tuyÕn ®−îc hai khoa ®ã tiÕp tôc theo dâi vµ ®¸nh gi¸. gi¸p. ViÖc sö dông I-131 ®iÒu trÞ ung th− tuyÕn C¸c th«ng sè vÒ ®èi t−îng nghiªn cøu ®−îc gi¸p cßn Ýt ®−îc ¸p dông. Trong nghiªn cøu tr×nh bµy trong c¸c b¶ng 1, 2, 3. nµy trªn c¬ së cña viÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng 2. D−îc chÊt phãng x¹: Scintigram ghi víi I-131 trªn nh÷ng bÖnh nh©n I-131 d¹ng dung dÞch Natriiodua (NaI). T1/2 ung th− tuyÕn gi¸p thÓ biÖt hãa ®· ®−îc phÉu = 8 ngµy. Eγ=364 Kev. thuËt chóng t«i h−íng tíi c¸c môc ®Ých sau: 3. ThiÕt bÞ ghi h×nh: Môc tiªu nghiªn cøu M¸y Scanner MB 8100 cña Hungary t¹i 1. X¸c ®Þnh tû lÖ % bÖnh nh©n ung th− khoa Y häc h¹t nh©n tr−íc liÒu ®iÒu trÞ vµ b»ng tuyÕn gi¸p biÖt ho¸ sau phÉu thuËt c¾t bá m¸y SPECT h·ng GE, Mü t¹i khoa Y häc h¹t tuyÕn gi¸p toµn phÇn cßn tæ chøc gi¸p quan nh©n bÖnh viÖn Qu©n y 103 sau liÒu ®iÒu trÞ. s¸t thÊy trªn scintigram. iii. KÕt qu¶ 2. X¸c ®Þnh c¸c di c¨n ung th− gi¸p nhÊt lµ B¶ng 1. Tuæi vµ giíi ra vïng l©n cËn ( h¹ch vïng cæ) trªn nh÷ng bÖnh nh©n ®· phÉu thuËt n¹o vÐt h¹ch vïng cæ Tuæi Giíi Tæng vµ/hoÆc c¾t tuyÕn gi¸p toµn phÇn.. céng 3. §¸nh gi¸ ý nghÜa cña ghi x¹ h×nh víi I- ≤16 >16 Nam N÷ 131 b»ng m¸y Scanner MB 8100 ph¸t hiÖn m« 3 31 7 27 34 gi¸p cßn l¹i vµ æ di c¨n trªn nh÷ng bÖnh nh©n (9%) (91%) (21%) (79%) (100%) ®· ®−îc phÉu thuËt nµy. Tõ ®ã x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt ®iÒu trÞ tiÕp tôc B¶ng 2. ChÈn ®o¸n m« bÖnh häc b»ng I-131 cho c¸c bÖnh nh©n ung th− gi¸p thÓ biÖt ho¸ sau phÉu thuËt dï lµ ®· c¾t bá tuyÕn ChÈn ThÓ ThÓ Hçn Tæng gi¸p toµn phÇn . ®o¸n nhó nang hîp sè m« bÖnh Nhó + ii. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p häc nang nghiªn cøu Sè l−îng 26 2 6 34 1. BÖnh nh©n: % 76 6 18 100 Lùa chän 34 bÖnh nh©n cã chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh b»ng m« bÖnh häc lµ ung th− tuyÕn gi¸p thÓ biÖt ho¸, ch−a cã di c¨n xa, ®· ®−îc phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p toµn phÇn vµ n¹o vÐt 52
  3. TCNCYH 25 (5) - 2003 B¶ng 3. Ph©n lo¹i TNM TNM x 0 1 2 3 4 Tæng sè T 0 0 3 (9%) 22(65%) 2 (6%) 7 (20%) 34 (100%) N 0 14 (41%) 14 (41%) 6 (18%) 34 (100%) M 0 34 34 (100%) B¶ng 4. KÕt qu¶ kh¶o s¸t trªn scintigram VÞ trÝ kh¶o s¸t D−¬ng tÝnh ¢m tÝnh Tæng sè æ tËp trung I-131 t¹i vÞ trÝ tuyÕn gi¸p 31 (91%) 3 (9%) 34 (100%) æ tËp trung I-131 t¹i c¸c vÞ trÝ h¹ch vïng cæ 7 (20%) 27 (80%) 34 (100%) æ tËp trung I-131 t¹i n¬i kh¸c trong c¬ thÓ 0 34 (100% ) 34 (100%) Sau ®©y lµ mét sè h×nh ¶nh minh ho¹. H×nh 1: Scintigram (m¸y MB 8100) cña mét bÖnh nh©n ngay sau mæ c¾t bá tuyÕn gi¸p. Trªn h×nh 1 vÉn cßn 3 æ hÊp thô i«t cao víi møc ®é kh¸c nhau h¬n vïng xung quanh. 3 vïng ®ã t−¬ng øng víi ®Ønh, phÇn gi÷a thuú ph¶i vµ ®¸y thuú tr¸i tuyÕn gi¸p. H×nh 2: Scintigram cña chÝnh bÖnh nh©n ®ã ghi 6 th¸ng sau liÒu ®iÒu trÞ 100 mCi (3700 MBq) I-131 53
  4. TCNCYH 25 (5) - 2003 C¸c æ cò hÊp thô i«t cao ®· s¹ch, kh«ng cßn nh×n thÊy trªn scintigram. H×nh 3: Scintigram (ghi b»ng m¸y SPECT) thu ngay sau phÉu thuËt Ph¸t hiÖn thÊy æ tËp trung phãng x¹ cao, râ gi¶m sù x©m nhËp cña ®vpx ®ã vÒ c¸c æ di c¨n ë vïng tuyÕn gi¸p (¶nh head neck ë gãc trªn, [4, 5, 9]. ph¶i): Cßn sãt tæ chøc gi¸p. Trong 34 tr−êng hîp ®−îc kh¶o s¸t cña iv. Bµn luËn chóng t«i chØ cã 3 bÖnh nh©n sau phÉu thuËt, trªn scintigram kh«ng cßn thÊy æ tËp trung Tû lÖ bÖnh nh©n cña chóng t«i cßn tæ chøc phãng x¹ t¹i vïng tuyÕn gi¸p. §©y lµ nh÷ng tuyÕn gi¸p quan s¸t thÊy trªn scintigram sau tr−êng hîp phÉu thuËt ®−îc tiÕn hµnh thuËn lîi, phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p toµn phÇn lµ rÊt trªn nh÷ng bÖnh nh©n khèi u nguyªn ph¸t cßn cao lªn ®Õn 91%. §iÒu ®ã phï hîp víi nhËn nhá ch−a th©m nhiÔm ra tæ chøc xung quanh. xÐt cña nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c [4, 5]. PhÇn cßn l¹i cã khi cßn nhiÒu (mét phÇn cña mét thuú) cã Trong 7 tr−êng hîp ph¸t hiÖn cã tËp trung I- khi cßn rÊt Ýt (vÕt). Sì dÜ vËy v× th«ng th−êng 131 t¹i vïng h¹ch cæ : 4 tr−êng hîp ®· cã nghi viÖc c¾t bá ®−îc hÕt tÊt c¶ tæ chøc gi¸p mµ ngê di c¨n h¹ch tr−íc mæ nh−ng vÉn cßn kÕt kh«ng g©y th−¬ng tæn ®Õn d©y thÇn kinh vµ ®Ó qu¶ d−¬ng tÝnh trªn scintigram sau phÉu thuËt l¹i ®−îc ®ñ c¸c tuyÕn phã gi¸p lµ kh«ng dÔ vÐt h¹ch, 3 tr−êng hîp kh«ng chÈn ®o¸n cã di dµng [8]. §iÒu nµy cµng phô thuéc vµo tay c¨n h¹ch tr−íc mæ. Nh− vËy x¹ h×nh sau mæ nghÒ, kinh nghiÖm vµ quan ®iÓm cña phÉu cña chóng t«i kh«ng chØ ph¸t hiÖn h¹ch cßn l¹i thuËt viªn. Tõ kÕt qu¶ ®ã cã thÓ nãi r»ng víi sau mæ (4/7 bÖnh nh©n ) mµ cßn gióp x¸c ®Þnh phÉu thuËt c¾t bá tuyÕn gi¸p dï gäi lµ toµn nh÷ng di c¨n h¹ch sím, khi mµ trªn l©m sµng phÇn còng kh«ng thÓ b¶o ®¶m 100% lµ ®· lo¹i ch−a ph¸t hiÖn thÊy (3/7 bÖnh nh©n ). Mét sè bá hÕt ®−îc hoµn toµn tæ chøc lµnh vµ bÖnh tac gi¶ kh¸c còng ®· nªu lªn −u ®iÓm nµy cña cña tuyÕn gi¸p. NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng tæ chøc ghi h×nh phãng x¹ trong chÈn ®o¸n ung th− gi¸p cßn sãt kh«ng nh÷ng lµm cho tû lÖ t¸i ph¸t gi¸p [5, 7].Tuy nhiªn x¹ h×nh víi m¸y Scanner bÖnh cao lªn [8] mµ cßn c¶n trë viÖc ®iÒu trÞ bæ MB 8100 ®é ph©n gi¶i kh«ng cao. §Ó ph¸t hiÖn sung b»ng I-131 bëi v× tæ chøc gi¸p cßn sãt ®−îc nh÷ng tæn th−¬ng nhá, di c¨n xa chóng cµng nhiÒu sÏ ®ßi hái liÒu ièt cµng lín vµ sù t«i cÇn ph¶i cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn ph¸t hiÖn tèt hÊp thô ièt ë tuyÕn gi¸p cµng lín cµng lµm h¬n, ®é ph©n gi¶i cao h¬n, cã tr−êng nh×n réng 54
  5. TCNCYH 25 (5) - 2003 ®Ó ghi h×nh toµn th©n. §ã lµ m¸y SPECT, sau ®ã cã thÓ kh¾c phôc ®−îc b»ng hormon Gamma Camera. liÖu ph¸p. v. KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Qua kh¶o s¸t 34 bÖnh nh©n ung th− biÓu 1. Ph. S. An ( 2002). Nh÷ng øng dông hiÖn m« tuyÕn gi¸p thÓ biÖt hãa b»ng kü thuËt ghi nay trong ®iÒu trÞ b»ng kü thuËt y häc h¹t nh©n. h×nh nhÊp nh¸y víi I-131 trªn m¸y scintigraphe Th«ng tin Y häc l©m sµng. BÖnh viÖn B¹ch MB 8100 vµ kiÓm tra l¹i khi cã nghi ngê di c¨n Mai. Sè 4-5 . xa b»ng m¸y SPECT , cho phÐp rót ra c¸c kÕt 2. Ph.V. DuyÖt ( 2000). Y häc h¹t nh©n c¬ luËn sau ®©y: së vµ l©m sµng. Nhµ xuÊt b¶n Y häc, Hµ Néi 1) Tû lÖ tæ chøc gi¸p cßn sãt quan s¸t ®−îc 3. Anthony J. Dulgeroff, Jerome M. trªn scintigram lµ 31/34 (91%) sè bÖnh nh©n Hershman (1994) Medical Therapy for ung th− tuyÕn gi¸p thÓ biÖt ho¸ sau phÉu thuËt Differentiated Thyroid Carcinoma. Endocrin c¾t bá tuyÕn gi¸p toµn phÇn . Reviews, vol 15, No. 4, . 2) Tû lÖ bÖnh nh©n ph¸t hiÖn thÊy cã di c¨n 4.J.De Clerk (1997). Radioiodine in well- ung th− gi¸p ra h¹ch vïng cæ trªn scintigram lµ Differentiated Thyroid Carcinoma Therapy. 7/34 t−¬ng ®−¬ng víi 20%. Sù ph¸t hiÖn nµy Presented in the IAEA training course at thùc hiÖn ®−îc ®èi víi c¸c h¹ch sê thÊy khi Choray Hospital, HCM city. kh¸m l©m sµng vµ c¶ c¸c h¹ch ë nh÷ng vÞ trÝ 5. Esnola N.F.,Cantor S.B., Sherman ®Æc biÖt khã ph¸t hiÖn l©m sµng hoÆc khi ch−a S.I.,Le J.E., Evans D.B. (2001). Optimal sê thÊy. Kh«ng ph¸t hiÖn thÊy bÊt kú æ di c¨n Treatment Strategy in Patients with Papilary nµo kh¸c ngoµi vïng cæ. Thyroid Cancer: A Decision Analysis. Surgery, 3) Kü thuËt ghi h×nh víi I-131 trªn m¸y No. 130 ( 6 ) 921-930. scintigraphe MB 8100 , mét nghiÖm ph¸p y häc 6. Georg Riccabona. (2001). Thyroid h¹t nh©n kh«ng can thiÖp (noninvasive), an Cancer – Epidemiology, Clinical Feature and toµn, dÔ thùc hiÖn vµ tuy lµ m¸y thÕ hÖ cò Therapy. Springer-Verlag Berlin, Heidelberg- nh−ng vÉn ®¸nh gi¸ ®−îc tæ chøc gi¸p cßn sãt New York-London-Paris-Tokyo. sau phÉu thuËt còng nh− ph¸t hiÖn ®−îc tæ chøc di c¨n ung th− ra h¹ch vïng cæ. Nh÷ng 7. Lewis E. Braverman, Robert D. Utiger (1994). The Thyroid - a Fundamental and kÕt qu¶ ®ã rÊt cã gi¸ trÞ trong viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é bÖnh lý, tÝnh to¸n liÒu I-131 cÇn thiÕt Clinical Text. Lippincott-Raven Publishers, Philadelphia, New York. cho bÖnh nh©n sau phÉu thuËt vµ gãp phÇn trong tiªn l−îng bÖnh. 8. Lima N, Cavaliere H, Tomimori E, Knobel Tõ c¸c kÕt qu¶ trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh kÕt M, Medeiros-Neto G. (2001). Prognostic Value of Serial Serum Thyroglobulin Determinations luËn cña nhiÒu t¸c gi¶ n−íc ngoµi r»ng viÖc mæ c¾t bá toµn phÇn tuyÕn gi¸p vµ n¹o vÐt after Total Thyroidectomy for Differentiated Thyroid Cancer, J. Endocrinol. Invest. No.25 h¹ch ®Ó ®iÒu trÞ ung th− gi¸p thÓ biÖt ho¸ nh− vËy vÉn ch−a triÖt ®Ó mµ cÇn bæ sung vµ phèi (2):110-115. hîp thªm b»ng I-131. TÊt nhiªn ë ®©y ch−a ®Ò 9. Richard P. Spencer, Robert H. Secvers cËp ®Õn vai trß lín cña I-131 ®èi víi di c¨n cña (1998). Radionuclides in Therapy. CRC Press, bÖnh ®ã. Nh÷ng biÕn chøng cña nh−îc gi¸p Inc. Boca Raton, Florida. 55
  6. TCNCYH 25 (5) - 2003 Summary The role of scintigram performed with I-131 on patients after total thyroidectomy caused of differentiated thyroid carcinoma The authors performed whole body scanning with dose 1 – 2 mCi of I-131 on 34 patients after total thyroidectomy and lymphatic nodes curettage ( if patient suffered from metastasis) caused of differentiated thyroid carcinoma. The results of study were following: A remnant of thyroid tissue after total thyroidectomy was found on 31/34 patients (91%). Metastases into lymphatic nodes at servical region on 7/34 patients (20%). Any distant metastasis spreached to whole body was found. Conclusions: Scintigram performed with I-131 and scintigraphe MB 8100 was available to detecte a remnant of thyroid tissue and metastatic lymphatic nodes on cervical region after total thyroidectomy. Natually SPECT and Plannar Gamma Camera may be more sensible and could give better images. The patients with differentiated thyroid carcinoma after total thyroidectomy need a radioiodine (I- 131) therapy in oder to ablate the remnant of thyroid tissue and metastases. 56
nguon tai.lieu . vn